Helena A. Jędrzejczak - specjalnosci.zhp.pl · Mamy nadzieję, że nasz poradnik zachęci was do...

1harcerskie drużyny jeździeckie

Helena Anna Jędrzejczak

harcerskieDrużyny JEŹDZIECKIE

Łódź – Warszawa 2008

2 harcerskie drużyny jeździeckie

Publikacja nie jest podręcznikiem. autorka i wydawcy nie ponoszą odpowiedzialności

za sytuacje, które mogą mieć miejsce po wykorzystaniu zawartej w niej treści do samodzielnej nauki konnej jazdy.

związek harcerstwa PolskiegoWydział specjalności Głównej kwateryul. M. konopnickiej 6, 00-490 Warszawatel. 0 22 33 90 721, fax 0 22 33 90 606

www.specjalnosci.zhp.pl

BiBLiOTeczka harcerskich sPecjaLnOŚci

helena anna jędrzejczakHarcerskie drużyny jeździeckie

Konsultacjajulia Marciniak

Projekt okładkiWiktor Wróblewski

Fotografie helena jędrzejczak, Weronika Wójcik, Mikołaj rey

oraz archiwum Ośrodka „szarża”

Wydano w ramach realizacji zadania „ruchem rzeźbimy umysł”dofinansowanego ze środków Ministerstwa sportu i Turystyki.

isBn 978-83-60405-12-3 (Harcerskie drużyny jeździeckie)isBn 978-83-60405-14-7 (Biblioteczka harcerskich specjalności)

na zlecenie Głównej kwatery zhPMarron edition

zespół redakcyjny Biblioteczki harcerskich specjalnościhm. Marcin Binasiak, hm. krzysztof Budziński

hm. Marek skrzydlewski, phm. Wiktor Wróblewski

Redaktor seriiWiktor Wróblewski


Wstęphodowla koni i jeździectwo są elementami polskiej tradycji i dziedzictwa

narodowego. konie są na trwałe wpisane w naszą historię, od husarii króla jana, poprzez międzywojenną tradycję ułańską, aż po dzieje najnowsze. Mało kto zdaje sobie sprawę, że to koń – żyjący w każdym niemal rodzinnym, wiej-skim gospodarstwie – uratował polskie rolnictwo przed kolektywizacją, któ-rej sprzyjały traktory i kombajny.

dziś rola koni zmieniła się. rekreacyjna jazda konna i sport jeździecki oraz specjalnie na ich potrzeby nastawiona hodowla koni stają się samodzielną ga-łęzią gospodarki, zwaną horse industry, czyli przemysłem końskim. najnowsze statystyki mówią, że np. w niemczech jest ponad milion koni, podczas gdy w Polsce ich liczba sięga zaledwie 350 tys. zapewne jednak wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa przemysł koński będzie wkrótce u nas rozwijał się równie dynamicznie. Będzie więc zapotrzebowanie na weterynarzy, zootech-ników, hodowców, instruktorów konnej jazdy oraz producentów i sprze-dawców sprzętu. dobrze, aby przyszłe kadry przemysłu końskiego znały pol-skie tradycje, rozumiały specyfikę sportu i rekreacji jeździeckiej, a przede wszystkim darzyły prawdziwą miłością te szlachetne zwierzęta.

Mamy nadzieję, że nasz poradnik zachęci was do sprawdzenia swoich sił w tej specjalności. Wierzymy, że jeździeckie wyzwania i opieka nad końmi roz-budzą wasze serca i umysły. niektórzy z was może kiedyś znajdą pracę w no-wo powstającym przemyśle końskim, a inni na pewno zyskają ciekawe hobby i sposób aktywnego wypoczynku.

phm. Wiktor Wróblewskikierownik Wydziału specjalności Gk zhP

j. kossak, Mohort prezentujący stadninę księciu Józefowi Poniatowskiemu, 1858


EDuKACJA JEŹDZIECKAjazda konna to jedna z najpiękniejszych dyscyplin sportowych, wymagają-

ca jednak wielu różnorodnych umiejętności. nie wystarczy opanowanie sa-mej techniki. kluczowe jest osiągnięcie porozumienia ze zwierzęciem, umie-jętność interpretowania i przewidywania zachowań, oceny jego nastrojów, wreszcie – dążenie do pozostawania z nim w idealnej harmonii. Wielu oso-bom wydaje się, że to proste – przychodzisz, wsiadasz i jedziesz. nic bar-dziej mylnego! Przekonasz się o tym już po kilkunastu minutach na końskim grzbiecie. jednak nie zrażaj się – bo mało rzeczy na świecie daje tyle satysfakcji, co wykonanie (wreszcie!) poprawnie figury na ujeżdżalni, galop wyciska-jący wiatr z oczu czy wtulenie się w grzywę konia pasącego się na padoku.

Co było, nie wróci…Przed laty jazda konna była zarezer-

wowana dla elit – początkowo w wersji militarnej (jako jazda, husaria, kawaleria), a potem – jako elegancki sposób spędza-nia wolnego czasu.

W drugiej poł. XX w. jazda konna zyskała bardziej demokratyczny charak-

ter. niestety, ma to i negatywne aspek-ty. chociaż nadal podczas galowych okazji jeźdźców obowiązuje dziewiętna-stowieczny strój, niewiele poza nim zo-stało z dawnych dobrych obyczajów.

Może jednak dzięki tobie i twojej dru-żynie jazda konna choć w pewnej mierze odzyska dawny, elitarny klimat sportu dla wybranych, czyli tych, którzy są gotowi podjąć wyzwanie. Podjęcie się opieki nad koniem to bowiem coś więcej niż decy-zja o kupnie roweru.

Jesteś odpowiedzialny za to, co oswoiłeś

konie towarzyszą człowiekowi od 6 tys. lat – wykorzystywane na różne sposoby, nieraz bardzo odbiegające od ich natu-ralnych predyspozycji. dziś wiemy, że po-winniśmy zapewnić im warunki jak naj-bardziej zbliżone do naturalnych.

Może dzięki tobie i twojej drużynie jazda konna odzyska klimat sportu dla wybranych...


W drużynie jeździeckiej trzeba dbać nie tylko o wysoki poziom wyszkolenia, ale także o to, by harcerki i harcerze dobrze obchodzili się z końmi powierzonymi ich opiece. najważniejsze jest dobro konia i rolą opiekunów jest zapewnienie zwie-rzętom jak najlepszych warunków. Pew-nie będziecie opiekować się końmi w staj-ni należącej do kogoś innego i wasz wpływ na to, jak postępuje się tam z końmi, bę-dzie ograniczony. To jednak od was zale-ży, jak będziecie wywiązywać się z powie-rzonych obowiązków. Ty, jako drużynowy, możesz sprawić, że harcerze zaprzyjaźnią się z końmi i postarają się, aby żyło im się jak najlepiej – to znaczy miały dokład-nie posprzątane boksy, punktualnie poda-ny obrok i były starannie wyczyszczone. Można wszystko to zrobić „na odczepne-go”, ale przecież jako harcerze chcecie da-wać przykład, a nie stanowić obiekt kpin czy narzekań.

Wychowaniena pewno wiesz, że celem zhP jest wy-

chowywanie młodego człowieka, wspiera-nie go we wszechstronnym rozwoju przez stawianie wyzwań.

jazda konna to przyjemny sposób spę-dzania wolnego czasu. jednak ta harcerska specjalność to nie tylko ciekawa rozryw-ka. To okazja, aby wykorzystać w drużynie wiele nowych sytuacji wychowawczych. znajdziesz tu cały wachlarz możliwości od-działywania na harcerki i harcerzy. jazda konna i kontakt z koniem mogą kształcić:

punktualność – aby koń efektywnie pracował, trzeba go nakarmić i napoić w odpowiednim czasie,

sumienność – porządnie wysprząta-ny boks zapewni koniowi odpowied-nie warunki życia, właściwie podana pasza zapewni mu zdrowie i przyjem-ność z jedzenia, starannie przygotowa-ny sprzęt pozwoli na bezpieczną jazdę,

spostrzegawczość – uważnie przy-glądając się zachowaniu konia, moż-na zauważyć objawy świadczące o je-go chorobie,

dbałość o kondycję fizyczną – jaz-da konna rozwija wiele partii mięśni oraz pozytywnie wpływa na zdrowie, ale aby uprawiać ją z przyjemnością, warto wcześniej dobrze się przygoto-wać. dla uniknięcia kontuzji dobrze jest zrobić rozgrzewkę przed jazdą. czło-wiek ogólnie sprawny oraz dobrze roz-ciągnięty robi szybsze postępy i mniej narzeka na zakwasy niż ten, dla kogo jazda konna jest jedyną formą aktyw-ności fizycznej,

posłuszeństwo – tylko bezwzględnie stosując się do poleceń instruktora do-tyczących jazdy i oporządzania konia, można zapewnić bezpieczeństwo sobie i zwierzęciu,

umiejętność pracy w grupie – na ujeżdżalni czy w terenie trzeba zwra-cać baczną uwagę na to, co robią in-ni. do tego, że wzajemna pomoc pod-czas pracy w stajni jest niezbędna, nie trzeba nikogo przekonywać,

dobra organizacja czasu – umie-jętnie planując, można znaleźć czas na szkołę czy studia, zbiórki drużyny oraz zajęcia dodatkowe, opiekę nad koniem i jazdę,

asertywność i umiejętność obro-ny własnego systemu wartości – środowiska jeździeckie bywają często „imprezowe”, a nawet mało kultural-ne. Pokazanie, że można jeździć kon-no, być przy tym koleżanką czy kole-gą ze stajni i pozostawać w zgodzie z Prawem harcerskim, będzie wyma-gało sporo samozaparcia, ale harcer-kom i harcerzom pozwoli na prawdzi-wą pracę nad charakterem i stanie się przykładem dobrych obyczajów.


OrGAnIZACJA prACy Drużynydecyzję o zdobywaniu miana drużyny jeździeckiej musicie dobrze prze-

myśleć. każda specjalność wspomaga harcerskie wychowanie, a także niesie ze sobą konkretne zobowiązania. jeśli podejmiecie współpracę z ośrodkiem jeździeckim (a bez tego trudno wyobrazić sobie drużynę jeździecką), to zre-zygnowanie z niej z dnia na dzień pociągnie za sobą nie tylko przekonanie, że na harcerzy nie można liczyć, ale również rozmaite problemy w funkcjo-nowaniu tego ośrodka (przejęliście przecież część obowiązków związanych z opieką nad końmi i z dnia na dzień może być trudno znaleźć kogoś na wa-sze miejsce).

