Historia i społeczeństwo. Rządzący i rządzeni

Plan wynikowy z wymaganiami na poszczególne oceny Wymagania podstawowe – oceny: dopuszczająca i dostateczna. Wymagania ponadpodstawowe – oceny: dobra, bardzo dobra, celująca.

Uwaga dotycząca oceniania na każdym poziomie wymagań

Aby uzyskać kolejną, wyższą ocenę, uczeń musi opanować wiedzę i umiejętności z poprzedniego poziomu.

Wymagania na poszczególne oceny Temat

lekcji

Zagadnienia

dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca

I. U źródeł demokracji i republiki

1. Obywatel

w polis

ateńskiej

1. Kto był obywatelem Aten? 2. Reformy ustrojowe w Atenach 3. Demokra-tyczne Ateny 4. Kto spra-wował władzę w Atenach? 5. „Jedność w różnorodno-ści”– obywatel i obywatelstwo w ujęciu Ary-stotelesa

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: polis, monarchia, oligar-chia, demokracja, tyrania – omawia rolę po-staci: Peryklesa, Ary-stotelesa – zna datę reform Peryklesa (451/450 r. p.n.e.) – prezentuje warun-ki uzyskania obywa-telstwa w starożyt-nych Atenach – wymienia prawa i obowiązki obywa-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: zgroma-dzenie ludowe (ekle-zja), Rada Pięciuset, sąd ludowy (heliaja), kolegium dziesięciu strategów, ostra-cyzm – omawia rolę po-staci: Solona, Klej-stenesa – zna daty reform: Solona (594/593 r. p.n.e.) i Klejstenesa (508/507 r. p.n.e.) – wskazuje na mapie Attykę oraz inne

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: „strzą-śnięcie długów”, hoplici, falanga, ago-ra, areopag, „zwie-rzę polityczne” – zna datę rozpoczę-cia okresu tyranii Pizystratów (561 r. p.n.e.) – wymienia sposoby uzyskiwania obywa-telstwa polis ateń-skiej – omawia położenie obywateli ateńskich w VI w. p.n.e. i jego

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: dem, ostrakon – omawia rolę po-staci Aspazji z Miletu – zna datę spisania prawa przez Drako-na (621 r. p.n.e.) – tłumaczy, w jaki sposób zmiana tak-tyki wojennej wpły-nęła na społeczność polis – przedstawia zna-czenie agory dla funkcjonowania de-mokracji w Atenach.

Uczeń: – ocenia wpływ reform: Solona, Klejstenesa i Pery-klesa na sytuację społeczno-polityczną obywa-teli ateńskich.

teli polis ateńskiej. obszary zamieszkane przez Greków – przedstawia wpływ warunków natural-nych Grecji na po-wstanie i funkcjo-nowanie greckich poleis – omawia reformy: Solona, Klejstenesa i Peryklesa – prezentuje prawa poszczególnych grup społecznych w polis ateńskiej.

wpływ na reformy ustrojowe w Ate-nach – przedstawia funk-cjonowanie i kompe-tencje instytucji de-mokratycznych w Atenach – prezentuje poglądy Arystotelesa na te-mat miejsca i roli obywateli w greckich poleis – przedstawia udział obywateli Aten w sprawowaniu wła-dzy.

2. Republika

rzymska i

jej obywa-

tele

1. Władze re-publikańskie 2. Walka o prawa poli-tyczne plebe-juszy 3. Kim był obywatel Rzy-mu? 4. Podboje rzymskie a upadek repu-bliki

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: republika, cesarstwo – zna okres istnienia republiki (509–31 r. p.n.e.) – tłumaczy sposób nabywania obywa-telstwa w starożyt-nym Rzymie – przedstawia prawa i obowiązki obywa-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: patrycju-sze, plebejusze, zgromadzenia ludo-we (komicja), senat, dyktator, konsul, pretor, cenzor, edyl, kwestor, trybun lu-dowy, ius sanguinis (prawo krwi), natu-ralizacja, ius soli (prawo ziemi)

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: civitas, pryncypat, dominat, bezpaństwowiec (apatryda) – omawia rolę po-staci: Tarkwiniusza Pysznego, Dioklecja-na, Cycerona – zna datę utworze-nia urzędu trybunów ludowych (V w.

Uczeń: – omawia wpływ podbojów rzymskich na przemiany ustro-jowe w państwie – wyjaśnia, na czym polega zjawisko bezpaństwowości i omawia jego konse-kwencje.

Uczeń: – porównuje pra-wa obywateli sta-rożytnych Aten i Rzymu z prawami obywateli współ-czesnych państw.

5. Jak można uzyskać oby-watelstwo?

teli rzymskich. – omawia rolę po-staci: Oktawiana Augusta, Karakalli – zna okresy istnie-nia: monarchii rzym-skiej (753–509 r. p.n.e.) i cesarstwa (31 r. p.n.e. – 476 r. n.e.) oraz datę wy-dania przez Karakal-lę edyktu (212 r. n.e.) – wymienia nazwy urzędów funkcjonu-jących w republikań-skim Rzymie i okre-śla kompetencje urzędników.

p.n.e.) – pokazuje na mapie rozwój terytorialny Rzymu do II w. n.e. – prezentuje wpływ konfliktu między patrycjuszami a ple-bejuszami na zmiany ustrojowe w Rzymie – przedstawia ustrój Rzymu republikań-skiego – omawia sposoby uzyskiwania obywa-telstwa w starożyt-ności i obecnie.

3. Tradycja

antycznej

demokracji

i republiki

w później-

szych epo-

kach

1. Republiki w średniowieczu 2. Obywatele średniowiecz-nych miast 3. Republika Niderlandów 4. Demokra-tyczne i repu-blikańskie tra-dycje polskiej szlachty

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: republika miejska, autonomia – wymienia warunki uzyskiwania obywa-telstwa miejskiego w średniowieczu.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: patrycjat, rada miejska, ława sądowa, demokracja szlachecka, sarma-tyzm – wskazuje na mapie Republikę Zjedno-czonych Prowincji i Rzeczpospolitą Obojga Narodów

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: doża, Signoria, Wielka Ra-da, Stany Generalne – zna daty: odrodze-nia się republik miej-skich w Italii (VIII w.), proklamowania Re-publiki Niderlandów (1588 r.) – wskazuje na mapie

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: domicyl, wilkierz – porównuje zasady uzyskiwania obywa-telstwa w starożyt-nych Atenach i Rzy-mie oraz w miastach średniowiecznych.

