HISTORIA

MYŚLI

PSYCHOLOGICZNEJ

Cz. 2

Od Wundta do

czasów najnowszych

Arystoteles wzniósł gmach psychologii, ale dopiero Wilhelm Wundt w ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku „zaszczepił na „zaszczepił na

starym pniu wszystkie te latorośle nowej starym pniu wszystkie te latorośle nowej

psychologii” psychologii” (Ebbinghaus)

Wilhelm Wundt 1850-1909

• Początek psychologii datuje się na 1879 rok

• Wundt zakłada na Uniwersytecie w Lipsku pracownię

• bramą do wiedzy psychologicznej jest metoda eksperymentalna

• w trakcie badań należy się pracownię eksperymentalnych badań psychologicznych

• w trakcie badań należy się kierować zasadą respektującą związek, przyczyny i skutku

• psychika ludzka kształtuje się w wyniku procesów naturalnych i te procesy można śledzić

Wilhelm Wundt 1850-1909

• Uważał, że zadaniem

psychologii jest wyodrębnienie elementarnych

jednostek, z jakich

• Przedmiotem badań

psychologicznych jest świadomość jednostek

• Badał psychikę ludzi dorosłych. Badany zostaje

elementarnych

jednostek, z jakich

składa się życie

psychiczne (odpowiednik atomów w chemii) i znalezienie praw

dotyczących ich łączenia w inne akty psychiczne.

dorosłych. Badany zostaje poddany działaniu bodźców fizjologicznych, i stara się opisać w miarę dokładnie swój stan psychiczny.

INTROSPEKCJA

• Wundt proponuje

introspekcję jako metodę

badawczą, samoopis jako

odpowiedź na bodźce

PARALELIZM PSYCHOFIZYCZNY

• Wundt uważa, że założenie iż istniejące równolegle materia i dusza to założenie spekulatywne (nie poparte dowodami) jednak rozróżnia odpowiedź na bodźce

fizjologiczne.

• Nie sprowadza się to tylko

do opisu przeżycia, ale opis

powinien objaśniać sposób

przeżywania danego

bodźca.

dowodami) jednak rozróżnia dwa rodzaje zjawisk fizycznych i psychicznych, a istnieją one równolegle.

• Zjawiska fizyczne i psychiczne nie są wzajemnie przekształcalne. Toczą się obok siebie i są wzajemnie uzupełniające (PARALELIZM PSYCHOFIZYCZNY)

Psychologia atomistyczna

• Świadomość składa się z elementów –podstawowym elementem życia psychicznego ludzi jest wrażenie.

• Wrażeniem jest

• Atomy psychiczne łączą

się w świadomości

ludzkiej w większe

grupy i te grupy tworzą

struktury psychiczne, • Wrażeniem jest

najprostsza jakość psychiczna np. barwa. Nazwał ją atomem psychicznym. Przez to jego psychologię nazywa się też psychologią atomistyczną.

struktury psychiczne,

które są całościowymi

spostrzeżeniami

przedmiotów

(psychologia

strukturalistyczna).

Asocjacje

• Atomy łączą się w całość dzięki istnieniu skojarzeń,inaczej zwanymi asocjacjami.

Apercepcja

• Połączenia elementów nie są

tylko sumą tych elementów,

stanowią coś więcej,

uwidacznia się w nich wkład asocjacjami.

• Wundt powiadał że asocjacje są bardzo różnorodne i występują na tym samym poziomie, ale mogą występować asocjacje elementów prostych z elementami złożonymi.

uwidacznia się w nich wkład

świadomości.

• Wundt stwierdził że

apercepcja to zjawisko

aktywnego twórczego łączenia

elementów w świadomości

jednostki / synteza twórcza,

prawo rezultant psychicznych/

Apercepcja

• „Każda psychiczna mieszanina ma cechy, które w żaden sposób nie są sumą jej elementów” (Wundt, 1986, s. 375)

• Całość jest czymś różnym

• Podkreślał że wolaodgrywa istotną rolę w procesie tworzenia asocjacji i wola decyduje które elementy połączymy a które

• Całość jest czymś różnym niż suma części

• Ideę tę propagowali potem psychologowie postaci

• Proces kojarzenia nie jest bierny i mechaniczny

połączymy a które odrzucimy.

• Jaźń jest aktywna, a więc wpływa na apercepcję.

Uczucia

• Wundt badał także uczucia, i doszedł do wniosku że

uczucia są nie definiowalne.

• Sądził że uczucia są prostym elementem

psychicznym nie rozkładalnym na mniejsze elementy psychicznym nie rozkładalnym na mniejsze elementy

i towarzyszą doznaniom fizycznym.

