Hepworth PORADNIK INSTALATORA

1

SPIS TREŚCI 1. Podstawowe informacje ................................................................................... 2

1.1. Charakterystyka materiału .................................................................. 2 1.2 Rozszerzalność liniowa ...................................................................... 3 1.3 Odporność na chlor ............................................................................. 3 1.4 Odporność mikrobiologiczna ............................................................. 4 1.5 Korozja i kamień ................................................................................ 4 1.6 Odporność na ścieranie....................................................................... 4

2. System Hep2O ................................................................................................. 5 2.1. Atesty ................................................................................................. 5 2.2. Gwarancja .......................................................................................... 6 2.3. Zakres stosowania............................................................................... 6 2.4. Dlaczego Hep2O ?............................................................................... 6

3. Montaż ............................................................................................................ 7 3.1. Łączenie............................................................................................. 7 3.2. Rozłączanie......................................................................................... 9 3.3. Budowa kształtki................................................................................ 10 3.4. Błędy montażu.................................................................................... 10 3.5. Wytyczne stosowania......................................................................... 11

4. Instalacja grzewcza ......................................................................................... 13 4.1. Ogrzewanie grzejnikowe..................................................................... 13

4.1.1. Przygotowanie i wykonanie instalacji .................................. 17 4.2. Ogrzewanie podłogowe....................................................................... 23

4.2.1. Kolejność prac ..................................................................... 25 5. Instalacja wody zimnej i ciepłej....................................................................... 34

5.1. Przygotowanie.................................................................................... 34 5.2. Sposoby prowadzenia instalacji......................................................... 36

5.2.1. Rozprowadzenie trójnikowe ................................................ 36 5.2.2. Rozprowadzenie rozdzielaczowe.......................................... 36 5.2.3. Rozprowadzenie pierścieniowe............................................. 39 5.2.4. Wady i zalety ........................................................................ 41

5.3. Rurociągi, sposoby prowadzenia i montażu........................................ 42 5.4. Instalowanie podgrzewaczy wody...................................................... 44 5.5. Uziemienie, odprowadzenie ładunków el. ......................................... 44

6. Przeprowadzenie próby szczelności................................................................ 44 7. Aspekty obsługi klienta.................................................................................... 45 8. Formularze do wykorzystania.......................................................................... 46

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

2

Czy instalacja z plastiku jest wytrzymała?

Oto pytanie na jakie najczęściej muszą odpowiadać monterzy instalacji z tworzyw sztucznych. Czas pokazał, że instalacje z tworzywa są łatwe w montażu i bardzo trwałe. O systemach tych zaczęto mówić jako o czwartej generacji instalacji, po rurach ołowianych, stalowych i miedzianych.

1. Podstawowe informacje

1. 1. Charakterystyka materiału Polibutylen (PB) jest termoplastem z grupy poliolefinów. Wykazuje niezwykłą kombinację udarności, elastyczności i wysokiej odporności na pełzanie, pęknięcia naprężeniowe i ścieranie. Łączenie polega na zgrzewaniu polidyfuzyjnym, elektrooporowym lub jak w przypadku systemu Hep2O na zastosowaniu specjalnych złączek z elastomerem, jako materiałem uszczelniającym. W tym przypadku, do montażu, nie są potrzebne specjalistyczne narzędzia. Istotną zaletą rur z polibutylenu jest ich elastyczność, oraz duża odporność na korozję naprężeniową. Duża elastyczność polibutylenu to następujące korzyści: ! łatwość układania rur w obniżonych temperaturach ! możliwość układania rur systemem kablowym ! ograniczenie ilości kształtek (kolan) ! odporność na skutki zamarzania i odmarzania wody ! wysoka udarność (odporność na uderzenia) ! odporność na korozję naprężeniową ! zdolność tłumienia drgań A to się przekłada na: ! możliwość pracy w niskich temperaturach ! wysoką estetykę wykonanych instalacji ! niższy koszt materiału i robocizny ! możliwość wykonania próby hydraulicznej zaraz po wykonaniu instalacji ! niewielkie ryzyko mechanicznego uszkodzenia rury ! wysoką wytrzymałość, żywotność 50 lat, oraz gwarancję 25 lat ! ciche działanie instalacji mimo dużych prędkości przepływu Elastyczność rury i mały ciężar sprawiają, że może być układana jak kabel elektryczny, dzięki czemu unikamy niewygodnego manewrowania jak ma to miejsce w przypadku sztywnych sztang. Elastyczność w połączeniu z długością zwojów pozwala optymalizować jednorodne odcinki instalacji bez zbędnych połączeń (mufy, kolana). Rura Hep2O może być ręcznie wygięta w łuk o promieniu 8 średnic zewnętrznych. Dzięki temu redukuje się ilość kolan, co wpływa korzystnie na warunki przepływu wody. W warunkach ujemnych temperatur rura polibutylenowa aż do temperatury –15°C zachowuje elastyczność, co pozwala na montaż w warunkach zimowych. W przypadku zamarznięcia objętość wody w rurze rośnie o kilka procent. Rura Hep2O znosi taką ekspansję i wraca do poprzedniego kształtu po odtajaniu.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

3

1.2. Rozszerzalność liniowa Cechą naturalną każdego materiału jest jego wydłużanie pod wpływem wzrostu temperatury. Nie inaczej zachowują się rury z polibutylenu. Wśród tworzyw sztucznych polibutylen wykazuje się małą wartością współczynnika rozszerzalności liniowej (0,13mm/mK ), co w praktyce daje przyrosty na 1m według poniższej tabeli:

Przyrost temperatury ∆t [K]

Przyrost długości [mm]

Długość rury

[m]

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1 1,3 2,6 3,9 5,2 6,5 7,8 9,1 10,4 11,7 13,0

Dlatego ważne jest aby rury układać swobodnie po łukach, o czym w dalszej części Poradnika. Ten sposób układania i mały współczynnik rozszerzalności liniowej pozwalają w systemie Hep2O na wyeliminowanie w większości przypadków kompensacji, tak ważnej w innych systemach instalacyjnych.

1.3. Odporność na chlor Stosując rury w instalacjach wody pitnej, dla inwestora ważne jest aby rury były odporne na chlor i nie wydzielały w połączeniu z nim trujących związków. Dopuszczalne stężenie chloru w wodzie dla polibutylenu wynosi 2 mg/l. Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 04 II 1990 (Dz. U. 35 poz.205) zawartość wolnego chloru w wodzie do picia i potrzeb gospodarczych powinna wynosić 0,2-0,5 mg/l. Przyjmując stężenie 1mg/l (zamiast 0.5, to jest 100% więcej niż dawka maksymalna) i temperaturę 60oC (instalacja c.w.u.), uzyskujemy 50-cio letnią żywotność instalacji wykonanej z polibutylenu. W instalacjach technologicznych wody basenowej, z uwagi na przekraczane wartości 2mg/l stężenia chloru, polibutylenu nie powinno się stosować.

1.4. Odporność mikrobiologiczna W instalacjach wodociągowych obserwuje się zjawisko powstawania biofilmu - cienkiej warstwy mikroorganizmów pokrywających wewnętrzne ścianki rur. Większość tych organizmów nie ma szkodliwego wpływu na zdrowie. Należy jednak pamiętać, że instalacje źle zainstalowane i konserwowane mogą przyczynić się do powstania całych kolonii mikroorganizmów, a te z kolei do rozwoju bakterii niebezpiecznych dla zdrowia, takich jak np. Legionella Pneumonia. Komórki bakterii Legionella potrafią przeżyć w środowisku instalacji nawet do 3 lat. Na chorobę legioneloza wywołaną tą bakterią choruje rocznie do 100 tyś. ludzi. W Polsce odnotowuje się pojedyncze przypadki zachorowań. Największy wpływ na rodzaj bakterii w instalacji ma rodzaj użytego materiału. Wykres 1 prezentuje procentowy stopień rozwoju flory bakteryjnej w różnych materiałach instalacyjnych, natomiast wykres 2 -Legionelli Pneumonia.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

4

Wykres 1 Flora bakteryjna

1.5 3.5 7.516

33

95

112

0

20

40

60

80

100

120

%

Miedź PB Stal CPVC PE PP PVC

Wykres 2

Legionella Pneumonia

13

11.5 1214.5 16

25.5

0

5

10

15

20

25

30

%

Miedź PB PP Stal PE CPVC PVC

Na uwagę zasługuje fakt, że polibutylen najmniej wśród tworzyw sztucznych sprzyja rozwojowi mikroorganizmów w instalacjach wody pitnej.

1. 5. Korozja i kamień

Polibutylen nie jest podatny na korozję i zjawisko odkładanie kamienia. W celu zabezpieczenia innych elementów instalacji należy w instalacji c.o. stosować rury „barrier”, oraz preparaty Fernox, polecane i oferowane przez Hepworth.

1. 6. Odporność na ścieranie Polibutylen charakteryzuje się doskonałą wytrzymałością na ścieranie, dzięki czemu jest stosowany w ekstremalnych warunkach, np. do transportu popiołów w elektrowniach węglowych. W tym względzie przewyższa rury metalowe. Dlatego możemy stosować wyższe prędkości przepływu bez obawy wypłukania materiału.

Materiał PB PE-X Stal Miedź Ścieralność-

strata wagi [%] 1 3 >40 >40

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

5

2. System Hep2O

2. 1. Atesty Poniższa tabela przedstawia parametry pracy instalacji w systemie Hep2O wg atestu angielskiego oraz aktualnej w Polsce, Aprobaty Technicznej, wydanej przez COBRTI Instal.

Parametry pracy ATEST ANGIELSKI klasa "S" APROBATA COBRTI INSTAL

TEMPERATURA [OC] CIŚN. ZASTOSOWANIE TEMPERATURA [OC] CIŚN.

nominalna maksym. krytyczna [bar] robocza maksym. [bar]

20 - - 12 ZIMNA WODA 20 - 10

65 95 100 6 CIEPŁA WODA 60 80 10

OGRZ. PODŁOG. 60 70 3

92 105 114 3 OGRZ. CENTRALNE 80 90 6

Zwraca uwagę fakt, że atest angielski dodatkowo definiuje temperaturę krytyczną. Polska Aprobata Techniczna dopuszcza większe ciśnienia, przy równoczesnym obniżeniu temperatury. Stosując system Hep2O w instalacji c.o., należy ją wykonywać jako niskotemperaturową 80/60°C (maksymalnie 90°C). Zalecane parametry wody grzewczej to 75/65°C, co polepsza komfort cieplny pomieszczeń. Chwilowe przegrzanie systemu nie obniża jego żywotności. System Hep2O został zaprojektowany i przetestowany aby sprostać wymaganiom stawianym nowoczesnym systemom ogrzewania, oraz rozdziału wody. Nie przeprowadzono testów sprawdzających przydatność w innych systemach. Dlatego Hep2O nie należy stosować w instalacjach z innymi mediami. Przy rozważaniu zastosowania Hep2O w niekonwencjonalnych systemach prosimy o kontakt z działem technicznym Firmy.