Uczeń: – ocenia wpływ tradycji demokra-tycznej Grecji i republikańskiego Rzymu na powsta-nie oraz funkcjo-nowanie średnio-wiecznych repu-blik kupieckich, Republiki Nider-landów i Rzeczy-

– omawia przyczyny i skutki odradzania się republik miej-skich w Italii – przedstawia zakres autonomii średnio-wiecznych miast – prezentuje oko-liczności powstania i funkcjonowanie Re-publiki Zjednoczo-nych Niderlandów – wymienia przyczy-ny ukształtowania się demokracji szla-checkiej w Polsce.

republiki miejskie w Italii i Nowogród Wielki – omawia ustrój Re-publiki Weneckiej – tłumaczy wpływ tradycji antycznych na szlachecką ide-ologię sarmatyzmu – opisuje wpływ tra-dycji antycznych na funkcjonowanie Rzeczypospolitej.

pospolitej.

II. Królowie i poddani

1. Władcy

średnio-

wiecznej

Europy

1. Królestwo Franków i jego relacje z Ko-ściołem 2. Cesarstwo uniwersali-styczne 3. Cezaropa-pizm czy papo-cezaryzm? 4. Wyprawy krzyżowe 5. Jak przed-

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Karola Wiel-kiego, Ottona I, Ot-tona III – zna daty koronacji cesarskich: Karola Wielkiego (800 r.) i Ottona I (962 r.) – wymienia obo-wiązki przypisane w średniowieczu cesa-rzowi i papieżowi.

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Chlodwiga, Pepina Krótkiego, Karola Łysego, Lota-ra, Ludwika Nie-mieckiego, Grzego-rza VII, Henryka IV, Innocentego III – zna daty: chrztu Chlodwiga (496 r.), traktatu z Verdun (843 r.), ogłoszenia

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Urbana II, Ka-liksta II, Henryka V – zna daty: powsta-nia Państwa Kościel-nego (756 r.), uko-rzenia się Henryka IV w Canossie (1077 r.), zawarcia konkordatu wormackiego (1122 r.) – przedstawia histo-

Uczeń: – omawia i ocenia koncepcje cesarstwa uniwersalistyczne-go: Karola Wielkie-go, Ottona I i Ottona III.

Uczeń: – ocenia średnio-wieczne teorie dotyczące pocho-dzenia władzy mo-narszej – ocenia realne możliwości stwo-rzenia cesarstwa uniwersalistycznego w średniowieczu.

stawiano po-chodzenie władzy monar-szej?

Dictatus papae (1075 r.), synodu w Clermont (1096 r.) – pokazuje na mapie podział państwa Franków na mocy traktatu z Verdun oraz Państwo Ko-ścielne – prezentuje założe-nia cezaropapizmu i papocezaryzmu – opisuje spór mię-dzy cesarstwem a papiestwem w śre-dniowieczu – przedstawia po-glądy Innocentego III.

rię Europy po upad-ku Imperium Rzym-skiego – prezentuje relacje między państwem Franków a Kościo-łem – wymienia posta-nowienia konkorda-tu wormackiego – omawia średnio-wieczne teorie doty-czące pochodzenia władzy monarszej – wyjaśnia, jakie konsekwencje dla rywalizacji cesarzy i papieży miały wy-prawy krzyżowe.

2. Feuda-

lizm w śre-

dniowieczu

1. Czym był feudalizm? 2. Drabina feudalna 3. System lenny 4. Poddaństwo chłopów 5. Skutki feu-dalizmu

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: feuda-lizm, wasal, senior, lenno, pańszczyzna – omawia obowiązki wasala i seniora.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: hołd len-ny, inwestytura, drabina feudalna, poddaństwo, renta feudalna, czynsz – opisuje funkcjo-nowanie systemu wasalno-lennego – tłumaczy, na czym

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: gospo-darka naturalna, akt komendacji, akt pre-karyjny – omawia zasady średniowiecznej gospodarki natural-nej – prezentuje wpływ

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminów: ho-

magium, suzeren – przedstawia wpływ systemu wa-salno-lennego na sposób życia przed-stawicieli różnych warstw społecznych w średniowiecznej

Uczeń: – ocenia skutki feudalizmu dla społeczeństwa i gospodarki euro-pejskiej.

polegało poddań-stwo gruntowe, osobiste i sądowe chłopów.

feudalizmu na wła-dzę królewską.

Europie.

3. Miasta

średnio-

wiecznej

Europy

1. Od upadku do rozkwitu miast 2. Lokacje miejskie 3. Prawo loka-cyjne 4. Samorząd miejski 5. Średnio-wieczne mia-sto i jego ce-chy charakte-rystyczne 6. Cechy i gil-die

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: lokacja, cech, gildia, rada miejska – prezentuje prze-bieg procesu lokacji miasta i wymienia korzyści, które uzy-skiwali jego miesz-kańcy – przedstawia zada-nia oraz funkcje śre-dniowiecznych ce-chów i gildii.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: wójt, ła-wa, burmistrz, rajca, ławnik, ratusz, pa-trycjat, pospólstwo, plebs – omawia organiza-cję i kompetencje samorządu miejskiego – wymienia cechy charakterystyczne średniowiecznego miasta – opisuje strukturę średniowiecznego mieszczaństwa.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: prawo lokacyjne, zasadźca, konsul, doża, „parta-cze”, hanza – zna daty ustano-wienia praw: mag-deburskiego (1037 r.) i lubeckiego (1225 r.) – przedstawia pro-ces odradzania się miast w średnio-wiecznej Europie – wymienia korzyści, które przynosiła miastom przynależ-ność do hanz.

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminu Związek Hanzeatycki (Hanza) – omawia przyczyny upadku miast na początku średnio-wiecza.

Uczeń: – ocenia znaczenie urbanizacji dla rozwoju gospo-darczego w śre-dniowieczu i współcześnie.

