Helena i Kordian

Helena i KordianHelena i Kordian

Dominik Zdziebło – Dominik Zdziebło – Danowski Danowski „Kordian”„Kordian”

i jego żona: i jego żona: Helena Helena Antonina Antonina Danowska - Danowska - ZdziebłoZdziebło z domu z domu KlimasKlimas

JastrzębiJastrzębie Dolnee Dolne

Źródło ilustracji: Berezowski Stanisław: Turystyczno- krajoznawczy przewodnik po województwie Źródło ilustracji: Berezowski Stanisław: Turystyczno- krajoznawczy przewodnik po województwie śląskim. Katowice: Nasza Księgarnia, 1937, s. 329.śląskim. Katowice: Nasza Księgarnia, 1937, s. 329.

Dominik Dominik urodził się 31 urodził się 31 lipca 1914 lipca 1914 roku na roku na Pochwaciu Pochwaciu (dziś dzielnica (dziś dzielnica Jastrzębia Jastrzębia Zdroju) Zdroju)

Przedwojenne Przedwojenne zdjęcia zdjęcia JastrzębiaJastrzębia

Źródła ilustracji: Źródła ilustracji: Gruszczyk Marek: Zatrzymane w pamięci : Dawny powiat rybnicki na pocztówce. Racibórz: Gruszczyk Marek: Zatrzymane w pamięci : Dawny powiat rybnicki na pocztówce. Racibórz:

Baterex, 2004. ISBN 83-914200-199, s. 122.Baterex, 2004. ISBN 83-914200-199, s. 122.Berezowski Stanisław: Turystyczno- krajoznawczy przewodnik po województwie śląskim. Berezowski Stanisław: Turystyczno- krajoznawczy przewodnik po województwie śląskim.

Katowice: Nasza Księgarnia, 1937, s. 349.Katowice: Nasza Księgarnia, 1937, s. 349.

Źródło ilustracji: Atlas miast województwa śląskiego. Wyd. 2. Warszawa: PPWK, 2006. ISBN 83-Źródło ilustracji: Atlas miast województwa śląskiego. Wyd. 2. Warszawa: PPWK, 2006. ISBN 83-

7329-710-3, s. 55.7329-710-3, s. 55.

PochwaciPochwaciee

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4, s. 351. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4, s. 351.

Rodzina Zdziebłów: Od lewej u góry: Karol, Rodzina Zdziebłów: Od lewej u góry: Karol, Antoni, Stanisław, Józef, Alojzy, Zygmunt, Antoni, Stanisław, Józef, Alojzy, Zygmunt, Gertruda, Katarzyna, Matylda, Anna, Izydor, Gertruda, Katarzyna, Matylda, Anna, Izydor, matka Florentyna (z domu Kocur), ojciec Karol i matka Florentyna (z domu Kocur), ojciec Karol i Dominik (12 dzieci)Dominik (12 dzieci)

Źródło ilustracji: Źródło ilustracji: Mrożkiewicz Mrożkiewicz Jarosław: Świadek Jarosław: Świadek historii. „Jastrząb” historii. „Jastrząb” 2008 nr 5, s. 11. 2008 nr 5, s. 11.

Rodzice byli ludźmi prostymi. Swoje dzieci Rodzice byli ludźmi prostymi. Swoje dzieci wychowali na ludzi bogobojnych, pracowitych. wychowali na ludzi bogobojnych, pracowitych. Dążyli do tego, by najzdolniejszym zapewnić Dążyli do tego, by najzdolniejszym zapewnić wykształcenie.wykształcenie.

Dobra, wspaniała osoba, kochająca swoje Dobra, wspaniała osoba, kochająca swoje dzieci, pracowita i pomagająca im we dzieci, pracowita i pomagająca im we wszystkimwszystkim - tak swoją teściową Florentynę - tak swoją teściową Florentynę wspomina Helenawspomina Helena

Bracie Zdziebłowie od lewej: Bracie Zdziebłowie od lewej: Dominik, ksiądz Izydor, Dominik, ksiądz Izydor, StanisławStanisław


Dominik ukończył Dominik ukończył studia. Jego siostra Anna studia. Jego siostra Anna była absolwentką była absolwentką seminarium seminarium nauczycielskiego nauczycielskiego Sióstr de Notre Dame Sióstr de Notre Dame w Strumieniu. Izydor w Strumieniu. Izydor został księdzem w został księdzem w zgromadzeniu księży zgromadzeniu księży misjonarzy misjonarzy św. Wincentego św. Wincentego àà Paulo Paulo w Krakowiew Krakowie. .

Galeria Historii Galeria Historii Miasta JastrzębieMiasta Jastrzębie

Źródło ilustracji: Ręczna pralka i magielnica. „Gość Niedzielny” z 27 kwietnia 2003, s. 24.Źródło ilustracji: Ręczna pralka i magielnica. „Gość Niedzielny” z 27 kwietnia 2003, s. 24.

Ojciec nie pił, nie palił i nie mówił za wiele. Ojciec nie pił, nie palił i nie mówił za wiele. Działał Działał w radzie parafialnej, radzie gminnej, jako w radzie parafialnej, radzie gminnej, jako ławnik sądu powiatowego. Był zwolennikiem ławnik sądu powiatowego. Był zwolennikiem polityki Korfantego. Na czas plebiscytu polityki Korfantego. Na czas plebiscytu sprowadził ze Lwowa trzy siostry zakonne, sprowadził ze Lwowa trzy siostry zakonne, które miały prawo głosować. Dokupił ziemi, które miały prawo głosować. Dokupił ziemi, wybudował drugi dom.wybudował drugi dom.

Zdjęcia: Renata Kowacka Zdjęcia: Renata Kowacka

W 1927 roku Karol Zdziebło, mąż Florentyny, W 1927 roku Karol Zdziebło, mąż Florentyny, ojciec 12 dzieci ufundował na Pochwaciu ojciec 12 dzieci ufundował na Pochwaciu kapliczkę. Przeznaczył na nią oszczędności, kapliczkę. Przeznaczył na nią oszczędności, które przeciętny mężczyzna wydaje na alkohol które przeciętny mężczyzna wydaje na alkohol i papierosy. i papierosy.