System Hep2O posiada w Polsce następujące atesty: • Aprobata Techniczna COBRTI Instal - AT/98-01-0477, AT/98-02-0542 • Atest Państwowego Zakładu Higieny - HK/W/0043/01/99 Ponadto system posiada atesty m.in. w następujących krajach: Wielka Brytania, Niemcy, Holandia, Austria, Węgry, Ukraina, Rosja, Włochy, Hiszpania i innych.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

6

2. 2. Gwarancja

Gwarancja na asortyment podstawowy Hep2O (wg specyfikacji w cenniku) wynosi 25 latPrzy zastosowaniu kompletnego systemu z grzejnikami gwarancja ulega wydłużeniu. Wydłużona gwarancja poświadczona jest odpowiednim certyfikatem. Gwarancja dotyczy jedynie szkód powstałych na skutek wystąpienia wad materiałowych i technologicznych. Gwarancja poparta jest odpowiednim ubezpieczeniem. Gwarancja dotyczy materiału zakupionego w Autoryzowanym Punkcie Sprzedaży. Zasady gwarancji – w Warunkach Gwarancji.

2. 3. Zakres stosowania

System rur i kształtek Hep2O ze względu na swoje doskonałe właściwości i parametry ma szerokie zastosowanie:

♦ instalacje wody zimnej i ciepłej w budynkach mieszkalnych, hotelach, biurowcach, szkołach i obiektach nietypowych

♦ instalacje ogrzewania płaszczyznowego – podłogowego ♦ instalacje centralnego ogrzewania grzejnikowego w budynkach mieszkalnych, hotelach,

biurowcach, szkołach itp. ♦ instalacje wody lodowej dla klimakonwektorów w biurowcach, szkołach, marketach itp. ♦ instalacje w ogrodnictwie

2. 4. Dlaczego Hep2O ?

a) Łatwy i szybki sposób łączenia instalacji, co daje oszczędność czasu, obniża nakłady pracy, zapewni większy zysk.

b) Wszechstronność zastosowania, bogaty asortyment oferty to możliwość układania różnych instalacji w dowolny sposób, w różnych budynkach.

c) Brak specjalistycznych narzędzi do łączenia, świadczy o łatwości i jakości montażu. d) Mały ciężar rur i złączek, ułatwi transportowanie, magazynowanie i przenoszenie materiału. e) Niska przewodność cieplna, to tańsza, cieńsza izolacja cieplna. f) Antydyfuzyjność rur barrier, to gwarancja braku przenikania tlenu do instalacji g) Mała rozszerzalność termiczna, ułatwia układanie instalacji bez problemów z kompensacją. h) Duża odporność termiczna, zapewnia stałość właściwości fizycznych instalacji w temperaturach ujemnych lub bliskich wrzenia wody. i) Dobre właściwości akustyczne, to brak szumów podczas pracy instalacji (na małych średnicach)

j) Wytrzymałość, którą potwierdza co najmniej 25 letnia gwarancja na system

To wszystko zapewni inwestorowi bezpieczeństwo, estetykę, niską cenę instalacji wykonanych w systemie Hep2O.

♦ bezpieczeństwo - 50-cio letnia żywotność instalacji, brak przecieków, 25-cio letnia gwarancja, czysta woda, bezawaryjność, odporność na osadzanie kamienia i korozję.

♦ estetyka – wysoka jakość wykonania, powiązana z brakiem widocznych rur. ♦ niska cena- brak konieczności cyklicznej wymiany instalacji, brak wymogu konserwacji.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

7

3. Montaż

3. 1. Łączenie Odmierzyć potrzebny odcinek rury. Następnie obciąć rurę nożycami na jednym ze znaków „>” prostopadle do osi rury. Wzrokowo stwierdzić, czy rura w obrębie połączenia jest gładka, nie uszkodzona i czysta. Należy ustalić prawidłową głębokość osadzenia rury. W koniec rury wsunąć tuleję ze stali nierdzewnej (HX60/...). Tak przygotowany koniec rury wcisnąć w złączkę aż do oporu. Proces zaciskania pierścienia utrzymującego na rurze przebiega automatycznie nie pozwalając na wyszarpnięcie rury ze złączki. Otrzymuje się trwałe, szczelne, wytrzymałe na siły osiowe połączenie, z możliwością obrotu o 360˚, nawet pod ciśnieniem. Ważne ! W trakcie łączenia nie dokonujemy żadnych operacji rozkręcania, dokręcania itp. fabrycznych złączek. Do cięcia nie używać piły do metalu !

Obciąć rurę nożycami na jednym ze Wsunąć tuleję wspomagającą w znaków „<” koniec rury.

Uwaga! Pomiędzy tuleją a rurą może występować luz będący wynikiem dopuszczanej przy produkcji tolerancji grubości ścianki rury. Nie ma to żadnego wpływu na szczelność.

Określić głębokość osadzenia rury w kształtce poprzez zlokalizowanie znaków „>” lub przyłożenie rury do wyraźnego na korpusie karbu i zaznaczenie ołówkiem.

Wcisnąć rurę na pełną głębokość. Sprawdzić pewność umocowania rury poprzez próbę jej wyszarpnięcia.

1 2

3 4

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

8

Znaki „<” określające głębokość osadzenia rury w kształtce i miejsce cięcia.

A. Montaż zaślepki

B. Łączenie z miedzią Kształtki Hep2O mogą być stosowane do bezpośredniego łączenia z rurami miedzianymi o średnicach 15, 22, 28 mm. Przekrój rury miedzianej musi być idealnie kołowy, a jej koniec sfazowany, wolny od zadrapań i zadziorów. W rurze miedzianej nie umieszczamy tulei wspomagającej.

Głębokość osadzenia

Głębokość osadzenia rury można również określić następująco: Przyłożyć rurę do wyraźnego na korpusie kształtki karbu i zaznaczyć ołówkiem odległość do krawędzi.

-------->--------->-------->-----------

III i II generacja Aby zamontować zaślepkę z tworzywa (HX44...) należy: odkręcić nakrętkę, wyjąć pierścień utrzymujący (HX46/...), wcisnąć zaślepkę, zakręcić nakrętkę. I generacja Aby zamontować stalową zaślepkę (HX40/...) należy: odkręcić nakrętkę, wcisnąć zaślepkę wybrzuszeniem do dołu, zakręcić nakrętkę.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

9

C. Łączenie ze stalą i armatur ą

Łączenie z rurami stalowymi, oraz armaturą dokonuje się przez zastosowanie różnego typu kształtek z gwintem. Kształtki te wykonane są z mosiądzu. Przy połączeniach gwintowych zaleca się stosowanie taśmy teflonowej. Ilość nawijanej taśmy można ustalić poprzez wkręcenie nie zaizolowanej kształtki na gwint elementu, który chcemy połączyć. Wyczuwalny luz (im większy tym grubiej trzeba nawinąć taśmy teflenowej) określi ilo ść teflonu. Najmniejsza ilość nawinięć przy braku luzu to 5 zwojów.

3. 2. Rozłączanie W przypadku konieczności demontażu fragmentu instalacji, kształtki rozbieralne dają możliwość rozłączenia i ponownego połączenia , bez straty materiału. A. Rozłączenie kształtki III generacji

Pierścień utrzymujący (ściągać jedynie obejmą !), koszyczek oraz oring mogą zostać ponownie wykorzystane pod warunkiem, że nie uległy uszkodzeniu.

Odkręcić nakrętkę i wyjąć rurę z kształtki.

Zdjąć oring oraz koszyczek (tylko w wersji z zielonym pierścieniem utrzymującym).

Specjalną obejmą o średnicy odpowiadającej rurze, ściągnąć pierścień utrzymujący. Nie ściągać pierścienia palcami !

Umieścić w kształtce zdemonto- wane elementy w kolejności: oring, koszyczek (w wersji z zielonym pierścieniem utrzym.) i na koniec pierścień utrzymujący.

1 2

3 4

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

10

B. Rozłączenie kształtki II generacji

Rozłączenie kształtki II generacji (z białym pierścieniem) jest analogiczne jak w przypadku III generacji. W kształtce nie ma natomiast tzw. koszyczka. Pierścień utrzymujący, oraz oring mogą zostać ponownie wykorzystane pod warunkiem, że nie uległy uszkodzeniu.

C. Rozłączenie kształtki I generacji

Przy rozłączeniu należy spłaszczyć np. kleszczami stalowy pierścień utrzymujący, zdjąć go z rury i zastąpić nowym. Elementy wewnętrzne należy umieścić w korpusie w następującej kolejności: nowy pierścień utrzymujący (HX45/...) (stalowymi ząbkami do dołu), podkładka dystansowa (HX55/...) (frezem do dołu), uszczelka (HX50/...).

3. 3. Budowa kształtki

3. 4. Błędy montażu Błędy powstają przy nieprawidłowym wykonaniu połączenia, montażu. Część błędów ujawni się w czasie próby hydraulicznej. Inne mogą się pojawić w trakcie eksploatacji, dlatego bardzo istotne jest przestrzeganie instrukcji montażu. Najczęściej spotykane błędy to: Zła głębokość osadzenia rury w kształtce W przypadku gdy rura zostanie za płytko wciśnięta w kształtkę, połączenie nie daje gwarancji szczelności. W takim przypadku należy rurę docisnąć na odpowiednią głębokość. Użycie uszkodzonego pierścienia utrzymującego Przy demontażu może się zdarzyć, że pierścień utrzymujący pęknie. Uszkodzony (bądź zdemontowany palcami) pierścień może nie utrzymać rury w kształtce. W takim przypadku pierścień należy wymienić. W przypadku I generacji kształtki, przy demontażu zawsze należy wymienić pierścień stalowy na nowy. Używany pierścień nie utrzyma rury w kształtce.

Pokazany schemat kształtki dotyczy najnowszej, III generacji systemu Hep2O. Charakterystycznym elementem jest pierścień utrzymujący wykonany ze stali nierdzewnej, zatopiony w tworzywie zabarwionym na kolor zielony. W sprzedaży mogą się jeszcze znajdować kształtki II i I generacji. W kształtce II generacji, charakterystycznym elementem jest pierścień utrzymujący wykonany ze stali nierdzewnej zatopiony w tworzywie zabarwionym na kolor biały. W kształtce I generacji, pierścień utrzymujący wykonany jest całkowicie ze stali nierdzewnej.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

11

Brak tulei wspomagającej Brak tulei wspomagającej w rurze może spowodować wysunięcie się rury z kształtki. Należy dokonać rozłączenia i ponownego połączenia z użyciem tulei. Uszkodzenie uszczelki Uszkodzenie uszczelki np. ostrą rurą miedzianą oraz jej zabrudzenie (np. piaskiem) mogą wpłynąć na szczelność połączenia. Należy dokonać rozłączenia, wymienić uszczelkę i ponownie połączyć. Uszkodzenie rury Mimo, że rura jest bardzo odporna na uderzenia i zadrapania to jej mocne uszkodzenie, np. na placu budowy, może wpłynąć na szczelność. Przy wielokrotnym demontażu w jednym miejscu, zdejmowanie pierścienia utrzymującego uszkadza rurę. W takim przypadku należy obciąć zniszczony odcinek rury. Nieprawidłowa kolejność elementów wewnętrznych Przy demontażu i ponownym użyciu kształtki, elementy wewnętrzne należy umieścić w odpowiedniej kolejności. W przeciwnym razie połączenia nie da się wykonać lub będzie nieszczelne.