Zdobywanie specjalnościdecydując się na specjalność jeździec-

ką, trzeba wziąć pod uwagę kilka ważnych aspektów. nie chcę cię zniechęcać, ale – aby być dobrym (czyli świadomym) dru-żynowym harcerskiej drużyny jeździec-kiej – musisz wiedzieć, że:

Jazda konna to niebezpieczny sport. Towarzyszące jej ryzyko można zmini-malizować dzięki odpowiednim zacho-waniom, ale zupełnie wyeliminować się go nie da. Ważna jest świadomość, że koń to potężne zwierzę, którego na-turalną reakcją jest ucieczka przed za-grożeniem. To, co zrobi, w dużej mierze zależy od człowieka, ale przewidzieć wszystkich zachowań się nie da. i tak z konia można spaść, koń może kopnąć, przestraszyć i potrącić cię albo po tobie przebiec (jak powiedział Wiedźmin tru-badurowi jaskrowi, który słyszał, że koń nigdy nie nadepnie człowieka: nie wiem, czy twój koń o tym słyszał).

Jazda konna jest droga. nawet je-śli uda się wam odpracować wartość opłat za jazdy, to z czasem trzeba za-inwestować w sprzęt jeździecki, któ-ry im droższy, tym lepszy (czyli bez-pieczniejszy i zapewniający większy

komfort jazdy). Poza tym trzeba wy-kupić ubezpieczenie (jazda konna ja-ko sport tzw. „wypadkowy” znalazła się w iii grupie ryzyka i ubezpieczenie też kosztuje niemało).

Jazda konna wymaga dużego za-angażowania czasowego. Wykona-nie wszystkich czynności pielęgnacyj-nych i porządkowych przy koniu jest

Pamiętajcie, że harcerska drużyna jeździecka to nie tylko grupa jeżdżących konno kolegów z harcerstwa


czasochłonne, a jeżdżenie mniej niż półtorej godziny w tygodniu nie przy-niesie widocznych efektów.

Jeździeckość a harcerskośćjazda konna to naprawdę wspaniała

przygoda, dająca mnóstwo satysfakcji oraz stwarzająca wiele istotnych sytuacji wycho-wawczych. dlatego też gorąco namawiam cię do podjęcia z drużyną zadań tej specjal-ności.

aby stworzyć prawdziwą harcerską drużyną jeździecką, trzeba mieć w pa-mięci wszystkie człony tej nazwy.

drużynaMusi Być jeździeckajeśli poznacie historię wszystkich puł-

ków kawalerii ii rP i zgromadzicie bogatą kolekcję przedmiotów związanych z jeź-dziectwem, będziecie uczestniczyć w ka-waleryjskich świętach pułkowych, oglądać zawody jeździeckie i znać klasyfikację Pu-charu Świata, ale konie będziecie oglądać tylko w czasie defilad z okazji świąt pań-stwowych – to jeździectwem tego nie nazwiemy, prawda?

drużyna Musi Być harcerska jeśli nawet zapiszecie się całą drużyną

do tego samego instruktora konnej jaz-dy, kupicie dobry sprzęt i uzyskacie wy-soki poziom wyszkolenia jeździeckiego, ale jeździectwo stanie się jedynie celem samym w sobie, a nie „wspomagaczem” wychowania – to będziecie grupą jeżdżą-cych konno kolegów z harcerstwa, a nie drużyną o specjalności jeździeckiej.

kluczowe jest wyważenie proporcji. Tak, aby dla harcerek i harcerzy drogo-wskazem przy budowaniu systemu war-tości pozostało Prawo harcerskie, aby zdobywali nie tylko kolejne odznaki jeź-dzieckie, ale też stopnie harcerskie i naj-

lepsze oceny w szkole, a jazda konna oraz opieka nad koniem były dla nich przyjem-nością i dobrą zabawą, a nie niechcianym obowiązkiem i żmudnym treningiem.

na drużynowym spoczywa odpowie-dzialność za taką równowagę. Musisz być na bieżąco zarówno w sprawach har-cerskich, jak i jeździeckich. Powinieneś czytać „czuwaj” i Wskazówki dla skaut- mistrzów Baden-Powella, ale też „konia Polskiego”i Akademię jeździecką Pruch-niewicza, odwiedzać stronę internetową hufca, chorągwi, zhP i Polskiego związ-ku jeździeckiego. Musisz umieć odpowie-dzieć na pytania rodziców o cele stojące przed harcerstwem i rozwiać ich wątpli-wości dotyczące konnej jazdy. Po prostu – musisz stać się ekspertem w obu tych dziedzinach.

Wybór stajniTo sprawa podstawowa. Powinniście

znaleźć stajnię, w której – oprócz tego, że będziecie doskonalić umiejętności jeź-dzieckie – uzyskacie możliwość odpraco-wania choćby części opłat za jazdy. Taka organizacja działania ma nie tylko aspekt materialny (opłata za jedną jazdę to zwy-kle ok. 30 zł), ale i wychowawczy.

dostaniecie pod opiekę konie – i to od waszej odpowiedzialności, sumien- ności, punktualności będzie w dużej mierze zależeć ich zdrowie i kondycja. harcerki i harcerze zyskają poczucie, że rzeczywiście za coś odpowiadają i że – być może pierwszy raz w życiu – sami na coś zarobili. Poza tym poznając konia tyl-ko podczas jazdy, nie nauczą się o jego zwyczajach, potrzebach i zachowaniach tyle, co podczas wachty w stajni. zanim rozpoczniecie współpracę z ośrodkiem jeździeckim, zwróć uwagę, czy:

przebywające w nim konie są zdrowe, w dobrej kondycji, nie pracują zbyt wiele (najwyżej dwie godziny dzien-


nie) i mają w stajni wystarczająco du-żo miejsca dla siebie,

ośrodek posiada certyfikat Polskiego związku jeździeckiego,

jazdy prowadzi instruktor jazdy kon-nej. zupełnie spokojnie możesz o to zapytać (a nawet poprosić o „papie-ry”). Pamiętaj, że to drużynowy odpo-wiada za zapewnienie harcerzom wła-ściwej opieki podczas zajęć,

ujeżdżalnia jest ogrodzona, obowiązuje bezwzględny nakaz jazdy

w zapiętym (!) toczku, w ośrodku jest odpowiednia liczba ko-

ni (jeśli są tylko dwa czy trzy, to mo-że panuje tu miła i rodzinna atmosfe-ra, ale harcerze albo będą ich jedyny-mi użytkownikami, albo zbyt wiele nie pojeżdżą).

Kto jest kimjako drużynowy jesteś odpowiedzial-

ny nie tylko za wspieranie harmonijnego rozwoju, ale także za życie i zdrowie har-cerek i harcerzy. Oczywiście też za to, co dzieje się podczas wszystkich działań dru-żyny. zajęcia z jazdy konnej oraz opieka nad końmi też się do nich zaliczają. Mógł-byś więc uznać, że skoro odpowiadasz, to prowadzisz wszystkie zajęcia – np. prze-

jażdżkę w teren. Teoretycznie mógłbyś… i może nic by się nie stało… i wszyscy byliby zadowoleni… Bo przecież wszyst-ko szło zgodnie z planem… aż do chwi-li, kiedy koń się spłoszył. Poniósł. Wjechał w drzewa. ktoś spadł. Ty, choć dobrze jeź-dzisz, mogłeś tylko wezwać karetkę. Prze-praszać rodziców swojego podopieczne-go i potem do końca życia zastanawiać się, co mogłeś zrobić inaczej – ale też od-powiadać przed sądem za niedopełnienie obowiązków, niezapewnienie bezpieczeń-stwa, brak osoby uprawnionej do prowa-dzenia jazdy.

Taką osobą jest instruktor jazdy kon-nej. To on będzie prowadził jazdy i w razie wypadku odpowiadał za to, co się stało.

Twoją rolą jest: znalezienie instruktora (z uprawnienia-

mi, ale i odpowiednią postawą, akceptu-jącego fakt, że jesteście harcerzami),

uzyskanie pisemnej zgody rodziców na uczestnictwo ich dzieci w zajęciach jaz-dy konnej i oświadczeń o świadomości tego, jakie zagrożenie niesie ze sobą ten sport,

wykupienie dla uczestników zajęć ubez-pieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków, jakie mogą zdarzyć się pod-czas jazdy (podstawowa polisa zhP go nie obejmuje).Ważne, żeby wasz instruktor konnej

jazdy był nie tylko kompetentny w swoim fachu, ale także – żebyście się po prostu dobrze dogadywali, żeby rozumiał to, jaką rolę pełni jazda konna i opieka nad koń-mi w pracy drużyny. Być może znalezie-nie takiej osoby zajmie trochę czasu, ale warto poszukać kogoś, kto będzie chciał swoją pracą wspomóc proces wychowa-nia, a nie tylko „odklepać” jazdę od 10.00 do 11.30.

Warto pozyskać jeszcze jedną pomoc-ną i przyjazną osobę – szefa wyszkole-nia jeździeckiego drużyny. Może w wa-szym szczepie lub hufcu znajdzie się ktoś,

Podczas jazdy bezwzględnie należy mieć na głowie zapięty toczek


stowarzyszeń kultywujących tradycje ka-waleryjskie, a nawet konny szwadron re-prezentacyjny Wojska Polskiego.

nawiązywanie do tradycji kawaleryj-skich jest w polskim jeździectwie bardzo popularne – poczynając od barw Polskie-go związku jeździeckiego (będących bar-wami centrum Wyszkolenia kawalerii w Grudziądzu), poprzez śpiewanie typo-wo ułańskich piosenek aż po historyczne rekonstrukcje pułków kawalerii.

Tradycje kawalerii ii rP można po-traktować jako dobry przykład do naśla-dowania. Trudno znaleźć lepsze wzorce patriotyzmu, miłości i poświęcenia dla oj-czyzny. Podstawową wiedzę o historii ka-walerii po prostu wypada mieć – choć-

kto jeździ konno, a nawet jest instruktorem jeździectwa? Może ktoś z byłych harcerzy pasjonuje się tym sportem i zechce wam pomóc? Osoba doświadczona w obu aspektach działalności drużyny – harcer-skim oraz specjalnościowym – bardzo się przyda. kimś takim, zajmującym się spe-cjalnością wewnątrz drużyny i będącym ekspertem w tej dziedzinie – jest szef wyszkolenia jeździeckiego.

tradycje kawaleryjskieBarwność, dzielność bojowa, tradycje

sięgające husarii odnoszącej brawurowe zwycięstwa sprawiają, że Polacy chętnie przywołują kawaleryjskie wątki z naszej hi-storii. Polskie jeździectwo przez wieki by-ło silnie zmilitaryzowane – koń służył nie tylko jako środek transportu – w zaprzę-gu lub wierzchem – ale także w dużej mie-rze jako najskuteczniejsza broń polskich sił zbrojnych. Wiktorie polskiej husarii pozo-stawały legendą przez całe wieki.

W epoce napoleońskiej dzielność polskiej kawalerii była przysłowiowa – wystarczy tu wspomnieć choćby słynną szarżę w wąwozie samosierry. i chociaż z biegiem czasu koń stawał się raczej środkiem transportu dla żołnierza wypo-sażonego w broń palną, to kawaleria nie straciła swego znaczenia.