Zdjęcia: Renata Kowacka Zdjęcia: Renata Kowacka

To od lat miejsce kultu, nabożeństw To od lat miejsce kultu, nabożeństw majowych, ołtarza na Boże Ciało. A okresie majowych, ołtarza na Boże Ciało. A okresie okupacji – punkt kontaktowy miejscowej AK. okupacji – punkt kontaktowy miejscowej AK.

Dominik na tle rodzinnego domuDominik na tle rodzinnego domu (wzniesionego w latach 1930-tych)(wzniesionego w latach 1930-tych)


Na zdjęciach działające od 1922 Na zdjęciach działające od 1922 roku Polskie Gimnazjum w roku Polskie Gimnazjum w Rybniku, gdzie Rybniku, gdzie w 1933 roku Dominik zdał w 1933 roku Dominik zdał maturę. Był pierwszym w maturę. Był pierwszym w rodzinie, który mógł rozpocząć rodzinie, który mógł rozpocząć naukę w polskiej szkole naukę w polskiej szkole podstawowej. Wyróżniał się podstawowej. Wyróżniał się wyjątkowymi uzdolnieniami wyjątkowymi uzdolnieniami i pracowitością. Codziennie szedł i pracowitością. Codziennie szedł na piechotę do dwora kolejowego na piechotę do dwora kolejowego

w Jastrzębiu by dojechać do w Jastrzębiu by dojechać do Rybnika. Po szkole pracował w Rybnika. Po szkole pracował w gospodarstwie.gospodarstwie.

Źródła ilustracji: Gruszczyk Marek: Mała Ojczyzna Rybnik na starej karcie

pocztowej 1897-1945. ISBN 83-914200-0-0, s. 48. Pocztówka wydawnictwa M. Stronczka.

Księga Pamiątkowa XXV-lecia Państwowego Gimnazjum i Liceum w Rybniku, s. 120, 125, 142.

Dominik w 1937 roku Dominik w 1937 roku w Krakowie, na Akademii w Krakowie, na Akademii Handlowej ukończył Handlowej ukończył z odznaczeniem wydziały: z odznaczeniem wydziały: ogólnohandlowy, ogólnohandlowy, samorządowy samorządowy i pedagogiczny. i pedagogiczny. W czasie studiów W czasie studiów pracował na swoje pracował na swoje utrzymanie utrzymanie i znajdował jeszcze czas i znajdował jeszcze czas na działalność w na działalność w organizacjach organizacjach akademickich.akademickich.

W styczniu 1936 W styczniu 1936 roku Dominik roku Dominik odwiedzał odwiedzał w Bielsku swoją w Bielsku swoją siostrę Annę, która siostrę Annę, która uczęszczała do uczęszczała do prywatnej szkoły prywatnej szkoły sióstr Notre Dame sióstr Notre Dame w Bielsku. Przy w Bielsku. Przy okazji na prośbę okazji na prośbę kolegi zaniósł list kolegi zaniósł list rodzinie Klimasówrodzinie Klimasówi tak poznał i tak poznał czternastoletnią czternastoletnią Helenę.Helenę.

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4, s. 354. Fot. Rozmus.Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4, s. 354. Fot. Rozmus.

Źródło ilustracji: prywatne zbiory rodzinne. Źródło ilustracji: prywatne zbiory rodzinne.

Helena idzie pod Helena idzie pod ręką z koleżanką. ręką z koleżanką. Po lewej stronie Po lewej stronie matka matka

Helena z ojcem w 1938 roku, w Helena z ojcem w 1938 roku, w BielskuBielsku


Legitymacja szkolna z 1939 roku Legitymacja szkolna z 1939 roku siedemnastoletniej Heleny Klimas.siedemnastoletniej Heleny Klimas.

Źródło ilustracji: Helena Danowska-Ździebło: Miłość, Syberia i powrót. „Śląsk” 2010 nr 5, s. 19. Źródło ilustracji: Helena Danowska-Ździebło: Miłość, Syberia i powrót. „Śląsk” 2010 nr 5, s. 19. Oraz prywatne zbiory rodzinne. Oraz prywatne zbiory rodzinne.

Dominik po studiach zaczął pracować w Dominik po studiach zaczął pracować w Katowicach w weekendy odwiedzał rodzinę Katowicach w weekendy odwiedzał rodzinę Klimasów. Z Brześcia nad Bugiem, gdzie Klimasów. Z Brześcia nad Bugiem, gdzie odbywał służbę wojskową pisał listy do Heleny.odbywał służbę wojskową pisał listy do Heleny.

Źródło ilustracji: Berezowski Stanisław: Turystyczno- krajoznawczy przewodnik po województwie Źródło ilustracji: Berezowski Stanisław: Turystyczno- krajoznawczy przewodnik po województwie śląskim. Katowice: Nasza Księgarnia, 1937, s. 367, 369.śląskim. Katowice: Nasza Księgarnia, 1937, s. 367, 369.

Bielsko - Bielsko - BiałaBiała

Mile wspominam spacery i Mile wspominam spacery i wycieczki wycieczki z Dominikiem na Klimczok i z Dominikiem na Klimczok i Szyndzielnię wraz z moim ojcemSzyndzielnię wraz z moim ojcem – – wspomina Helenawspomina Helena

Źródło ilustracji: Morcinek Gustaw: Śląsk. Poznań: Wegner, 1933. s. 21.Źródło ilustracji: Morcinek Gustaw: Śląsk. Poznań: Wegner, 1933. s. 21.

Dominik Zdziebło Dominik Zdziebło w mundurze w mundurze podchorążegopodchorążego


Po studiach Dominik Po studiach Dominik przeszedł przeszkolenie przeszedł przeszkolenie w Dywizyjnym Kursie w Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy Podchorążych Rezerwy w Brześciu nad Bugiem. w Brześciu nad Bugiem. Ukończył je z piątą Ukończył je z piątą lokatą lokatą w stopniu plutonowego w stopniu plutonowego podchorążego – podchorążego – specjalizacja specjalizacja przeciwpancerna. przeciwpancerna. 27 sierpnia 1939 roku, 27 sierpnia 1939 roku, kilka dni przed kilka dni przed wybuchem wojny – wybuchem wojny – założył mundur.założył mundur.

