(Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 ·...

6
ก.ย. ธ.ค. 57 ธาลัสซีเมีย 11 ฮีโมโกลบินเอ็ช (Hemoglobin H disease, HbH) เป็นโรค โลหิตจางธาลัซีเมียในกลุ่มแอลฟ่าธาลัสซีเมีย(α-thalassemia) ส่วน ฮีโมโกลบินคอนสแตนท์สปริง (Hb Constant Spring, Hb CS) และ ฮีโมโกลบินปากเซ (Hb Pakse’, Hb PS) เป็นฮีโมโกลบินผิดปกติ ของกลุ่มแอลฟ่าธาลัสซีเมีย ฮีโมโกลบิน (hemoglobin, Hb) ฮีโมโกลบิน (Hb) คือโปรตีนที่เป็นส่วนประกอบของเม็ดเลือด แดงทำาหน้าที่นำาออกซิเจนจากปอดไปให้อวัยวะต่างๆของร่างกาย และรับคาร์บอนไดออกไซด์กลับมาที่ปอด โครงสร้างของฮีโมโกลบิน ประกอบสายโปรตีนหรือสายโกลบินชนิดแอลฟ่า (alpha-globin, α- globin) และสายเบต้าโกลบิน (beta-globin, β-globin) อย่างละ 2 สาย เป็นฮีโมโกลบินเอ (Hb A) ซึ่งคนปกติจะมี Hb A ประมาณ ร้อยละ 97.5 ที่เหลืออีกร้อยละ 2.5-3.5 จะเป็น Hb A 2 แอลฟ่าธาลัสซีเมีย (alpha-thalassemia, α-thalassemia) เป็นกลุ่มอาการที่เกิดจากการสร้างแอลฟ่าโกลบินไม่ได้หรือ สร้างได้น้อยลง แบ่งเป็น 3 กลุ่มคือ 1. พาหะ หมายถึงผู้ที่มียีนปกติและยีนแอลฟ่า-ธาลัส ซีเมียอย่างละ 1 ยีนแบ่งเป็น แอลฟ่า-ธาลัสซีเมีย 1 (α-thalassemia 1 หรือ α-thal 1) บางครั้งเรียก α 0 -thalassemia จะสร้างแอลฟ่าโกลบิน ไม่ได้ แอลฟ่า-ธาลัสซีเมีย 2 (α-thalassemia 2 หรือ α-thal 2) บางครั้งเรียก α + -thalassemia จะสร้างแอลฟ่าโกลบินได้ น้อยลง 2. ฮีโมโกลบินผิดปกติ หมายถึงความผิดปกติบนแอลฟ่า ยีนทำาให้สร้างฮีโมโกลบินผิดปกติ ที่พบบ่อยได้แก่ ฮีโมโกลบินคอนสแตนท์สปริง (Hb Constant spring, Hb CS) ฮีโมโกลบินปากเซ (Hb Pakse’, Hb PS) 3. โรคแอลฟ่าธาลัสซีเมีย หมายถึงผู้ที่มียีนแอลฟ่าธาลัสซีเมีย ทั้ง 2 ยีนหรือยีนแอลฟ่าธาลัสซีเมียกับฮีโมโกลบินผิดปกติที่พบบ่อย ได้แก่ ฮีโมโกลบินเอ็ช (Hb H) มียีน α-thal 1 กับ α-thal 2 ฮีโมโกลบินเอ็ชคอนสแตนท์สปริง (Hb H-CS) มียีน α-thal 1 กับ Hb CS ฮีโมโกลบินเอ็ชปากเซ (Hb H-PS) มียีน α-thal 1 กับ Hb PS (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) อุบัติการณ์ แอลฟ่าธาลัสซีเมีย เป็นธาลัสซีเมียที่พบได้บ่อยโดยเฉพาะ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (Southeast Asia, SEA) และจีน จึงมี อุบัติการณ์ที่สูงมากพบร้อยละ 5 ของประชากรโลกและพบร้อยละ 40 ของประชากรเอเชียมียีนแอลฟ่าธาลัสซีเมีย 1 และยังเป็นปัญหา ทางด้านสาธารณสุขของโลก มากกว่าเบต้าธาลัสซีเมีย (β-thalas- semia) ประกอบกับในปัจจุบันมีการย้ายถิ่นฐานและการเดินทางติด ต่อระหว่างประเทศได้สะดวกและรวดเร็ว ทำาให้แอลฟ่าธาลัสซีเมีย ซึ่งมีอุบัติการณ์สูงอยู่แล้วจึงกระจายไปอยู่ตามภูมิภาคของประเทศ ต่างๆและกลายเป็นปัญหาของโลก (global problem) 2 ดังรูปที่ 1 รูปที่ 1 แสดงการกระจายของแอลฟ่าธาลัสซีเมียในแต่ละประเทศของ ประชากรโลก (สีดำา) ผู้เป็นพาหะชนิดแอลฟ่า-ธาลัสซีเมีย 1 (α-thalassemia 1 trait) พบได้ร้อยละ 3 ถึง 14 ในเอเชีย โดยร้อยละ 4.6 พบในภาค เหนือของไทย ร้อยละ 4.1 พบที่ฮ่องกงและร้อยละ 4.1 พบที่จังหวัด กวางดง ของประเทศจีน ส่วนฮีโมโกลบินคอนสแตนท์สปริง (Hb CS) พบได้ร้อยละ 1 - 6 ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้โดยพบมากท่สุด ในภาคเหนือของไทยและประเทศลาว สำาหรับฮีโมโกลบินปากเซ (Hb PS) ก็พบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและประเทศลาวเช่นกัน ความผิดปกติระดับโมเลกุล ปัจจุบันมีการตรวจวินิจฉัยในระดับโมเลกุล (molecular diag- nosis) ได้มากขึ้นทำาให้ทราบถึงความผิดปกติระดับโมเลกุลของแอล ฟ่าธาลัสซีเมีย อย่างกว้างขวาง สามารถให้การวินิจฉัยพาหะแอลฟ่า- ธาลัสซีเมีย 1 และแอลฟ่า-ธาลัสซีเมีย 2 (α-thalassemia 2 trait) ซึ่งไม่สามารถวินิจฉัยได้จากการตรวจหาชนิดของฮีโมโกลบิน (Hb typing) ได้ นอกจากนั้นยังสามารถแบ่งพยาธิสภาพเป็นชนิดทีมีการ ขาดหายของยีน (deletional α-gene) และชนิดที่ไม่มีการขาดหาย รศ.นพ กิตติ ต่อจรัส