W armii ii rzeczypospolitej powstały pułki ułanów, strzelców konnych i szwo-leżerów. utworzona już w 1920 r. szko-ła Podchorążych kawalerii w Grudzią-dzu kształciła oficerów, dając im nie tyl-ko dobre przygotowanie taktyczne i umie-jętności praktyczne, ale przede wszystkim – przekazując chlubne tradycje polskiej jazdy.

W latach osiemdziesiątych XX wieku drużyny kawalerii harcerskiej, często na przekór oficjalnym władzom, odświeżały pamięć o pułkach ułanów, szwoleżerów i strzelców konnych. dziś mamy wiele

Tradycje kawaleryjskie są w polskim jeździectwie bardzo popularne


by po to, żeby wiedzieć, dlaczego drużyny jeździeckie noszą na kołnierzu munduru amarantowo-granatowe proporczyki.

jeśli postanowicie zostać drużyną ka-walerii harcerskiej, to oprócz wyszkole-nia jeździeckiego będziecie uczyć się wła-dania białą bronią (lancą i szablą), jazdy w kawaleryjskich szykach, troczenia rzę-du kawaleryjskiego – a wszystko to zgodnie z regulaminami sprzed ii woj-ny śwatowej. z czasem zaopatrzycie się w wojskowe mundury – zgodne z regu-laminem z 1936 roku, nawiążecie także współpracę z kołem pułkowym wybrane-go pułku, zdobędziecie jego imię...

Brzmi to wszystko bardzo atrakcyjnie – ale wymaga dużego zaangażowania cza-su i pieniędzy. zdarza się także, że dobrze funkcjonująca drużyna jeździecka, prze-kształcona w drużynę kawaleryjską, staje się w końcu „klubem kawaleryjskim, któ-rego członkowie znają się z harcerstwa” .

nie twierdzę, że nie warto sięgnąć po tradycje kawaleryjskie, ale na pewno jest to jeszcze większym wyzwaniem, również ideowo-organizacyjnym. no i dostępnym raczej dla starszych wędrowników.

Duch KaWaleRiiO barwności kawalerii decydowały nie

tylko jej walory taktyczne, dzielność bo-jowa, bohaterstwo dowódców i żołnierzy. Tych nie odmówimy przecież także innym rodzajom broni, więc w kawalerii musi być coś jeszcze – ułańska fantazja, pojęcie trud-ne do zdefiniowania, ale zrozumiałe chy-ba dla każdego. każdy, kto chociaż tro-chę zapoznał się z ułańską tradycją, wie, że oficerowie kawalerii wyróżniali się na rozmaite sposoby. Organizowali np. kon-kursy na żurawiejki, czyli krótkie, złośliwe piosenki o innych pułkach czy oficerach – za które nie wolno było się obrażać, układali piosenki o kawaleryjskim fasonie i dzielności. Wreszcie – mieli pewne po-czucie wyższości nad innymi formacjami.

Tradycje i zWyczajeWarto kontynuować różne tradycyj-

ne formy. W kołach pułkowych czy gru-pach rekonstrukcyjnych wiele z nich żyje do dziś i stanowi element jeździec-kiego folkloru. z tych tradycji możesz – jako drużynowy – czerpać pełnymi gar-ściami.

do kultywowanych do dziś zwycza-jów kawaleryjskich należy na przykład to, że po jeździe stajemy w szeregu, koń przy koniu, równo – niemal jak na de-filadzie. instruktor wydaje komendę: do zsiadania! – i wszyscy równocześnie kle-piemy konie po szyi, wyrzucając przy tym nogi ze strzemion. na komendę: z koni! – szybko zeskakujemy. co ważne, nawet kontrolowane zejście z konia bez tej ko-mendy traktowane jest jako upadek.

PiOsenki Wiele piosenek śpiewanych przy ogni-

skach to po prostu te, które kilkadziesiąt lat temu rozbrzmiewały podczas oficer-skich czy żołnierskich spotkań.

Oczywiście, śpiewamy także inne pio-senki, ale te, pochodzące od ułanów czy szwoleżerów, rozbrzmiewają podczas każ-dej imprezy, nadając jej niepowtarzalny klimat.

Inne tradycje jeździeckie – Hubertus

Patronem myśliwych, jeźdźców i ko-ni jest św. hubert. dlatego tradycyjnym zakończeniem sezonu jeździeckiego jest bieg św. huberta (popularnie zwany hu-bertusem), czyli pozorowana gonitwa za lisem, przypadająca w okolicach 3 listo-pada. Oczywiście, obecnie nie ścigamy Bo-gu ducha winnego zwierzęcia, ale stara-my się zedrzeć lisią kitę przyczepioną do ramienia jednego z jeźdźców. Gonitwę za-zwyczaj poprzedza dłuższy wyjazd w teren – tak, aby konie miały szansę dobrze się


rozgrzać. Widok kilkunastu czy kilkudzie-sięciu galowo ubranych jeźdźców wykonu-jących błyskawiczne zwroty i zatrzymania w pełnym galopie i goniących za tym jed-nym z lisią kitą to naprawdę duże przeży-cie – zwłaszcza, jeśli masz okazję nie tyl-ko patrzeć, ale być jednym z tych, którzy starają się dorwać „rudzielca”.

Gdzie szukać wsparcia?Prowadzisz drużynę, więc wiesz, kto

w strukturach harcerskich może być dla ciebie wsparciem, do kogo możesz zwrócić się w hufcu czy szczepie. jako drużynowy drużyny jeździeckiej możesz znaleźć pomocną dłoń jeszcze gdzie in-dziej. najpierw – „miejsca” harcerskie:

inne drużyny jeździeckie – bez więk-szych problemów znajdziesz ich adresy w internecie. drużynowi z większym doświadczeniem z pewnością chęt-nie podzielą się nim z tobą, możecie również zorganizować wspólny obóz lub biwak,

referat specjalnościowy w komen-dzie chorągwi – kieruje nim instruk-

tor z doświadczeniem w pracy drużyn specjalnościowych. Pewnie, niestety, nie jest specjalistą od jeździectwa – ale wiele problemów dotyczy wszyst-kich drużyn specjalnościowych, a nie tylko jeździeckich. W razie wątpliwo-ści czy potrzeby pogadania z kimś, kto wie, o co w specjalnościach chodzi – śmiało się z nim skontaktuj,

Wydział Specjalności GK ZHP –jeżeli nie otrzymasz wystarczającego wsparcia w komendzie chorągwi, tutaj na pewno znajdziesz pomocną dłoń.Pamiętaj przy tym, że referat specjal-

nościowy nie zastąpi kontaktów z macie-rzystą komendą hufca.

Wsparciem mogą służyć także: Polski Związek Jeździecki oraz Wojewódz-ki Związek Jeździecki właściwy dla miej-sca waszego działania. Tam można uzyskać informacje o ośrodkach jeździeckich, szko-leniach i egzaminach na odznaki jeździeckie, a ponadto sprawdzić uprawnienia instruk-tora, który będzie prowadził z wami jaz-dy. W Pzj dowiesz się też o ciekawych imprezach (zawodach, pokazach, szkole-niach), które wzbogacą pracę drużyny.

Tradycyjnym zakończeniem sezonu jeździeckiego jest bieg św. huberta


OpOrZĄDZAnIE KOnIAWszystkiego, co będziecie robić przy koniach, powinien nauczyć was in-

struktor lub wyznaczona przez niego osoba. Postaram się więc przybliżyć tyl-ko, jak powinny wyglądać najprostsze czynności – tak, abyś nie był zupełnie „zielony”, gdy instruktor będzie ci to tłumaczył pierwszy raz.

OpiekaWażna, jeśli nie ważniejsza od samej

jazdy konnej, jest opieka nad koniem – karmienie, sprzątanie w boksie i stajni, wyprowadzanie na padok, czyszczenie, konserwacja rzędu. Może się wydawać – i słusznie – że na tym upłynie większość czasu, który będziecie spędzać w ośrod-ku jeździeckim. i nie jest to specyfika jeź-dziectwa – wystarczy zapytać żeglarzy, ile czasu spędzają w szkutni...

Wszystko, co robimy przy koniu, ro-bimy po to, aby był zdrowy i w dobrej kondycji, chętnie szedł do pracy i równie chętnie wracał po jeździe do boksu.

Karmieniejak na pewno wiesz, koń jest zwierzę-

ciem roślinożernym. Godzinami może stać na padoku i jeść trawę. jednak tra-wa to nie wszystko – chociaż widać, jaką przyjemność sprawia mu jej skubanie.

Pasze dzielimy na energetyczne oraz objętościowe. Te pierwsze – jak sama na-zwa wskazuje – dają koniowi niezbędną do pracy energię. Pasza energetyczna to owies, jęczmień, kukurydza, pszenica oraz rozmaite mieszanki (witaminy, dodatki).

Pasze objętościowe pozwalają na wy-pełnienie długiego przewodu pokarmo-wego konia, czyli na uzyskanie przez nie-go poczucia sytości. Paszą objętościową jest siano (cały rok) i – uzupełniająco –

trawa (wiosną i latem). Oprócz tego ko-nie zazwyczaj dostają warzywa (np. mar-chew, buraki), będące źródłem witamin i składników mineralnych.

na skomponowanie końskiego jadło-spisu pewnie nie będziecie mieć wpływu, bo decyduje o tym instruktor, kierownik stajni lub inna kompetentna osoba. jed-nak to od was, opiekujących się końmi, będzie zależało, czy obrok będzie zada-ny punktualnie, marchewka dobrze umy-ta, a siano nie zamoknie na deszczu przed podaniem. Postarajcie się, by jeden koń nie czekał zbyt długo, gdy inny już zajada owies – zresztą, kiedy zobaczysz zamie-szanie i rżenie, jakie towarzyszy rozda-waniu obroku, zrozumiesz, o co chodzi.

Ważne jest też pojenie. W większo-ści ośrodków zamontowane są automa-tyczne poidła, pozwalające koniowi napić się wody wtedy, kiedy ma na to ochotę, a opiekunom oszczędzające kilometrów pokonywanych z wiadrami w rękach. je-śli ich jednak nie ma, musicie dowiedzieć się, czy w waszej stajni przyjęło się poić przed obrokiem czy po nim i ściśle się do tego stosować.

sprzątanie boksu i stajniczłowiek zazwyczaj sam, przynajmniej

w jakiejś mierze, decyduje o stanie swego lokum. koń, niestety, nie ma takiej możli-wości. To, czy będzie żył w porządku, za-leży wyłącznie od jego opiekunów.


koń stojący na warstwie własnych od-chodów (zamiast na czystej słomie) szyb-ko zaczyna chorować – gniją mu strzałki w kopytach, może zachorować na cOPd (końską astmę). dlatego ważne jest wy-bieranie całej ściółki z boksu (aż pozosta-nie w nim goły beton) przynajmniej raz w tygodniu, bieżące wynoszenie nawozu i dościelanie czystą słomą, gdy jest to po-trzebne (w praktyce 1–2 razy dziennie).

jeśli darujemy sobie którąś z tych czyn-ności, to po pierwsze narazimy nasze-go podopiecznego na choroby (amoniak obecny w końskim moczu jest silnym aler-genem), po drugie spowodujemy, że w bok-sie będzie po prostu śmierdzieć, a po trze-cie – dołożymy sobie (albo komuś innemu) pracy na następny raz.

sprzątamy całą stajnię, co w praktyce oznacza zwykle też korytarz między bok-sami. Tu wystarczy wymieść to, co nam pospadało (siano, słoma) i nagromadzo-ny kurz. ze względu na zdrowie ko-ni lepiej robić to, gdy są poza stajnią – inaczej niepotrzebnie wdychają pył. czę-sto właśnie z uwagi na pylenie stajnię za-miatamy na mokro (skrapiając ją wodą).