3. 5. Wytyczne stosowania Zastosowanie systemu Hep2O wyznaczają średnice rur 15, 22, 28 mm. Z tego względu system może być stosowany w:

♦ małych i średnich budynkach jako kompletna instalacja wykonana w systemie Hep2O. ♦ dużych budynkach jako instalacja wykonana częściowo w systemie Hep2O, a

częściowo w połączeniu z inną technologią np. z rurami miedzianymi. Do wykonania instalacji wodnych i grzewczych mamy dwa rodzaje rur, standard i barrier. Rury „standard” wykorzystujemy do wykonania instalacji wody zimnej, ciepłej, cyrkulacji. Rura oznaczona jest symbolem HXP. Napisy na niej są w kolorze czarnym. Instalacje centralnego ogrzewania należy wykonywać z rur typu „barrier”, z powłoką antydyfuzyjną, o symbolu HXX. Powłoka zmniejsza zjawisko korozji grzejników, kotłów i innych metalowych części instalacji. Napisy na rurach są koloru czerwonego. Do ogrzewania podłogowego także stosujemy rury typu „barrier” lecz o oznaczeniu UHP. Rury są dostępne w zwojach: Średnica ø15mm - 25m, 50m, 100m,

ø22mm - 25m, 50m,

ø28mm - 25m

ø16mm - 60m, 80m, 100m, 500m

ø20mm - 200m

Ciepła, zimna woda, cyrkulacja, centralne ogrzewanie, woda lodowa

Ogrzewanie podłogowe

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

12

Zestawienie podstawowych parametrów rur

średnica rury grubo ść

ścianki pojemno ść

wodna masa ci ężar zwoju

zewn. wewn. 25m 50m 100m mm mm [mm] dm3/mb kg/mb kg Kg Kg 15 11,6 1,70 0,102 0,069 1,73 3,45 6,9 22 18,0 2,0 0,248 0,122 3,05 6,1 - 28 22,8 2,6 0,437 0,165 4,13 - -

Zestawienie pokazuje że np. 50 metrowy zwój rury ø22mm waży zaledwie 6,1 kg, co ma zasadniczy wpływ na transport i operowanie zwojem (o średnicy 90 cm) na budowie. Pomijając trudności w operowaniu sztangą rury np. miedzianej ta sama ilość rury waży prawie pięciokrotnie więcej tj. 29,35 kg. Rura stalowa DN 25mm dająca ten sam efekt przepływu przy 50mb waży aż 122kg, czyli dwudziestokrotnie więcej. O kompletności systemu świadczy pełna gama złączek typu kolano, trójnik, mufa, redukcja. Do połączeń gwintowych stosowane są złączki z mosiądzu z gwintem wewnętrznym i zewnętrznym. System posiada elementy przyłączne do podłączeń baterii, zawory kulowe, kurki, zestaw podłączeniowy grzejników, rozdzielacze do ogrzewania grzejnikowego i podłogowego oraz rozdzielacze do wody. Do kompletu system oferuje rury osłonowe, uchwyty, szafki, głowice termostatyczne. Całość asortymentu opisana jest w cenniku. Na potrzeby szybkiego i prostego wymiarowania instalacji: ♦ wodociągowej ♦ centralnego ogrzewania ♦ ogrzewania podłogowego możemy przyjąć, że średnica: ø15 – zapewnia prawidłowy wydatek wody w jednym, dwóch punktach czerpalnych, stosowana jest do instalacji cyrkulacji. W ogrzewaniu wystarczająca do doprowadzenia ciepła do grzejników o łącznej mocy 2,5kW. ø22 – wystarcza w większości przypadków przy standardowym wyposażeniu sanitarnym domu jednorodzinnego na główne rurociągi rozprowadzające za wodomierzem i piony wodociągowe. Tą średnicą wykonujemy poziome rurociągi i piony w centralnym ogrzewaniu, gdy suma ciepła nie przekracza 21kW. ø28 – potrzebna gdy obiekt posiada wiele punktów czerpalnych, używanych równocześnie np. motele, sanatoria, domy wczasowe. W ogrzewaniu stosowana do rozprowadzenia ciepła o mocy w przedziale 21-38kW. ø16 – stosowana jako podstawowa średnica w wykonywaniu pętli grzewczych w ogrzewaniu podłogowym. ø20 – używana tak jak średnica podstawowa φ16mm, lecz stosowana wtedy gdy zależy nam na radykalnym zmniejszeniu oporów przepływu.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

13

Dostępne przekroje rur, złączki, zawory, rozdzielacze wystarczą z powodzeniem do wykonania instalacji centralnego ogrzewania, ogrzewania podłogowego, instalacji wody zimnej i ciepłej oraz cyrkulacji, nawet w bardzo dużym domu.

4. Instalacja grzewcza

4. 1. Ogrzewanie grzejnikowe Tradycyjny sposób rozprowadzenia instalacji (pionowo) wyróżnia parę pionów centralnego ogrzewania obsługujących poszczególne grzejniki, podłączone za pomocą gałązek. Para pionów może zasilać grzejnik jednostronnie lub dwustronnie; prowadzona jest najczęściej w rogu pomieszczenia, po wierzchu lub w bruździe. Ilość par pionów uzależniona jest bezpośrednio od ilości pomieszczeń. Schemat tradycyjnej instalacji

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

14

Układ poziomych rurociągów rozprowadzających należy dostosować do rozmieszczenia pionów w budynku. Trasa ich przebiegu powinna być optymalna pod względem długości do ilości pionów. Ze względów estetycznych, prowadząc poziomy po ścianie unikajmy pomieszczeń eksponowanych. Rury mocujemy do ścian przy pomocy uchwytów przykręcanych lub przybijanych o rozstawie, zgodnie z tabelą:

Średnica rury Sposób prowadzenia Poziom Pion

[mm] [m] [m]

ø15 0,3 0,5 ø22 0,5 0,8 ø28 0,8 1,0

Ważną sprawą przy montażu poziomych rurociągów jest eliminacja wydłużeń rur. W tym celu wykorzystujemy naturalne załamania przebiegu rur, unikając prowadzenia ich tylko prostymi odcinkami. Podejścia do pionów zalecamy wykonać z ramieniem kompensującym. Zapobiega to wyboczeniu pionów i powstawaniu naprężeń w miejscu podłączenia.

zalecane podejście pod pion nie zalecane podejście

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

15

Nowoczesny sposób rozprowadzenia instalacji (poziomo) podpodłogowo wyróżnia się tym, że grzejniki na kondygnacji podłączone są:

♦ od rozdzielacza w lokalu (mieszkaniu) parami rur oddzielnie od każdego grzejnika – system rozdzielaczowy - równoległy

♦ gałązkami zasilającą i powrotną do głównego rozprowadzenia – system rozgałęźny – szeregowy trójnikowy

Przy takim rozwiązaniu ograniczamy ilość pionów. Dodatkową zaletą rozprowadzenia podpodłogowego jest możliwość etapowego instalowania i rozbudowy instalacji oraz łatwość regulacji.

Schemat instalacji z rozdzielaczami

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

16

PRZYKŁADY PROWADZENIA INSTALACJI OGRZEWANIA GRZEJNIKOWEGO

Rozprowadzenie trójnikowe - szeregowe

Rozprowadzenie rozdzielaczowe - równoległe

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

17

4. 1. 1. Przygotowanie i wykonanie instalacji Najpopularniejszym sposobem ogrzewania jest centralne ogrzewanie grzejnikowe. Inwestor posiada plany swojego budynku, ma pomysł jak go urządzić. Dlatego ważne jest wysłuchanie go i ustalenie z nim: - lokalizacji grzejników, - miejsca pod szafkę rozdzielaczową, - wstępnego wytrasowania rur. Lokalizacja i podłączenie grzejników Grzejniki należy lokalizować pod oknami na ścianie zewnętrznej, wyjątkowo w pobliżu okna lub drzwi balkonowych. Sytuowanie grzejnika na wewnętrznych ścianach powoduje konieczność zwiększenia jego powierzchni o 10%. W wypadku grzejników kompaktowych najlepszym podłączeniem jest zestaw armatury przyłączeniowej zintegrowanej, w skład której wchodzą zawory odcinające z możliwością spustu wody z grzejnika (HH 1/15) – A. Innym sposobem jest podłączenie grzejnika poprzez złączkę HD 27/15 – B, HD 25A/15 lub HD 25B/15 – C.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

18

Rozpoczynamy trasowanie grzejników pamiętając o minimalnych odległościach 10cm od parapetu i 10 cm od góry wykończonej posadzki czyli naszego poziomu „0”.

Trasowanie lokalizacji grzejnika

Po wyznaczeniu miejsca podejścia pod grzejnik, wykuwamy gniazdo dla podejścia prowadzącego HK2. Po włożeniu ich w gniazdo, piankujemy je, a w międzyczasie np. osadzamy rozdzielacz z szafką. Lokalizacja i montaż szafki rozdzielaczowej z rozdzielaczem Szafkę pod rozdzielacz najlepiej lokalizować centralnie w stosunku do grzejników, a zarazem najbliżej źródła ciepła. Rozdzielacze są dostępne w wersji od 2 do 10 obwodów grzewczych. W zależności od ilości grzejników ustalamy wielkość rozdzielacza i szafki. W zależności od sposobu wykończenia mamy do dyspozycji szafki podtynkowe HSP i natynkowe HSN.

Montaż rozpoczynamy od wyznaczenia poziomu „0” czyli góry wykończonej posadzki i trwałego go oznakowania, np. poprzez wbicie solidnego gwoździa. Będzie to punkt odniesienia dla dalszego trasowania.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

19

Szafki podtynkowe wymagają miejsca w grubości muru lub przestrzeni do zabudowy płytą gipsowo-kartonową. W wypadku nowego obiektu zalecamy zastosowanie rozdzielaczy co umożliwia rozprowadzenie czynnika grzewczego za pomocą ciągłej rury (jeden odcinek) bez złączek, kolan itp.

Rozdzielacze do podłączenia grzejników

Ilość obiegów

grzewczych

2 3 4 5 6 7 8 9 10

nr katalogowy

HC02/15

HC03/15

HC04/15

HC05/15

HC06/15

HC07/15

HC08/15

HC09/15

HC10/15

Długo ść [mm]

Rozdzielacza

195 250 305 360 415 470 525 580 640

Zalecana szafka

podtynkowa

HSP2

HSP4

HSP6

HSP9

HSP12

Zalecana szafka

natynkowa

HSN2

HSN4

HSN6

HSN9

HSN12

Szeroko ść szafki [mm]

400 450 530 680 830

Rozdzielacz ze stali nierdzewnej zawiera: 2 zawory odpowietrzające 2 zaślepki 2 zawory kulowe ¾ cala 2 uchwyty 2 belki rozdzielaczowe

Stosowanie rozdzielaczy najpełniej wykorzystuje zalety systemu Hep2O tj.: ♦ elastyczność rury PB ♦ długość rury ze zwoju (25m, 50m,100m) ♦ minimalizacja połączeń ♦ łatwość kompensacji (samokompensacja) ♦ szybkość montażu ♦ etapowość montażu ♦ minimalizuje błędy ♦ zapewnia wysoką estetykę ♦ ułatwia rozdział ciepła ♦ poprawia statyczność hydrauliczną ♦ ułatwia ewentualną wymianę rury

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

20

Rurociągi, sposoby prowadzenia i montażu Rury należy prowadzić w sposób wykorzystujący w maksymalnym stopniu efekt samokompensacji. Prowadzimy je w miarę możliwości prostopadle lub równolegle do krawędzi ścian. Przejścia między pomieszczeniami zaleca się wykonać poprzez otwory drzwiowe. Zmieniając kierunek przebiegu, rury należy układać po łuku. Na podstawie obmiaru obliczamy wstępne długości rury, dodajemy zapas około 1,5m i mnożymy razy 2 (zasilanie i powrót). Poszczególne odcinki dodajemy do siebie tak aby suma zbliżyła się do fabrycznych długości zwoju 25/50/100 mb. To wyeliminuje konieczność łączenia rur na długości i umożliwia swobodną, ewentualną, wymianę w razie uszkodzenia (patrz awaria). Zleca się aby odległość od rozdzielacza do grzejnika nie przekraczała 20m rurociągu. W przypadku bardzo małych grzejników do 800W, można na jednym obwodzie podłączyć maksymalnie trzy grzejniki trójnikowo.

