1

SCENARIUSZ PROJEKTU

„OD TABLICZKI KAMIENNEJ DO KSIĄŻKI ELEKTRONICZNEJ”

1. Czy zastanawialiście się kiedyś, jak powstała książka? Kto pierwszy wpadł

na pomysł, żeby spisać opowiadane przez ludzi historie na papierze? I czy

od papieru zaczęła się historia książki? Na te i inne pytania

próbowaliśmy znaleźć odpowiedzi podczas pracy nad naszym

projektem.

2. Historia książki jest prawie tak długa, jak historia naszej cywilizacji. Już w

czasach prehistorycznych człowiek malował swoje historie na ścianach

jaskiń. Od zawsze opowiadania, legendy, prawa były przekazywane ustnie.

Z czasem zaczęto ryć znaki na kamiennych, glinianych lub drewnianych

tabliczkach, które w końcu przerodziły się w znany nam alfabet. Jednak

któregoś dnia ktoś wpadł na pomysł, żeby zapisać te znaki na jakimś

trwałym, ale bardziej wygodnym do noszenia materiale. Do czasu

wynalezienia druku, wszystkie książki i dokumenty pisano ręcznie - zatem

była to książka rękopiśmienna. Później nastąpiła era książki drukowanej,

a obecnie coraz częściej sięgamy po książkę  elektroniczną.

Zobaczcie, jak zmieniała się książka na przestrzeni wieków.

3. DŁUGA DROGA DO PAPIERU 

Czym był papirus i jak powstawał?

Papirus powstał z rośliny zwanej pápyros, która rosła w górnej części rzeki

Nil w Egipcie. W wilgotnych warunkach roślina mogła osiągnąć wysokość

kilku metrów! Choć papirus miał wiele różnych zastosowań, najczęściej

wykorzystywano go jako materiał do pisania. Do produkcji papirusu

używano łodygi rośliny, którą krajano na paski, które następnie

2

przekładano warstwami. Całość uklepywano, a następnie suszono na

słońcu. Gotowe arkusze sklejano ze sobą i w ten sposób powstawał zwój

(długa wstęga nawinięta na dwa drążki).

4. Czym jest pergamin? 

Choć papirus wydawał się materiałem bardzo trwałym, szybko „wyrósł”

mu konkurent – pergamin. Pergamin wyrabiano ze wszystkich rodzajów

skór zwierzęcych, które moczono, usuwano sierść, następnie znowu

moczono, nacierano wyciągiem z roślin (żeby nie gniła) i suszono na

drewnianych ramach. Skóra miała być gładka, więc skrobało się ją nożem,

a następnie pocierało pumeksem. Dlaczego pergamin był lepszy od

papirusu? Przede wszystkim dlatego, że był trwalszy, gładszy i jaśniejszy, a

co najważniejsze, do pisania nadawały się obie karty, natomiast zwój

papirusu mógł być zapisany tylko z jednej strony. Początkowo był używany

w formie zwoju, ale stał się bardziej popularny, kiedy ułożono z

niego kodeks (czyli zbiór kart złączonych na jednym z brzegów). Można

go było łatwiej składać i nie łamał się przy zszywaniu. Na pergaminie

początkowo pisano trzciną, a około V wieku naszej ery zaczęto do pisania

stosować pióra ptaków.

5. Jak powstał papier? 

Papier powstał prawdopodobnie... przypadkiem! Około 105 roku naszej ery

w Chinach żył Tsai Lun, pomocnik chińskiego cesarza. Zauważył on, że

po myciu jedwabnej waty na macie pozostaje cienki nalot, który po

wyschnięciu nadawał się do pisania. Później do produkcji papieru zaczęto

używać innych materiałów, np. starych sieci rybackich czy lnianych szmat

– i tak powstała masa papierowa. Chińczycy pilnie strzegli tajemnicy

produkcji papieru przez prawie 700 lat. Do Europy papier

dotarł jedwabnym szlakiem, czyli drogą, którą przywożono produkty z

3

Chin, aby handlować nimi w Europie. Droga biegła przez Azję Środkową,

Persję, Egipt, Afrykę i Hiszpanię, gdzie zbudowano pierwszą papiernię

(czyli fabrykę papieru).

6. WYNALAZEK DRUKU 

Zastanawiacie się, jak doszło do tego, że zamiast pisać książki ręcznie, ktoś

zaczął je odbijać na maszynie? Jako pierwszy wpadł na ten pomysł Jan

Gutenberg w 1450 roku. Wcześniej przepisywaniem książek zajmowali się

mnisi w klasztorach i książka była dostępna tylko dla wybrańców.

Gutenberg wymyślił, żeby kopiować książki przy użyciu metalowych

czcionek - klocków, na których odbite były litery. Dzięki temu książki

można było drukować szybciej i w wielu egzemplarzach.

Na początku książki drukowane były mało wartościowe – w przepisywanie

książki trzeba było włożyć więcej wysiłku i czasu, zatem były uważane za

cenniejsze. Z czasem książka drukowana została doceniona – coraz więcej

ludzi czytało książki, a także zaczęto organizować pierwsze publiczne

biblioteki.

Dlaczego akurat w tym okresie książka zaczęła się tak intensywnie

rozwijać? W tym czasie w Europie pojawiło się wiele nowych pomysłów i

wynalazków. Coraz więcej ludzi, nie tylko tych najbogatszych, chciało

mieć książki w swoim domu i dzielić się nimi z przyjaciółmi. Epokę, w

której te wydarzenia miały miejsce nazywamy renesansem.

7. KONIEC KSIĄŻKI PAPIEROWEJ 

Od kiedy został wynaleziony druk, rozwój książki następował

błyskawicznie. Przez wieki, aż do czasów dzisiejszych, książki stawały się

coraz piękniejsze, bogato ilustrowane i łatwiej dostępne. Dzisiaj książki są

wszędzie: w naszych domach, w bibliotekach, w księgarniach, w szkole.

Książka stała się niezbędnym artykułem, po który sięgamy, kiedy

4

potrzebujemy informacji, chcemy się czegoś nauczyć lub po prostu 

odpocząć i przenieść w świat wyobraźni. Jednak forma książki zmienia się

cały czas.

8. KSIĄŻKI XXI WIEKU 

Obecnie coraz częściej korzystamy z książek elektronicznych.

Jedną z nich jest audiobook, czyli inaczej książka mówiona. Są to czytane

przez lektora książki nagrane na płytach CD lub innych nośnikach pamięci.

Możesz ich słuchać w samochodzie, pociągu, tramwaju, podczas pracy lub

kiedy się nudzisz. Często książki dla dzieci nagrywają nasi ulubieni i znani

aktorzy.

Drugim rodzajem książek elektronicznych są e-booki. Ich treść zapisana

jest w formie elektronicznej, którą można  przeczytać za pomocą

odpowiedniego urządzenia: komputera, czytnika książek elektronicznych,

telefonu komórkowego lub tabletu (np. iPada). Książki elektroniczne są

coraz bardziej popularne, ponieważ są bardzo wygodne. Nie musisz nosić

ze sobą wielu tomów - nagrywasz książki na swojego laptopa i możesz

czytać je w każdej chwili!

Jak widzicie - książka mimo tego, że ciągle się zmieniała, jednak

towarzyszyła nam od zawsze.

Jak myślisz, jak będzie wyglądała książka przyszłości?