Krytyka teorii Wundta

• Introspekcja jest doświadczeniem

prywatnym

• Eksperymenty mogą dawać różne

rezultaty (wg Wundta – dzięki rezultaty (wg Wundta – dzięki

szkoleniu obserwatorów metodę tę

można ulepszyć)

Dziedzictwo Wundta

• Aby utworzyć nowa naukę Wundt odrzucił

nienaukowe myślenie i więzy łączące ją ze

starą filozofią umysłu

• Ograniczenie przedmiotu psychologii do • Ograniczenie przedmiotu psychologii do

świadomego doświadczenia oddzieliło

psychologię od kwestii duszy i jej stosunku do

ciała – psychologia nie zajmowała się już

takimi kwestiami

Inne kierunki rozwoju niemieckiej myśli psychologicznej

• Herman Ebbinghaus (1850-1909) – badania

pamięci

• Carl Stumpf (1848-1936) – pionier psychologii

muzykimuzyki

• Oswald Kὒlpe (1862-1915) – psychologia

myślenia

• Franz Brentano

Franz Brentano (1838-1917)

• Franciszkanin, sięgnął do

dorobku Tomasza z

Akwinu i św. Augustyna.

• Nie przyjął poglądów

• Wundt – psychologia

powinna badać treść

świadomego

doświadczenia• Nie przyjął poglądów

Wundta.

• Wg niego psychologia

powinna zająć się aktami.

• Brentano – psychologia

ma badać czynności

(akty) psychiczne np.

widzenie, a nie treść

tego co osoba widzi.

Franz Brentano (1838-1917)

• Psychologia aktów

kwestionowała poglądy

Wundta, że procesy

psychiczne składają się z

treści czy elementów.

• Akty nie są dostępne

przez introspekcję

• Kładł nacisk na badanie

procesów psychicznych

• 2 sposoby badania – za treści czy elementów.

• Np. Gdy patrzymy na

czerwony kwiat treść

czerwieni jest czymś

innym od aktu

przeżywania czy

doznawania czerwieni

• 2 sposoby badania – za

pomocą pamięci i

wyobraźni

CIEKAWOSTKA

• Po wysłuchaniu 5 cykli

wykładów Brentano

Zygmunt Freud nazwał

go „geniuszem” i

„niesłychanie

• Uczniem Brentano był

Kazimierz Twardowski, założyciel Katedry

Psychologii na

Uniwersytecie „niesłychanie

przenikliwym

wykładowcą”

Uniwersytecie

Lwowskim.

• Uczniem

Twardowskiego był prof.

Tadeusz Tomaszewski,który napisał książkę pt.

„Psychologia czynności”.

Strukturalizm - Edward Bradford Titchener

(1867-1927)

• Zwolennik Wundta

• Zmienił jednak system

psychologii

sprowadzony z Niemiec

• Przedmiotem psychologii jest

świadome doświadczenie –

zależne od osoby która

faktycznie jest jego

podmiotem (np. indywidualne

odczuwanie temperatury)sprowadzony z Niemiec

do Stanów

Zjednoczonych

• Swoje podejście nazwał

strukturalizmem

odczuwanie temperatury)

• W badaniach należy unikać

błędu bodźca – pomieszanie

badanego procesu

psychicznego z

obserwowanym bodźcem (np.

widząc przedmiot opisujemy

go jako jabłko, zamiast donosić

o elementach barwy, kształtu

itp.)

Wundt Titchener

• synteza elementów na

drodze apercepcji

• Kładł nacisk na całości

• analiza świadomego

doświadczenia –

rozkładanie go na części

składoweskładowe

• Kładł nacisk na części

Psychologia eksperymentalna w pierwszej

połowie XX w

• Wyobrażenie człowieka jako maszyny

• „kierując swą uwagę na zjawiska, które maja być

obserwowane, obserwator w psychologii w nie mniejszym

stopniu niż obserwator w fizyce całkowicie zapomina o stopniu niż obserwator w fizyce całkowicie zapomina o

subiektywnym zwracaniu uwagi na stan obserwowania (…).

Obserwatorzy są już przeszkoleni: stan obserwowania został

już zmechanizowany” (Titchener, 1912, s. 443)

William James 1842-1910

• Psychologia

funkcjonalna – brak

akceptacji dla badań

świadomości, które

• Krytyka wundtowskiejkoncepcji świadomości

• Proponował jej analizę w kontekście organizm –środowisko

• Strumień świadomości –świadomości, które

nie miały

praktycznego

znaczenia

• Strumień świadomości –świadomość jest procesem znajdującym się w ciągłym ruchu i każda próba zredukowania go do elementów powoduje jego zniekształcenie