Rury prowadzi się w warstwach podłogowych w rurze osłonowej „peszla” HRP lub izolacji cieplnej. Ze względu na rozszerzalność liniową (zmiana długość ze względu na zmianę temperatury) rury należy układać swobodnie po łuku przy podejściu do rozdzielacza i grzejników. Zaleca się aby przewody zasilające i powrotne, a także obwody poszczególnych grzejników były oznakowane co zapobiegnie pomyleniu i wymieszaniu rur. W przyszłości w trakcie eksploatacji oznakowanie ułatwi inwestorowi identyfikację. Parę rur mocować należy uchwytami co ok.2m.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

21

Prowadzenie rur Hep2O w warstwach podłogowych w posadzce na gruncie

Rozprowadzenie rur Hep2O podpodłogowo na stropie międzypiętrowym w

pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi

Rura Hep2O w otulinie izolacyjnej

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

22

Gdy próba hydrauliczna (patrz punkt 6) się powiedzie, ciśnienie w instalacji obniżamy do poziomu roboczego. Wykonywanie wylewek, winno się odbywać przy napełnionej instalacji. Ma to na celu wczesne wykrycie wszelkich nieszczelności lub uszkodzeń spowodowanych pracami ogólnobudowlanymi. Wymiana uszkodzonego odcinka rury jest wtedy o wiele prostsza. Po wykonaniu wylewek i wypraw ścian zawieszamy grzejniki, łączymy je z instalacją przy pomocy np. zintegrowanego zespołu podłączeniowego HH1/15 ( zdjęcie poniżej). Następnie instalację uzupełniamy wodą i dokładnie odpowietrzamy, oraz dokonujemy ponownej próby szczelności przy odciętym źródle ciepła. Rozruch instalacji zawsze należy dokonywać stopniowo podwyższając temperaturę. Woda powinna spełniać wymagania normy PN – 93/C – 04 607. Instalacji, bez istotnej przyczyny, nie należy opróżniać z wody. Podłączenie grzejnika zespołem HH1/15

Wolne końce rury wystające ze ściany, nie podłączone do instalacji spinamy np. kolanem. To zapobiegnie zabrudzeniu (zatkaniu) oraz umożliwi natychmiastowe wykonanie próby hydraulicznej i wykonanie wylewek, przy napełnionej instalacji. Inną metodą jest umieszczenie na wolnym końcu rury elementu o symbolu HX59, który jest rodzajem kapsla w kolorze niebieskim bądź czerwonym.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

23

4 .2. Ogrzewanie podłogowe

Instalacją gdzie można zastosować system Hep2O jest także ogrzewanie podłogowe. Płyty grzewcze w zasadzie nie są wykonywane z innych rur niż z tworzywa sztucznego. Do rozdziału ciepła służy rozdzielacz, zapewniający możliwość precyzyjnej regulacji. Ogrzewanie podłogowe może w całości pokrywać zapotrzebowanie na ciepło, lub tylko częściowo, współpracując z ogrzewaniem grzejnikowym. Zalecane temperatury wody grzewczej to 45÷55˚C przy ∆t=10˚C. Aby ogrzewanie to spełniało wszystkie wymagania należy bezwzględnie zlecić wykonanie projektu.

Uwaga! Przed przystąpieniem do projektowania i montażu należy sporządzić z inwestorem dokumentację zawierającą rodzaj okładziny podłogowej, lokalizację stałych mebli. Na ten sam plan należy przenieść wszystkie dylatacje, które wynikają z konieczności dzielenia wielkości płyt grzewczych. Instalator i układający jastrych, wylewkę powinni dokładnie ustalić przebieg szczelin dylatacyjnych i wykonać je zgodnie z planem. Następnie plan powinien otrzymać posadzkarz. Obiegi grzewcze powinny być tak zaprojektowane i wykonane aby szczeliny dylatacyjne przecinały jedynie rury tranzytowe i przyłączeniowe. Dokumentacja projektowa powinna zawierać sposób uzyskiwania wody grzewczej. W wypadku braku określenia sposobu należy pamiętać, że wodę grzewczą o parametrach do 55˚C, możemy uzyskać: - bezpośrednio w źródle (kotle), ustawiając jego pracę na te parametry, - poprzez zmieszanie zaworem trójdrogowym lub czterodrogowym, - miejscowo poprzez zawór typu RTB.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

24

Schematy przygotowania wody grzewczej dla ogrzewania podłogowego

Zmieszanie wody - zawór trójdrogowy

Zmieszanie wody - zawór czterodrogowy

Układ miejscowy ogrzewania podłogowego

zawór RTB

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

25

4. 2.1. Kolejność prac - wykonanie płyty grzewczej

Roboty przygotowawcze

Przed przystąpieniem do wykonania ogrzewania podłogowego, w budynku muszą być zbudowane wszystkie przegrody budowlane, ściany otynkowane, a podłoże dla wykonania podłogi grzejnej poziome i gładkie. Należy sprawdzić przebieg przewodów elektrycznych, rur instalacji sanitarnych. Nie powinny być one ułożone w obrębie płyty grzewczej. Ustalamy rozmieszczenie rozdzielaczy ogrzewania podłogowego i kolejność wykonywania każdej podłogi grzejnej. Izolacja

Poprawne działanie ogrzewania podłogowego zależy między innymi od prawidłowego wykonywania izolacji cieplnej. Izolacja musi być płaska, sucha i wytrzymała na ściskanie (np. styropian o gęstości 30 kg/m3). Układanie płyt izolacyjnych - styropianowych można wykonywać po uprzednim uprzątnięciu i wyrównaniu podłoża, oraz wykonaniu izolacji brzegowej, taśmy dylatacyjnej.

Rozłożyć taśmę brzegową wzdłuż ścian Na izolacji przeciwwilgociowej ułożyć styropian o odpowiedniej grubości. Na styropianie rozłożyć folię PE z podziałką.

Układanie rozpocząć od przyłączenia jednego końca rury do rozdzielacza. Rurę układać z wymaganym rozstawem, mocując ją klipsami w odpowiednich miejscach.

Przed wykonaniem wylewki, wykonać próbę szczelności, przy ciśnieniu 1 MPa, przez okres 24 godzin.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

26

Izolacja brzegowa, zwana też taśmą dylatacyjną, ze spienionej pianki polietylenowej, spełnia dwie bardzo ważne funkcje:

! chroni przed utratą ciepła poprzez przegrody pionowe ! zapewnia swobodę ruchu płyty grzewczej

Płyty izolacji układamy jedną obok drugiej. W wypadku braku płyt odpowiedniej grubości stosujemy dwie warstwy układane naprzemianlegle, tak aby łączenia płyt się nie pokrywały. Minimalne grubości izolacji powinny wynosić:

! 5cm dla stropu nad ogrzewanym pomieszczeniem ! 8cm dla stropu nad nieogrzewanym pomieszczeniem ! 10cm dla podłogi układanej na gruncie

Jeśli płyta grzewcza ma być wykonana bezpośrednio na gruncie, pod izolacją cieplną należy bezwzględnie umieścić izolację przeciwwilgociową z folii polietylenowej. Natomiast w każdym przypadku folię polietylenową, najlepiej z podziałką co 5 cm należy układać na izolacji cieplnej celem zabezpieczenia jej przed zawilgoceniem w czasie wykonywania wylewki płyty grzewczej. Kolejne arkusze folii, o grubości 0,18-0,20 mm, powinny zachodzić na siebie co najmniej na 10 cm, a brzegi zostać zgrzane.

Dylatacje

Duże znaczenie posiadają szczeliny dylatacyjne. Powszechnie w ogrzewaniu podłogowym stosowana jest zasada jastrychu pływającego, co oznacza że wylewki podlegają procesom rozszerzania i kurczenia się pod wpływem temperatury. W celu uniknięcia szkód związanych z tym procesem (pękanie, wypiętrzanie) należy stosować dylatacje przyścienne oraz między poszczególnymi obwodami grzewczymi. Dylatacje wykonuje się przy pomocy taśmy dylatacyjnej (brzegowej). Pole powierzchni jastrychu bez dylatacji i siatki przeciwskurczeniowej nie powinno być większe niż 30 m2 (bok pola nie dłuższy niż 6 m), przy zastosowaniu siatki może wynieść 40 m2 (maksymalna długość boku 8 m). Przebieg dylatacji powinien być zaznaczony w projekcie ogrzewania podłogowego.

Dylatacje wykonujemy wszędzie tam gdzie płyta grzewcza: 1. styka się z przegrodą pionową 2. dla ograniczenia powierzchni grzewczej ( 30m2, 40 m2 ) 3. ograniczenia długości boku ( 6m, 8m ) 4. dla ograniczenia stosunku boków płyty grzewczej nie większej niż 1:2 5. ze względu na kształt płyty grzewczej

Wykonanie dylatacji

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

27

Montaż rozdzielaczy Rozdzielacze należy montować powyżej poziomu płyty grzewczej w celu umożliwienia odpowietrzenia rur. Najbardziej estetycznym rozwiązaniem jest umieszczenie ich w szafkach. W celu łatwego podłączenia rur, rozdzielacz dolny umieszczamy 0,4 m powyżej powierzchni wykończonej podłogi. Trasując lokalizację rozdzielacza należy pamiętać o dodaniu grubości warstw płyty grzewczej. W trakcie montażu należy także pamiętać o zasilaniu rozdzielacza czynnikiem grzejnym i ewentualnie prądem elektrycznym przy zastosowaniu napędu nastawczego, lub siłowników termicznych regulatora sterowania termostatycznego.

Skrzynka rozdzielacza

Rozdzielacze do podłączenia wężownic ogrzewania podłogowego IIość pętli grzewczych 2

3

4

5

6

7

8

9

10

Nr katalogowy HP02/16 HP03/16 HP04/16 HP05/16 HP06/16 HP07/16 HP08/16 HP09/16 HP10/16 Długo ść [mm] rozdzielacza 250 305 360 415 470 525 580 635 690

Zalecana szafka podtynkowa

HSP4

HSP6 HSP9 HSP12

Zalecana szafka natynkowa

HSN4

HSN6

HSN9 HSN12

Szeroko ść szafki [mm] 450 530 680 830

Montaż rur

Rury mocuje się do styropianu przy pomocy np. spinek U – kształtowych wykonywanych z tworzywa sztucznego zakończonych na “rybacki haczyk” zakleszczający się w płycie styropianowej. Spinki należy mocować w takich odległościach aby nie mogły on zostać wyrwane przez rury. Z praktyki wynika, że im mniejszy rozstaw rur, tym gęstość spinek rośnie.