Transcript of (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 ·...

Page 1: (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 · รักษาและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นตามมา

ก.ย. ▶ ธ.ค. 57 ┋ ธาลสซเมย 11

ฮโมโกลบนเอช (Hemoglobin H disease, HbH) เปนโรค

โลหตจางธาลซเมยในกลมแอลฟาธาลสซเมย (α-thalassemia) สวน

ฮโมโกลบนคอนสแตนทสปรง (Hb Constant Spring, Hb CS) และ

ฮโมโกลบนปากเซ (Hb Pakse’, Hb PS) เปนฮโมโกลบนผดปกต

ของกลมแอลฟาธาลสซเมย

ฮโมโกลบน (hemoglobin, Hb)

ฮโมโกลบน (Hb) คอโปรตนทเปนสวนประกอบของเมดเลอด

แดงทำาหนาทนำาออกซเจนจากปอดไปใหอวยวะตางๆของรางกาย

และรบคารบอนไดออกไซดกลบมาทปอด โครงสรางของฮโมโกลบน

ประกอบสายโปรตนหรอสายโกลบนชนดแอลฟา (alpha-globin, α-

globin) และสายเบตาโกลบน (beta-globin, β-globin) อยางละ

2 สาย เปนฮโมโกลบนเอ (Hb A) ซงคนปกตจะม Hb A ประมาณ

รอยละ 97.5 ทเหลออกรอยละ 2.5-3.5 จะเปน Hb A2

แอลฟาธาลสซเมย (alpha-thalassemia, α-thalassemia)

เปนกลมอาการทเกดจากการสรางแอลฟาโกลบนไมไดหรอ

สรางไดนอยลง แบงเปน 3 กลมคอ

1. พาหะ หมายถ งผ ท ม ยนปกตและยนแอลฟา-ธาลส

ซเมยอยางละ 1 ยนแบงเปน

แอลฟา-ธาลสซเมย 1 (α-thalassemia 1 หรอ α-thal 1)

บางครงเรยก α0-thalassemia จะสรางแอลฟาโกลบน

ไมได

แอลฟา-ธาลสซเมย 2 (α-thalassemia 2 หรอ α-thal 2)

บางครงเรยก α+-thalassemia จะสรางแอลฟาโกลบนได

นอยลง

2. ฮโมโกลบนผดปกต หมายถงความผดปกตบนแอลฟา

ยนทำาใหสรางฮโมโกลบนผดปกต ทพบบอยไดแก

ฮโมโกลบนคอนสแตนทสปรง (Hb Constant spring, Hb

CS)