Wyprowadzanie na padoknie jest wielką filozofią, ale też trzeba

przy nim uważać. należy pamiętać, że za-wsze prowadzimy konia, idąc po jego le-wej stronie – tak, żeby nas nie wyprzedzał ani nie szedł za nami.

Oczywiście, uważamy na to, co dzieje się wokół – zwłaszcza, że wyprowadzamy konia w kantarze, który daje mniej możli-wości powodowania niż ogłowie z wędzi-dłem. zawsze wyprowadzamy go na uwią-zie (lince z karabinkiem na końcu).

nigdy nie okręcamy i nie obwiązuje-my linki wokół dłoni, bo nawet spokojny koń może się spłoszyć, a w takiej sytuacji czasu na zdjęcie pętli z ręki nie będzie. Trudnym momentem może być otwiera-nie bramy na padok. Trzeba wtedy uwa-żać, aby inne konie nie uciekły.

rząd jeździeckiTo rzeczy, których używamy do jaz-

dy konnej i podczas przygotowania do niej konia. składają się na niego ogłowie i siodło.

Ogłowie to system połączonych ze sobą

skórzanych pasków, których zadaniem jest utrzymywanie

wędzidła w pysku konia we właściwym miejscu. elementem ogłowia są

wodze, łączące pysk konia z ręką jeźdźca

pasek potyliczny

pasek podgardlany(podgardle)

pasek policzkowy

wędzidło

nachrapnik

naczółek


Wyróżnia się kilka typów siodeł: ogólnoużytkowe – jak sama nazwa

wskazuje, używane do różnych typów aktywności jeździeckiej, a najlepiej przystosowane do jazdy rekreacyjnej czy codziennej,

ujeżdżeniowe – ma głębsze siedzi-sko, dłuższe i bardziej przypominające kształtem prostokąt tybinki, bardziej płaskie poduszki kolanowe, dłuższe przystuły i krótszy popręg. Przy ujeż-dżeniu jeździmy w dłuższych strze-mionach – kąt pomiędzy udem a łyd-ką musi być zdecydowanie rozwarty,

skokowe – ma bardziej płaskie siedzi-sko, większe i wysunięte do przodu poduszki kolanowe, nieco mniejsze tybinki. do skoków skracamy strze-miona o dwie dziurki w stosunku do tych, których używamy na co dzień,

kulbaka – siodło wojskowe, używa-ne na rajdach. różni się znacząco od współczesnych siodeł – ma drewnia-

Siodło – to, na czym siedzimy na koniu. Tworzy

je drewniana terlica (stelaż) obciągnięta

skórą i wypchana w odpowiednich miejscach. siodło

zapewnia jeźdźcowi komfort i stabilność,

ale ważne jest też jego dobre dopasowanie

do końskiego grzbietu. Wygoda konia jest tutaj

priorytetem

ne ławki, a jego siedzisko jest twarde. konstrukcja kulbaki pozwala na odcią-żenie i wentylację końskiego grzbie-tu (między grzbietem a siedziskiem jest ok. 5 cm wolnej przestrzeni). do kulbaki można przytroczyć wie-le niezbędnych na rajdzie rzeczy – od owsiaka z paszą po sakwy ze szczot-kami i osobistymi przedmiotami.

CzyszczenieW naturalnym środowisku koń sam

dbał o higienę swego ciała. do zachowa-nia zdrowia wystarczało mu tarzanie się w piasku, pocieranie swędzącymi częścia-mi ciała o krawędzie różnych obiektów czy drapanie zębami. konie nadal robią te rzeczy – zauważysz to, obserwując je na padoku, gdy mają czas tylko dla siebie. jednak aby koń zachował zdrowie w wa-runkach stworzonych przez człowieka, to człowiek musi o niego zadbać.

przedni łęk

poduszka kolanowa przystuła

popręg

puśliskoczaprak

tylny łęksiedzisko

strzemię


czyszczenie konia spełnia kilka funk-cji. Po pierwsze – pozwala na zachowanie higieny: wyczesanie martwych włosów, rozczesanie zaklejek (czyli sierści skle-jonej potem, błotem albo brudem), po-zbycie się kurzu. Po drugie – kiedy czy-ścisz konia, automatycznie oglądasz całe jego ciało i możesz dostrzec urazy, ska-leczenia czy objawy choroby. Po trzecie – czyszczenie to pożyteczny masaż całe-go ciała i po czwarte – w trakcie czysz-czenia doskonale buduje się więź między człowiekiem a koniem.

PrzyBOry dO czyszczeniazwykle w woreczku, w przegródce na

drzwiach boksu lub na półce w siodlarni znajdują się szczotki twojego konia. ze-staw podstawowy to twarda szczotka słu-żąca do rozczesywania zaklejek, miękka szczotka, zgrzebło do czyszczenia szczot-ki oraz kopystka. Oprócz tego przydadzą się dwie gąbki – jedna do oczu i nosa, druga do czyszczenia odbytu.

Po wejściu do boksu i przywitaniu się z koniem warto go przywiązać, żeby się nie kręcił. W zależności od zwyczajów pa-nujących w stajni zrobisz to albo w bok-sie, albo przed nim – tak, żeby było wam wygodnie.

rOzczesyWanie zakLejeknajpierw użyj plastikowego zgrzebła,

czyli twardej szczotki, którą bez problemu rozczeszesz zaklejki i – energicznie szczot-kując całe ciało konia – pobudzisz jego krą-żenie. Musisz nią rozczesać wszystkie wło-sy, a tam, gdzie są posklejane, tak długo szczotkować w różne strony, aż będą gładkie. szczególnie ważne jest rozcze-sanie zaklejek pod brzuchem i wszędzie tam, gdzie będzie leżeć rząd jeździecki (pozostawienie sklejonych włosów mo-że spowodować obtarcia skóry).


szczOTkOWaniekiedy pozbędziesz się zaklejek, czas

zająć się kurzem i martwymi włosami – do tego posłuży miękka szczotka i meta-lowe zgrzebło, którym należy ją czyścić.

szczotkuj całe ciało konia. najpierw wykonuj ruchy pod włos (w ten spo-sób dotrzesz do głębiej osadzonego ku-rzu), potem z włosem (żeby przywrócić włosom naturalny kierunek), na końcu –

o zgrzebło (aby pozbyć się ze szczotki tego, co wycze-

szesz). co kilka ruchów

wystukaj o podło-gę albo drzwi bok-su to, co zostało na zgrzeble.


czyszczenie kOPyTnastępnie wyczyść kopyta. do tego

użyjesz kopystki – specjalnego haczyka z rączką i szczoteczką. Trzymając kopyst-kę w jednej ręce, przejedź drugą po ca-łej nodze konia, od kolana lub łokcia do stawu pęcinowego i powiedz energicz-nie: noga! Wtedy każdy dobrze wyszko-lony koń podniesie nogę, co umożliwi dokładne wyczyszczenie spodniej stro-ny kopyta – tak, aby widoczne były row-ki strzałkowe.

PieLęGnacja GrzyWy i OGOnana koniec rozplącz palcami ogon. Wyj-

mij z niego słomę, jeśli się wplątała (raz, że wygląda mało elegancko, dwa – po-dobno wróży upadek!).

do dokładnego rozczesania grzywy oraz ogona użyj metalowego grzebienia o rzadko rozstawionych zębach – dzięki temu nie będziesz niepotrzebnie wyrywać koniowi włosów.

Przed jazdą instruktor sprawdzi, czy konie są dokładnie wyczyszczone i ewen-tualnie każe coś poprawić. Tylko dzięki ta-kiej praktyce będzie miał pewność, że ża-den koń się nie obetrze.


.siodłanieGdy już wyczyścisz konia, musisz go

osiodłać (założyć ogłowie i siodło). War-to przy tym wiedzieć, że niektóre konie mają dodatkowy czaprak, inne chodzą w ochraniaczach. Przyjmijmy jednak naj-prostszy wariant.

OGłOWienajpierw załóż ogłowie. rozepnij pa-

sek podgardlany (gdy ogłowie wisi na ha-czyku w siodlarni, przytrzymuje on wo-dze). Potem rozepnij i zdejmij kantar, po czym odłóż go do żłobu – dzięki temu nie zgubi się i nie pobrudzi. następnie załóż koniowi wodze na szyję. jedną ręką złap ogłowie w połowie długości pasków po-liczkowych, drugą, trzymając wędzidło na rozprostowanej dłoni, włóż je do pyska – fot. 1. koń powinien go sam otworzyć, a wtedy włożysz wędzidło, jednocześnie przekładając pasek potyliczny za uszy – fot. 2. kiedy wędzidło jest w pysku, pa-sek potyliczny na miejscu, wszystko leży gładko i nie jest poprzekręcane – zosta-ło jeszcze zapięcie paska podgardlanego (tak, aby weszła pod niego zwinięta pięść) – fot. 3 i nachrapnika (tak, aby zmieściły się pod niego dwa palce) – fot. 4.

1

2

3 4


siOdłOkoń ma już na sobie ogłowie, a zatem

pora na siodłanie. załóż czaprak, czyli coś w rodzaju specjalnego kocyka pod siodło. najczęściej czaprak jest przypięty do sio-dła, więc sprawa jest ułatwiona – fot. 1.

Trzymając lewą ręką przedni, a prawą tylny łęk, załóż to wszystko na grzbiet ko-nia zaraz za kłębem – fot. 2. Potem prze-suń lekko do tyłu, aż poczujesz, że miej-sce jest właściwe – fot. 3, 4. uważaj, żeby czaprak się nie podwinął i nie był pomię-ty – każde zagniecenie jest potencjalnym źródłem obtarcia. jeśli czaprak leży gład-ko, zapnij popręg na pierwszą lub drugą dziurkę – fot. 5. Pamiętaj o przełożeniu go przez szlufkę od czapraka, która znajdu-je się na jego dolnej krawędzi (dzięki temu nie będzie się przesuwał).

Teraz zdejmij wodze z szyi konia. Pra-wą ręką złap je obie pod pyskiem, a lewą za sprzączkę. Gratulacje – jesteście goto-wi do jazdy!