Po kilku latach młodzi są już zaręczeni. Zbliża Po kilku latach młodzi są już zaręczeni. Zbliża się wojna. Dominik wybiera się do jednostki się wojna. Dominik wybiera się do jednostki wojskowej w Brześciu. 27 sierpnia 1939 roku wojskowej w Brześciu. 27 sierpnia 1939 roku na dworcu PKP na dworcu PKP w Katowicach-Ligocie Helena i Dominik w Katowicach-Ligocie Helena i Dominik rozstają się na siedem lat. rozstają się na siedem lat. „Spotkanie na „Spotkanie na dworcu było cudowne, a zarazem smutne. dworcu było cudowne, a zarazem smutne. Przyrzekliśmy sobie jeszcze raz dozgonną Przyrzekliśmy sobie jeszcze raz dozgonną miłość. Z płaczem wracałam do domu” miłość. Z płaczem wracałam do domu” – – wspomina Helenawspomina Helena

1 września 1939 roku skończyło się moje cudowne dzieciństwo. Dzień wybuchu II wojny światowej.

17 września: mój ojciec stojący przy oknie, za którym drogą, piechotą wkraczało wojsko sowieckie…

- wspomina Helena

Dominik bierze udział w Dominik bierze udział w kampanii wrześniowej jako kampanii wrześniowej jako młody oficer generała młody oficer generała Kleeberga. Trafia do niewoli, z Kleeberga. Trafia do niewoli, z której ucieka do rodzinnej wsi w której ucieka do rodzinnej wsi w polskim mundurze. Mundur polskim mundurze. Mundur składa w ręce owdowiałej składa w ręce owdowiałej matki. Rodzina urządza swoisty matki. Rodzina urządza swoisty pogrzeb temu polskiemu pogrzeb temu polskiemu mundurowi. Dominik wraca do mundurowi. Dominik wraca do Krakowa gdzie organizuje armię Krakowa gdzie organizuje armię podziemną podziemną i zostaje dowódcą zgrupowania i zostaje dowódcą zgrupowania „Żelbet” AK. „Żelbet” AK.

Dominik Zdziebło był dowódcą jednostki AK liczącej Dominik Zdziebło był dowódcą jednostki AK liczącej ponad ponad 5 tys. zaprzysiężonych żołnierzy. Działalność zbrojna 5 tys. zaprzysiężonych żołnierzy. Działalność zbrojna „Żelbetu” obejmowała Kraków, Ziemię Miechowską, „Żelbetu” obejmowała Kraków, Ziemię Miechowską, Myślenicką, Olkuską, Beskid Wyspowy, Podhale… Myślenicką, Olkuską, Beskid Wyspowy, Podhale…

Dominik Zdziebło-Danowski Dominik Zdziebło-Danowski – „Kordian”, dowódca – „Kordian”, dowódca krakowskiego zgrupowania krakowskiego zgrupowania „Żelbet”: „Żelbet”: niski, krępy, niski, krępy, z przystrzyżonym wąsem, z przystrzyżonym wąsem, mówiący z namysłem, mówiący z namysłem, zawsze na końcu. Pozwalał zawsze na końcu. Pozwalał się podkomendnym się podkomendnym wygadać, słuchał uważnie, wygadać, słuchał uważnie, rozważał wszystkie „za” i rozważał wszystkie „za” i „przeciw”, nim zakończył: „przeciw”, nim zakończył: „to uważaj za rozkaz” „to uważaj za rozkaz” – – wspomina Wojciech wspomina Wojciech ŻukrowskiŻukrowski

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-wybory. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4, s. 349. 7164-135-4, s. 349.

Dominik Zdziebło kochał Kraków i nigdy nie Dominik Zdziebło kochał Kraków i nigdy nie pozwolił na walki w mieście. Jako dowódca AK pozwolił na walki w mieście. Jako dowódca AK starał się bić wroga poza murami Krakowa - starał się bić wroga poza murami Krakowa - by nie narażać ludzi by nie narażać ludzi i miasta – pomnika kultury polskiej. Nie i miasta – pomnika kultury polskiej. Nie dopuścił do wybuchu powstania, robił dopuścił do wybuchu powstania, robił wszystko, by okupanci nie wysadzili w wszystko, by okupanci nie wysadzili w powietrze zabytków. powietrze zabytków.


Oryginalny podpis „Kordiana” pod rozkazemOryginalny podpis „Kordiana” pod rozkazem

Źródło ilustracji: prywatne zbiory rodzinneŹródło ilustracji: prywatne zbiory rodzinneNiechętnie przystawał Niechętnie przystawał na samowolkę. Należał na samowolkę. Należał do dowódców, którzy do dowódców, którzy nie budują swojej sławy nie budują swojej sławy na poległych na poległych żołnierzach. Myślał o żołnierzach. Myślał o niemieckich represjach, niemieckich represjach, jakie każda zbrojna jakie każda zbrojna akcja wywoła. akcja wywoła. Nie człowiek, lecz Nie człowiek, lecz kryształ, wzór kryształ, wzór wojskowej wojskowej i trudniejszej cywilnej i trudniejszej cywilnej odwagi odwagi – wspomina – wspomina Wojciech ŻukrowskiWojciech Żukrowski

Zdjęcie wykonane w 1942 Zdjęcie wykonane w 1942 rokuroku

Jedno z okupacyjnych wcieleń Jedno z okupacyjnych wcieleń „Kordiana”„Kordiana”

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Ludzie tej ziemi. Warszawa: Wydawn. MON, 1980. ISBN 83-11-Źródło ilustracji: Musioł Józef: Ludzie tej ziemi. Warszawa: Wydawn. MON, 1980. ISBN 83-11-06511-X. 06511-X.

Miał wyjątkowy dar Miał wyjątkowy dar zjednywania sobie zjednywania sobie ludzi ludzi i włączania ich do i włączania ich do walki. Często byli to walki. Często byli to oficerowie oficerowie o wiele wyżsi od niego o wiele wyżsi od niego stopniem wojskowym. stopniem wojskowym. Był niezwykle Był niezwykle odpowiedzialny. Przez odpowiedzialny. Przez cały okres wojny cały okres wojny ukrywał się, zmieniając ukrywał się, zmieniając wygląd zewnętrzny wygląd zewnętrzny i pseudonimy: „Ryś”, i pseudonimy: „Ryś”, „Zaremba”, „Zaremba”, „Kordian”… „Kordian”…

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Ludzie tej ziemi. Źródło ilustracji: Musioł Józef: Ludzie tej ziemi. Warszawa: Wydawn. MON, 1980. ISBN 83-Warszawa: Wydawn. MON, 1980. ISBN 83-11-06511-X. 11-06511-X.