4. Kształ-

towanie się

parlamen-

taryzmu

europej-

skiego

1. Początki parlamentary-zmu angiel-skiego 2. Organizacja i działanie parlamentu

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: stan, mo-narchia stanowa, parlament, Stany Generalne – zna daty powsta-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Wielka

karta swobód, Izba Lordów, Izba Gmin – omawia rolę po-staci: Jana bez Ziemi,

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: kortezy, landtagi, sobór ziemski – omawia rolę po-staci Bonifacego VIII

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminów: Al-thing, Wielka karta

Leónu, Hoftag, Rik-sdag, impeachment, parowie, lordowie

Uczeń: – ocenia wpływ przemian organi-zacji i funkcjono-wania parlamentu angielskiego na współczesny par-

angielskiego 3. Stany Generalne we Francji 4. Kompeten-cje Stanów Generalnych 5. Zgromadze-nia stanowe w innych krajach europejskich

nia: parlamentu an-gielskiego (1265 r.) i Stanów Generalnych we Francji (1302 r.) – wymienia cechy charakterystyczne monarchii stanowej.

Filipa IV Pięknego – zna datę wydania Wielkiej karty swo-

bód (1215 r.) – wskazuje na mapie państwa, w których powstały reprezen-tacje stanowe – omawia organiza-cję i działanie parla-mentu angielskiego – przedstawia kom-petencje parlamentu angielskiego – prezentuje organi-zację i działanie Sta-nów Generalnych we Francji – wymienia kompe-tencje Stanów Gene-ralnych we Francji.

– zna datę powsta-nia soboru ziemskie-go w Rosji (1549 r.) – przedstawia przy-czyny ukształtowa-nia się reprezentacji stanowej w Anglii – opisuje pozycję poszczególnych sta-nów społecznych w monarchiach: an-gielskiej i francuskiej – wymienia przyczy-ny zwołania Stanów Generalnych we Francji – opisuje warunki, które musiały zaist-nieć w państwach, aby powstały w nich reprezentacje sta-nowe.

– omawia rolę po-staci: Henryka II, Tomasza Becketa, Szymona de Mont-fort – zna daty: powsta-nia islandzkiego Al-thingu (ok. 930 r.), pierwszych obrad kortezów w Króle-stwie Leónu (ok. 1188 r.) – wymienia przyczy-ny i skutki konfliktu królów angielskich z duchowieństwem – prezentuje organi-zację i kompetencje zgromadzeń stano-wych w innych kra-jach europejskich – porównuje oko-liczności powstania zgromadzeń stano-wych w Anglii i we Francji.

lamentaryzm – ocenia skutki ukształtowania się reprezentacji sta-nowej dla państwa i władzy królew-skiej.

III. Absolutyzm czy republika?

1. Obywa-

tele czy

poddani?

1. Prawa czło-wieka i prawa obywatela

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: rewolu-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: poddań-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: akty na-

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminów: „spi-

Uczeń: – ocenia wpływ poglądów oświe-

2. Absolutyzm we Francji 3. Rewolucja angielska i jej skutki 4. Nowożytne teorie umowy społecznej

cja, dyktatura, mo-narchia parlamen-tarna – omawia rolę po-staci: Johna Locke’a, Charles’a de Monte-squieu (Monteskiu-sza), Jeana-Jacques’a Rousseau, Woltera – zna datę ogłosze-nia republiki w Anglii (1649 r.) – wymienia cechy charakterystyczne angielskiej monar-chii parlamentarnej.

stwo państwowe, lord protektor, Ha-

beas Corpus Act, „chwalebna rewolu-cja”, umowa spo-łeczna – omawia rolę po-staci: Niccola Ma-chiavellego, Jeana Bodina, Olivera Cromwella, Thomasa Hobbesa – zna daty: wybuchu wojny domowej w Anglii (1642 r.), za-twierdzenia Habeas

Corpus Act (1679 r.), „chwalebnej rewo-lucji” (1688 r.) – prezentuje oko-liczności „chwaleb-nej rewolucji” – przedstawia po-glądy filozofów do-tyczące umowy spo-łecznej i jej realizacji.

wigacyjne, Deklara-

cja praw – omawia rolę po-staci: Armanda Je-ana Richelieu, Lu-dwika XIV, Karola I, Karola II, Jakuba II, Marii II Stuart, Wil-helma III Orańskiego – zna daty: bitwy pod Naseby (1645 r.), uchwalenia ak-tów nawigacyjnych (1651 r.) – tłumaczy, jak w XVI i XVII w. rozumiano prawa człowieka oraz prawa obywa-tela – opisuje cechy cha-rakterystyczne mo-narchii absolutnej na przykładzie Francji – wymienia przyczy-ny rewolucji angiel-skiej – przedstawia prze-bieg angielskiej woj-ny domowej i jej wpływ na przemiany

sek prochowy”, to-rysi, wigowie – omawia rolę po-staci: Thomasa Smi-tha, Jakuba I, Guya Fawkesa, Ludwika III, Jules’a Mazarina – zna daty: „spisku prochowego” (1605 r.), wydania Instru-

mentu rządzenia (1653 r.), objęcia tronu angielskiego przez Karola II (1660 r.) – prezentuje poglą-dy filozofów na te-mat mającego u podstaw idee oświeceniowe funk-cjonowania nowo-czesnego państwa.

ceniowych na te-mat umowy spo-łecznej i funkcjo-nowania państwa na współczesne systemy demokra-tyczne oraz udział obywateli w rzą-dzeniu państwem.

ustrojowe w Anglii.

2. Elementy

feudalizmu

w czasach

nowożyt-

nych

1. Dualizm gospodarczy w Europie 2. Szlachta a pozostałe gru-py społeczne 3. Folwark szlachecki 4. Jak zanikło poddaństwo chłopów?

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: gospo-darka folwarczno-pańszczyźniana, pańszczyzna – wymienia cechy charakterystyczne gospodarki europej-skiej na zachód i wschód od Łaby.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: dualizm gospodarczy, fol-wark pańszczyźnia-ny, uwłaszczenie – zna daty: zniesie-nia poddaństwa osobistego w Księ-stwie Warszawskim (1807 r.), uwłaszcze-nia w Galicji (1848 r.), uwłaszczenia w Królestwie Polskim (1864 r.) – wskazuje na mapie umowną granicę podziału gospo-darczego Europy – omawia gospodar-cze skutki wielkich odkryć geograficz-nych – opisuje funkcjo-nowanie folwarku szlacheckiego – wymienia powin-ności chłopów wo-bec panów feudal-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: pańszczy-zna sprzężajna, ko-mornicy – zna datę wydania Statutu toruńskiego (1520 r.) – przedstawia przyczyny przemian społeczno-ekonomicznych w XVI w. – prezentuje rolę gospodarczą i spo-łeczną szlachty – wyjaśnia znaczenie Statutu toruńskiego dla rozwoju gospo-darki folwarczno-pańszczyźnianej w Polsce – omawia przemiany społeczno-gospodarcze oraz polityczne, które doprowadziły do eliminacji elemen-tów feudalizmu w

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminów: po-łowiczny system dzierżawy, gospo-darka dzierżawna (czynszowa) – porównuje rozwój gospodarczy na za-chodzie i wschodzie Europy w XVI–XVIII w. oraz ocenia na-stępstwa dostrzeżo-nych różnic.