ฮโมโกลบนปากเซ (Hb Pakse’, Hb PS)

3. โรคแอลฟาธาลสซเมย หมายถงผทมยนแอลฟาธาลสซเมย

ทง 2 ยนหรอยนแอลฟาธาลสซเมยกบฮโมโกลบนผดปกตทพบบอย

ไดแก

ฮโมโกลบนเอช (Hb H) มยน α-thal 1 กบ α-thal 2

ฮโมโกลบนเอชคอนสแตนทสปรง (Hb H-CS) มยน

α-thal 1 กบ Hb CS

ฮโมโกลบนเอชปากเซ (Hb H-PS) มยน α-thal 1 กบ

Hb PS

(Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’)

อบตการณ

แอลฟาธาลสซเมย เปนธาลสซเมยทพบไดบอยโดยเฉพาะ

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Southeast Asia, SEA) และจน จงม

อบตการณทสงมากพบรอยละ 5 ของประชากรโลกและพบรอยละ

40 ของประชากรเอเชยมยนแอลฟาธาลสซเมย1 และยงเปนปญหา

ทางดานสาธารณสขของโลก มากกวาเบตาธาลสซเมย (β-thalas-

semia) ประกอบกบในปจจบนมการยายถนฐานและการเดนทางตด

ตอระหวางประเทศไดสะดวกและรวดเรว ทำาใหแอลฟาธาลสซเมย

ซงมอบตการณสงอยแลวจงกระจายไปอยตามภมภาคของประเทศ

ตางๆและกลายเปนปญหาของโลก (global problem)2 ดงรปท 1

รปท 1 แสดงการกระจายของแอลฟาธาลสซเมยในแตละประเทศของ ประชากรโลก (สดำา)

ผเปนพาหะชนดแอลฟา-ธาลสซเมย 1 (α-thalassemia 1

trait) พบไดรอยละ 3 ถง 14 ในเอเชย โดยรอยละ 4.6 พบในภาค

เหนอของไทย รอยละ 4.1 พบทฮองกงและรอยละ 4.1 พบทจงหวด

กวางดง ของประเทศจน สวนฮโมโกลบนคอนสแตนทสปรง (Hb

CS) พบไดรอยละ 1 - 6 ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตโดยพบมากทสด

ในภาคเหนอของไทยและประเทศลาว สำาหรบฮโมโกลบนปากเซ

(Hb PS) กพบในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและประเทศลาวเชนกน

ความผดปกตระดบโมเลกล

ปจจบนมการตรวจวนจฉยในระดบโมเลกล (molecular diag-

nosis) ไดมากขนทำาใหทราบถงความผดปกตระดบโมเลกลของแอล

ฟาธาลสซเมย อยางกวางขวาง สามารถใหการวนจฉยพาหะแอลฟา-

ธาลสซเมย 1 และแอลฟา-ธาลสซเมย 2 (α-thalassemia 2 trait)

ซงไมสามารถวนจฉยไดจากการตรวจหาชนดของฮโมโกลบน (Hb

typing) ได นอกจากนนยงสามารถแบงพยาธสภาพเปนชนดทมการ

ขาดหายของยน (deletional α-gene) และชนดทไมมการขาดหาย

รศ.นพ กตต ตอจรส

Page 2: (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 · รักษาและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นตามมา