Rasowy, zacięty Rasowy, zacięty Ślązak, Ślązak, twardy, nieustępliwy, twardy, nieustępliwy, wybitny organizator wybitny organizator wychowany na tradycji wychowany na tradycji walk powstańczych, walk powstańczych, człowiek o ogromnym człowiek o ogromnym darze zjednywania darze zjednywania sobie ludzi sobie ludzi – tak – tak charakteryzuje charakteryzuje Dominika Stanisław Dominika Stanisław Goczoł „Nawara”Goczoł „Nawara”

Prawy, wielki patriota, bez Prawy, wielki patriota, bez reszty oddany sprawie reszty oddany sprawie walki walki z hitlerowskim najeźdźcą, z hitlerowskim najeźdźcą, stale ścigany, żył w stale ścigany, żył w niezwykle ciężkich niezwykle ciężkich czasach, skrupulatny, nie czasach, skrupulatny, nie tylko kierował, ale sam tylko kierował, ale sam brał udział w brał udział w poważniejszych akcjach poważniejszych akcjach zbrojnych. Na dowódcę zbrojnych. Na dowódcę nie był kreowany, ale na nie był kreowany, ale na niego wyrósł niego wyrósł – wspomina – wspomina Dominika Jan Zienkowicz Dominika Jan Zienkowicz „Siekierz”„Siekierz”

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Dramatyczne Ślązaków wybory. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4, s. 349. 7164-135-4, s. 349.

„„Kordian” w czasie inspekcji podległych Kordian” w czasie inspekcji podległych oddziałów. oddziałów. Człowiek energiczny i odważny - Człowiek energiczny i odważny - mówi o nim Józef Spychalski „Luty”mówi o nim Józef Spychalski „Luty”


Wojciech Wojciech Kiełkowicz – Kiełkowicz – „Orlik”, adiutant „Orlik”, adiutant „Kordiana”„Kordiana”


„„Kordian” swoją służbę kończy Kordian” swoją służbę kończy w stopniu majora. Odznaczony w stopniu majora. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem Krzyżem Walecznych, Krzyżem Virtuti Militari, Złotym Krzyżem Virtuti Militari, Złotym Krzyżem Zasługi Zasługi z Mieczami. z Mieczami.

Polska Ludowa w 1945 roku nadała Polska Ludowa w 1945 roku nadała Dominikowi Odznakę Grunwaldzką Dominikowi Odznakę Grunwaldzką oraz Medal Zwycięstwa i Wolności. oraz Medal Zwycięstwa i Wolności.

Rodzina Zdziebłów z Pochwacia zaprzysiężona Rodzina Zdziebłów z Pochwacia zaprzysiężona z początkiem 1940 roku udzielała schronienia z początkiem 1940 roku udzielała schronienia uciekinierom. Zbierała datki dla uciekinierom. Zbierała datki dla poszkodowanych. Kolportowała gazetkę poszkodowanych. Kolportowała gazetkę „Zew”. Czynnie walczyła „Zew”. Czynnie walczyła w szeregach Armii Krajowej. w szeregach Armii Krajowej.

2 kwietnia 1943 roku 2 kwietnia 1943 roku w Koronowie ginie w Koronowie ginie śmiercią męczeńską stryj śmiercią męczeńską stryj Dominika – ks. Franciszek Dominika – ks. Franciszek Zdziebło.Zdziebło.

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Źródło ilustracji: Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Dramatyczne Ślązaków wybory. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4, s. 361. 7164-135-4, s. 361.

Niemcy Ślązaków traktowali Niemcy Ślązaków traktowali jak mięso armatnie. Brat jak mięso armatnie. Brat Dominika, Józef Zdziebło w Dominika, Józef Zdziebło w marcu 1942 roku został marcu 1942 roku został wcielony do niemieckiego wcielony do niemieckiego wojska. Jego dezercja dla wojska. Jego dezercja dla rodziny oznaczałaby w rodziny oznaczałaby w najlepszym wypadku utratę najlepszym wypadku utratę domu i wywóz do obozów domu i wywóz do obozów koncentracyjnych. koncentracyjnych. Śląscy polscy patrioci w Śląscy polscy patrioci w czasie „palcówki” także czasie „palcówki” także musieli z bólem serca musieli z bólem serca kłamać. Za wpisanie kłamać. Za wpisanie narodowości „polskiej” narodowości „polskiej” groziło wysiedlenie i utrata groziło wysiedlenie i utrata gospodarki.gospodarki.

Źródło ilustracji: Musioł Józef: A ruska kula uwiera. „Śląsk” 2008 nr 1, s. 18- 24.Źródło ilustracji: Musioł Józef: A ruska kula uwiera. „Śląsk” 2008 nr 1, s. 18- 24.

Józef Zdziebło w mundurze frontowego Józef Zdziebło w mundurze frontowego żołnierza Wermachtu osłaniał różne akcje AK.żołnierza Wermachtu osłaniał różne akcje AK.

Źródło ilustracji: Musioł Józef: A ruska kula uwiera. „Śląsk” 2008 nr 1, s. 18- 24.Źródło ilustracji: Musioł Józef: A ruska kula uwiera. „Śląsk” 2008 nr 1, s. 18- 24.

W czasie, gdy Dominik W czasie, gdy Dominik walczy w szeregach walczy w szeregach Armii Krajowej rodzina Armii Krajowej rodzina Heleny zostaje Heleny zostaje deportowana. Łącznie deportowana. Łącznie w głąb ZSRR w głąb ZSRR wywieziono przeszło wywieziono przeszło milion osób. milion osób. 29 czerwca wywieziono 29 czerwca wywieziono nas na Syberię.nas na Syberię. Pociąg Pociąg towarowy, w bydlęcym towarowy, w bydlęcym wagonie około 60 osób. wagonie około 60 osób. Ciasno, duszno.Ciasno, duszno. Wieziono nas 16 dni. Wieziono nas 16 dni. Dawano nam tylko po Dawano nam tylko po kromce chleba kromce chleba i wrzątek na cały dzień.i wrzątek na cały dzień.