Uczeń: – ocenia wpływ systemu gospo-darczego na życie ludności w czasach nowożytnych i obecnych.

nych – przedstawia etapy procesu uwłaszcze-nia na ziemiach pol-skich pod trzema zaborami.

Europie.

3. Rzeczpo-

spolita –

królestwo

czy repu-

blika?

1. Początki polskiego par-lamentaryzmu 2. Obrady sej-mu walnego 3. Wolna elek-cja 4. Sejmiki ziemskie 5. Sądy ziem-skie i trybunały szlacheckie

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: sejm walny, senat, izba poselska, liberum

veto, Nihil novi, sej-mik ziemski – zna daty: zwołania pierwszego dwu-izbowego sejmu walnego (1493 r.), uchwalenia konsty-tucji Nihil novi (1505 r.), pierwszego za-stosowania liberum

veto (1652 r.) – omawia strukturę i zasady działania sejmu walnego.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: sąd ziem-ski, Artykuły henry-

kowskie, sejm zwy-czajny (ordynaryjny), sejm nadzwyczajny (ekstraordynaryjny), sejm konwokacyjny, sejm elekcyjny – omawia rolę po-staci: Jana Olbrach-ta, Władysława Si-cińskiego, Stefana Batorego – zna datę uchwale-nia Artykułów hen-

rykowskich (1573 r.) – prezentuje oko-liczności zwołania pierwszego sejmu – wymienia i opisuje poszczególne etapy prac sejmu walnego

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: konstytu-cja, rugi poselskie, Trybunał Koronny, Trybunał Litewski, interreks – prezentuje genezę polskiego parlamen-taryzmu – tłumaczy wpływ konstytucji Nihil novi na funkcjonowanie polskiego parlamen-taryzmu – omawia kompe-tencje szlacheckich sądów ziemskich – przedstawia rolę, uprawnienia oraz zasady funkcjono-wania sejmów kon-wokacyjnych i elek-cyjnych

Uczeń: – porównuje organi-zację parlamentu angielskiego i sejmu walnego w Rzeczy-pospolitej – ocenia skutki sto-sowania przez szlachtę liberum

veto.

Uczeń: – porównuje oraz ocenia uprawnie-nia parlamentów: francuskiego, an-gielskiego i Rze-czypospolitej.

– wymienia rodzaje sejmów – tłumaczy, w jaki sposób przywileje wpłynęły na potęgę polityczną szlachty.

– wymienia rodzaje szlacheckich sejmi-ków ziemskich i pre-zentuje ich funkcje.

4. Szlachta

i magnate-

ria

1. Jak powstał stan szlachec-ki? 2. Przywileje szlacheckie 3. Rozwar-stwienie stanu szlacheckiego 4. Wzrost po-tęgi magnatów 5. Oligarchia magnacka

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: przywilej szlachecki, oligarchia magnacka – omawia rolę po-staci: Ludwika Wę-gierskiego, Włady-sława Jagiełły, Kazi-mierza Jagiellończyka – zna daty nadania przywilejów: koszyc-kiego (1374 r.), jedl-nieńsko-krakowskiego (1430–1433 r.), ce-rekwicko-nieszawskiego (1454 r.), radomskiego (1505 r.) – wymienia cechy charakterystyczne szlachty jako stanu społecznego – wymienia cechy

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: magnaci, średnia szlachta, infamia, banicja, klientelizm, latyfun-dium – omawia rolę po-staci: Jana Olbrach-ta, Aleksandra Ja-giellończyka, Jana Kazimierza – zna daty nadania przywilejów: czerwińskiego (1422 r.), warckiego (1423 r.), piotrkowskiego (1496 r.) – wymienia posta-nowienia przywile-jów szlacheckich – przedstawia pro-ces kształtowania się stanu szlacheckiego

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: nobilita-cja, szlachta zagro-dowa (zaściankowa), „gołota”, herb, za-wołanie, ordynacja – omawia rolę po-staci: Janusza Ra-dziwiłła, Bogusława Radziwiłła – przedstawia przy-czyny i skutki roz-warstwienia stanu szlacheckiego – tłumaczy, w jakich okolicznościach szlachcic mógł utra-cić prawa obywatel-skie i jakie były tego skutki – prezentuje styl życia polskiej ma-gnaterii.

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminu nowa magnateria – omawia rolę po-staci: Samuela Zbo-rowskiego, Hieroni-ma Radziejowskie-go, Krzysztofa Opa-lińskiego, Andrzeja Karola Grudzińskiego – przedstawia wpływ kryzysu w XVII w. na przemia-ny społeczne i poli-tyczne w Rzeczypo-spolitej – prezentuje wpływ przywilejów na rolę szlachty i króla w państwie.

Uczeń: – ocenia wpływ wzrostu potęgi magnatów na sy-tuację społeczną, gospodarczą i poli-tyczną Rzeczypo-spolitej – omawia i ocenia postawy magnate-rii wobec zagroże-nia państwowości polskiej – ocenia wpływ oligarchii magnac-kiej na funkcjono-wanie państwa polskiego.

charakterystyczne oligarchii magnac-kiej.

– wymienia i charak-teryzuje warstwy stanu szlacheckiego – prezentuje przy-czyny, przejawy i skutki wzrostu potę-gi magnatów.