12 ธาลสซเมย ┋ ก.ย. ▶ ธ.ค. 57

ของยน (nondeletional α-gene) ทำาใหแบงโรคแอลฟาธาลสซเมย

เปนชนดยอยตางๆ ซงจะมอาการทางคลนกชนดตางๆและมความ

รนแรง (clinical severity) ทแตกตางกน เพอนำามาวางแผนในการ

รกษาและการปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดขนตามมา

ดงนนจงมความจำาเปนทจะตองรจกลกษณะของยน (geno-

type) ของแอลฟาธาลสซเมยจะทำาใหเขาใจ ความหลากหลายของ

อาการทางคลนก นำามาซงความตระหนกในการปองกนโรคโลหต

จางธาลสซเมยตอไปในอนาคต

พยาธวทยาและการแบงชนดแอลฟาธาลสซเมย

แอลฟาโกลบนยน (α-globin gene) ควบคมการสรางโกลบน

ซงอยบนโครโมโซม (chromosome) คท 16 ในแตละขางของโคร

โมโซมจะมแอลฟายนอยเปนค (duplicated) ดงนนในตำาแหนงของ

แอลฟายนจะม 4 ยนโดยในแตละขางของโครโมโซม (haploid) จะ

มแอลฟายน 2 ยน (α1 and α2 genes) ซงในคนปกตจะมลกษณะ

ของยน (genotype) เขยนเปนสญลกษณ αα/αα

ความผดปกตหรอพยาธสภาพทพบบอยของแอลฟายนคอม

การขาดหาย (deletion mutations) ดงนนความรนแรงของอาการ

ทางคลนก (clinical severity) จะขนอยกบแอลฟายนททำาหนาท

(functional gene) มเหลออยเทาใด ในคนปกตจะมยนททำาหนาท 4

ยน ในพาหะชนดแอลฟา-ธาลสซเมย 2 (α-thalassemia 2 trait),

พาหะชนดแอลฟา-ธาลสซเมย 1 (α-thalassemia 1 trait), โรคโลหต

จางธาลสซเมยชนดฮโมโกลบนเอช (hemoglobin H disease, Hb H),

และฮโมโกลบนบารตไฮดรอพส พทลลส (Hb Bart’s hydrops fetalis)

จะมยนททำาหนาท 3, 2, 1 และ 0 ยนตามลำาดบดงรปท 2

แอลฟายนบนโครโมโซมคท 16

นอกจากนนความผดปกตทพบไดนอยไดแกการทไมมการ

ขาดหายของแอลฟายน (nondeletion mutations) ทพบไดในประชากร

ไทยคอยนของฮโมโกลบนคอนสแตนทสปรง (Hb Constant spring,

Hb CS) และฮโมโกลบนปากเซ (Hb Pakse’, Hb PS) 3-5 พาหะชนด

ฮโมโกลบนคอนสแตนทสปรง เมอแตงงานกบพาหะชนดแอลฟา-ธาลส

ซเมย 1 มโอกาสเปนโรคธาลสซเมยชนด ฮโมโกลบนเอช-คอนสแตนท

สปรง (Hb H-CS) ทำานองเดยวกนกบพาหะของฮโมโกลบนปากเซ

ถาแตงงานกบพาหะชนดแอลฟา-ธาลสซเมย 1 จะมโอกาสเปนโรค

ธาลสซเมยชนด ฮโมโกลบนเอช-ปากเซ (Hb H-Pakse’) ดงแสดง

ในรปท 3 ตามลำาดบ

อาการทางคลนกของผทเปนพาหะ

ผทเปนพาหะชนดแอลฟา-ธาลสซเมย 1 (α-thalassemia

1 trait) จะซดเลกนอย (mild anemia) ตรวจเลอด จะพบเมดเลอด

แดงมขนาดเลก (microcytic) และตดสจาง (hypochromic)

แตไมเปนปญหาในการดำาชวต ไมตองรกษา และไมตองรบ

ประทานยาโฟลค

ผทเปนพาหะชนดแอลฟา-ธาลสซเมย 2 (α-thalassemia

2 trait) จะไมมปญหาเรองซด ไมมปญหาดานสขภาพไมตองรบ

ประทานยาโฟลค หรอไดรบการรกษาใดๆ ใชชวตและทำางานได

เหมอนคนปกต ทำานองเดยวกนกบผทเปนพาหะชนดฮโมโกลบน

คอนสแตนทสปรง และฮโมโกลบนปากเซ จะมสขภาพเหมอนคนปกต

ลกษณะของแอลฟายน (genotype)

รปท 2 แสดงแอลฟายนชนดทมการขาดหาย (deletion):

คนปกต จะยนททำาหนาทเปนสเหลยมสดำา ( )

แอลฟายนชนดทมการขาดหาย จะเปนสเหลยมสขาว ( )

แอลฟายนปกต (αα/ αα)

พาหะชนดฮโมโกลบนคอนสแตนทสปรง

(αα/ αCSα)

พาหะชนดฮโมโกลบนปากเซ (αα/ αPSα)

ฮโมโกลบนเอช-คอนสแตนทสปรง (--/ αCSα)

ฮโมโกลบนเอช-ปากเซ (--/ αPSα)

ลกษณะของแอลฟายน (genotype)แอลฟายนบน

โครโมโซมคท 16

รปท 3 แสดงแอลฟายนชนดทไมมการขาดหาย (nondeletion):

คนปกต จะมยนททำาหนาทเปนสเหลยมสดำา ( )

แอลฟายนชนดทมการขาดหาย จะเปนสเหลยมสขาว ( )

ฮโมโกลบนคอนสแตนทสปรง ( )

และฮโมโกลบนปากเซ ( )