Pobyt w łagrze. Pobyt w łagrze. Praca w lesie na mrozie Praca w lesie na mrozie dochodzącym do minus dochodzącym do minus 55 stopni od 7.00 do 55 stopni od 7.00 do 19.00. 19.00. Na cały dzień miska Na cały dzień miska owsianki i kromka owsianki i kromka chleba. Tylko raz w chleba. Tylko raz w zupie było trochę mięsa, zupie było trochę mięsa, bo koń złamał nogę. bo koń złamał nogę. 18 listopada przy 18 listopada przy powale drzew zmarł powale drzew zmarł ojciec Heleny.ojciec Heleny.

1944 rok. 1944 rok. Helena Klimas Helena Klimas w pomocniczej w pomocniczej służbie kobietsłużbie kobiet


W ciągu tych kilku W ciągu tych kilku miesięcy miesięcy otrzymałam osiem otrzymałam osiem kartek pocztowych kartek pocztowych (reszta nie dotarła) (reszta nie dotarła) pełnych miłości i pełnych miłości i wiary w nasz wiary w nasz powrót od mojego powrót od mojego ukochanego ukochanego Dominika.Dominika.


13 września 1941 13 września 1941 roku dowiedzieliśmy roku dowiedzieliśmy się się o amnestii dla o amnestii dla Polaków. O tworzącej Polaków. O tworzącej się Armii Andersa. się Armii Andersa. Rozpoczęła się nasza Rozpoczęła się nasza trudna i długa trudna i długa (trwająca trzy (trwająca trzy miesiące) podróż na miesiące) podróż na południe ZSRR. O południe ZSRR. O głodzie głodzie i chłodzie. Pod koniec i chłodzie. Pod koniec marca wreszcie marca wreszcie opuszczamy ZSRR, opuszczamy ZSRR, jedziemy statkiem do jedziemy statkiem do Persji.Persji.

W obozie W obozie wojskowym wojskowym z matką. z matką. Po prawej Po prawej kuzyn kuzyn Dominika – Dominika – Szymon Szymon Białecki.Białecki.

Źródło ilustracji: Helena Danowska-Ździebło: Miłość, Syberia i powrót. „Śląsk” 2010 nr 5, s. 24Źródło ilustracji: Helena Danowska-Ździebło: Miłość, Syberia i powrót. „Śląsk” 2010 nr 5, s. 24


Helena z koleżankami przed maturąHelena z koleżankami przed maturą


Helena, Kuzyn Dominika Szymon Białecki i koleżanka Helena, Kuzyn Dominika Szymon Białecki i koleżanka ze szkoły – zdjęcie zrobione po maturze w Tel Awiwie ze szkoły – zdjęcie zrobione po maturze w Tel Awiwie


W grudniu 1945 roku w WigilięW grudniu 1945 roku w Wigilię dostałam list ze dostałam list ze zdjęciem Dominika i jego pismem: „wracajcie zdjęciem Dominika i jego pismem: „wracajcie pierwszym transportem, ja pokryję koszta pierwszym transportem, ja pokryję koszta podróży”.podróży”.

Polska, jest tu, Polska, jest tu, między Bugiem między Bugiem

a Odrą, nie a Odrą, nie w żadnym w żadnym Londynie czy Londynie czy Newjorku Newjorku – – pisał do Heleny pisał do Heleny przynaglając ją przynaglając ją do powrotu:do powrotu:Wracaj! Polskę Wracaj! Polskę odbudować odbudować można tylko można tylko w Polsce.w Polsce.


29 grudnia 1946 roku w Słubicach nad Odrą odbył się 29 grudnia 1946 roku w Słubicach nad Odrą odbył się ślub Heleny i Dominika. Uroczystość celebrował brat ślub Heleny i Dominika. Uroczystość celebrował brat Dominika - ksiądz Izydor. UB zabrało fotografowi Dominika - ksiądz Izydor. UB zabrało fotografowi wszystkie zdjęcia i film wszystkie zdjęcia i film ze ślubu…ze ślubu…

Helena z Dominikiem nad Helena z Dominikiem nad Morskim Okiem Morskim Okiem w czerwcu 1946 rokuw czerwcu 1946 roku


14 stycznia 1948 roku urodziłam syna. Radość 14 stycznia 1948 roku urodziłam syna. Radość nasza była ogromna. Zamieszkała z nami nasza była ogromna. Zamieszkała z nami moja mama, która zajmowała się wnukiem z moja mama, która zajmowała się wnukiem z ogromną miłością. ogromną miłością.


Matka Heleny ze Matka Heleny ze swoimi wnukami: swoimi wnukami: Janem i ZbigniewemJanem i Zbigniewem

Po wszystkich Po wszystkich naszych wojennych naszych wojennych przeżyciach, moja przeżyciach, moja ukochana mama ukochana mama była najlepszą moją była najlepszą moją i mego męża i mego męża przyjaciółką – przyjaciółką – najdroższą Matkąnajdroższą Matką

- wspomina Helena- wspomina Helena

Kiedy zaczęliśmy chodzić na spacery z synem zawsze Kiedy zaczęliśmy chodzić na spacery z synem zawsze dreptał za nami UB-ek. Bardzo mnie to niepokoiło, dreptał za nami UB-ek. Bardzo mnie to niepokoiło, zwłaszcza, że zaczęto mówić o ogromnych zwłaszcza, że zaczęto mówić o ogromnych aresztowaniach AK-owców. Nie mogłam pojąć aresztowaniach AK-owców. Nie mogłam pojąć dlaczego tak wspaniałych ludzi - Patriotów, którzy dlaczego tak wspaniałych ludzi - Patriotów, którzy walczyli o wolność Polski niszczyli szubrawcy walczyli o wolność Polski niszczyli szubrawcy uważający się za Polaków uważający się za Polaków – opowiada Helena– opowiada Helena

1 lutego 1949 roku, w domu przy ul. 1 lutego 1949 roku, w domu przy ul. Kopernika 13Kopernika 13w Katowicach służby bezpieczeństwa w Katowicach służby bezpieczeństwa aresztowały Dominika. Ufnie otworzył drzwi aresztowały Dominika. Ufnie otworzył drzwi myśląc, że przyszedł lekarz odebrać poród, myśląc, że przyszedł lekarz odebrać poród, bo jego żona właśnie zaczęła rodzić drugiego bo jego żona właśnie zaczęła rodzić drugiego syna - Zbigniewa.syna - Zbigniewa.