5. Z królem

lub przeciw

niemu

1. Konfedera-cje i rokosze 2. Rokosz Ze-brzydowskiego 3. Rokosz Lu-bomirskiego 4. W obronie kraju 5. Konfedera-cja targowicka

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: konfede-racja, rokosz, elekcja viritim, konfederacja barska, konfederacja targowicka – omawia rolę po-staci: Zygmunta I Starego, Zygmunta Augusta, Zygmunta III Wazy, Jana Kazi-mierza, Stanisława Augusta Poniatow-skiego – zna daty konfede-racji: barskiej (1768–1772 r.) i targowic-kiej (1792 r.) – tłumaczy, dlaczego targowica (konfede-racja targowicka) stała się symbolem

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: egzekucja praw i dóbr, rokosz Zebrzydowskiego, rokosz Lubomirskiego – omawia rolę po-staci: Mikołaja Ze-brzydowskiego, Je-rzego Sebastiana Lubomirskiego, Sta-nisława Szczęsnego Potockiego, Fran-ciszka Ksawerego Branickiego, Sewe-ryna Rzewuskiego – zna daty rokoszy: Zebrzydowskiego (1606–1607 r.) i Lu-bomirskiego (1665–1666 r.) – wymienia cechy charakterystyczne

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: elekcja vivente rege, „wojna kokosza”, konfede-racja tyszowiecka – omawia rolę po-staci: Jana Zamoj-skiego, Stefana Czarnieckiego – zna daty: „wojny kokoszej” (1537 r.), bitwy pod Guzowem (1607 r.), konfedera-cji tyszowieckiej (1655 r.), bitwy pod Mątwami (1666 r.) – wymienia przyczy-ny, cele i skutki „wojny kokoszej” – przedstawia przy-czyny, przebieg i skutki rokoszy: Ze-

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Stanisława Lanckorońskiego, Józefa Pułaskiego, Michała Krasińskiego – wyjaśnia, dlaczego rokosze i konfedera-cje miały destruk-cyjny wpływ na ży-cie polityczne w Rzeczypospolitej.

Uczeń: – ocenia postawy przywódców roko-szy – ocenia zjawisko oligarchizacji życia politycznego w Rzeczypospolitej – ocenia różne postawy polskiej szlachty wobec władzy królewskiej i racji stanu.

zdrady narodowej.

konfederacji i roko-szy jako wyrazów szlacheckiego buntu – przedstawia przy-czyny, cele i skutki konfederacji: bar-skiej i targowickiej.

brzydowskiego oraz Lubomirskiego – prezentuje przy-czyny, cele i skutki konfederacji tyszo-wieckiej.

6. Polskie

wzorce

obywatela

1. Obywatel w Rzeczypo-spolitej Obojga Narodów 2. Propozycje reform ustro-jowych 3. Nowa kon-cepcja narodu

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminu sarmatyzm – omawia rolę po-staci: Andrzeja Fry-cza Modrzewskiego, Piotra Skargi – zna datę wydania Konstytucji 3 maja (1791 r.) – przedstawia spo-łeczne i obywatel-skie idee A. Frycza Modrzewskiego – prezentuje założe-nia sarmatyzmu.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: „czarna procesja”, prawo o miastach – omawia rolę po-staci: Stanisława Leszczyńskiego, Sta-nisława Konarskiego, Stanisława Staszica, Jana Dekerta – zna daty: „czarnej procesji” (1789 r.), uchwalenia prawa o miastach (1791 r.) – tłumaczy, dlaczego termin obywatele początkowo dotyczył jedynie przedstawi-cieli stanu szlachec-kiego – prezentuje XVIII-wieczne propozycje

Uczeń: – prezentuje wpływ reformacji na rozwój nowych idei spo-łecznych na ziemiach polskich – omawia przyczyny krytyki szlacheckiej idei „złotej wolno-ści” – wyjaśnia, na czym polegała nowa kon-cepcja narodu ukształtowana w XVIII w. – przedstawia ewo-lucję pojęcia obywa-tel na gruncie pol-skim.

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Kallimacha, Biernata z Lublina, Jana Ostroroga – porównuje i oce-nia postulaty re-form: S. Leszczyń-skiego, S. Konar-skiego i S. Staszica – porównuje rozwa-żania na temat po-zycji obywatela w państwie w polskiej i zachodnioeuropej-skiej publicystyce politycznej.

Uczeń: – ocenia XVIII-wieczne propozy-cje reform ustro-jowych – omawia i ocenia wpływ wydarzeń z przełomu XVIII i XIX w. na przemia-ny społeczne na ziemiach polskich.

reform ustrojowych – przedstawia pro-ces nabywania praw przez mieszczan w XVIII w.

IV. Wiek rewolucji

1. Wielkie

rewolucje

1. Dlaczego wybuchła rewolucja amerykańska? 2. Wojna o niepodległość 3. Wybuch rewolucji 4. Francja republiką 5. Terror jakobinów i upadek rewolucji

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Deklara-

cja niepodległości

Stanów Zjednoczo-

nych, Deklaracja

praw człowieka i

obywatela – omawia rolę po-staci: Jerzego Wa-szyngtona, Benjami-na Franklina – zna daty: wybuchu wojny o niepodle-głość Stanów Zjed-noczonych (1774 r.), ogłoszenia Deklaracji

niepodległości Sta-

nów Zjednoczonych (4 lipca 1776 r.), zburzenia Bastylii (14 lipca 1789 r.), uchwalenia Deklara-

cji praw człowieka i

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Konstytu-

cja Stanów Zjedno-

czonych Ameryki, jakobini, przewrót termidoriański – omawia rolę po-staci: Tadeusza Ko-ściuszki, Kazimierza Pułaskiego, Ludwika XVI, Maximiliena de Robespierre’a – zna daty: uchwa-lenia Konstytucji

Stanów Zjednoczo-

nych Ameryki (1787 r.), ogłoszenia Fran-cji republiką (wrze-sień 1792 r.), dojścia do władzy jakobinów (1793 r.), przewrotu termidoriańskiego (lipiec 1794 r.)