5

4

3

21


tECHnIKA I DysCypLInykiedy już wyprowadzisz konia ze stajni, możesz zaczynać pierwszą jazdę,

podczas której nauczysz się wsiadać i zsiadać z konia, dopasowywać długość strzemion, zachowywać równowagę w różnych sytuacjach, a także dostoso-wywać swoje reakcje do zachowania konia. nauczysz się, co robić, by koń ru-szył z miejsca i zatrzymał się wtedy, kiedy tego chcesz. dowiesz się, jak sie-dzieć na koniu. Poznasz też magiczne hasło towarzyszące każdej lekcji: Pięta w dół, palce do konia!

Podczas kilku pierwszych zajęć będziesz jeździć na lonży, czyli kilkunasto-metrowej lince przyczepionej do ogłowia konia i trzymanej w ręku przez in-struktora. dzięki temu skupisz się na zachowaniu równowagi i prawidłowym wykonaniu ćwiczeń, bez konieczności kontrolowania kierunku jazdy.

Wsiadanienie da się jeździć konno, nie umiejąc sa-

modzielnie znaleźć się na końskim grzbie-cie. jeśli koń ma 150 cm, to pół biedy, ale co zrobić, jeśli natura obdarzyła go wzro-stem 175 cm?!

aby swobodnie wsiadać na konia, warto ćwiczyć mięśnie brzucha, bo od-grywają tutaj bardzo ważną rolę. Przed jazdą należy się porozciągać, zwracając uwagę zwłaszcza na mięśnie ud. Poza tym – nie należy bać się albo wstydzić począt-kowych problemów z wsiadaniem na ko-nia.

aby poprawnie wsiąść na konia: Przełóż wodze przez szyję konia. Poproś, aby ktoś przytrzymał konia al-

bo przekładając wodze przez lewą rę-kę, podciągnij popręg z lewej strony aż będzie można między niego a ko-nia wsunąć dwa palce (jeśli nie do-ciągniesz popręgu, to siodło przekrę-ci się pod twoim ciężarem podczas wsiadania i trzeba będzie siodłać od początku) – fot. 1.

spuść strzemiona po obu stronach ko-nia (aby swobodnie wisiały na puśli-skach). strzemię powinno sięgać ci stopką do pachy, gdy czubkami pal-

1 2 3


ców dotykasz jego zaczepu. do wsia-dania możesz trochę wydłużyć lewe strzemię – tak, by móc włożyć w nie lewą stopę. nie wydłużaj go jednak za bardzo, bo jeśli lewa stopa będzie za nisko, też nie da się wsiąść.

Trzymając lekko napięte wodze i ko-smyk grzywy w lewej ręce, stań rów-nolegle do konia – na wysokości jego łopatki, przodem do zadu. dzięki takie-mu ustawieniu zapobiegniesz ruszeniu konia z miejsca i dodasz sobie energii podczas wsiadania (ewentualne rusze-nie konia wręcz ci pomoże – gdybyś stał przodem do głowy konia, jego ru-szenie sprawiłoby, że skakałbyś za nim z nogą w strzemieniu) – fot. 2.

Przytrzymując strzemię prawą dłonią, włóż w nie lewą stopę – fot. 3.

Połóż prawą rękę na tylnym łęku siodła (ale się go raczej nie łap – bo się prze-kręci razem z tobą). Odbij się mocno z prawej nogi. To jest kluczowy mo-ment! chodzi o to, żeby odbić się od ziemi prawą nogą, a nie wciągać na ko-nia na lewej (tego ostatniego napraw-dę nie da się zrobić – ale każdy po-czątkujący jeździec próbuje). uważaj, żeby nie wbić koniowi czubka lewego buta w bok, bo wtedy na pewno ru-szy z miejsca. Przełóż prawą nogę nad grzbietem konia – fot. 4.

delikatnie opuść się na siodło, uważa-jąc przy tym, aby nie usiąść nagle, bo

to zaboli konia (i jeźdźca trochę też) – fot. 5.

jeżeli wydłużałeś lewe strzemię, to te-raz je wyrównaj (tak, by było na tej sa-mej wysokości, co prawe).

usiądź wygodnie w siodle, starając się obciągnąć w dół nie tylko piętę, ale ca-łą nogę (tak, jakbyś chciał stanąć obca-sami na ziemi).

nie pomagając sobie rękami, włóż no-gi w strzemiona.

uśmiechnij się, rozluźnij i wyprostuj – siedzisz na koniu, a największe szczęś- cie w świecie na końskim leży grzbiecie – fot. 6.

4 5

6


Zsiadaniejest dużo łatwiejsze od wsiadania (mam

na myśli zupełnie planowe i eleganckie zej-ście z konia, a nie przypadkowe upadki).

aby zsiąść z konia: zatrzymaj konia w miejscu wyznaczo-

nym przez instruktora. na komendę: do zsiadania! wyrzuć sto-

py ze strzemion, weź wodze w lewą rę-kę, a prawą energicznie poklep konia po szyi – fot. 1.

na komendę: z koni! weź lekki zamach prawą nogą, przerzuć ją nad zadem ko-nia i zeskocz na delikatnie ugięte w ko-lanach nogi – fot. 2, 3.

stoisz już pewnie na ziemi – fot. 4. Pod-ciągnij strzemiona do góry na puśli-skach, popuść popręg o 1–2 dziur-ki, zdejmij wodze z szyi konia i – trzy-mając prawą ręką za sprzączkę, a lewą pod pyskiem konia – stań po jego lewej stronie i zaczekaj, aż instruktor powie, gdzie go zaprowadzić.

równowagaPodczas pierwszych jazd będziesz sta-

rać się utrzymywać równowagę w stępie i kłusie oraz uczyć się poprawnie działać pomocami jeździeckimi. dzięki rozmaitym ćwiczeniom poczujesz się pewniej na koń-skim grzbiecie. Możesz:

nie zmieniając położenia dolnej poło-wy ciała, dotknąć końskich uszu, ogo-na, czubków swoich butów.

Położyć się na szyi albo zadzie konia. usiąść bokiem albo tyłem do kierun-

ku jazdy. Położyć się brzuchem na siodle (tzw.

martwy indianin). Wykonywać różne ćwiczenia rozciąga-

jące i rozgrzewające: krążenia rękami, ramionami, stopami, nogami od kolan albo pachwin w dół, wymachy rąk i nóg, skręty tułowia itp.

1

2

3

4


stuknąć obcasami nad zadem lub szy-ją konia.

Podciągnąć kolana do klatki piersiowej. Wstawać i siadać w siodle. jechać z zamkniętymi oczami.

pomoce jeździeckiePomoce jeździeckie to wszystko, cze-

go używa się do komunikacji z koniem (co pozwala przekazać mu wolę jeźdźca). Po-moce mogą wspomagać ruch do przodu lub wstrzymywać go. zaliczamy do nich łydki (i ostrogi), dosiad, ręce, głos i bat.

aby skutecznie komunikować się z ko-niem, stosowane pomoce powinny ze so-bą współgrać i być zgodne z tym, jak koń został wyszkolony. nie mogą oddziaływać sprzecznie w stosunku do siebie i muszą mieć odpowiednią siłę, dostosowaną do wrażliwości wierzchowca. staramy się, by były jak najdelikatniejsze, ponieważ tyl-ko tak zyskamy zaufanie konia, z którym współpracujemy i nie zrobimy mu krzyw-dy. najlepiej jest stosować pomoce w spo-sób niezauważalny dla postronnego obser-watora, ale przynoszący widoczne efekty współpracy z koniem.

na początku będziesz mieć pewnie tendencję do nadużywania głosu – cmo-kanie jakoś tak samo wychodzi. Postaraj się nad tym zapanować, bo jest to spo-sób, który sprawdza się tylko w przy-

padku koni idących w zaprzęgu. Gadanie i cmokanie podczas jazdy wierzchem nie jest ani skuteczne, ani eleganckie, a pod-czas zawodów można za nie nawet do-stać punkty karne!

łydkidociska się je do boków konia – tak,

jakby miały się ze sobą zejść. nie chodzi o jednostajny nacisk, tylko o mocniejsze przykładanie przy każdym kroku konia.

łydka jest prawidłowo ułożona, je-żeli pomiędzy barkiem, biodrem i piętą jeźdźca da się przeprowadzić linię prostą, prostopadłą do ziemi.

Pięta powinna być opuszczona, a pal-ce skierowane do konia. uwaga – przy-kładamy łydki, a nie kopiemy konia ob-casami! To może sprawić, że po pewnym czasie zwierzę stanie się zupełnie nie-wrażliwe na pomoce.

DosiaDMoże się komuś wydawać, że na koniu

po prostu się siedzi – i już. jednak prawi-dłowy dosiad osiągniesz tylko, jeśli:

będziesz siedzieć wyprostowany i pa-trzeć przed siebie (a nie pod konia al-bo w grzywę – wtedy kręgosłup źle się układa),

będziesz rozluźniony – spięty nie bę-dziesz podążać za ruchem konia i nie wczujesz się w jego rytm,

nogi będą opuszczone wzdłuż boków konia, a nie podciągnięte.działanie dosiadem przypomina siedze-

nie na huśtawce. jeśli chcesz, by koń szedł do przodu, musisz go wypchnąć spod sie-bie, napinając mięśnie pośladków.

W stępie dosyć naturalnie podąża się miednicą za ruchem konia, w kłusie mu-sisz dobrze się rozluźnić (w kłusie wy-siadywanym czyli ćwiczebnym) lub opa-nować usztywnianie i rozluźnianie krzyża w odpowiednich momentach (w kłusie anglezowanym).

Podczas kilku pierwszych zajęć będziesz jeździć na lonży


W galopie „wcierasz się” w siodło, czy-li próbujesz usiąść w nim tak głęboko, jak możesz (ruch konia w galopie to ułatwia).

jeśli chcesz, żeby koń szedł wolniej al-bo się zatrzymał, wystarczy, że przyłożysz mocno łydki i usztywnisz kręgosłup krzy-żowy – tak, aby nie podążać za jego ru-chem.

ręceza pomocą rąk, wodzy i wędzidła ko-

munikujesz się z końskim pyskiem. należy mieć z nim stały kontakt. rzucone wodze nie zapewniają bezpieczeństwa i sprawia-ją, że jeździec traci ważną pomoc, co unie-możliwia wykonanie niektórych zadań.

aby kontakt był prawidłowy: należy trzymać wodze w obu dłoniach, ręce muszą być ugięte w łokciach (łok-

cie powinny przylegać do twoich bo-ków),

dłonie powinny być ustawione równo-legle do siebie i prostopadle do ziemi, a kciuki mają przyciskać wodze,

wodze muszą przechodzić między pal-cem małym a serdecznym oraz mię-dzy kciukiem a palcem wskazującym,

od wędzidła – poprzez rękę aż do łok-cia – powinno dać się poprowadzić li-nię prostą,

ręka powinna być elastyczna, delikatna i odpowiadać na ruchy konia – musisz być zatem rozluźniony, spokojny, przy-gotowany na rozmaite ewentualności (tak, aby nie uderzyć konia wędzidłem po zębach),

ręka nie może służyć jako środek do złapania równowagi – na drugim koń-cu wodzy znajduje się wędzidło umiesz-czone w końskim pysku, więc kiedy ciągniesz albo szarpiesz, sprawiasz ko-niowi ból,

musisz pamiętać, że wodze to nie ha-mulec, tylko nić porozumienia.jeśli chcesz, żeby koń szedł szybciej,

to oprócz działania łydkami i dosiadem –

lekko oddaj mu wodze. jeśli chcesz, że-by zwolnił – oprócz usztywnienia kręgo-słupa i zamknięcia łydek – lekko je napnij. kiedy się zatrzyma lub zwolni – z powro-tem je oddaj.