W domu urządzono „kocioł”. Przez szesnaście dni W domu urządzono „kocioł”. Przez szesnaście dni aresztowano każdego, kto odwiedził mieszkanie. aresztowano każdego, kto odwiedził mieszkanie. Nawet lekarza nie wypuszczono przez kilka dni. Nawet lekarza nie wypuszczono przez kilka dni. Helena dwa lata Helena dwa lata w sądzie walczyła o utrzymanie mieszkania. W w sądzie walczyła o utrzymanie mieszkania. W końcu dwa pokoje oddano funkcjonariuszowi UB z końcu dwa pokoje oddano funkcjonariuszowi UB z rodziną.rodziną.

Mieszkanie w Katowicach: Mieszkanie w Katowicach: pierwsze piętro, okna od pierwsze piętro, okna od półokrągłego narożnika w prawą półokrągłego narożnika w prawą stronę stronę (już tam nie mieszkają)(już tam nie mieszkają)

Pod lufami 6 automatów gotowych do strzału Pod lufami 6 automatów gotowych do strzału transportowano Dominika do Warszawy. Wieźli go pod transportowano Dominika do Warszawy. Wieźli go pod płachtą ciężarówki. Płaszcz zarzucony na ramiona. płachtą ciężarówki. Płaszcz zarzucony na ramiona. Ręce skute na plecach. Zimno piekielne. Kiedy po iluś Ręce skute na plecach. Zimno piekielne. Kiedy po iluś tam godzinach poprosił, by go na chwilę rozkuli, tam godzinach poprosił, by go na chwilę rozkuli, powiedział mu wartownik: powiedział mu wartownik: „Lej w pory!”„Lej w pory!”

Więzienie Więzienie Mokotowskie Mokotowskie w Warszawiew Warszawie

Bili go. Powiedzieli, Bili go. Powiedzieli, że jego Helenka że jego Helenka wzięła sobie wzięła sobie kochanka, Ubowca. kochanka, Ubowca. Spał na cudzych Spał na cudzych odchodach, odchodach, twardych tej zimy twardych tej zimy jak kamienie, bo jak kamienie, bo okno było wybite. okno było wybite. Spał na siedząco, Spał na siedząco, skośny sufit gniótł skośny sufit gniótł kark. kark. UB postanowiło UB postanowiło Dominikowi Dominikowi amputować zdrowe amputować zdrowe nogi. Na szczęście nogi. Na szczęście lekarz nie wykonał lekarz nie wykonał tego polecenia.tego polecenia.

3 listopada 1955 roku „Kordian” po przeszło 3 listopada 1955 roku „Kordian” po przeszło 58 tysiącach godzin – po 81 miesiącach i 3 58 tysiącach godzin – po 81 miesiącach i 3 dniach zostaje zwolniony. Jako fizyczny dniach zostaje zwolniony. Jako fizyczny wrak. Kiedy go aresztowano, badanie wrak. Kiedy go aresztowano, badanie lekarskie wykazało, że jest zdrowy i pełen sił. lekarskie wykazało, że jest zdrowy i pełen sił. Gdy opuszczał więzienie: Gdy opuszczał więzienie: skrzywienie skrzywienie przegrody nosa, bóle przy zginaniu, przegrody nosa, bóle przy zginaniu, powiększenie lewej komory serca, przewlekłe powiększenie lewej komory serca, przewlekłe zapalenie zatok szczękowych czołowych. zapalenie zatok szczękowych czołowych. Zniekształcenie dużego stopnia stawu Zniekształcenie dużego stopnia stawu kolanowego lewego, przewlekłe zapalenie kolanowego lewego, przewlekłe zapalenie mięśnia sercowegomięśnia sercowego. .


By utrzymać rodzinę Helena podjęła pracę. Bywała By utrzymać rodzinę Helena podjęła pracę. Bywała przesłuchiwana przez UB. Jeździła do Warszawy. Męża przesłuchiwana przez UB. Jeździła do Warszawy. Męża widywała tylko na korytarzu, gdy był prowadzony na widywała tylko na korytarzu, gdy był prowadzony na rozprawę.rozprawę.

Helena wśród Helena wśród kolegów kolegów z pracy z pracy w 1952 rokuw 1952 roku


Dopiero po wydaniu wyroku Dopiero po wydaniu wyroku w 1953 roku (na szczęście w 1953 roku (na szczęście nie wyroku śmierci, tylko 13 nie wyroku śmierci, tylko 13 lat) Dominika przewieziono lat) Dominika przewieziono do więzienia we Wronkach do więzienia we Wronkach możliwe były widzenia z możliwe były widzenia z rodziną. rodziną.

Widzenia były straszne – Widzenia były straszne – pięciominutowe przez gruby pięciominutowe przez gruby mur z małym okienkiem mur z małym okienkiem zakratowanym siatką zakratowanym siatką drucianą drucianą z obydwóch stron. Okienek z obydwóch stron. Okienek było cztery obok siebie w było cztery obok siebie w małej klitce. Cztery krzyczące małej klitce. Cztery krzyczące do siebie pary. Napisałam do do siebie pary. Napisałam do ministerstwa prośbę o ministerstwa prośbę o zezwolenie na widzenie z zezwolenie na widzenie z dziećmi bez krat. Mąż synów dziećmi bez krat. Mąż synów nie widział sześć lat… nie widział sześć lat…

Polanica Zdrój, lato Polanica Zdrój, lato 1956 roku. 1956 roku. Pierwsze wspólne Pierwsze wspólne zdjęcie po wyjściu zdjęcie po wyjściu z więzienia.z więzienia.

13 marca 1960 13 marca 1960 roku rodzina roku rodzina powiększyła się o powiększyła się o trzeciego syna, trzeciego syna, Jacka. Jacka.

Mąż znalazł Mąż znalazł zatrudnienie. zatrudnienie. UB nadal nas UB nadal nas prześladowało, prześladowało, każdy nasz krok.każdy nasz krok.


Mój najukochańszy Mój najukochańszy mąż i cudowny mąż i cudowny ojciec moich dzieciojciec moich dzieci

- wspomina Helena- wspomina Helena


Dominik, Jan i Zbigniew w Krynicy GórskiejDominik, Jan i Zbigniew w Krynicy Górskiej


W kwietniu 1961 roku „Kordian” przeszedł W kwietniu 1961 roku „Kordian” przeszedł pierwszy zawał serca. pierwszy zawał serca.