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: „bostoń-skie picie herbaty”, Zgromadzenie Naro-dowe, Konstytuanta, Zgromadzenie Pra-wodawcze (Legisla-tywa), Konwent Na-rodowy – omawia rolę po-staci: Thomasa Jeffersona, Johna Adamsa – zna daty: „bostoń-skiego picia herbaty” (1773 r.), bitwy pod Saratogą (1777 r.), bitwy pod Yorktown (1781 r.), zwołania Stanów Generalnych (1789 r.), uchwale-nia pierwszej konsty-tucji francuskiej

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminów: san-kiuloci, I koalicja antyfrancuska, „konstytucja roku III” – omawia rolę po-staci: Thomasa Pa-ine’a, Marie Josepha de La Fayette’a, Wilhelma von Steu-bena – zna daty: bitwy pod Lexington (1775 r.), traktatu pokojo-wego, którego za-warcie zakończyło wojnę o niepodle-głość Stanów Zjed-noczonych (1783 r.), wybuchu powstania w Wandei (1793 r.) – omawia relacje

Uczeń: – ocenia wpływ Deklaracji praw

człowieka i obywa-

tela na współcze-sne prawa czło-wieka – ocenia wpływ rewolucji: amery-kańskiej oraz fran-cuskiej na koncep-cje państwa i pra-wa.

obywatela (26 sierp-nia 1789 r.) – przedstawia zasa-dy spisane w Dekla-

racji praw człowieka

i obywatela.

– wymienia bezpo-średnie przyczyny wojny kolonii angiel-skich o niepodle-głość – prezentuje zasady ustrojowe Stanów Zjednoczonych Ame-ryki – omawia okoliczno-ści wybuchu rewolu-cji francuskiej – przedstawia sto-sunek społeczeń-stwa do rewolucji – wymienia główne etapy rewolucji francuskiej.

(wrzesień 1791 r.), egzekucji Ludwika XVI (styczeń 1793 r.), uchwalenia „konsty-tucji roku III” (1795 r.) – wskazuje na mapie obszary Francji, na których doszło do wystąpień kontrre-wolucyjnych – opisuje przebieg wojny kolonii brytyj-skich w Ameryce Północnej o niepod-ległość – prezentuje sytu-ację społeczno-ekonomiczną we Francji w XVIII w. – tłumaczy realne i symboliczne znacze-nie zdobycia Bastylii.

pomiędzy Wielką Brytanią a koloniami angielskimi w Ame-ryce Północnej – prezentuje losy Ludwika XVI w cza-sie rewolucji – przedstawia i oce-nia dyktatorskie rządy jakobinów.

2. Rewolu-

cje spo-

łeczne

1. Wiosna Ludów 2. Sztuka w służbie rewolucji 3. Ideologia socjalistyczna

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Wiosna Ludów, rewolucja lutowa, rewolucja październikowa – omawia rolę po-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja przemysłowa, socja-lizm, komunizm, socjalizm naukowy – omawia rolę po-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: socjalizm utopijny, Manifest

komunistyczny, re-wizjonizm, refor-mizm

Uczeń: – wyjaśnia znacze-nie terminów: mien-szewicy, bolszewicy, Manifest paździer-

nikowy – omawia rolę po-

Uczeń: – ocenia wpływ rewolucji na sztukę – ocenia cele i sku-teczność reformi-zmu – ocenia wpływ

4. Rewolucja w Rosji w la-tach 1905–1907 5. Rok 1917 w Rosji

staci: Karola Marksa, Fryderyka Engelsa, Włodzimierza Lenina – zna daty: Wiosny Ludów (1848–1849 r.), rewolucji lutowej w Rosji (marzec 1917 r.), rewolucji październikowej (listopad 1917 r.) – wymienia przyczy-ny i skutki Wiosny Ludów – prezentuje przy-czyny oraz skutki rewolucji: lutowej i październikowej w Rosji.

staci: Giuseppe Ga-ribaldiego, Ludwika Napoleona Bonapar-tego, Franciszka Jó-zefa I – zna daty rewolucji: we Francji i w Belgii (1830 r.), a także w Rosji (1905–1907 r.) – wskazuje na mapie kraje, w których do-szło do rewolucji w 1830 r. i wystąpień Wiosny Ludów – omawia społeczne skutki rewolucji przemysłowej i ich wpływ na rozwój nowych ideologii – przedstawia zało-żenia socjalizmu, socjalizmu utopijne-go i komunizmu – wymienia przyczy-ny i skutki rewolucji w Rosji z lat 1905–1907 – prezentuje rządy bolszewików w Ro-sji.

– omawia rolę po-staci: Giuseppe Mazziniego, Mikoła-ja II, Piotra Stołypina – zna daty wybuchu Wiosny Ludów: w państwach włoskich (styczeń 1848 r.), we Francji (luty 1848 r.), w państwach nie-mieckich i Austrii (luty 1848 r.) – wymienia przyczy-ny oraz skutki rewo-lucji: we Francji i w Belgii w 1830 r. – prezentuje prze-bieg Wiosny Ludów: we Francji, w pań-stwach włoskich, niemieckich i Austrii – przedstawia oko-liczności, które wpłynęły na ukształ-towanie się rewizjo-nizmu i reformizmu.

staci: Karola X, Lu-dwika Filipa, Kle-mensa von Metter-nicha, Ferdynanda I – zna daty: pokoju w Brześciu Litewskim (marzec 1918 r.), zamordowania cara Mikołaja II i jego rodziny (lipiec 1918 r.) – tłumaczy, jaką rolę odgrywała sztuka w czasach rewolucji – porównuje rewo-lucyjny terror jako-binów i bolszewików – przedstawia zna-czenie XIX-wiecznych rewolucji dla demokratyzacji życia w Europie.

ideologii demokra-tycznej i socjali-stycznej na ruchy rewolucyjne – ocenia rządzy bolszewików w Rosji.

3. Społe-

czeństwo

bez pań-

stwa

1. Początki anarchizmu 2. Anarchizm czy komu-nizm? 3. Anarchizm w XX wieku 4. Anarchiści na ziemiach polskich 5. Anarchiści współcześnie

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminu anarchizm – omawia rolę po-staci: Michaiła Ba-kunina, Piotra Kro-potkina – wymienia przyczy-ny ukształtowania się anarchizmu – przedstawia me-tody działania anar-chistów.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminu antygloba-lizm – omawia rolę po-staci: Pierre’a Prou-dhona, Edwarda Abramowskiego – przedstawia ide-ologiczne podstawy anarchizmu – omawia działal-ność anarchistów na ziemiach polskich – prezentuje przy-czyny rozwinięcia się doktryny anarchi-stycznej w drugiej połowie XIX w.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: anarcho-komunizm, anarcho-syndykalizm, związki zawodowe – omawia rolę po-staci Williama God-wina – wyjaśnia, za jakim modelem organizacji społeczeństwa opo-wiadał się Pierre Proudhon – wskazuje główną przyczynę sporu pomiędzy anarchi-stami a komunista-mi.