Page 3: (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 · รักษาและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นตามมา

ก.ย. ▶ ธ.ค. 57 ┋ ธาลสซเมย 13

อาการทางคลนกของผทเปนโรค

ผทเปนโรคโลหตจางธาลสซเมยชนดฮโมโกลบนเอช (Hb H)

มระดบความรนแรงของอาการทางคลนกทหลากหลาย ตงแตซด

เพยงเลกนอยจนถงซดปานกลางและซดมาก ผปวยรอยละ 75 ไม

ตองไดรบการรกษาโดยการใหเลอด เพยงรอยละ 25 อาจจำาเปนตอง

ไดรบเลอดเปนบางครง โดยเฉพาะเมอมการตดเชอหรอมไขผปวยจะ

ซดลงมากเนองจากมภาวะเมดเลอดแดงแตก (hemolytic anemia)

ผทเปนโรคโลหตจางธาสลซเมย ชนดฮโมโกลบนเอชคอนสแตนท

สปรง (Hb H-CS) และฮโมโกลบนเอชปากเซ (Hb H-PS) อาการ

ทางคลนกจะรนแรงกวาผปวยฮโมโกลบนเอช ไดแก อายทเรมการ

การตรวจทางหองปฏบตการ

1. CBC ผปวยจะซดมคาฮโมโกลบน (Hb) หรอระดบความ

เขมขนของเลอด (Hct) ตำา คาดชนเมดเลอดแดงพบขนาดเมดเลอด

แดง (MCV) และปรมาณของฮโมโกลบนในเมดเลอดแดง (MCH)

มขนาดนอยกวาคาปกต

2. Hb typing ตรวจชนดของฮโมโกลบนในผปวยฮโมโกลบนเอช

จะพบ Hb A, A2, H และ Bart’s และในผปวยฮโมโกลบนเอช

คอนสแตนทสปรง จะพบ Hb A, A2, H, CS และ Bart’s ดงตารางท 2

การตรวจ Hb typing มหลายวธดงน

วธนำาเลอดมาวงในกระแสไฟฟา (hemoglobin electro-

phoresis) ในสมยกอนตรวจโดยวธนแตในปจจบนไมเปนทนยม

เครองตรวจวเคราะหชนดฮโมโกลบนอตโนมต (automate

hemoglobin analysis) ปจจบนทำากนแพรหลายมหลายชนดไดแก

HPLC (high performance liquid chromatography), LPLC (low

pressure liquid chromatography) และ CE (capillary electrophoresis)

ตวอยางการตรวจ Hb type ในคนปกต พาหะของฮโมโกลบนคอนส

แตนทสปรง (Hb CS trait) ผปวยฮโมโกลบนเอช (Hb H) และผปวย

ฮโมโกลบนเอชคอนสแตนทสปรง (Hb H-CS) ดงรปท 4-6 ตามลำาดบ

3. การตรวจ PCR (polymerase chain reaction) เปนการ

ตรวจวเคราะห ระดบโมเลกล (molecular diagnosis) เนองจากพาหะ

ชนดแอลฟา-ธาลสซเมย 1 และแอลฟา-ธาลสซเมย 2 ไมสามารถ

ตรวจไดดวยวธ Hb typing นอกจากนนการตรวจ PCR เปนการตรวจ

พาหะดงกลาวเพอการวนจฉยทารกในครรภกอนคลอด (prenatal

diagnosis) ของคสมรสทเสยงตอการมลกเปนโรคแอลฟาธาลสซเมย

ทมความรนแรงชนดฮโมโกลบนบารตไฮดรอพส พทลลส (Hb Bart’s

hydrops fetalis) ปจจบนโรงพยาบาลศนยหรอโรงเรยนแพทยสามารถ

ใหบรการตรวจพาหะของแอลฟาธาลสซเมยและฮโมโกลบนผดปกต

ดวยวธน (PCR for α-thalassemia) ตาม genotype ทพบบอย

ตามตารางท 3

ตารางท 1 แสดงอาการทางคลนกของผปวย Hb H, Hb H-CS และ Hb H-PS

วนจฉยในอายนอยกวา มประวตการไดรบเลอดจำานวนมากกวา และ

เรมไดรบเลอดครงแรกทอายนอยกวาเมอเทยบกบผปวย Hb H สำาหรบ

การตรวจรางกายในผปวย Hb H-CS และ Hb H-PS จะพบวามการ

เจรญเตบโตชาไมสมวย (growth retardation) ไดมากกวานอกจาก

นนยงพบภาวะซด (anemia) เหลอง (jaundice) ตบโต (hepato-

megaly) มามโต (splenomegaly) และนวในถงนำาด (gallstone) ได

มากกวาผปวยชนดฮโมโกลบนเอช (Hb H)6 อาการแสดงทางคลนก

ดงตารางท 1 และผลการตรวจทางหองปฏบตการ 1 ดงดงตารางท 2

Page 4: (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 · รักษาและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นตามมา