13 stycznia 1962 na ulicy Młyńskiej w Katowicach 13 stycznia 1962 na ulicy Młyńskiej w Katowicach – drugi zawał okazał się śmiertelny. – drugi zawał okazał się śmiertelny.

Źródło Źródło ilustracji: ilustracji: prywatne prywatne

zbiory zbiory rodzinne. rodzinne.

Dominik miał zaledwie 47 lat. Osierocił trzech Dominik miał zaledwie 47 lat. Osierocił trzech synów. synów.

Źródło ilustracji: prywatne Źródło ilustracji: prywatne zbiory rodzinne.zbiory rodzinne.

Zaledwie niespełna 9 Zaledwie niespełna 9 lat przeżył z lat przeżył z ukochaną żoną ukochaną żoną Heleną. Resztę czasu Heleną. Resztę czasu pochłonęły dwa pochłonęły dwa okrutne okrutne siedmiolecia: wojny siedmiolecia: wojny i deportacji oraz i deportacji oraz uzbeckich więzień. uzbeckich więzień.


Pogrzeb męża odbył się bardzo uroczyście. Przybyło Pogrzeb męża odbył się bardzo uroczyście. Przybyło wielu wielu AK-ców z Krakowa i Warszawy. Byli to naprawdę AK-ców z Krakowa i Warszawy. Byli to naprawdę wspaniali ludzie. Cudowni Polacy oddający swoje życie wspaniali ludzie. Cudowni Polacy oddający swoje życie za ojczyznę.za ojczyznę.

Kondukt pogrzebowy podąża Kondukt pogrzebowy podąża ulicą Jagiellońską na ulicą Jagiellońską na cmentarz przy ulicy cmentarz przy ulicy Francuskiej w KatowicachFrancuskiej w Katowicach


Na grobie Dominika widnieje napis: Na grobie Dominika widnieje napis: Mgr Dominik Zdziebło-Danowski b. major AK Mgr Dominik Zdziebło-Danowski b. major AK „Kordian.” Dowódca Zgrupowania „Żelbet” Kraków, „Kordian.” Dowódca Zgrupowania „Żelbet” Kraków, ur. w Jastrzębiu ur. w Jastrzębiu w 1914 r., zm. w Katowicach w 1962 r. Żołnierze w 1914 r., zm. w Katowicach w 1962 r. Żołnierze „Żelbetu.” „Żelbetu.”

Nad grobem przemawia Jan Nad grobem przemawia Jan Mazurkiewicz „Radosław”Mazurkiewicz „Radosław”

Zdjęcia: Bartosz DanowskiZdjęcia: Bartosz Danowski

Źródło ilustracji: Atlas miast województwa śląskiego. Wyd. 2. Warszawa: PPWK, 2006. ISBN 83-Źródło ilustracji: Atlas miast województwa śląskiego. Wyd. 2. Warszawa: PPWK, 2006. ISBN 83-

7329-710-3, s. 55.7329-710-3, s. 55.

Po wojnie dom na Pochwaciu Po wojnie dom na Pochwaciu wielokrotnie przeszukiwała bezpieka i wielokrotnie przeszukiwała bezpieka i oddziały wojsk pogranicza.oddziały wojsk pogranicza.

Siostra Dominika – Anna Siostra Dominika – Anna ps. „Hela”, związana ps. „Hela”, związana z ruchem z ruchem niepodległościowym. niepodległościowym. Po wyjściu z Po wyjściu z RavensbrRavensbrűűck (ważyła ck (ważyła wtedy 37 kg) była wtedy 37 kg) była zmuszona ukrywać się zmuszona ukrywać się pod nazwiskiem Marii pod nazwiskiem Marii Puławskiej w Krakowie, Puławskiej w Krakowie, pod Krakowem pod Krakowem i w Poznańskiem. i w Poznańskiem. Do swojego rodzinnego Do swojego rodzinnego Jastrzębia mogła wrócić Jastrzębia mogła wrócić dopiero po 9 latach dopiero po 9 latach ukrywania się. ukrywania się.


Brat Dominika – Izydor – Brat Dominika – Izydor – teolog, misjonarz, teolog, misjonarz, wychowawca seminarium wychowawca seminarium duchownego zginął duchownego zginął tragicznie w latach 1960-tragicznie w latach 1960-tych. tych.

Stanisław Zdziebło z żoną Stanisław Zdziebło z żoną Sabiną i córką Ryśką w Sabiną i córką Ryśką w Krakowie Krakowie w 1943 rokuw 1943 roku

Źródło ilustracji: Musioł Józef: Ślązacy. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1987. ISBN 83-7008-Źródło ilustracji: Musioł Józef: Ślązacy. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1987. ISBN 83-7008-052-9, s. 293.052-9, s. 293.

W czasie przesłuchania W czasie przesłuchania Stanisława Zdziebły (ps. Stanisława Zdziebły (ps. Kmicic, aresztowany w 1950 Kmicic, aresztowany w 1950 roku) funkcjonariusz UB roku) funkcjonariusz UB zarzucił mu, że trzej bracia – zarzucił mu, że trzej bracia – Dominik, Izydor i on chcą Dominik, Izydor i on chcą obalić ustrój, są przeciw. obalić ustrój, są przeciw. Płyną pod prąd. Płyną pod prąd. Stanisław odpowiedział, że Stanisław odpowiedział, że z prądem płyną tylko zdechłe z prądem płyną tylko zdechłe rybyryby. Za tę wypowiedź wybito . Za tę wypowiedź wybito mu wszystkie zęby. mu wszystkie zęby.


Zostałam z tróją Zostałam z tróją dzieci, ale po dzieci, ale po zahartowaniu na zahartowaniu na Syberii udało mi się Syberii udało mi się przeżyć i dzieci przeżyć i dzieci wychować na wychować na uczciwych uczciwych i dobrych ludzi. i dobrych ludzi.

Źródło Źródło ilustracji: ilustracji: prywatne prywatne zbiory zbiory rodzinne. rodzinne.