Rozdzielacz dla ogrzewania podłogowego

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

28

Układanie rozpoczynamy od przyłączenia jednego końca rury do rozdzielacza. Przejście z odcinka pionowego do poziomego może być usztywnione elementem HK1/20 (prowadnica). Należy zawsze pamiętać o minimalnym promieniu gięcia (5 dz), oraz dopuszczalnej długości boku jednej płyty grzewczej (6 m). Zalecany promień gięcia wynosi 8 dz. Długość wężownicy nie powinna przekraczać 100 m. Przy długości obliczeniowej ponad 100m należy stosować dwie lub więcej wężownic łączonych równolegle. Przy doborze wymaganego rozstawu rur w wężownicy należy pamiętać aby nie przekroczyć dopuszczalnych temperatur dla powierzchni podłogi. Rurę zasilającą wężownicę należy prowadzić od rozdzielacza najkrótszą drogą wzdłuż ścian, najlepiej zewnętrznych do strefy najzimniejszej. Przy znacznych odległościach rozdzielacza od wężownicy można rurę zasilającą zaizolować. Maksymalna odległość między rozdzielaczem a poszczególnymi wężownicami nie powinna przekraczać 10 m, w innym przypadku należy stosować kilka rozdzielaczy. Początek wężownicy - rurę należy prowadzić nie bliżej niż 15 cm od ścian.

Zależność długości rury od rozstawu i powierzchni

Rozstaw 7,5cm Rozstaw15cm Rozstaw 22,5cm Rozstaw 30cm

mb/m2 13,0 6,5 4,4 3,3 m2/100m. zwoju 7,5 15,0 22,5 30,0

Rozstaw między rurami nie powinien być większy niż 30 cm, gdyż mogą wystąpić znaczne różnice temperatur podłogi.

Zalecane odległości mocowania rury spinkami wynoszą: Rozstaw 7,5 cm - 15 cm Rozstaw 15,0 cm - 30 cm Rozstaw 22,5 cm - 45 cm Rozstaw 30 cm - 60 cm

Sposób rozkładania rur ze zwoju w wężownicę

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

29

Schemat konstrukcji podłogi grzejnej

Konstrukcja podłogi - strop nad nie ogrzewanym pomieszczeniem

80 mm

TAŚMA BRZEGOWA PŁYTKI RURA GRZEWCZA

UHP100/16 WYLEWKA IZOLACJA PRZECIWWILGOCIOWA (FOLIA PE) IZOLACJA CIEPLNA IZOLACJA PRZECIWWILGOCIOWA (FOLIA PE) STROP BETONOWY

RURA GRZEWCZA

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

30

Konstrukcja podłogi - strop międzypiętrowy nad ogrzewanym pomieszczeniem

Konstrukcja podłogi - podłoga na gruncie

50 mm

100 mm

RURA GRZEWCZA HEP2O UHP 100/16

RURA GRZEWCZA HEP2O UHP100/16

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

31

Pierwsze napełnienie

Dla napełnienia instalacji należy użyć czystej wody z sieci wodociągowej.

W celu napełnienia i odpowietrzenia należy: 1. Zamknąć zawory na rozdzielaczach zasilającym i powrotnym. 2. Połączyć wężem wodociąg z kurkiem spustowym rozdzielacza zasilającego (górny),

a kurek spustowy rozdzielacza powrotnego (dolny) wyposażyć w wąż skierowany do pojemnika.

3. Otworzyć oba kurki spustowe. 4. Napełniać powoli, każdy obwód oddzielnie otwierając zawory na rozdzielaczu

zasilającym i powrotnym. 5. Gdy wypływająca woda z kurka spustowego rozdzielacza powrotnego będzie wolna

od pęcherzyków powietrza zamknąć zawory. 6. Postępować tak z każdą pętlą oddzielnie.

Po napełnieniu całej instalacji do kurka spustowego rozdzielacza zasilającego podłączyć pompkę ciśnieniową HX81 i wykonać próbę hydrauliczną (patrz pkt.6).

Jastrych

Kiedy po pierwszym napełnieniu i pozytywnej próbie technicznej nie stwierdzamy żadnych przecieków, dokonujemy oględzin rur grzejnych (wężownic). Rury nie mogą mieć żadnych uszkodzeń mechanicznych, zadrapań ani załamań. Po wstępnym odbiorze technicznym i oględzinach sporządzamy protokół wraz z dokumentacją powykonawczą ułożenia wężownic, dylatacji. Po tych czynnościach możemy przystąpić do wylewania płyty grzewczej. Jastrych wylewany bezpośrednio na ułożone wężownice, wypełnione wodą pod ciśnieniem 0,3 MPa. W budownictwie mieszkaniowym wykonujemy wylewki wytrzymujące obciążenie 24 N/m2, pływające czyli nie związane z konstrukcją stropu, ścian. Grubość warstwy jastrychu winna zapewnić 50 mm przykrycie rury. W wypadku wzmacniania warstwy jastrychu zbrojeniem z siatki metalowej o oczkach 10 × 10 cm z drutu, rury mocujemy do siatki przy pomocy miękkiego, izolowanego drutu. W tym przypadku zachodzi konieczność zdystansowania siatki od izolacji cieplnej o 14 mm co daje całkowitą grubość jastrychu 80 mm przy rurze 16mm. Jastrychy takie stosujemy pod wykładziny kamienne, ceramiczne lub gdy powierzchnia płyty grzewczej przekroczy 30 m2. Tego typu jastrychy są zagadnieniem czysto budowlanym i powinny być konsultowane przez konstruktora. Typowe wylewki cementowe wykonujemy z mieszanki piasku, cementu, wody oraz plastyfikatora. Plastyfikator ma na celu zmniejszenie ilości wody, co bezpośrednio zwiększa wytrzymałość na obciążenia i zmniejsza skurcz. Wpływa też na polepszenie właściwości plastycznych zaprawy, szczelność przylegania do rury i optymalny odbiór ciepła oraz zwiększa przewodność cieplną materiału płyty grzewczej. Podawanie jastrychu należy wykonywać tak, aby nie uszkodzić ułożonych rur np. rozwozić taczkami na pomostach z desek.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

32

Jastrych w danym pomieszczeniu powinien być wykonany w sposób ciągły, bez przerw w ciągu jednego dnia. Przy robotach temperatura otoczenia nie może być niższa od + 5°C. Nie wolno dopuścić do zamarznięcia świeżo wylanego jastrychu, oraz do jego podgrzewania w czasie wiązania. Po 28 dniach od wykonania wylewki, niezależnie od pory roku, można przystąpić do nagrzewania jastrychu. Początkowa temperatura zasilania może być maksymalnie o 5°C wyższa niż temperatura wylewki, następnie zwiększamy ją o 5°C każdego dnia, aż osiągniemy temperaturę roboczą instalacji ogrzewania podłogowego. Po dokonaniu rozruchu ogrzewania podłogowego należy sporządzić protokół.

Regulacja

Ilość przepływającej wody i długość rur grzewczych warunkują straty ciśnienia w poszczególnych pętlach. Stąd nieodzownym jest przeprowadzenie regulacji, przy pomocy nastawy wstępnej, zaworami natężenia przepływu na rozdzielaczu. Każdej pętli grzewczej przypisane jest określone natężenie przepływu wody, które powinno być wyliczone w projekcie. Ustawienie elementu nastawczego, dla każdej pętli grzewczej, zmieniamy tak długo, aż podana ilość obrotów kluczem zostanie wykonana. Po osiągnięciu obliczeniowych wartości przepływów, w zawór regulacji wkręcamy kołpak zabezpieczający. Podczas regulacji, zawór zasilania musi być cały czas otwarty.

Opis regulacji 1. Kołpak zabezpieczający wykręcić kluczem imbusowym 5mm. 2. Iglicę zaworu zakręcić do oporu w prawo kluczem 5mm. 3. Element nastawczy przekręcić w prawo kluczem 6mm aż do osiągnięcia oporu. Taka pozycja

elementu nastawczego względem iglicy zaworu jest ustawieniem zerowym. 4. W celu ustawienia elementu nastawczego na zaplanowany przepływ wykręcamy go w lewo o

odczytaną ilość obrotów kluczem 6mm. 5. Iglicę zaworu odkręcamy w lewo kluczem 5mm aż osiągnie pozycję elementu nastawczego. 6. Wkręcamy kołpak zabezpieczający kluczem 5mm 7. Rozdzielenie elementu nastawczego od iglicy zaworu umożliwia całkowite zamknięcie

przepływu bez zmiany nastawy wstępnej.

1- kołpak zabezpieczający 2- element nastawczy 3- iglica zaworu 4- klucz imbusowy 5mm 5- klucz imbusowy 6mm

1

3

2

4

5

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

33

Ogrzewanie podłogowe zasilane z własnego kotła możemy sterować regulatorem pogodowym, ustawionym na krzywą grzania podłogowego. W przypadku mieszania wody powrotnej z zasilającą w zaworze trój- lub czterodrogowym, ogrzewanie podłogowe możemy sterować regulatorem pogodowym z czujnikiem temperatury zewnętrznej. Innym sposobem regulacji temperatury jest sterowanie przepływem wody w wężownicy przez termostaty pokojowe. Sygnał z termostatu przekazywany jest do siłownika umieszczonego na belce rozdzielacza. Siłownik reguluje przepływ wody grzewczej w zależności od zapotrzebowania. Generalnie, wyboru sposobu sterowania temperaturą dokonujemy w oparciu o źródło zasilania ogrzewania podłogowego. Ogrzewanie podłogowe z jednej strony ma dużą zdolność samoregulacji, z drugiej zaś dużą bezwładność cieplną. Dlatego celowym wydaje się stosowanie termostatów czasowych, które umożliwiają zmiany temperatury z pewnym wyprzedzeniem.

Regulacja hydrauliczna

kv / kvs (mł/h)

Obroty klucza

2

10

3

50

30

20

1

5

3

2

1

0,5

0,3

0,

0,1

5 10 20 30 50 10 200 300 500 2000 30001000Ciś

nien

iedo

zdła

wie

nia

(Pa)

Przepływ (kg/h)

1,0 1,5 3,0

2,0

3,5 4,0 4,55,0

0,13

0,19

0,21

0,64

0,98

1,34

1,78

2,21

1

2

3

5

10

20

30

50

100

200

300

500

1000

0,31

Całkowicie otwarty

2,46

2,5

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

34

5. Instalacja wody zimnej i ciepłej

Instalacja, która jest szczególnie wrażliwa na jakość użytych materiałów to instalacja wodociągowa. Czysta, zdrowa woda pitna jest podstawowym środkiem spożywczym. Poza jakością wody inwestor oczekuje, że będzie wypływała z wylewki baterii pod odpowiednim ciśnieniem, a produkcja wody ciepłej będzie tania i zapewni dostępność jej w każdym momencie. Wybierając sposób rozprowadzenia instalacji mamy wpływ na jakość jej użytkowania. Musimy uzgodnić z inwestorem gdzie i jakie przybory sanitarne chce on zamontować. Gdzie będzie wlot wody zimnej do domu, oraz w jaki sposób będziemy przygotowywać ciepłą wodę. Podobnie jak w instalacji grzewczej dokonujemy: - lokalizacji przyborów sanitarnych, - wybieramy sposób zaopatrzenia w wodę tych przyborów, - wstępnie trasujemy i określamy średnice rur.