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Luigiego Lu-cheniego, Leona Czolgosza, Jeana Jacques’a Élisée Reclusa – przedstawia wpływ anarchosyn-dykalizmu na dzia-łalność związków zawodowych w Hiszpanii i Stanach Zjednoczonych – prezentuje i oce-nia wpływ anarchi-zmu na współczesne subkultury młodzie-żowe oraz ruch an-tyglobalistyczny.

Uczeń: – ocenia stosunek anarchistów do państwa i władzy.

4. Komuna

Paryska

1. Powstanie III Republiki Francuskiej 2. Okoliczności proklamowa-nia Komuny Paryskiej 3. Upadek Ko-muny Paryskiej 4. Represje

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminu Komuna Paryska – zna okres walk Komuny Paryskiej (18 marca – 18 maja 1871 r.) – przedstawia cele i skutki walk Komuny

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Rada Komuny, komunar-dzi – omawia rolę po-staci Jarosława Dą-browskiego – zna daty: powsta-nia III Republiki

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminu Międzyna-

rodówka – omawia rolę po-staci: Napoleona III, Louisa Adolphe’a Thiersa, Floriana Trawińskiego, Wale-rego Wróblewskiego

Uczeń: – omawia rolę po-staci Léona Gam-betty – przedstawia rolę kobiet w rewolu-cjach francuskich.

Uczeń: – ocenia znaczenie walk Komuny Pa-ryskiej dla XIX-wiecznego ruchu rewolucyjnego.

wobec komu-nardów 5. Kobiety we francuskich rewolucjach

Paryskiej. Francuskiej (wrze-sień 1870 r.), wojny francusko-pruskiej (1870–1871 r.) – przedstawia przy-czyny walk Komuny Paryskiej – prezentuje działal-ność Rady Komuny – wymienia przyczy-ny upadku Komuny Paryskiej.

– zna daty: klęski Francuzów pod Se-danem (wrzesień 1870 r.), zawarcia traktatu pokojowego w Wersalu (maj 1871 r.) – przedstawia wpływ wojny francusko-pruskiej na walki Komuny Paryskiej – tłumaczy, dlaczego w walkach Komuny Paryskiej brali udział Polacy.

V. Ku demokratycznej Rzeczypospolitej

1. Obywa-

tele odro-

dzonej

Rzeczypo-

spolitej

1. Odbudowa państwowości 2. Powszechne prawo wybor-cze 3. Od demo-kracji do sana-cji 4. Wybory brzeskie 5. Prawa oby-watelskie w konstytucjach II Rzeczypo-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: konstytu-cja marcowa, kon-stytucja kwietniowa – omawia rolę po-staci Józefa Piłsud-skiego – zna daty: ogłosze-nia niepodległości przez Polskę (11 li-stopada 1918 r.), uchwalenia konsty-tucji: marcowej

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminu sanacja – omawia rolę po-staci Jędrzeja Mora-czewskiego – zna datę przewro-tu majowego (1926 r.) – wskazuje na mapie tereny zwartego osadnictwa mniej-szości narodowych w II Rzeczypospolitej

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: wybory brzeskie, proces brzeski, „getto ław-kowe”, strajk rolny – zna daty: powoła-nia rządu J. Mora-czewskiego (listopad 1918 r.), pierwszych wyborów do sejmu w II Rzeczypospolitej (styczeń 1919 r.), wyborów brzeskich

Uczeń: – omawia rolę po-staci Zofii Mora-czewskiej – zna datę strajku powszechnego w Krakowie (1923 r.) – przedstawia i oce-nia politykę II Rze-czypospolitej wobec mniejszości naro-dowych.

Uczeń: – porównuje oraz ocenia zakres praw obywatelskich w konstytucjach: marcowej i kwiet-niowej.

spolitej 6. Konflikty społeczne w II Rzeczypospoli-tej 7. Konflikty narodowo-ściowe w II Rzeczypospoli-tej

(1921 r.) i kwietnio-wej (1935 r.) – przedstawia ustrój polityczny II Rzeczy-pospolitej ustano-wiony w konstytu-cjach: marcowej i kwietniowej.

– przedstawia po-czątki kształtowania się II Rzeczypospoli-tej – prezentuje zakres praw obywatelskich w konstytucjach: marcowej i kwiet-niowej – opisuje wielonaro-dową strukturę spo-łeczną II Rzeczypo-spolitej.

(1930 r.), procesu brzeskiego (1931–1932 r.) – tłumaczy, na czym polegał demokra-tyczny charakter II Rzeczypospolitej na początku jej istnienia – omawia okoliczno-ści zamachu majo-wego.

2. Władza

i społe-

czeństwo

w PRL

1. Komuni-styczne władze w Polsce do 1956 roku 2. Wydarzenia poznańskie i odwilż paź-dziernikowa 3. Jak powstała opozycja? 4. Marzec ’68 5. Grudzień ’70

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: poznański Czerwiec, wydarze-nia marcowe, Gru-dzień ’70 – omawia rolę po-staci: Bolesława Bie-ruta, Władysława Gomułki, Edwarda Gierka – zna daty: uchwa-lenia Konstytucji

Polskiej Rzeczypo-

spolitej Ludowej (1952 r.), poznań-skiego Czerwca (28–

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, kult jed-nostki, odwilż paź-dziernikowa – omawia rolę po-staci: Stanisława Mikołajczyka, kard. Stefana Wyszyńskie-go, Jacka Kuronia, Adama Michnika – zna daty: powsta-nia Polskiej Zjedno-czonej Partii Robot-niczej (1948 r.), od-

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Tymcza-sowy Rząd Jedności Narodowej, „mała stabilizacja”, „party-zanci”, czarny czwar-tek – omawia rolę po-staci: Józefa Różań-skiego, Józefa Cy-rankiewicza – zna daty: utworze-nia Tymczasowego Rządu Jedności Na-rodowej (1945 r.), przeprowadzenia

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Antoniego Słonimskiego, Mie-czysława Moczara, Karola Modzelew-skiego – zna daty: powoła-nia W. Gomułki na stanowisko I sekre-tarza KC PZPR (paź-dziernik 1956 r.), powstania Listu 34 (1964 r.) – prezentuje proces przejmowania wła-dzy przez komuni-

Uczeń: – ocenia politykę PZPR wobec społe-czeństwa.