14 ธาลสซเมย ┋ ก.ย. ▶ ธ.ค. 57

ตารางท 2 แสดงผลการตรวจทางหองปฏบตการของผปวย Hb H, Hb H-CS และ Hb H-PS

รปท 5 แสดง Hb type ของผทเปนพาหะของฮโมโกลบนคอนสแตนท สปรงจะพบ Hb A, A

2 และ CS ในพาหะรายนพบ Hb A 96.8%,

A2 2.0 %, CS 1.2 %

รปท 4 แสดง Hb type ของคนปกต จะพบ Hb A และ A

2 ในรายนพบ Hb A 96.7%, A

2 3.3%

รปท 6 แสดง Hb type ของผทเปนฮโมโกลบนเอช (Hb H) จะพบ Hb H, Bart’s A, F และA

2 ในผปวยรายนพบ Hb H 21.6%,

Bart’s 2.6%, A 74.8%, F 0.4% แล A2 0.6%

รปท 7 แสดง Hb type ของผทเปนฮโมโกลบนเอชคอนสแตนทสปรง (HbH-CS) จะพบ Hb H, Bart’s, A, A

2 และ CS ในรายนพบ

Hb H 19.5%, Bart’s 1.2%, A 76.9%, A2 0.6% และ CS 1.8 %

PCR for α-thalassemia 1 ชนด SEA deletion (αα/ --SEA)

PCR for α-thalassemia 1 ชนด THAI deletion (αα/ --THAI)

PCR for α-thalassemia 2 ชนด 3.7 kb deletion (αα/ -α3.7)

PCR for α-thalassemia 2 ชนด 4.2 kb deletion (αα/ -α4.2)

PCR for Hb CS (αα/αCS α)

PCR for Hb PS (αα/αPS α)

ตารางท 3 แสดงผลการตรวจพาหนะของแอลฟาธาลสซเมยโดยวธ PCR

* mean (range)

Page 5: (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 · รักษาและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นตามมา