GłOsjak już wiesz, głosu nie używamy, aby

konia popędzić lub zahamować. Wio! cmok, cmok! kłusem! Prr! – można mó-wić do konia w zaprzęgu. jeśli jedziesz na koniu, możesz do niego odezwać się, gdy czujesz, że jest niepewny albo czegoś się boi. Mów łagodnie i stanowczo, wtedy powinien się uspokoić. Pamiętaj przede wszystkim, żeby nie krzyczeć, ponieważ on albo inne konie mogą się spłoszyć.

BatByć może myślisz, że bata używają tylko

osoby, które znęcają się nad końmi i że ty zupełnie dobrze się bez niego obejdziesz. Gdyby tak było, bat nie należałby do obo-wiązkowego wyposażenia podczas zawo-dów! jednak trzeba go używać z wyczu-ciem. Możesz używać palcata (ma ok. 70––90 cm) albo bata ujeżdżeniowego (jest dłuższy, ma 100–150 cm i można go uży-wać, trzymając wodze w obu dłoniach).

na razie pamiętaj, że bat: wozi się na ujeżdżalni w wewnętrznej

ręce, a podczas jazdy wzdłuż drogi – od strony jezdni,

powinien być skierowany prostopadle w dół, przed poduszką kolanową,

nie zrobi krzywdy koniowi (jego skóra ma ponad centymetr grubości i lekkie puknięcie nie sprawi mu przykrości).jeśli koń nie reaguje na łydkę, lepiej go

delikatnie uderzyć za łydką niż kopać pię-tami!


strój do jazdy konnej

jazda konna jest eleganckim sportem i warto o tym pamiętać. Oczywiście, nikt nie wymaga, żebyś od razu kupował dro-gi sprzęt. nic jednak nie stoi na prze-szkodzie, aby twoje ubranie było czyste i schludne, a buty wypastowane.

dobrze dopasowany strój zapewnia bezpieczeństwo, wygodę i komfort jazdy:

kask jeździecki – na początku mo-żesz wypożyczyć w ośrodku, potem warto kupić własny. Ważne, żeby był dobrej jakości (z atestem), dopasowa-ny do głowy i miał zapięcie zamoco-wane w trzech punktach (z tyłu oraz po bokach głowy). kiedyś powszech-nie używane były toczki, dziś odcho-dzą w niepamięć jako niewystarczają-ce zabezpieczenie,

wygodne, elastyczne spodnie – mo-gą być legginsy albo niezbyt szerokie spodnie od dresu. Ważne, aby nie krę-powały ruchów, nie marszczyły się i nie podwijały. dżinsy odpadają: po pierwsze, zwykle są za bardzo obcisłe, a po drugie – obcierają! z czasem ku-pisz pewnie bryczesy, czyli specjalne elastyczne spodnie ze wzmocnieniami na nogach i siedzeniu (tzw. leje),

buty – na płaskich obcasach i ze sztywną podeszwą (ewentualnie mogą być niezbyt szerokie adi-dasy). nie ukrywajmy, że buty są pewnym problemem – nie mo-gą mieć obcasów (maksimum 2 cm) ani sprzączek czy su-waków (mogą się zahaczyć o strzemię). nie mogą być za szerokie (jak buty trek-kingowe) ani zbyt sztyw-ne (jak glany), ani mieć miękkiej podeszwy (jak tenisówki). idealne są sztyblety – specjalne trzewiki do jazdy kon-

nej, mające po bokach elastyczną gu-mę umożliwiającą wkładanie. jednak za-nim je kupisz, poszukaj czegoś, w czym da się jeździć. całkiem nieźle spraw-dzają się w tej roli kalosze – zwłasz-cza wiosną, zimą i jesienią,

sztylpy – czyli skórzane ochraniacze na łydki, zapinane z boku albo z tyłu,

rękawiczki – na początku zwykłe wełniane (ale nie z jednym palcem!), latem mogą być bez palców, w zimie – ważne, żeby były ciepłe (dłonie bar-dzo marzną). Potem kupisz sobie rę-kawiczki do jazdy konnej ze specjalny-mi wzmocnieniami między palcami,

bat albo palcat.Potrzebna jest jeszcze kurtka, sweter

lub polar, niekrępujące ruchów i zapew-niające wystarczająco dużo ciepła.

Przydadzą się również ciepłe skarpe-ty (stopy bardzo marzną, bo praktycznie się nie ruszają). z czasem możesz pomy-śleć o zakupie:

oficerek, czyli czarnych, skórzanych butów do jazdy konnej, sięgających do kolan. są drogie (bo najlepiej zrobić je

na miarę) i niezbyt wygod-nie się w nich cho-

dzi, ale za to po-magają utrzymać nogę we właści-wej pozycji na koniu,


rajtroka lub fraka, czyli marynarki do jazdy konnej, dla pań – granatowej lub czarnej, a dla panów – czerwonej lub czarnej. rajtrok jest dopasowany do figury (jednak nie krępuje ruchów), wysoko zapinany (na 4 lub 5 metalo-wych guzików), ma z tyłu jedno albo dwa rozcięcia,

plastronu – specjalnego fularu uży-wanego podczas jazdy konnej. jest bia-ły, okręca się go wokół szyi i spina spinką (broszką).

Galowy strój jeździeckijazda konna to sport, w którym obo-

wiązujący strój galowy pozostaje w za-sadzie niezmieniony od XiX w. jego elementy ulegały co prawda pewnej ewo-lucji, ale jako całość prezentuje się pra-

wie tak, jak 120 lat temu. Oczywi-

ście, mowa

tu o stroju męskim, obecnie obowiązują-cym także amazonki.

na strój galowy używany podczas za-wodów w skokach i ujeżdżeniu, egzami-nów na odznaki jeździeckie, biegów św. huberta i innych ważnych okazji składa-ją się:

czarne oficerki z przypiętymi ostro-gami,

białe bryczesy (obecnie dopuszczalne są także beżowe),

biała koszula z kołnierzykiem-stójką, biały plastron lub krawat w barwach

klubowych, czarna lub granatowa marynarka jeź-

dziecka (rajtrok-frak) dla pań, czerwo-na lub czarna dla panów albo czarny frak – podczas zawodów w ujeżdżeniu,

białe rękawiczki, kask, toczek albo czarny cylinder –

podczas zawodów w ujeżdżeniu, palcat lub bat ujeżdżeniowy.

dodatkowo koń powinien mieć biały czaprak pod siodłem i ewentualnie białe ochraniacze lub bandaże na nogach.

Wszystkie elementy muszą być czy-ste, a buty i rząd konia starannie wypa-stowane.

Chody koniakoń używa trzech naturalnych chodów:

stępa, kłusa i galopu. Podczas jazdy wyko-rzystujemy je, skracając lub wydłużając krok konia w zależności od potrzeb.

sTęPstęp to chód czterotaktowy, koń sta-

wia w nim na zmianę każdą z czterech nóg. W stępie w każdym momencie zie-mi dotykają przynajmniej dwa kopyta ko-nia. rolą jeźdźca jest podążanie biodrami za ruchem konia – jednak bez przesadne-go bujania się.


kłuskłus jest chodem dwutaktowym. koń

stawia na ziemi na zmianę przekątne pa-ry nóg (prawa przednia i lewa tylna oraz lewa przednia i prawa tylna). Pomiędzy nimi następuje czasem moment zawie-szenia, w którym wszystkie cztery nogi oderwane są od ziemi. W kłusie może-my anglezować (unosić się w siodle co drugi takt, co odciąża grzbiet konia) albo podążać biodrami za ruchem konia (kłus ćwiczebny, dający pełniejszą kontrolę za pomocą dosiadu). Podczas jazdy po ujeż-dżalni, czworoboku czy okręgu anglezu-jemy zawsze na wewnętrzną nogę, czyli wstajemy, gdy wewnętrzna łopatka konia jest z przodu. Po pewnym czasie zorien-tujesz się, jak to zauważyć. Wcześniej in-struktor na pewno powie: zmień nogę! – wtedy wystarczy usiąść na dwa (a nie je-den, jak normalnie) takty w siodło – i an-glezuje się już na właściwą nogę.

GaLOPGalop jest chodem trzytaktowym. Przy

galopie z prawej nogi koń stawia na ziemi najpierw lewą tylną, potem parę nóg po przekątnej (prawa tylna i lewa przednia), a na koniec – prawą przednią nogę. Póź-niej następuje faza lotu, czyli zawieszenia wszystkich czterech nóg konia w powie-trzu. Przy galopie z lewej nogi kolejność stawiania nóg jest odwrotna. To, z której nogi galopujemy, jest ważne podczas jaz-dy ujeżdżeniowej, a także kiedy jeździ-my po ujeżdżalni czy okręgu. Tylko galop na wewnętrzną nogę pozwala koniowi utrzymać równowagę na zakrętach.

Po pewnym czasie nauczysz się wy-czuwać, na którą nogę koń galopuje. Mo-żesz to także zobaczyć – nogę prowadzą-cą koń wyrzuca dalej do przodu. jednak próba zobaczenia jej powoduje, że po-chylasz się przy zagalopowaniu do przo-du – więc lepiej poczekać na informację od instruktora.

Podczas jazdy konnej można kontro-lować nie tylko to, jakim chodem koń się porusza, ale także – jak długie i szybkie będą jego kroki. Bo choć generalnie kłus jest szybszy od stępa, to odpowiednio wyszkolony koń z wprawnym jeźdźcem jest w stanie wyprzedzić w nim konia po-ruszającego się np. zebranym kłusem. ze względu na długość kroku i jego wyso-kość chody dzielimy na:

swobodne – to naturalne, średnio-szybkie rodzaje chodów. koń poru-sza się tak, jak jest mu wygodnie, jed-nak zawsze z wyraźnym impulsem do przodu. W chodach swobodnych kro-ki konia mają średnią długość i wyso-kość, głowa i szyja są rozluźnione,

robocze – to bardziej „zaangażowane” rodzaje chodów. koń nieco skraca oraz kumuluje swoją sylwetkę, podstawia-jąc tylne nogi pod tułów. szyja trochę się unosi, a głowa przesuwa w kierun-ku pionu. kroki są krótsze niż w cho-dach swobodnych, ale za to koń wyżej podnosi nogi – długość kroku zaczyna przekładać się na jego wysokość,

zebrane – koń mocno skraca i kumu-luje sylwetkę, a tylne nogi są mocno podstawione pod tułów. dzięki temu zad w większej mierze staje się jego

W kłusie koń stawia na ziemi na zmianę przekątne pary nóg


siłą napędową. szyja wygina się tak, by potylica konia stanowiła najwyższy punkt jego ciała, a głowa znajduje się w pionie. kroki są znacznie krótsze, ale koń znacznie wyżej podnosi nogi,

wyciągnięte – to chody, w których koń maksymalnie wydłuża każdy krok. Galop wyciągnięty nazywamy cwałem. Faza lotu (tzn. zawieszenia nad ziemią) jest wtedy wyjątkowo długa, a pomię-dzy uderzeniem pary kopyt znajdują-cych się po przekątnej może nastąpić przerwa, co sprawia, że chód ten ma jeszcze jeden, czwarty, takt.