30 czerwca 1956 r.), wydarzeń marco-wych (1968 r.), wy-stąpień grudniowych na Wybrzeżu (1970 r.) – przedstawia skutki przejęcia władzy w Polsce przez komu-nistów.

wilży październiko-wej (1956–1957 r.) – przedstawia przy-czyny, przebieg i skutki poznańskiego Czerwca – omawia przyczyny, przebieg i skutki Marca ’68 – prezentuje przy-czyny, przebieg i skutki wystąpień na Wybrzeżu z grudnia 1970 r.

referendum ludo-wego (1946 r.), uchwalenia „małej konstytucji” (1947 r.), czarnego czwart-ku w Gdyni (17 grudnia 1970 r.) – prezentuje stosu-nek władz komuni-stycznych do społe-czeństwa – wymienia cele ko-munistycznej propa-gandy – omawia odwilż październikową i „małą stabilizację” z czasów rządów W. Gomułki – przedstawia oko-liczności powstania opozycji antykomu-nistycznej.

stów w powojennej Polsce – przedstawia pro-ces formowania się opozycji w powo-jennej Polsce.

3. Opozycja

polityczna

w PRL

1. Początki opozycji 2. O wolne związki zawo-dowe 3. Rozprawa z opozycją

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Komitet Obrony Robotników, postulaty sierpnio-we, Niezależny Sa-morządny Związek

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Służba Bezpieczeństwa, Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, Wojskowa Rada

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: Studencki Komitet Solidarno-ści, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Wolne

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Jerzego An-drzejewskiego, Edwarda Lipińskie-go, ks. Jana Ziei, Jana Józefa Lipskie-

Uczeń: – ocenia rolę orga-nizacji opozycyj-nych w walce o demokratyzację państwa polskiego.

4. Dalsza walka o demokrację

Zawodowy „Solidar-ność”, Okrągły Stół – omawia rolę po-staci: Edwarda Gier-ka, Lecha Wałęsy, kard. Karola Wojtyły, gen. Wojciecha Jaru-zelskiego – zna daty: wyboru kard. K. Wojtyły na papieża (1978 r.), strajku w Stoczni Gdańskiej (14–31 sierpnia 1980 r.), wprowadzenia stanu wojennego (13 grudnia 1981 r.) – przedstawia przy-czyny i skutki wyda-rzeń z sierpnia 1980 r.

Ocalenia Narodowe-go – omawia rolę po-staci: Jacka Kuronia, ks. Jerzego Popie-łuszki – zna daty: strajków czerwcowych (1976 r.), powstania KOR (1976 r.), ogłoszenia postulatów sierp-niowych (17 sierpnia 1980 r.), podpisania porozumień w Gdańsku (31 sierpnia 1980 r.), utworzenia NSZZ „Solidarność” (wrzesień 1980 r.), pacyfikacji górników z kopalni Wujek (16 grudnia 1981 r.), obrad Okrągłego Stołu (6 lutego – 5 kwietnia 1989 r.) – wymienia cele i przedstawia charak-ter działalności KOR – omawia postulaty wysunięte przez Międzyzakładowy

Związki Zawodowe – omawia rolę po-staci: Antoniego Macierewicza, Stani-sława Pyjasa, Anny Walentynowicz, Grzegorza Przemyka – zna daty: założenia WZZ (1978 r.), pierwszej pielgrzym-ki Jana Pawła II do ojczyzny (1979 r.), podpisania porozu-mień w Szczecinie (30 sierpnia 1980 r.), zniesienia stanu wo-jennego (22 lipca 1983 r.) – przedstawia oko-liczności powstawa-nia organizacji opo-zycyjnych w latach 70. XX w. – opisuje wpływ problemów życia codziennego w epo-ce E. Gierka na sto-sunek społeczeń-stwa do władz PRL – wymienia nazwy

go, Kazimierza Świ-tonia, Andrzeja Gwiazdy, Krzysztofa Wyszkowskiego, Antoniego Sokołow-skiego, Bogdana Borusewicza, An-drzeja Kołodzieja – zna daty powsta-nia: Studenckiego Komitetu Solidarno-ści (1977 r.) i ROP-CiO (1977 r.) – przedstawia rolę Kościoła w walce z władzami komuni-stycznymi – opisuje postawy społeczeństwa pol-skiego wobec poli-tyki władz komuni-stycznych.

Komitet Strajkowy – przedstawia oko-liczności wprowa-dzenia stanu wojen-nego w Polsce – prezentuje oko-liczności zwołania obrad Okrągłego Stołu i decyzje poli-tyczne ich uczestni-ków.

organizacji opozy-cyjnych działających w PRL w latach 70. i 80. XX w.

4. Między

utopią a

antyutopią

1. Wizje ideal-nego świata 2. Utopia w myśli politycz-nej 3. Antyutopia 4. Antyutopie w kinie 5. Eugenika – realizacja an-tyutopii

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: utopia, antyutopia – przedstawia przy-czyny oraz sposoby wykorzystywania idei eugenicznych w XIX i XX w.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie terminów: socjalizm utopijny, eugenika – omawia rolę po-staci: Aldousa Huxleya, George’a Orwella, Stanisława Lema – wymienia przykła-dy antyutopii (lite-rackich i filmowych) – przedstawia cechy charakterystyczne antyutopii (literac-kich i filmowych) – porównuje utopie i antyutopie.

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Platona, Tho-masa More’a, Tom-masa Campanelli, Francisa Bacona, Ignacego Krasickie-go, Roberta Owena, Janusza Zajdla, Fran-cisa Galtona – przedstawia wizje idealnego państwa tworzone na prze-strzeni dziejów – wyjaśnia przyczyny ukształtowania się antyutopii.

Uczeń: – omawia rolę po-staci: Louisa Augu-ste’a Blanqui, Hen-riego de Saint-Simona, Charles’a Fouriera, Jeana-Baptiste’a Godina – przedstawia zna-czenie idei utopij-nych w myśli poli-tycznej – wyjaśnia, dlaczego stosowanie zasad eugeniki stanowi zagrożenie dla de-mokracji oraz praw człowieka.

Uczeń: – ocenia aktualny stopień rozwoju technologii i nauki w kontekście za-grożenia powsta-niem świata przy-pominającego ten przedstawiony w antyutopiach.