ก.ย. ▶ ธ.ค. 57 ┋ ธาลสซเมย 15

1 การดแลสขภาพใหแขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบเปนสง

สำาคญ ในเดกควรไดรบวคซนใหครบตามวย ออกกำาลงกายตามความ

เหมาะสมไมหกโหมเนองจากมกระดกบางเปราะหกงาย ในผใหญไม

ควรสบบหรเพราะจะเปนผลเสยตอปอด ไมควรดมเหลาเพราะมผล

เสยตอตบซงมเหลกไปสะสมอยแลวมจะปญหามากขน

2 อาหาร ผทเปนโรคจะมเมดเลอดแดงแตกเรว รางกาย

พยายามสรางเมดเลอดแดงใหมขนมาทดแทนสรางมากและเรวกวา

คนปกต ฉะนนควรรบประทานอาหารทมคณภาพทมโปรตนสง เชน

เนอสตวตางๆ และอาหารทมวตามนหรอ โฟเลท อยมากไดแก

ผกสดตางๆ สารอาหารเหลานจะถกนำาไปสรางเมดเลอดแดงได อาหาร

ทควรหลกเลยงไดแก อาหารทธาตเหลกสงมากเปนพเศษเชน ตบ

เลอดหม เลอดไก เปนตน

3ยา ควรรบประทานยาวตามนโฟเลท (Folate) จะชวยเสรม

ใหมการสรางเมดเลอดแดงไดบาง ไมควรซอยาบำารงเลอดรบประทาน

เองเพราะอาจเปนยาทมธาตเหลกซงในผปวยมโอกาสธาตเหลกเกน

อยแลว

4 การรกษาภาวะแทรกซอน ผปวย Hb H สวนใหญไมมอาการ

(asymptomatic) มซดเพยงเลกนอย โดยทวไปแพทยจะนดตรวจ

ทก 3-6 เดอนเพอตรวจรางกายวดสวนสง ชงนำาหนก ดการเจรญ

เตบโต ภาวะแทรกซอนทพบไดแก

4.1 ภาวะซดลงอยางรวดเรว (acute hemolysis) ในกรณ

ทมไขสงหรอมการตดเชอ อาการทพบจะมปสสาวะสเขมตวเหลอง

หรอดซาน ควรรบมาพบแพทยเพอหาสาเหตของไขหรอการตดเชอ

สวนใหญเมอรกษาภาวะไขสงไดหรอภาวะตดเชอดขน ภาวะซดจะด

ขนดวย ในกรณทซดระดบความเขมขนเลอด (hematocrit, Hct) นอย

กวา 20% แพทยอาจพจารณาใหเลอด

4.2 นวในถงนาด (gallstone) พบในผปวยผใหญ จะมอาการ

เหลอง ปวดทองบรเวณใตชายโครงขวา ในรายทถงนำาดอกเสบจะพบ

มไขสง การตรวจอลตราซาวนดในชองทอง (abdominal ultrasound)

พบนวในถงนำาด แพทยจะพจาณาผาตดนวถงนำาดตามขอบงช

5. การใหเลอด แพทยจะพจารณาใหเลอดในกรณทซดมาก

โดยทวไปผปวย Hb H ไมจำาเปนตองไดรบเลอดแตผปวย Hb H-CS

และ Hb H-PS ซงมอาการทางคลนกทรนแรงกวาอาจจำาเปนตอง

ไดรบเลอดเปนครงคราวโดยมขอบงชคอระดบฮโมโกลบน (Hb) นอย

กวา 7 กรมตอเดซลตร (g/dL) หรอระดบควาเขมขนของเลอด (Hct)

