HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Marta Statkiewicz Department of International and European Law

University of Wrocław

1951

27 maj 1952

1957

1960

1965

1974

1. Zmiana z organizacji o charakterze ekonomicznym na

organizację o charakterze polityczno-ekonomicznym

2. Wprowadzenie procedury

współdecydowania

3. Wprowadzenie unii monetarnej

4. Zapewnienie społecznego wymiaru Unii Europejskiej

5. Wprowadzenie instytucji obywatelstwa Unii

6. Utworzenie zasady pomocniczości

UNIA EUROPEJSKA JAKO ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA

ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA

celowy związek państw utworzony na podstawie zawartej pomiędzy nimi umowy międzynarodowej (mającej charakter statutu organizacji) i wyposażony w system stałych organów

rządowe ↔ pozarządowe

wszechstronne ↔ wyspecjalizowane

powszechne ↔ regionalne

otwarte ↔ półotwarte ↔ zamknięte

KRYTERIA PODMIOTOWOSCI W PRAWIE MIEDZYNARODOWYM

PUBLICZNYM

I. Ius tractatuum (ius contrahendi)- zdolność do zawierania umów międzynarodowych

II. Ius legationis – zdolność do utrzymywania relacji dyplomatycznych

III. Ius standi – zdolność do występowania z roszczeniami międzynarodowymi i ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej

CELE UNII – art. 3 TUE - wspieranie pokoju, wartości UE i dobrobytu narodów Unii

- zapewnienie obywatelom UE przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azyli, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości

- ustanowienie rynku wewnętrznego

- działanie na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego

- wspieranie postępu naukowo-technicznego

- zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji oraz wspieranie sprawiedliwości i ochrony socjalnego, równości kobiet i mężczyzn, solidarności między pokoleniami i ochrony praw dziecka

- wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz solidarności między państwami członkowskimi

- poszanowanie dla bogatej różnorodności kulturowej i językowej UE oraz czuwanie nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy

- ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, której walutą jest euro

- w stosunkach zewnętrznych umacnianie i propagowanie wartości i interesów UE oraz wnoszenie wkładu w ochronę swoich obywateli. Przyczynianie się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, a w szczególności praw dziecka, a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego w szczególności zasad KNZ

ORGANIZACJA PONADNARODOWA

UE JAKO ORGANIZACJA PONADNARODOWA

organizacja, na rzecz której państwa członkowskie przeniosły wykonywanie części swoich praw suwerennych

I. prawo do stanowienia aktów prawnych wiążących zarówno dla

państw członkowskich, jak i osób fizycznych i prawnych (bezpośrednia skutecznosc, prymat, decyzje podejmowane wiekszoscią głosów mimo pojawienia się sprzeciwu)

II. autonomia sądowa – wszelkie spory dotyczące stosowania i wykładni prawa organizacji mogą być rozstrzygane wyłącznie przed specjalnym organem sądowym organizacji

III. autonomia finansowa – organizacja posiada wlasne źródło dochodu oprócz składek członkowskich

PROCEDURA PRZYSTĄPIENIA DO UNII EUROPEJSKIEJ

- PROCES AKCESJI

Artykuł 49 TUE

Każde państwo europejskie, które szanuje wartości, o których mowa w artykule 2, i zobowiązuje się je wspierać, może złożyć wniosek o członkostwo w Unii. O wniosku tym informuje się Parlament Europejski i parlamenty narodowe. Państwo ubiegające się o członkostwo kieruje swój wniosek do Rady, która stanowi jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji oraz po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego, udzielonej większością głosów jego członków. Brane są pod uwagę kryteria kwalifikacji uzgodnione przez Radę Europejską.

Warunki przyjęcia i wynikające z tego przyjęcia dostosowania w

Traktatach stanowiących podstawę Unii są przedmiotem umowy między Państwami Członkowskimi a Państwem ubiegającym się o członkostwo. Umowa ta podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się Państwa, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

I. Państwo europejskie, które szanuje wartości z art. 2 TUE składa wniosek o członkostwo w Unii do Rady

II. Informacja o wniosku trafia do:

Parlamentu Europejskiego

parlamentów narodowych

III. Rady stanowi jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji oraz po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego, udzielonej większością głosów jego członków (brane są pod uwagę kryteria kwalifikacji uzgodnione przez Radę Europejską)

Warunki przyjęcia są przedmiotem umowy między Państwami Członkowskimi a Państwem ubiegającym się o członkostwo.

Umowa ta podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się Państwa, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

ETAPY

ROZSZERZENIA

PAŃSTWA POSIADAJĄCE STATUS PAŃSTW KANDYDUJĄCYCH

POTENCJALNI KANDYDACI

I. TURCJA

II. ISLANDIA

III. MACEDONIA

IV. CZARNGÓRA

V. SERBIA

I. ALBANIA

II. BOŚNIA I HERCEGOWINA

III. KOSOWO

PROCEDURA WYSTĄPIENIA Z UNII EUROPEJSKIEJ

Artykuł 50 1. Każde Państwo Członkowskie może, zgodnie ze swoimi wymogami

konstytucyjnymi, podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii.