5. 1. Przygotowanie

Na planie kuchni, łazienki, w.c. powinniśmy określić ilość przyborów, pamiętając o podstawowych wymiarach ich wygodnej lokalizacji

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

35

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

36

Po dokonaniu lokalizacji przyborów sanitarnych, i ich uzgodnieniu z inwestorem wybieramy sposób prowadzenia instalacji – trasujemy i określamy średnice rur. Możemy zastosować trzy podstawowe sposoby prowadzenia instalacji. 5. 2. Sposoby prowadzenia instalacji 5.2.1. Instalacja z rozprowadzeniem trójnikowym Instalacja z rozprowadzeniem trójnikowym to najprostszy i tani sposób rozprowadzenia instalacji wodnej. Rury mogą być układane w posadzce (warstwy podłogowe) lub w bruzdach ściennych. Należy stosować gradację średnic: jedno urządzenie, góra dwa, pracujące nierównocześnie - średnica 15mm, dwa i więcej – średnica 22mm. Podejścia pod baterie mogą być typu: HX 6/15, HX 7/15, na szynach montażowych HX 103. Ten sposób prowadzenia jest czasochłonny. Wymagane jest duże ciśnienie dyspozycyjne. Otwarcie baterii (pobór wody) na kolejnym z przyborów powoduje spadek ciśnienia (woda słabiej leci) na pierwszych przyborach po drodze przepływu.

5.2.2. Instalacja z rozprowadzeniem w systemie rozdzielaczowym Instalacja z rozprowadzeniem w systemie rozdzielaczowym to sposób na stabilne ciśnienie. Można stosować np. podejście pod baterię typu HX 101/15 na szynie HX 103. Podejście to umożliwia ewentualny demontaż rury bez kucia i naruszania glazury. Może to być potrzebne w przypadku przewiercenia rury.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

37

Rury rozprowadzamy od rozdzielaczy (HM66...) do każdego punktu czerpalnego bez żadnych połączeń, trójników, ani innych kształtek w podłodze czy ścianie. Wykonanie to gwarantuje największą stabilność ciśnienia wylotowego na baterii czerpanej. Jest to system rozprowadzania dający większy komfort i bezpieczeństwo eksploatacyjne, ponadto jest łatwy i szybki w wykonaniu. Umożliwia odcięcie każdego przyboru, zapewniając niezakłóconą pracę pozostałych.

Rozdzielacze 2, 3 i 4 portowe można ze sobą łączyć w dowolne konfiguracje. Zaleca się aby z rozdzielacza zasilać nie więcej niż 8 punktów czerpalnych. Oddzielny jest rozdzielacz wody ciepłej i zimnej. Do rozdzielacza wody ciepłej podłączamy cyrkulacje przy przygotowaniu wody ciepłej z zasobnika. Rozdzielacze umieszczamy w szafce.

Rozdzielacz do wody zimnej lub ciepłej

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

38

Rozdzielacze do podłączenia przyborów sanitarnych Ilość podł ączeń (portów)

2 3 4 5 6 7 8

Nr katalogowy HM662 HM663 HM664 HM665 HM666 HM667 HM668

Długo ść [mm] 110 155 200 255 295 340 385

Zalecana szafka podtynkowa

HSP2 HSP4 HSP6

Zalecana szafka natynkowa HSN2 HSN4 HSN6

Szeroko ść szafki [mm] 400 450 530

Pewną mutacją rozprowadzenia rozdzielaczowego może być instalacja rozdzielaczowo-trójnikowa. Część przyborów jest zasilana z jednego podłączenia (portu) rozdzielacza poprzez trójnik. Stosowane przy przyborach, których równoczesne stosowanie jest mało prawdopodobne np. w.c. i bidet.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

39

5.2.3. Instalacja z rozprowadzeniem w systemie pierścieniowym Odmianą systemu rozdzielaczowego jest system pierścieniowy. System ten polega na ułożeniu rur wody zimnej i ciepłej w warstwach podłogowych lub ścianach wokół pomieszczenia łazienki. System zasilany jest z rozdzielacza dwuportowego HM 662/15, a armaturę czerpalną podłączamy podejściem mosiężnym równoprzelotowym HW 627/15. Ten sposób zasilania z dwóch stron każdego punktu czerpalnego powoduje, że ciśnienie wody działa z obu stron, co wyrównuje rozkład ciśnienia, nawet w przypadku równoczesnego korzystania np. z umywalki i prysznica. System ten jest zalecany w przypadku bardzo bogatego wyposażenia sanitarnego i równoczesnego braku miejsca na typowe rozprowadzanie rozdzielaczowe (np. płyta ogrzewania podłogowego). Jest to system droższy i nie umożliwia wymiany rur bez poniesienia dodatkowych szkód. Jednak czasami jest on jedyny możliwy do zastosowania.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

40

Przykładowe podejścia pod baterie czerpalne

HX 7/15 HX 6/15

HX 101/15

HW 627

Najpopularniejsze podejście, mosiężne, stabilizowane na szynie HX/103 stosowane w budownictwie murowanym. Wykorzystywane przy rozprowadzeniu trójnikowym. Po zamurowaniu nie ma możliwości demontażu rury bezszkodowo. Podejście do każdego typu ściany przy rozprowadzeniu rozdzielaczowym. Rura jest łączona z mosiężnym kolanem w specjalnej puszce z tworzywa. Podejście jest stabilizowanej na szynie HX 103. Może być stosowane wszędzie. Zalecane w wypadku ścian warstwowych z okładziną z płyt GK. Umożliwia bezszkodowy demontaż rury. Stosowane przy wykonywaniu instalacji pierścieniowej lub przy szeregowym podłączeniu przyborów sanitarnych. Podejście z mosiądzu, stabilizowane na szynie HX103. W razie demontażu, ściana ulega rozkuciu.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

41

5. 2.4. Wady i zalety Każdy z przedstawionych systemów rozprowadzania instalacji ma swoje wady i zalety, które należy uwzględnić decydując się na któryś z nich. System rozprowadzenia tradycyjnie przy pomocy trójników: ! Wady

♦ spadki ciśnienia w czasie korzystania z więcej niż jednego przyboru ♦ zmienna temperatura wody ciepłej w czasie korzystania z więcej niż jednego

przyboru ♦ trudnodostępne połączenia ♦ większa ilość połączeń ♦ większa ilość elementów ♦ różnorodność średnic ♦ możliwość powstania błędów wykonawczych w trakcie montażu

! Zalety

♦ mała ilość rur ♦ możliwość prowadzenia po „śladzie” starej instalacji, w wypadku remontu

System rozprowadzenia przy wykorzystaniu rozdzielaczy: ! Wady

♦ większa ilość rury ø 15 mm ! Zalety

♦ nieodczuwalny spadek ciśnienia w czasie korzystania z więcej niż jednego przyboru

♦ stabilna temperatura ciepłej wody w czasie korzystania z więcej niż jednego przyboru

♦ łatwy dostęp do połączeń ♦ mniejsza ilość połączeń ♦ mniejsza ilość elementów ♦ mniejsza ilość połączeń minimalizuje możliwość powstania błędów

wykonawczych w trakcie montażu ♦ skrócenie czasu niezbędnego do wykonania instalacji ♦ możliwość umieszczenia wodomierzy, zaworów odcinających w szafkach

rozdzielaczowych ♦ możliwość wymiany uszkodzonego mechanicznie (przewiercenie, przebicie)

odcinka rury, bez ponoszenia dodatkowych szkód ♦ wzrokowa kontrola połączeń w trakcie eksploatacji ♦ możliwość etapowania inwestycji ♦ możliwość etapowania wyposażenia sanitarnego ♦ jedna średnica rur podłączeniowych

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

42

5. 3. Rurociągi, sposoby prowadzenia i montażu Instalacje ciepłej i zimnej wody można ułożyć dwojako. Tradycyjnie, rury prowadzi się równolegle w bruździe w ścianie, na ogół tuż nad posadzką, ewentualnie bezpośrednio w niej. Od pionu odchodzą poziome rury rozprowadzające i dalej za pomocą trójników gałązki (podejścia) pod baterie lub zawory czerpalne. Wykuwanie bruzd i układanie w nich rur wiąże się z dużymi nakładami pracy. Ze względu na elastyczność rury i systemowe podejścia pod baterie HX 101 możliwe jest łatwe i gwarantowane poprowadzenie ich w warstwach podłogowych. Rury wodociągowe rzadko kiedy prowadzone są prostopadle lub równolegle do ścian jak w instalacjach centralnego ogrzewania. Nie oznacza to, że możemy je prowadzić dowolnie i chaotycznie. Zawsze należy: ♦ unikać kolizji rur, ♦ umożliwi ć bezpieczny montaż, ♦ umożliwi ć kompensację, ♦ zawsze umocować punkt czerpania wody, ♦ odgałęzienia do zaworów ogrodowych należy montować ze spadkiem zapewniającym

spust wody na zimę, ♦ unikać prowadzenia rur po ścianach zewnętrznych, ♦ zmieniając kierunek, rury prowadzić po łuku, nie załamywać, ♦ unikać łączenia rur na długości, ♦ rury w warstwach podłogowych układać w rurze osłonowej „peszla”, ♦ na rozdzielaczu oznaczyć rodzaj podłączonego przyboru. Podobnie jak w instalacji c.o. montaż rozpoczynamy po wyznaczeniu poziomu „0” (zera). Dokładnie lokalizujemy przybory. W zależności od typu baterii, stojąca czy ścienna, montujemy podejścia pod baterie. Przygotowujemy – wykuwamy bruzdy na pionowe odcinki rur – przy prowadzeniu podpodłogowym lub kujemy bruzdy poziome przy rozprowadzeniu ściennym. W przypadku ścian na ruszcie, z oblicowaniem płytami gipsowo – kartonowymi instalacje prowadzimy w pustce szkieletu. Należy unikać prowadzenia instalacji wodnej w ścianach zewnętrznych! Przy rozprowadzeniu trójnikowym montaż rozpoczynamy od ustabilizowanego podejścia pod baterie zostawiając wolne, swobodne końce do połączenia z trójnikami. Trójniki wstawimy w odcinek poziomych rurociągów rozprowadzających. W przypadku zastosowania rozdzielacza mocujemy go w szafce. Następnie odcinamy potrzebny odcinek rury, wsuwamy ją w „peszel” i łączymy podejście z rozdzielaczem. Tą samą operację wykonujemy dla rozdzielacza wody ciepłej. Rury najlepiej układać łagodnymi łukami w warstwie izolacyjnej podłogi. Rury mocujemy uchwytami co około 2 metry. Połączenia gwintowane zaślepiamy korkami. W wypadku skrzyżowania się rur, wodociągowe prowadzimy nad rurami c.o. Tak wykonaną instalację poddajemy próbie hydraulicznej (patrz pkt. 6). Gdy próba powiodła się, ciśnienie w instalacji obniżamy do roboczego. Tynkowanie, wykonywanie wylewek zaleca się wykonywać przy wypełnionej instalacji. Ma to na celu wczesne wykrycie wszelkich nieszczelności lub uszkodzeń spowodowanych pracami ogólnobudowlanymi.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

43

PRZYKŁADOWE FAZY MONTA ŻU INSTALACJI

Montaż podejść pod baterie

Montaż rozprowadzenia instalacji

Wstawienie trójników i podłączenie podejść

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

44

5. 4. Instalowanie podgrzewaczy wody. Przed podłączeniem rur PB systemu Hep2O do elektrycznego lub gazowego przepływowego ogrzewania wody należy zwrócić uwagę na zalecenia jego producenta. Zazwyczaj producenci wymagają, aby podgrzewacz był zainstalowany w instalacji z tworzywa sztucznego, pośrednio, poprzez rurę metalową o długości min. 0,5m.