Dyscypliny jeździeckie ujeżdżenie

ujeżdżenie albo dresaż (z francuskiego dressage) to nie tylko samodzielna dyscy-plina, ale także podstawa wszystkich po-zostałych.

czym jest ujeżdżenie? To wdzięk, szyk, styl, harmonia i elegancja. To sztuka poro-zumienia się jeźdźca z koniem dzięki od-powiedniemu zastosowaniu pomocy – najlepiej w sposób niewidoczny dla po-stronnego obserwatora, ale powodujący, że koń robi dokładnie to, czego oczekuje jeździec. celem ujeżdżenia jest uzyskanie harmonii powodującej, że koń i jeździec stanowią jedną całość, dążą do realizacji wspólnych celów i razem je osiągają.

konkursy ujeżdżenia polegają na wyko-naniu programu składającego się z określo-nych figur (linie proste, wężyki, koła, wol-ty, przekątne, ósemki), przejść pomiędzy chodami (np. z kłusa do stępa albo stój, ze stój do kłusa albo galopu, z galopu do kłusa) oraz zmian rodzajów chodów (np. z wyciągniętego do roboczego). Program wykonuje się na czworoboku, czyli piasz-czystym, prostokątnym placu, na którego ścianach w określonych miejscach znaj-dują się litery. zadaniem jeźdźca i konia jest wykonanie poszczególnych elemen-

tów w odpowiednich miejscach, np. za-galopowanie dokładnie w punkcie a oraz przejście do kłusa w punkcie X.

sędziowie oceniają prawidłowość wy-konania figur, stosowane pomoce, ich sku-teczność, delikatność, adekwatność oraz zaufanie, jakim koń darzy jeźdźca.

konkursy ujeżdżenia odbywają się w sześciu klasach, zróżnicowanych pod względem trudności programu, a więc umiejętności wymaganych od jeźdźca oraz konia. W każdej klasie obowiązuje od kil-ku do kilkunastu programów, które opisu-ją, jakie obowiązkowe ruchy koń i jeździec muszą wykonać na czworoboku.

Mamy więc klasy: L (lekką) – przeznaczoną dla mło-

dych koni i osób zaczynających swoją przygodę z tą dyscypliną. na tym po-ziomie jest w stanie znaleźć się każ-dy, wystarczają zarówno umiejętności koni „szkółkowych”, jak i rekreacyj-nych jeźdźców z pewnym doświad-czeniem.

P (pośrednią) – przeznaczoną dla nie-co bardziej zaawansowanych dresaży-stów i koni posiadających pewne wy-szkolenie.

N (normalną) – przeznaczoną dla ko-ni mających dość wysoki poziom wy-szkolenia i jeźdźców zdecydowanie za-awansowanych w dresażu.

C (ciężką) – przeznaczoną dla koni i jeźdźców specjalizujących się w ujeż-dżeniu. na tym poziomie rozgrywane są np. Mistrzostwa Polski.

CC (ciężko-ciężką) – przeznaczo-ną dla doskonale ujeżdżonych koni, pozostających w idealnej harmonii z jeźdźcem i mających wysokie predys- pozycje, dobry ruch, wiele umiejętno-ści. zawody tej klasy rozgrywa się na poziomie krajowym, międzynarodo-wym i światowym.

CS (super ciężką) – rozgrywaną na najwyższym poziomie, podczas kra-


jowych, międzynarodowych i świato-wych zawodów. Przejazdy w tej klasie są popisem nie tylko świetnego wy-szkolenia, ale przede wszystkim – do-skonałej harmonii pomiędzy jeźdźcem a koniem powstałej dzięki wielu latom wspólnej pracy.ciekawy jest zwłaszcza program Kür,

będący odpowiednikiem programu do-wolnego w łyżwiarstwie. Polega na tym, że każdy zawodnik przygotowuje wła-sny program przejazdu i dobiera do nie-go pasującą muzykę.

Tradycyjnym strojem obowiązującym podczas konkursu ujeżdżenia są czarne oficerki (obowiązkowo z ostrogami!), białe bryczesy, koszula, rękawiczki i pla-stron, czarny lub granatowy frak, cylinder i bat ujeżdżeniowy (do 110 cm długości).

koń nosi biały czaprak i nie może mieć na nogach bandaży lub ochraniaczy. nie wolno stosować dodatkowych wo-dzy, np. wytoka czy wypinaczy. W klasach od L do n obowiązkowe jest kiełznanie wędzidłowe, od klasy c – munsztukowe.

za każdy element programu jeździec i koń mogą otrzymać od 0 (czynność nie-wykonana) do 10 punktów (czynność wy-konana doskonale). Można uzyskać ponad-to 40 punktów za elementy ogólne (jak stosowanie pomocy, dążność do ruchu naprzód, zaufanie do jeźdźca oraz har-monia). za przyzwoity można uznać prze-

jazd, w którym zdobędzie się 55% możli-wych punktów.

sKoKi z pewnością są widowiskowe, a wielu

początkującym jeźdźcom wydają się nie-trudne. Bo skakać na dobrym koniu jest w stanie niemal każdy. jednak nie jest sztu-ką przejechać parcours (trasę z przeszko-dami) tylko dzięki temu, że koń chętnie skacze. sztuką jest zrobić to w dobrym stylu, bez zrzutek i w normie czasowej.

konkurs skoków polega na pokonaniu w określonej kolejności od 8 do 15 prze-szkód. należy je pokonać „na czysto”, czy-li bez punktów karnych. Taka sytuacja ma miejsce, jeśli:

koń nie ominie żadnej przeszkody ani nie zatrzyma się przed nią. za pierw-szą taką sytuację (zwaną nieposłuszeń-stwem) dostaje się 4 punkty karne, za drugą – czeka dyskwalifikacja. za nie-posłuszeństwo uważane jest także wy-konanie wolty.

koń nie zrzuci żadnego z drągów prze-szkody lub nie zepsuje jej w żaden in-ny sposób (np. stając na linii przeszkody wodnej albo zrzucając drewniane ele-menty przeszkody pozorującej murek) – każda zrzutka to 4 punkty karne.

nie zdarzy się upadek jeźdźca lub ko-nia – każda z tych rzeczy powoduje eliminację.

zanim rozpocznie się naukę skoków, trzeba dużo jeździć w półsiadzie i z ręką przesuniętą nieznacznie do przodu


konkursy skoków mają różne klasy trudności. W klasie LL maksymalna wy-sokość przeszkód to 80 cm, w klasie L – 100 cm, a w klasach P, P1, N, N1, C, C1,CC1, CS i CS1 ich wysokość wzra-sta o 5 cm (do 155 cm w klasie cs1).

coraz wyższe przeszkody wymagają coraz większych umiejętności od jeźdź-ca i odpowiednich predyspozycji od ko-nia. O ile każdy koń „szkółkowy” powinien przejechać parkur klasy LL, to nie każdy będzie w stanie skakać metrowe lub wyż-sze przeszkody. Wynika to nie tylko z nie-wystarczającego wyszkolenia, ale bardzo często także z budowy czy możliwości fi-zycznych zwierzęcia.

strój w konkursach skoków jest nie-co bardziej dowolny niż w ujeżdżeniu, chociaż obowiązują czarne oficerki (przy-pięcie ostróg jest dobrowolne), białe bry-czesy, koszula, rękawiczki oraz plastron (lub krawat), rajtrok, kask jeździecki i pal-cat (do 75 cm). Osoby, które nie ukoń-czyły 18 lat, obowiązkowo muszą mieć na sobie kamizelkę ochronną. koń nosi biały czaprak, może mieć na nogach ochrania-cze, bandaże lub kalosze. dozwolone jest używanie wytoka.

Przygotowaniem do skoków przez prze-szkody są przejazdy przez leżące na ziemi

Podczas próby terenowej WkkW zawodnicy pokonują rozmaite przeszkody terenowe

nie pomylimy trasy przejazdu (to rów-nież skutkuje eliminacją).

nie przekroczymy normy czasu – za każ-de rozpoczęte 4 s ponad normę czasu otrzymuje się 1punkt karny.Organizuje się różne rodzaje konkur-

sów skoków, m.in.: Zwykły – w którym wygrywa uczest-

nik, który uzyskał najmniej punktów karnych i zmieścił się w normie czasu. W przypadku remisu miejsca losuje się lub decyduje o nich czas przejazdów.

Zwykły z rozgrywką – po pierwszym przejeździe następuje drugi. Biorą w nim udział uczestnicy, którzy za pierwszym razem przejechali na czysto. W tym przejeździe przeszkody są o 10 cm wyż-sze niż w poprzednim. W rozgrywce obowiązują takie zasady, jak w konkur-sie zwykłym.

Na czas – wszystkie przewinienia (nie-posłuszeństwa, zrzutki, czas) zostają przeliczane na czas, wygrywa ten, kto ma najkrótszy łączny czas przejazdu.

Na styl – oprócz pokonywania prze-szkód bierze się pod uwagę staranność oraz jakość przejazdu. uzyskanie w nim mniej niż 3 punktów karnych jest jed-nym z wymogów zdobycia licencji za-wodnika.


drągi oraz przejazdy i skoki przez cavelet-ti (drągi leżące na specjalnych krzyżakach ok. 30-centymetrowej wysokości).

aby rozpocząć naukę skoków, trzeba pewnie siedzieć w siodle we wszystkich chodach, mieć stabilną rękę i utrzymywać równowagę bez używania wodzy. Począt-kujący jeździec, gdy traci równowagę, ła-pie się tego, co ma pod ręką (aby skakać, musisz się wyzbyć tego nawyku). zanim rozpocznie się naukę skoków, trzeba też dużo jeździć w półsiadzie, czyli z poślad-kami nieco uniesionymi nad siodło i ręką przesuniętą nieznacznie do przodu. Taki dosiad odciąża koński grzbiet i zad, będą-cy motorem skoków.