นอยกวา 20% การใหเลอดสวนใหญเปนแบบประคบประคองเปน

ครงคราว (occasional transfusion) สวนนอยทมอาการซดมากตง

แตเดก มมามโต การเจรญเตบโตชาซงเปนกลมผปวย Hb H-CS จะ

ไดรบเลอดอยางสมำาเสมอจนหายซด (high transfusion) เพอเพมระดบ

ฮโมโกลบนใหใกลเคยงคนปกต อาจตองใหเลอดทก 4-8 สปดาห

ตามดลยพนจของแพทย

6. การตดมาม มามเปนอวยวะดานบนซาย คนปกตจะคลำา

ไมได ในผปวยมามจะทำาหนาททำาลายเมดเลอดแดงทแตกและตาย

เรวกวาปกต มามตองทำาหนาทมากจงโตขนเรอยๆ โดยเฉพาะในกลม

Hb H-CS หรอ Hb H-PS เมอมามโตมากทำาใหทองปอง อดอด บาง

รายโตมากจนเตมชองทองทำาใหตองใหเลอดถขนทกเดอนหรอทก

2-3 สปดาห แตกยงซดอยแพทยจะพจารณาตดมาม ขอดคอหลง

ตดมามทำาใหหายอดอดการใหเลอดจะลดลงมากบางครงไมตองให

เลอดอกเลย แตขอเสยของการตดมามคออาจมภาวะตดเชอไดงาย

โดยเฉพาะผทมอายนอยกวา 5 ป แพทยจงไมตดมามในเดกท

อายนอยกวา 5 ป และจะฉดวคซนปองกนการตดเชอนวโมคอคคส

(Pneumococcal vaccine) 1-2 เดอนกอนตดมาม และใหวคซน

ดงกลาวอกครงหลงตดมาม 1-2 เดอน ผปวยจะตองรบประทานยา

เพนนซลลน ว (Penicillin V) 1 เมดเชาเยน อยางนอย 2 ปหลงตด

มามและในกรณทมไขสงไมควรนงนอนใจ ควรรบปรกษาแพทยโดย

ดวนเพราะอาจตดเชอทรนแรงและเสยชวตได นอกจากนภายหลง

ตดมามการดดซมธาตเหลกเพมขนเหลกจะไปสะสมทอวยวะตางๆ

เชน ตบ ตบออน เกดภาวะแทรกซอนไดแก ตบแขง เบาหวาน

ได การตรวจวดระดบธาตเหลก (serum ferritin) ปละครงเปนขอ

แนะนำาใหควรปฏบต

7. การตงครรภ ภาวะโลหตจางจะเพมขนระหวางตงครรภ

โดยเฉพาะเมออายครรภเพมมากขน ดงนนควรใหเลอดเมอระดบ

Hb < 7 g/dL7 เพอปองกนภาวะแทรกซอนในมารดาไดแก ภาวะซด

มาก ครรภเปนพษ ภาวะหวใจลมเหลว การแทงบตร การคลอดกอน

กำาหนด และจะปองกนทารกขณะอยในครรภไมมการเจรญเตบโตชา

หรอคลอดออกมามนำาหนกตวนอย4,8 นอกจากนนควรตรวจสามวา

เปนพาหะธาลสเมยดวยหรอไมถาเปนพาหะชนด แอลฟา-ธาลส

ซเมย 1 จะเปนคเสยงมโอกาสมบตรเปนฮโมโกลบนบารตไฮดรอพส

พทลลส ซงเปนโรคธาลสซเมยทรนแรงมากทสด ทารกจะเสยชวต

ตงแตออยในครรภหรอคลอดออกมาไมนานกเสยชวต

การรกษา Hemoglobin H, Hb H-CS, Hb H-PS

Page 6: (Hemoglobin H, Constant Spring and Pakse’) · 2014-11-28 · รักษาและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นตามมา

16 ธาลสซเมย ┋ ก.ย. ▶ ธ.ค. 57

1. Vichinsky EP. Clinical manifestations of alpha-thalassemia. Cold

Spring Harb Perspect Med. 2013 May;3(5):a011742.

2. Singer ST. Variable clinical phenotypes of alpha-thalassemia syn-

dromes. ScientificWorldJournal. 2009;9:615-25.

3. Vichinsky EP. Alpha thalassemia major--new mutations, intrauterine

management, and outcomes. Hematology Am Soc Hematol Educ Program.

2009:35-41.

4. Chui DH, Fucharoen S, Chan V. Hemoglobin H disease: not necessarily

a benign disorder. Blood. 2003 Feb 1;101(3):791-800.

5. Viprakasit V, Tanphaichitr VS, Pung-Amritt P, Petrarat S, Suwantol

L, Fisher C, et al. Clinical phenotypes and molecular characterization of Hb

H-Pakse disease. Haematologica. 2002 Feb;87(2):117-25.

6. Fucharoen S, Viprakasit V. Hb H disease: clinical course and disease

modifiers. Hematology Am Soc Hematol Educ Program. 2009:26-34.

7. Hemoglobin H Disease and its Variants. [cited 2014 October 26];

Available from: http://thalassemia.com/what-is-thal-HbH.aspx#gsc.tab=0.

8. Traisrisilp K, Luewan S, Tongsong T. Pregnancy outcomes in women

complicated by thalassemia syndrome at Maharaj Nakorn Chiang Mai

Hospital. Arch Gynecol Obstet. 2009 May;279(5):685-9.

9. กตต ตอจรส ความรเกยวกบการตรวจเลอกเพอเขารบราชการทหาร ใน:

กตต ตอจรส บรรณาธการ จลสารโรคโลหตจางธาลสซเมยแหงประเทศไทย ปท 22

ฉบบท 2 เดอน พ.ค.- ส.ค. 2556 หนาท 13-17.

เอกสารอางอง

8. ภาวะเหลกเกน ระดบธาตเหลก (serrum ferritin) ในผปวย

Hb H ทมอายนอยกวา 18 ปมคามธยฐาน (median) 40 นาโนกรม

ตอมลลลตร (ng/mL) โดยมชวงตงแต 5-182 ng/mL แตคา serum

ferritin จะสงขนเมออายมากขน แตใน Hb H-CS มคามธยฐาน 72

ng/mL โดยมชวงตงแต 1 to 795 ng/mL โดยในอาย 1-2 ป มคา

มธยฐาน 330 ng/mL โดยมชวงตงแต 66-1420 ng/mL ในอาย 12

to 17 ป การใหยาขบจะพจารณาในผปวยทตองใหเลอดประจำาและ

ระดบ serum ferritin > 1,000 ng/mL ดงนนจงแนะนำาใหตรวจ serum

ferritin ทก 6-12 เดอน

การรกษาอนๆ การตรวจแนะนำาใหทำาในเมออายเขาสวยรน

และผใหญไดแก อลตราซาวนดในชองทอง (ultrasound) เพอประเมน

นวในถงนำาด (gallstones) และการตรวจความหนาแนนของมวล

กระดก (bone-density) เนองจากผปวยจะมกระดกเปราะบางหกงาย

คณภาพชวต

ผปวยสามารถเรยนหนงสอ ทำางาน และทำากจกรรมอนๆ ได

เหมอนคนปกต สำาหรบผชายเมอถงวยทตองคดเลอกเขารบราชการ

ทหารแนะนำาใหมาตรวจรางกายกบคณะกรรมการแพทยของโรงพยา

บาลในสงกดกระทรวงกลาโหมเพอรบใบรบรองแพทยในการยกเวน

การเขารบราชการทหาร9