William James 1842-1910

• Kładł nacisk na funkcję lub cel świadomości

• Musi ona przynosić jakąś korzyść biologiczną –

umożliwia przystosowanie się do środowiska

• Funkcjonalizm toruje drogę praktycznym • Funkcjonalizm toruje drogę praktycznym

zastosowaniom psychologii

PSYCHOLOGIA POSTACI

Gestalt

Krok w kierunku szerszej koncepcji przedmiotu i

metod psychologii

• Max Wertheimer (1880 – 1943)

• Wolfgang Kὃller (1887 – 1967)

• Kurt Kofka (1886 – 1941)• Kurt Kofka (1886 – 1941)

• Kurt Lewin (1890-1947)

• Początek na Uniwersytecie Berlińskim, po dojściu

Hitlera do władzy kontynuacja w Stanach

Początek gestaltyzmu – 1910 rok

• Rozpoczęcie badań Wertheimera nad spostrzeganiem ruchu pozornego (stroboskopowego) leżącego u podstaw obrazu filmowego

• Zjawisko Fi – złudzenie, że dwa kolejno zapalane nieruchome światła się poruszają

• Postaci czyli doświadczenia ruchu, nie wyjaśnia suma pojedyńczych elementów –filmowego

• W roku 1923 Max Wertheimer zaprezentował prawa percepcyjnego organizowania bodźców.

ruchu, nie wyjaśnia suma pojedyńczych elementów –dwóch błysków światła –ponieważ spostrzegane zjawisko jest jakościowo inne

• Analiza z góry na dół – od doświadczenia ruchu do składników i relacji

Prymat całości

• Zdaniem postaciowcówistnieje prymat ciągłości nad elementem. Całość inaczej nazywana figurą (postacią), jest ona uniwersalna i występuje we wszystkich dziedzinach życia.

- Współcześnie - bada się całość układu w jakim znajduje się badany osobnik. Człowiek żyjący w świecie jest jego elementem i jako taki musi być opisywany.

występuje we wszystkich dziedzinach życia.

• W roku 1923 Max Wertheimer zaprezentował prawa percepcyjnego organizowania bodźców.

• Kolejne badania nad percepcją doprowadziły do ustalenia pięciu takich praw

opisywany.

- Psychologowie postaci badali głównie spostrzeganie i myślenie.

1. Prawo podobieństwa — głosi, że elementy podobne do siebie tworzą

figurę

2. Prawo wspólnej drogi — stanowi, że elementy poruszające się w tym

samym kierunku są spostrzegane razem i tworzą jedną figurę.

• Zasadę tę dobrze obrazuje stado

ptaków lecących tzw. kluczem.

3. Prawo bliskości — stwierdza, że elementy położone blisko siebie tworzą

jedną figurę, natomiast oddalone od siebie mogą należeć do różnych figur.

• Na przykład na rysunku liczba liter w

obu szeregach jest taka sama, jednak

w górnym szeregu spostrzegamy dwie

grupy, a w dolnym cztery.

YYYY YYYY

YY YY YY YY

4. Prawo domykania — głosi, że system percepcyjny dodaje brakujące elementy w

spostrzeganym przedmiocie i zamykając kształt niekompletnej figury, tworzy umysłowy

obraz rzeczywistości, który nie istnieje w świecie fizycznym.

• Na rysunku przedstawiono

iluzoryczne kontury kwadratu i koła.

5. Prawo dobrej kontynuacji - odpowiada prostocie spostrzeganego przedmiotu; elementy

łagodnie przechodzące jeden w drugi tworzą postać, natomiast nagła zmiana kierunku powoduje

oderwanie się od siebie tych elementów, które mogą tworzyć odrębne figury

• Gdy spojrzymy na rysunek od razu

spostrzegamy dwa sznury koralików,

choć można wyodrębnić większą ich

liczbę.

Ciekawostka

- Wertheimer wywarł silny wpływ na młodego

psychologa- Abrahama Maslowa, który był tak

zafascynowany mistrzem, że zaczął zgłębiać cechy

jego osobowości.

- Między innymi na podstawie tych obserwacji Maslow

rozwinął potem oryginalną koncepcje samorealizacji

Teoria pola - Kurt Lewin 1890-1947

• Pracował z Kohlerem. W

Berlinie przeprowadził

badania nad

kojarzeniem i

motywacją.

• Sytuacja w której znajduje się osoba badana stanowi jej przestrzeń życiową.

• Osobę przedstawia się jako punkt krążący w przestrzeni życiowej, na który działają krążące siły.

• Teoria pola wyjaśnia

• W 1935 r. opuścił

Niemcy na stałe i udał

się do USA, gdzie podjął

pracę na uniwersytecie

w Ayowa.

• Teoria pola wyjaśnia zachowanie (B - Behaviour) jako funkcję całej sytuacji (tzw. przestrzeni życiowej) obejmującej zarówno środowisko psychologiczne (Environment) jak i osobę (Personality), co można wyrazić za pomocą wzoru:

B = f (P, E)