2. Państwo Członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, notyfikuje swój zamiar Radzie Europejskiej. W świetle wytycznych Rady Europejskiej Unia prowadzi negocjacje i zawiera z tym Państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając ramy jego przyszłych stosunków z Unią. Umowę tę negocjuje się zgodnie z artykułem 218 ustęp 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jest ona zawierana w imieniu Unii przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.

3. Traktaty przestają mieć zastosowanie do tego Państwa od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji, o której mowa w ustępie 2, chyba że Rada Europejska w porozumieniu z danym Państwem Członkowskim podejmie jednomyślnie decyzję o przedłużeniu tego okresu.

4. Do celów ustępów 2 i 3 członek Rady Europejskiej i Rady reprezentujący występujące Państwo Członkowskie nie bierze udziału w obradach ani w podejmowaniu decyzji Rady Europejskiej i Rady dotyczących tego Państwa.

Większość kwalifikowaną określa się zgodnie z artykułem 238 ustęp 3 litera b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

5. Jeżeli Państwo, które wystąpiło z Unii, zwraca się o ponowne przyjęcie, jego wniosek podlega procedurze, o której mowa w artykule 49.

I. Państwo Członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, notyfikuje swój zamiar Radzie Europejskiej.

II. W świetle wytycznych Rady Europejskiej Unia prowadzi negocjacje i zawiera z tym Państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając ramy jego przyszłych stosunków z Unią. Umowę tę negocjuje się zgodnie z artykułem 218 ustęp 3 TFUE. Jest ona zawierana w imieniu Unii przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.

III. Traktaty przestają mieć zastosowanie do tego Państwa od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji, o której mowa w ustępie 2, chyba że Rada Europejska w porozumieniu z danym Państwem Członkowskim podejmie jednomyślnie decyzję o przedłużeniu tego okresu

Procedura daje państwu członkowskiemu możliwosc wystąpienia z UE nawet w sytuacji, gdyby nie udalo się wynegocjowac umowy o wystąpieniu

ETAPY

przed Lizboną?

OGÓLNE REGUŁY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

art. 54 KWPT – wszystkie państwa-strony umowy mogą w każdym czasie, i niezależnie od postanowień samej umowy, uznać traktat za wygasły (co oznaczałoby rozwiązanie UE) bądź zgodzić się na wycofanie z niego przez stronę (jednak trzeba by dokonać zmian w TUE i TFUE)

art. 56 KWPT – państwo może wypowiedzieć lub wycofać się z traktatu nie zawierającego postanowienia w tym zakresie, jeśli ustalono, ze:

strony miały zamiar dopuścić się możliwości wypowiedzenia lub wycofania się

prawa do wypowiedzenia lub wycofania się można domniemywać z charakteru traktatu

art. 62 KWPT – klauzula rebus sic stantibus

samowolne, faktyczne opuszczenie UE (skutkowałoby deliktem międzynarodowym, a państwo mogłoby być pociągnięte do odpowiedzialności międzynarodowej)

PROCEDURA WYKLUCZENIA Z UNII EUROPEJSKIEJ

Artykuł 60 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów Wygaśnięcie lub zawieszenie działania traktatu w następstwie jego

naruszenia

1. Istotne naruszenie traktatu dwustronnego przez jedną ze stron upoważnia drugą stronę do powołania tego naruszenia jako podstawy wygaśnięcia traktatu bądź zawieszenia jego działania w całości lub w części.

2. Istotne naruszenie traktatu wielostronnego przez jedną ze stron upoważnia: a) pozostałe strony, w drodze jednomyślnego porozumienia, do zawieszenia

działania tego traktatu w całości lub w części albo też do spowodowania jego wygaśnięcia:

i. bądź w stosunkach między nimi a państwem winnym naruszenia, ii. bądź między wszystkimi stronami;

b) stronę szczególnie dotkniętą naruszeniem do powołania się na to naruszenie jako podstawę zawieszenia działania traktatu w całości lub w części w stosunkach między nią a państwem winnym naruszenia;

c) każdą stronę, inną niż winne naruszenia państwo, do powołania naruszenia jako podstawy zawieszenia działania traktatu w całości lub w części w stosunku do niej, jeżeli traktat jest tego rodzaju, że istotne naruszenie jego postanowień przez jedną stronę radykalnie zmienia sytuację każdej innej strony w odniesieniu do dalszego wypełniania jej obowiązków wynikających z traktatu.

3. W rozumieniu niniejszego artykułu istotne naruszenie traktatu polega na: a) nie przewidzianym w niniejszej konwencji odrzuceniu traktatu lub b) pogwałceniu postanowienia istotnego dla osiągnięcia przedmiotu i celu traktatu.