5. 5. Uziemienie, odprowadzenie ładunków elektrycznych. Rury PB, systemu Hep2O nie mogą być wykorzystane do elektrycznej instalacji uziemiającej. W przypadku zmiany (remont) rur stalowych na rury PB należy pamiętać o wykonaniu odpowiedniej instalacji uziemiającej lub wyrównawczej wykonanej i sprawdzonej przez uprawnionego elektryka na skuteczność zerowania.

6. Przeprowadzenie próby szczelności Każda instalacja, grzewcza jak i wodna, po zamontowaniu powinna być poddana próbie szczelności. W tym celu należy instalacje spiąć lub zakorkować w miejscach podłączeń grzejników, baterii, rozdzielacza itd. Próbę przeprowadza się w dwóch etapach: wstępną i zasadniczą. Próba wstępna polega na podniesieniu ciśnienia w instalacji dwa razy w odstępach 15 minutowych do poziomu ciśnienia próby. Ciśnienie to zwane maksymalnym nie powinno być większe niż 2x ciśnienie robocze. Po ostatnim uzupełnieniu ciśnienia w okresie jednej godziny nie powinien nastąpić spadek ciśnienia większy niż 0,02 Mpa (0,2bara) spowodowany elastycznością rury. W tym czasie należy dokonać szczegółowych oględzin instalacji. Próba zasadnicza odbywa się zaraz po próbie wstępnej i trwa dwie godziny. Obniżamy szybko ciśnienie do wartości ciśnienia roboczego. Jeśli ciśnienie ustabilizuje się lub nieznacznie wzrośnie, układ jest szczelny. Dodatkowo należy przyjrzeć się czy wszystkie połączenia są szczelne. Typowym ciśnieniem roboczym dla instalacji grzewczej jest maksymalnie 0,3 Mpa (3 bary), a dla instalacji wodnej maksymalnie 0,6MPa (6 barów). Próby szczelności można dokonać przy pomocy testera ciśnieniowego HX81.

Tester powinien być dostępny w Autoryzowanym Punkcie Sprzedaży.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

45

7. Aspekty obsługi inwestora Na rynku działa dużo firm oferujących te same usługi co Ty. Inwestor oczekuje lepszej oferty za mniejsze pieniądze. Zawsze stracisz zamówienie z powodu ceny, bo jest tańsza alternatywa, dlatego bądź profesjonalistą. Zadawaj pytania: kiedy? co? jak? Odpowiedź potwierdź pisemnie i rysunkowo z parafką inwestora. Umożliwi Ci to opracowanie oferty na „wymiar”. Przedstaw korzyści. Doskonały produkt, wiedza, właściwa obsługa klienta – to narzędzia pracy współczesnego instalatora.

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

46

8. Formularze do wykorzystania Spis treści: Projekt umowy ..................................................................................................... 47

Formularze:

Instalacja ogrzewania grzejnikowego – rozdzielaczowa ..................................... 51

Instalacja ogrzewania grzejnikowego – trójnikowa ............................................ 53

Instalacja ogrzewania podłogowego ................................................................... 55

Instalacja wodociągowa – rozdzielaczowa ......................................................... 57

Instalacja wodociągowa – trójnikowa/pierścieniowa ......................................... 59

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

47

Umowa

Zawarta w ......................................................w dniu ..........................

Pomiędzy:

................................................................................................ zamieszkałym(mi)* z siedzibą *

w.........................................................................

przy ul. ............................................................., zwanym(mi) Zamawiającym

a

............................................................................... ................................................. z siedzibą

w ....................................................................

przy ul. ...........................................................,

prowadzącym działalność na podstawie wpisu do......................................................... pod nr

......................................... , zwanym Wykonawcą

o następującej treści:

§1

1. Zamawiający zleca a Wykonawca przyjmuje do realizacji zadanie:

................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

2. Zakres robót i rodzaj użytych materiałów ma postać załącznika* oferty* inną *

.................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

§2

Zamawiający i Wykonawca ustalają termin rozpoczęcia robót na dzień ............................................... a

termin zakończenia na dzień .......................................

* - niepotrzebne skreślić, parafować strony

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

48

§3

1. Strony, za wykonanie przedmiotu umowy, ustalają wynagrodzenie w kwocie

............................. netto. Do rachunku Wykonawca będzie doliczał podatek VAT zgodnie

z obowiązującymi przepisami.

2. Zamawiający udziela upoważnienia* nie udziela upoważnienia* Wykonawcy do

wystawienia faktur VAT bez Jego podpisu.

3. Wykonawca oświadcza, że posiada NIP .............................................................................

4. Zamawiający oświadcza, że posiada NIP ...........................................................................

§4

Zamawiający oświadcza, że posiada środki na pokrycie należności wynikających z niniejszej

umowy.

§5

Wykonawca zobowiązuje się dostarczyć całość materiałów niezbędnych do wykonania

przedmiotu umowy, chyba że ustalono inaczej w §12 - ustalenia dodatkowe.

§6

Wykonawca zobowiązuje się zrealizować zadanie z zachowaniem najwyższej staranności,

zgodnie ze sztuka budowlaną i obowiązującym prawem.

§7

Dokonującym odbioru robót lub ich części z ramienia Zamawiającego jest

.......................................................................................................................................................

§8

1. Strony ustalają, że rozliczenie za przedmiot umowy nastąpi:

1.1. Fakturami częściowymi za prace wykonane w danym miesiącu, na podstawie

protokołu odbioru sporządzonego na koniec miesiąca i podpisanego przez strony.

Faktury częściowe będą płacone przez Zamawiającego w ciągu ............. dni od daty

ich wystawienia.

* - niepotrzebne skreślić, parafować strony

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

49

1.2. Fakturą końcową stanowiącą różnicę pomiędzy wynagrodzeniem ustalonym w §3 a

sumą wystawionych faktur częściowych. Faktura końcowa będzie zapłacone przez

Zamawiającego w ciągu ............. dni od daty jej wystawienia.

2. Zapłata będzie realizowana przelewem* gotówką*.

§9

1. W przypadku nieterminowej zapłaty za faktury przez Zamawiającego, Wykonawca

może naliczyć ustawowe odsetki karne oraz przerwać bądź zawiesić kontynuację prac.

2. W przypadku nieterminowego wykonania zakresu robót z winy Wykonawcy,

Zamawiający może naliczyć ustawowe odsetki karne.

§10

1. Stronom przysługuje prawo odstąpienia od Umowy.

2. Odstąpienie od Umowy powinno mieć formę pisemną pod rygorem nieważności i

zawierać uzasadnienie.

3. W przypadku odstąpienia od Umowy Wykonawca sporządzi protokół wykonanych

robót a Zamawiający dokona ich odbioru.

4. Zamawiający zapłaci Wykonawcy należność za wykonane roboty w ciągu 7dni od daty

wystawienia faktury

§11

1. Wykonawca udzieli Zamawiającemu 5-cio letniej pisemnej gwarancji na wykonane

roboty.

2. Na zainstalowane urządzenia i materiały gwarancja przysługuje w zakresie udzielanym

przez producenta.

§12

1. Dodatkowe ustalenia dodają, zmieniają lub modyfikują istniejące paragrafy.

2. Dodatkowe ustalenia w liczbie ............. mają brzmienie:

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

* - niepotrzebne skreślić, parafować strony

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

50

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

§13

1. Zmiany niniejszej Umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.

2. Spory wynikłe ze stosowania niniejszej Umowy będą rozstrzygać właściwe sądy

powszechne.

3. Umowę sporządzono w 2 jednobrzmiących egzemplarzach, po 1 dla każdej ze stron.

Prawnie wiążący Prawnie wiążący

podpis Wykonawcy podpis Zamawiającego

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

51

Instalacja ogrzewania grzejnikowego - rozdzielaczowa

SKRÓCONA TABELA WYROB ÓW (pełny asortyment w cenniku)

HXX.../15 HD10/15 HX29/15

HXX.../22 HD10/22 HX29/22 HW627/15

HXX.../28 HD10/28 HX29/28

HXP.../15

HXP.../22 HD12/22 HX28/15 HX101/15

HXP.../28 HD12/28 HX28/22

HX28/28

HD1/15 HD13/22 HX103

HD1/22 HD13/28 HW635/15

HD1/28 HW635/22

HD14/22 HH1/15

HD2/22 HD14/28

HD2/28 HW636/15

HW636/22 HM66.../15

HD15/22

HD5/15

HD5/22 HD25A/15 HX32/15 HM7.../15

HD5/28 HD25B/15

HD25B/22

HX6/15 HX37/15

HX4/15 HD27/15 HX7/15 HX38/15

HX4/22

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

52

Zestawienie podstawowych materiałów ogrzewania grzejnikowego

OPIS NR

KATALOG.ŚREDNICA

(mm) ILO ŚĆ CENA

JEDN. RAZEM

(zł) Rura „barier” 25 mb, ø15 HXX25/15 15

Rura „barier” 50 mb, ø15 HXX50/15 15

Rura „barier” 100 mb, ø15 HXX100/15 15

Rura „barier” 25 mb, ø22 HXX25/22 22

Rura „barier” 50 mb, ø22 HXX50/22 22

Zespół podł. grzejnika kątowy (A lub B)

HH1/15 15 x ½”

Kolano z nakrętką (A lub B) HD 27/15 15 x ½”

Złączka z nakrętką mosiężną (C) HD 25B/15 15 x ¾”

Złączka z nakrętką mosiężną (C) HD 25A/15 15 x ½”

Profil prowadzący 15,20,25 cm (A) HK2/...

Rozdzielacz ze stali 2-10 obwodów HC...../15 15 x ¾”

Rozdzielacz mosiężny HM ...

Szafka podtynkowa do rozdzielacza HSP...

Szafka natynkowa do rozdzielacza HSN...

Złączka z gwintem zewnętrznym HX29/22 15 x ¾”

Kolano HD5/15 15

Kolano HD5/22 22

Trójnik HD10/22 22

Tuleje wspomagające HX60/15 15

Tuleje wspomagające HX60/22 22

Rura osłonowa 100mb do rury ø15 HRP100/25 25

Rura osłonowa 50mb do rury ø22 HRP50/32 32

Inne 1

Inne 2

Inne 3

Inne 4

Inne 5

Inne 6

Razem:

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

53

Instalacja ogrzewania grzejnikowego - trójnikowa

SKRÓCONA TABELA WYROB ÓW (pełny asortyment w cenniku)

HXX.../15 HD10/15 HX29/15

HXX.../22 HD10/22 HX29/22 HW627/15

HXX.../28 HD10/28 HX29/28

HXP.../15

HXP.../22 HD12/22 HX28/15 HX101/15

HXP.../28 HD12/28 HX28/22

HX28/28

HD1/15 HD13/22 HX103

HD1/22 HD13/28 HW635/15

HD1/28 HW635/22

HD14/22 HH1/15

HD2/22 HD14/28

HD2/28 HW636/15

HW636/22 HM66.../15

HD15/22

HD5/15

HD5/22 HD25A/15 HX32/15 HM7.../15

HD5/28 HD25B/15

HD25B/22

HX6/15 HX37/15

HX4/15 HD27/15 HX7/15 HX38/15

HX4/22

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

54

Zestawienie podstawowych materiałów ogrzewania grzejnikowego

OPIS NR KATALOG.