Wszyscy skończyli studia. Dwóch medycynę, a jeden Wszyscy skończyli studia. Dwóch medycynę, a jeden górnictwo. Są też takimi patriotami jakimi byli mój górnictwo. Są też takimi patriotami jakimi byli mój ukochany ojciec i mąż ukochany ojciec i mąż (ostatnie wspólne zdjęcie przed śmiercią Jana i (ostatnie wspólne zdjęcie przed śmiercią Jana i Zbigniewa)Zbigniewa)


Na pytanie dlaczego i po co wróciłam do Na pytanie dlaczego i po co wróciłam do Polski – dzisiaj wiem – do mojej wielkiej Polski – dzisiaj wiem – do mojej wielkiej miłości Dominika miłości Dominika i ukochanej ojczyzny. Cieszę się, że będę i ukochanej ojczyzny. Cieszę się, że będę pochowana w grobie Dominika a nie na pochowana w grobie Dominika a nie na obczyźnie.obczyźnie.

Zdjęcia: Barbara MichniakZdjęcia: Barbara Michniak

W marcu 2010 na W marcu 2010 na miejscu gdzie leży miejscu gdzie leży Dominik pochowano Dominik pochowano jego syna, Zbigniewa jego syna, Zbigniewa - lekarza.- lekarza.

Miesiąc wcześniej, w lutym Miesiąc wcześniej, w lutym zmarł także pierwszy syn zmarł także pierwszy syn Dominika - Jan Danowski – Dominika - Jan Danowski – Ździebło: magister inżynier, Ździebło: magister inżynier, generał górnictwa, dyrektor generał górnictwa, dyrektor KWK Kleofas i KWK Murcki, KWK Kleofas i KWK Murcki, wiceprezes Katowickiego wiceprezes Katowickiego Holdingu Węglowego Holdingu Węglowego


Pamiątkowa tablica poświęcona w Krakowie, 26 Pamiątkowa tablica poświęcona w Krakowie, 26 listopada 1999 rokulistopada 1999 roku

Źródło ilustracji: Okręg Rybnicki : Plany miast. Warszawa: PPWK, ok.. 2005. ISBN 83-+7329-306-Źródło ilustracji: Okręg Rybnicki : Plany miast. Warszawa: PPWK, ok.. 2005. ISBN 83-+7329-306-

X. X.

Ulica Dominika Ulica Dominika Zdziebły Zdziebły w Jastrzębiu w Jastrzębiu ZdrojuZdrojuW Krakowie imię W Krakowie imię Dominika Zdziebły-Dominika Zdziebły-DanowskiegoDanowskiegootrzymała tzw. trasa otrzymała tzw. trasa Wolbromska w Dzielnicy Wolbromska w Dzielnicy IV Prądnik Biały i Dzielnicy IV Prądnik Biały i Dzielnicy

V Krowodrza, na odcinku V Krowodrza, na odcinku od ul. Doktora Twardego od ul. Doktora Twardego do do ul. Opolskiej. ul. Opolskiej.

Jeden z wnuków Heleny i Dominika – Bartosz Danowski pisze liczne, cenione przez czytelników książki dla Wydawnictwa Helion. Publikuje także artykuły w czasopismach informatycznych.

http://pl.wikipedia.org/wiki/http://pl.wikipedia.org/wiki/Bartosz_DanowskiBartosz_Danowskihttp://danowski.plhttp://danowski.pl


2010 rok: Helena z prawnukiem - Jakubem2010 rok: Helena z prawnukiem - Jakubem

PodziękowaniPodziękowania:a:

Za pomoc w gromadzeniu informacji materiałów Za pomoc w gromadzeniu informacji materiałów ilustracyjnych bardzo dziękuję ilustracyjnych bardzo dziękuję Wnukom Heleny Wnukom Heleny i Dominika: Panom Michałowi i Bartoszowi Danowskimi Dominika: Panom Michałowi i Bartoszowi Danowskim

Za poświęcony czas i wykonane zdjęcia kapliczki na Za poświęcony czas i wykonane zdjęcia kapliczki na Pochwaciu, grobu Dominika w Katowicach i tablicy na Pochwaciu, grobu Dominika w Katowicach i tablicy na Stradomiu w Krakowie dziękuję Stradomiu w Krakowie dziękuję Przyjaciółkom: Przyjaciółkom: Agacie Błachut, Barbarze Michniak i Renacie Agacie Błachut, Barbarze Michniak i Renacie KowackiejKowackiej

Za inspirację postaciami Heleny i Dominika dziękuję Za inspirację postaciami Heleny i Dominika dziękuję Pani Grażynie Marii BizońPani Grażynie Marii Bizoń

Gabriela Bonk, Rybnik - sierpień 2010Gabriela Bonk, Rybnik - sierpień 2010

Bibliografia:Bibliografia: Cebula Robert: O śląskim

„Kordianie”, co Kraków (i nie tylko) uratował… „Jastrząb” 2007 nr 8, s. 14- 15.

Danowska-Zdziebło Helena: Miłość, Syberia i powrót. „Śląsk” 2010 nr 5, s. 19- 25.

Danowska-Zdziebło Helena: Miłość, Syberia, powrót i więzenie (II). „Śląsk” 2010 nr 8, s. 41-45.

„Kordian” i Helena. „Śląsk” 2010 nr 8 s. 40.

Mrożkiewicz Jarosław: Kapliczka na Pochwaciu. „Jastrząb” 2008 nr 9, s. 13.

Mrożkiewicz Jarosław: Świadek historii. „Jastrząb” 2008 nr 5, s. 10- 11.

Musiolik Longin: Rybniczanie słownik biograficzny. Rybnik: Agencja Artus, 2000. ISBN 83-913131-2-3. Zdziebło Danowski Dominik, s. 206.

Musioł Józef: A ruska kula uwiera. „Śląsk” 2008 nr 1, s. 18- 24.

Musioł Józef: Dramat śląskiego „Kordiana.” „Śląsk” 1998 nr 6, s. 32- 36.

Musioł Józef: „Kordian” i Helena. „Śląsk” 2010 nr 5, s. 18.

Musioł Józef: Od Wallenroda do Kordiana : Dramatyczne Ślązaków wybory. Katowice: Śląsk, 2000. ISBN 83-7164-135-4. Dramat śląskiego „Kordiana,” s. 349- 383.

Musioł Józef: Ludzie tej ziemi. Warszawa: Wydawn. MON, 1980. ISBN 83-11-06511-X. „Kordian” s. 165- 181.

Żukrowski Wojciech: Za czarnym progiem. „Śląsk” 1998 nr 10, s. 50- 51.

Helena i Kordian

Documents

Transcript of Helena i Kordian