(…) BĘDZIE SKUTKOWAC WYKLUCZENIEM Z UE LUB ZAWIESZENIEM W PRAWACH CZŁONKA

UE JAKO KONFEDERACJA? CECHY KONFEDERACJI UNIA EUROPEJSKA

powołanie w drodze umowy międzynarodowej pomiędzy zainteresowanymi państwami

traktaty założycielskie + traktaty reformujące

występowanie części składowych jako samodzielnych podmiotów na arenie międzynarodowej

państwa członkowskie UE jako podmiot PMP!

podział kompetencji między państwa a konfederację polegajacy na przekazaniu ściśle wyodrębnionych kompetencji na rzecz konfederacji, przy zachowaniu większości w gestii państw

I. kompetencje wyłączne UE II. kompetencje dzielone III. działania koordynujące,

uzupełniająe i wspierajace działania państw członkowskich

unijna struktura instytucjonalna niezależna od

państw członkowskich!

teoretyczna możliwosc opuszczenia konfederacji przez państwa składowe

art. 50 TUE – możliwosc wystąpienia z UE

„ZJEDNOCZONA W RÓŻNORODNOŚCI”

UE JAKO FEDERACJA?

+ -

efekt spill over

brak woli politycznej (elit politycznych jak i narodów europejskich) do kreacji wspólnego państwa

brak wspólnej tożsamości europejskiej – dalszy proces identyfikacji z własnym państwem niż z UE

względy konstytucyjno-prawne: żadna z konstytucji państwa członkowskiego nie zezwala na całkowity i nieodwracalny transfer suwerennosci

AKSJOLOGIA UNII EUROPEJSKIEJ

• WARTOŚCI – art. 2 TUE – mają rolę nadrzędna i służą wyprowadzaniu, pochodnych w stosunku do nich, norm aksjologicznych w postaci zasad (stosowane zarówno w ramach realizacji polityk wewnętrznych UE i państw członkowskich jak i w ramach zewnętrznych UE)

• ZASADY – zakorzenione w pierwotnych wartościach UE (początkowo, TA i TN mówił tylko o zasadach)

ZASADY I. zasady wynikające z praw międzynarodowego (np. zasada

zgodności prawa UE z zasadami Karty NZ)

II. zasady ogólne prawa wspólne dla porządków prawnych państw członkowskich (np. zasada ochrony praw nabytych)

III. zasady traktatowe (zawarte w TUE i TFUE i kreowane przez państwa członkowskie)

IV. zasady wynikające z orzecznictwa TSUE (np. prymatu prawa unijnego)

V. zasady ustrojowe UE wynikające z charakteru prawnego UE (np. zasada podziału kompetencji)

VI. zasady odnoszące się do poszczególnych polityk wewnętrznych

VII. zasady działań zewnętrznych UE (np. zasada poszanowania prawa miedzynarodowego)

VIII. zasady stanowienia prawa UE (np. zasada proporcjonalnosci)

IX. zasady stosowania prawa UE (np. zasada skutku bezpośredniego)

WARTOŚCI

- poszanowania godności osoby ludzkiej (art. 6 TUE),

- wolności (tytuł II KPP),

- demokracji,

- równości (art. 4 ust. 2, art. 9 TUE oraz art. 18 TFUE),

- państwa prawnego,

- poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości

Zgodnie z art. 2 TUE ww. wartości są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.

Z treści art. 4 ust. 2 TUE wnioskuje się kolejną wartość na której opiera się UE – poszanowanie tożsamości narodowych państw członkowskich

Artykuł 7 TUE – SANKCJE NA WYPADEK NARUSZENIA WARTOŚCI UE 1. Na uzasadniony wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich, Parlamentu

Europejskiego lub Komisji Europejskiej, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane Państwo Członkowskie i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia.

Rada regularnie bada, czy powody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne. 2. Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej Państw

Członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu Państwa Członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2.

3. Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych.

Obowiązki, które ciążą na tym Państwie Członkowskim na mocy Traktatów, pozostają w każdym przypadku wiążące dla tego Państwa.

4. Rada może następnie, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu środków podjętych na podstawie ustępu 3, w przypadku zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia.

5. Zasady głosowania, które do celów niniejszego artykułu stosuje się do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady, określone są w artykule 354 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

PRAWA PODSTAWOWE są ogólnymi zasadami prawa UE, które czerpią swoje źródło z

tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich oraz umów międzynarodowych, których państwa te są stronami lub, przy których opracowaniu uczestniczyły, ze szczególnym uwzględnieniem porozumień i zakresu międzynarodowego prawa ochrony praw człowieka, w tym paw socjalnych, praw gospodarczych, praw kulturalnych oraz doświadczeń państw członkowskich w tym zakresie

KARTA PRAW PODSTAWOWYCH UE

• podpisana i proklamowana 7.12.2000 w Nicei

• art. 6 ust. 1 TUE

• protokół brytyjski (Protokół Nr 9 w sprawie stosowania KPP Unii Europejskiej do Polki i Zjednoczonego Królestwa)

• systematyka: – „Godnosc”

– „Wolnosc”

– „Równosc”

– „Solidarnosc”

– „Prawa obywateli”

– „Wymiar Sprawiedliwości”

– „Postanowienia ogólne”