ŚREDNICA (mm)

ILO ŚĆ CENA JEDN.

RAZEM (zł)

Rura „barier” 25 mb, ø15 HXX25/15 15

Rura „barier” 50 mb, ø15 HXX50/15 15

Rura „barier” 100 mb, ø15 HXX100/15 15

Rura „barier” 25 mb, ø22 HXX25/22 22

Rura „barier” 50 mb, ø22 HXX50/22 22

Zesp. podł. grzej. kątowy (A lub B) HH1/15 15 x ½”

Kolano z nakrętką (A lub B) HD 27/15 15 x ½”

Złączka z nakrętką mosiężną (C) HD 25B/15 15 x ¾”

Złączka z nakrętką mosiężną (C) HD25A/15 15 x ½”

Profil prowadzący 15,20,25 cm (A) HK2/...

Rozdzielacz ze stali 2-10 obwodów HC...../15 15 x ¾”

Rozdzielacz mosiężny HM...

Szafka podtynkowa do rozdzielacza HSP...

Szafka natynkowa do rozdzielacza HSN....

Złączka z gwintem zewnętrznym HX29/22 15 x ¾”

Kolano HD5/15 15

Kolano HD5/22 22

Trójnik HD 10/15 15

Trójnik HD10/22 22

Trójnik redukcyjny boczny HD 12/22 22/15

Trójnik redukcyjny górny HD 13/22 22/15

Trójnik redukcyjny boczny - górny HD 14/22 22/15

Tuleje wspomagające HX60/15 15

Tuleje wspomagające HX60/22 22

Rura osłonowa 100mb do rury ø15 HRP100/25 25

Rura osłonowa 50mb do rury ø22 HRP50/32 32

Inne 1

Inne 2

Inne 3

Inne 4

Razem:

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

55

Instalacja ogrzewania podłogowego

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

56

Zestawienie podstawowych materiałów ogrzewania podłogowego

OPIS NR KATALOG.

ŚREDNICA (mm)

ILO ŚĆ CENA JEDN.

RAZEM (zł)

Rura „barier” 500mb, ø16 UHP 500/16 16

Rura „barier” 100mb, ø16 UHP 100/16 16

Rura „barier” 80mb, ø16 UHP 80/16 16

Rura „barier” 60mb, ø16 UHP 60/16 16

Rura „barier” 200mb ø20 UHP 200/20 20

Rura „barier” 25mb, ø22 HXX 25/22 22

Rura „barier” 50mb, ø22 HXX 50/22 22

Trójnik ø22 HD 10/22 22

Kolano ø22 HD 5/22 22

Złączka mosiężna z gwintem HX 29/22 22

Rozdzielacz ze stali 2-10 obwodów HP....../16 16 x ¾”

Szafka natynkowa do rozdzielaczy HSN.....

Szafka podtynkowa do rozdzielaczy HSP.....

Tuleje wspomagające HX 60/16 16

Tuleje wspomagające HX 60/20 20

Tuleje wspomagające HX 60/22 22

Inne 1

Inne 2

Inne 3

Inne 4

Inne 5

Inne 6

Inne 7

Razem:

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

57

Instalacja wodociągowa – rozdzielaczowa

SKRÓCONA TABELA WYROB ÓW (pełny asortyment w cenniku)

HXX.../15 HD10/15 HX29/15

HXX.../22 HD10/22 HX29/22 HW627/15

HXX.../28 HD10/28 HX29/28

HXP.../15

HXP.../22 HD12/22 HX28/15 HX101/15

HXP.../28 HD12/28 HX28/22

HX28/28

HD1/15 HD13/22 HX103

HD1/22 HD13/28 HW635/15

HD1/28 HW635/22

HD14/22 HH1/15

HD2/22 HD14/28

HD2/28 HW636/15

HW636/22 HM66.../15

HD15/22

HD5/15

HD5/22 HD25A/15 HX32/15 HM7.../15

HD5/28 HD25B/15

HD25B/22

HX6/15 HX37/15

HX4/15 HD27/15 HX7/15 HX38/15

HX4/22

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

58

Zestawienie podstawowych materiałów

OPIS NR KATALOG.

ŚREDNICA (mm)

ILO ŚĆ CENA JEDN.

RAZEM (zł)

Rura standard 25mb, ø15 HXP 25/15 15

Rura standard 50mb, ø15 HXP 50/15 15

Rura standard 100mb, ø15 HXP 100/15 15

Rura standard 25mb, ø22 HXP 25/22 22

Rura standard 50 mb, ø22 HXP 50/22 22

Podejście mosiężne HX 6/15 15 x ½”

Podejście z tworzywa HX 7/15 15 x ½”

Podejście mosiądz/plastik HX 101/15 15 x ½”

Podejście mosiężne, równoprzelotowe HW 627/15 15 x ½”

Kolano z nakrętką mosiężną HD 27/15 15 x ½”

Złączka z nakrętką mosiężną HD 25A/15 15 x ½”

Złączka z nakrętką mosiężną HD 25B/15 15 x ¾”

Złączka z gwintem zewnętrznym HX 29/15 15 x ½”

Złączka z gwintem zewnętrznym HX 29/22 22 x ¾”

Szyna montażowa HX 103

Rozdzielacz do wody z zaworami HM 662/15 15 x ¾”

Rozdzielacz do wody z zaworami HM 663/15 15 x ¾”

Rozdzielacz do wody z zaworami HM 664/15 15 x ¾”

Złączka z gwintem wewnętrznym HX 28/15 15 x ½”

Złączka z gwintem wewnętrznym HX 28/22 22 x ¾”

Kolano HD 5/22 22

Kolano HD 5/15 15

Trójnik HD 10/22 22

Trójnik HD 10/15 15

Trójnik redukcyjny górny HD 13/22 22/15

Trójnik redukcyjny boczny-górny HD 14/22 22/15

Trójnik redukcyjny boczny HD 12/22 22/15

Zawór kulowy HE 37C/15 15

Zawór kulowy HE37 C/22 22

Tuleje wspomagające HX 60/15 15

Tuleje wspomagające HX 60/22 22

Rura osłonowa 100mb do rury ø15 HRP 100/25 25

Rura osłonowa 50mb do rury ø22 HRP 50/32 32

Szafka HA...

Inne 1

Inne 2

Inne 3

Razem:

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

59

Instalacja wodociągowa trójnikowa

SKRÓCONA TABELA WYROB ÓW (pełny asortyment w cenniku)

HXX.../15 HD10/15 HX29/15

HXX.../22 HD10/22 HX29/22 HW627/15

HXX.../28 HD10/28 HX29/28

HXP.../15

HXP.../22 HD12/22 HX28/15 HX101/15

HXP.../28 HD12/28 HX28/22

HX28/28

HD1/15 HD13/22 HX103

HD1/22 HD13/28 HW635/15

HD1/28 HW635/22

HD14/22 HH1/15

HD2/22 HD14/28

HD2/28 HW636/15

HW636/22 HM66.../15

HD15/22

HD5/15

HD5/22 HD25A/15 HX32/15 HM7.../15

HD5/28 HD25B/15

HD25B/22

HX6/15 HX37/15

HX4/15 HD27/15 HX7/15 HX38/15

HX4/22

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

60

Zestawienie podstawowych materiałów

OPIS NR KATALOG.

ŚREDNICA (mm)

ILO ŚĆ CENA JEDN.

RAZEM (zł)

Rura standard 25mb, ø15 HXP 25/15 15

Rura standard 50mb, ø15 HXP 50/15 15

Rura standard 100mb, ø15 HXP 100/15 15

Rura standard 25mb, ø22 HXP 25/22 22

Rura standard 50 mb, ø22 HXP 50/22 22

Podejście mosiężne HX 6/15 15 x ½”

Podejście z tworzywa HX 7/15 15 x ½”

Podejście mosiądz/plastik HX 101/15 15 x ½”

Podejście mosiężne, równoprzelotowe HW 627/15 15 x ½”

Kolano z nakrętką mosiężną HD 27/15 15 x ½”

Złączka z nakrętką mosiężną HD 25A/15 15 x ½”

Złączka z nakrętką mosiężną HD 25B/15 15 x ¾”

Złączka z gwintem zewnętrznym HX 29/15 15 x ½”

Złączka z gwintem zewnętrznym HX 29/22 22 x ¾”

Szyna montażowa HX 103

Rozdzielacz do wody z zaworami HM 662/15 15 x ¾”

Rozdzielacz do wody z zaworami HM 663/15 15 x ¾”

Rozdzielacz do wody z zaworami HM 664/15 15 x ¾”

Złączka z gwintem wewnętrznym HX 28/15 15 x ½”

Złączka z gwintem wewnętrznym HX 28/22 22 x ¾”

Kolano HD 5/22 22

Kolano HD 5/15 15

Trójnik HD 10/22 22

Trójnik HD 10/15 15

Trójnik redukcyjny górny HD 13/22 22/15

Trójnik redukcyjny boczny-górny HD 14/22 22/15

Trójnik redukcyjny boczny HD 12/22 22/15

Zawór kulowy HE37C/15 15

Zawór kulowy HE37C/22 22

Tuleje wspomagające HX 60/15 15

Tuleje wspomagające HX 60/22 22

Rura osłonowa 100mb do rury ø15 HRP 100/25 25

Rura osłonowa 50mb do rury ø22 HRP 50/32 32

Szafka HA...

Inne 1

Inne 2

Inne 3

Razem:

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

61

Notatki

Hepworth PORADNIK INSTALATORA

62

Warunki Gwarancji

1. Asortyment podstawowy w obowiązującym cenniku objęty jest gwarancją 25 lat.

Obowiązki gwaranta dotyczące asortymentu podstawowego wykonuje Hepworth. 2. Produkty z asortymentu dodatkowego oraz inne oferowane przez Hepworth objęte są

gwarancją producentów tych produktów. Zastosowanie znajdują tu przepisy i procedury gwarancyjne tych producentów.

3. Gwarancja dotyczy produktów zakupionych w Autoryzowanych Punktach Sprzedaży. 4. Hepworth na wniosek Partnera może wystawić klientowi pisemny dokument gwarancyjny.

Gwarancja zostaje wystawiona po dostarczeniu kopii faktury zakupu jak i danych o miejscu zastosowania produktów.

5. Hepworth wraz z dostawcami innych produktów mogą udzielić przedłużonej gwarancji na produkty z asortymentu podstawowego oraz dodatkowego bądź inne oferowane; zgodnie z prowadzoną polityką marketingową.

6. Montując i stosując produkty należy przestrzegać instrukcji montażu i stosowania w przedstawionych przez Hepworth oraz producentów innych produktów aktualnych materiałach informacyjnych i technicznych jak również zgodnie z aprobatami technicznymi i obowiązującymi normami.

7. Gwarancja dotyczy przypadków szkód powstałych w wyniku błędów konstrukcyjnych lub wad materiałowych produktów. Nie obejmuje natomiast przypadków niestarannego bądź nieprawidłowego zainstalowania, nieprawidłowego użytkowania bądź obchodzenia się z produktami.

8. Spełnienie w/w powinności jest warunkiem realizacji świadczeń gwarancyjnych. Niedotrzymanie tego warunku zwalnia Hepworth i innych producentów z obowiązku świadczeń.

9. Na podstawie gwarancji udzielane są świadczenia związane z wymianą wadliwego produktu, usunięciem ewentualnie powstałych szkód, ewentualnym odszkodowaniem za szkody spowodowane na osobie.