WszechsTrOnny kOnkurs kOnia WierzchOWeGO

WkkW jest trzecią, obok ujeżdżenia i skoków, olimpijską dyscypliną jeździec-ką. składają się na nią trzy próby: ujeżdże-nia, terenowa i skoków. Podczas próby terenowej koń i jeździec pokonują na-turalne przeszkody (kłody drewna, rowy, przeszkody wodne, płoty). O ostatecz-nym wyniku w dużej mierze decyduje właśnie ta próba (ale do ukończenia kon-kursu konieczne jest zaliczenie wszyst-kich trzech).

do uprawiania tej dyscypliny niezbędny jest wysoki poziom wyszkolenia jeźdźca i konia oraz ich dobra kondycja fizyczna. To trudny konkurs, wymagający wszech-stronnych umiejętności. Ta wszechstron-ność powoduje, że treningi muszą być urozmaicone, a rozwój – zarówno umie-jętności konia, jak i jeźdźca – harmonijny i zrównoważony.

rajdydyscypliną sportową jeździectwa są

też rajdy długodystansowe. zawodnicy ma-ją pokonać określoną trasę (40–160 km) w jak najkrótszym czasie – zachowując przy tym dobrą formę konia. zwykle raj-dy mają kilka etapów, odbywających się w ciągu kolejnych dni – a na wypadek, gdyby zawodnik przedkładał dobry wynik nad zdrowie konia, po drodze może na-tknąć się na lotne bramki weterynaryjne kontrolujące stan wierzchowca.

dla drużyny jeździeckiej rajdy mogą stać się ciekawą formą biwaku czy obo-zu wędrownego. Podczas rajdu nie tyl-ko można uczyć się jazdy konnej, ale tak-że poznawać tajniki obozowania z końmi w lesie, podziwiać krajobrazy i zwiedzać napotkane ośrodki jeździeckie. To również doskonała okazja do zżycia się, sprawdze-nia w trudnych warunkach i zobaczenia świata z perspektywy końskiego grzbie-tu. Pomyśl też o tym, jak możesz wyko-rzystać fakt obozowania z końmi – może to okazja do zorganizowania nietypowe-go przyrzeczenia lub obrzędowego nada-nia barw drużyny?

WOLTyżerkaTo gimnastyka artystyczna na koniu

prowadzonym na lonży. W wersji spor-towej wykonuje się ją zespołowo, na ga-lopującym koniu, prezentując program podstawowy i dowolny.

ćwiczenia z woltyżerki doskonalą rów-nowagę i użycie pomocy jeździeckich, po-


rajdy to okazja do zobaczenia świata z perspektywy końskiego grzbietu

głębiają dosiad. Wykonywanie ćwiczeń na koniu pozwala także na nabranie do nie-go zaufania.

Woltyżerka to najbardziej zespołowa dyscyplina jeździecka – na wspólny suk-ces muszą pracować wszyscy członkowie zespołu, ważne jest ich zgranie, harmonia, współpraca. aby dobrze wypaść – trzeba trenować razem, co nie jest już oczywi-ste przy treningu skokowym czy ujeżdże-niowym, gdzie indywidualne lekcje dają najwięcej. Tu harcerze – jeśli wystartuje-cie w zawodach – nie muszą ze sobą ry-walizować, ale mogą pracować na wspól-ny sukces i miejsce w klasyfikacji.

Trening woltyżerski wymaga codzien-nych ćwiczeń – aby dobrze wykonywać figury na koniu, trzeba być sprawnym fi-zycznie, rozciągniętym i elastycznym. War-to zatem pracować nad sumiennością harcerzy, a zbiórki drużyny wzbogacić spotkaniami z osobą zajmującą się gim-nastyką artystyczną.

Wreszcie – kwestie finansowe. jeśli jeździcie konno, to dla 9-osobowej dru-żyny potrzebne jest 9 koni. To poważny koszt. Przy woltyżerce cały zespół „uży-

wa” jednego konia – więc i koszty spa-dają. Oczywiście, czas jazdy będzie dłuż-szy, więc kosztów nie należy dzielić przez dziewięć – ale i tak wyjdzie taniej.

reininGMoże się wydawać, że to zajęcie dla

twardych kowbojów – jednak ten, kto tak myśli, bardzo się myli. Bo reining to dre-saż w stylu western – czyli finezja, pre-cyzja i stuprocentowa współpraca jeźdź-ca i konia, a ponieważ mamy do czynienia z jazdą w stylu westernowym – także szybkość, zwrotność i widowiskowość.

na czym więc polega reining? zada-niem zawodnika jest przejechanie okre-ślonego programu w sposób możliwie dokładny. Tak jak w konkursie ujeżdże-nia, każdy program zawiera listę ruchów, które jeździec i koń mają wykonać w po-danej kolejności i miejscu. Ocenie podle-gają zarówno precyzja, jak i szybkość wy-konania. Podczas zawodów w reiningu wykonuje się koła, lotne zmiany nogi w ga-lopie, sliding stop (czyli bardzo efektowne zatrzymanie z galopu z jak najdłuższym poślizgiem i silnym podstawieniem tyl-


nych nóg pod tułów konia), rollback (czyli jednoczesny zwrot o 180˚ i ruszenie ga-lopem), cofanie oraz spiny (czyli serie ob-rotów o 360˚ wykonywanych w miejscu w galopie).

POWOżenieObecnie rozgrywane zawody w po-

wożeniu składają się z trzech konkur-sów:

Ujeżdżenie (konkurs a), podczas którego oceniane są umiejętności powo-żącego (harmonia i porozumienie z koń-mi, lekkość, styl i dokładność) i prezencja zaprzęgu (uprząż, pojazd i strój zawod-ników). konkurs ten rozgrywany jest na placu o wymiarach 100 x 40 m, na któ-rym wykonuje się określony program w stępie i kłusie.

Maraton (konkurs B), podczas którego sprawdzana jest sprawność oraz wytrzymałość koni oraz umiejętność po-wożenia. składa się z 3 lub 5 odcinków i ma maksymalnie 22 km. Ponieważ o wy-niku decyduje szybkość i precyzja jazdy po urozmaiconym terenie, obowiązuje tu specjalna bryczka – maratonówka, inna niż w konkursach a i c.

Zręczność powożenia (konkurs c) odbywa się po maratonie – pozwala na ocenę kondycji i harmonii pomiędzy końmi a powożącym po przejściu ma-ratonu. Ten konkurs jest rozgrywany na placu i polega na pokonaniu w wyznaczo-nej kolejności przeszkód o określonych wymiarach. Obowiązuje tu ten sam strój i zaprzęg, co podczas konkursu a.

O wyniku całych zawodów decyduje zgromadzona liczba punktów karnych – oczywiście, wygrywa ten, kto ma ich naj-mniej.

jazda W daMskiM siOdLePrzez lata szanująca się kobieta mo-

gła jeździć konno tylko w siodle o spe-cjalnej konstrukcji, umożliwiającym jazdę w spódnicy, z prawą nogą opartą na le-wej. dziś kobiety jeżdżą „po męsku”, sie-dząc na koniu okrakiem i w bryczesach, a nie w długiej sukni. jednak od pewnego czasu grono entuzjastek damskiego stylu jazdy powiększa się i zarówno w Polsce, jak i na świecie rozgrywane są zawody w skokach i ujeżdżeniu w damskim sio-dle – jak np. Mistrzostwa Polski amazonek. Podczas konkursów ocenia się zarówno sam przejazd, jak i prezencję zawodniczki oraz zgodność stroju z obowiązującym re-gulaminem.

Powrót do romantycznej przeszłości – jazda w damskim siodle zyskała w ostatnich latach wiele zwolenniczek


ODZnAKI JEŹDZIECKIEW zasadzie każda dyscyplina sportu posiada organizację, która wspoma-

ga jej rozwój, tworzy zasady i przepisy, organizuje szkolenia oraz wydaje od-powiednie licencje. Takie zadania wypełnia Polski związek jeździecki. celem Pzj jest popularyzacja jeździectwa, czuwanie nad jego rozwojem, szkolenie instruktorów i trenerów, rozwój tej dyscypliny w Polsce, wydawanie ośrod-kom odpowiednich certyfikatów, a także organizacja zawodów.

Odznaki jeździeckie pZJjednym ze sposobów popularyzacji jeź-

dziectwa i oceny umiejętności w tym za-kresie jest system odznak jeździeckich Pzj (brązowa, srebrna i złota). system odznak niesie ze sobą szereg korzyści:

wprowadza pewien porządek (w wie-lu zawodach amatorskich mogą starto-wać posiadacze co najmniej brązowej odznaki),

daje prosty instrument do pracy me-todycznej z drużyną (zdobycie odzna-ki aż prosi się o wpisanie w próbę na stopień). Wymagania na poszczególne odzna-

ki i lista zagadnień na egzamin teoretycz-ny znajduje się na stronie www.pzj.pl. Warto jednak wspomnieć, że:

egzamin na Odznakę Brązową Pzj skła-da się z próby ujeżdżenia na poziomie klasy L, próby skoków z przeszkodami do 70 cm i egzaminu teoretycznego,

egzamin na Odznakę srebrną Pzj skła-da się z próby ujeżdżenia na poziomie klasy P, próby skoków z przeszkodami do 90 cm i egzaminu teoretycznego,

egzamin na Odznakę złotą Pzj skła-da się z próby ujeżdżenia na poziomie klasy P (jednak według poleceń sędzie-go, a nie określonego programu), pró-by skoków z przeszkodami wysokości do 90 m i szerokości 100 cm, a także egzaminu teoretycznego,

egzamin może przeprowadzać wyłącz-nie egzaminator Pzj, wyznaczony przez Wojewódzką komisję egzaminacyjną,

egzamin można zdawać tylko w certy-fikowanym ośrodku Pzj,

podczas próby ujeżdżenia każdy prze-jazd sędziuje trzech niezależnych sę-dziów (jak w konkursie ujeżdżenia),

różne części egzaminu można odbywać na różnych koniach,

poszczególne części egzaminu, jeśli nie uda się ich zdać, można poprawiać od-dzielnie (ale do części skokowej moż-na przystąpić tylko po zaliczeniu ujeż-dżenia),

podczas egzaminu obowiązuje strój ga-lowy.

turystyczne odznaki jeździeckie pttK

Można także zdobywać Odznaki Gór-skiej i nizinnej Turystyki jeździeckiej PTTk. Turystyka jeździecka staje się co-raz bardziej popularna na całym świecie, W Polsce może pochwalić się już stulet-nią historią. Pod koniec XiX wieku tury-ści zapuszczający się w karpaty korzysta-li z pomocy hucułów i ich niewielkich, ale silnych i wytrzymałych koników, również zwanych hucułami. Współczesna górska turystyka jeździecka zaczęła się od nich – w stadninie koni huculskich w Gładyszo-wie.


Obecnie ten rodzaj turystyki rozwi-ja się w oparciu o sieć ośrodków górskiej turystyki jeździeckiej. najlepszym terenem do jej uprawiania są Beskidy i tam zlokali-zowana jest większość ośrodków. Wiele z nich jest afiliowanych przy PTTk. W ta-kich ośrodkach konie są dobrze przygo-towane. Można tam skorzystać zarówno z gościnnego boksu dla konia, jak i po-koju dla jeźdźca, a także liczyć na po-moc Przodownika Turystyki jeździeckiej PTTk.

Wokół ośrodków turystyki jeździec-kiej istnieją i stale powstają nowe szlaki jeździeckie, czyli trasy przygotowane do poruszania się po nich konno i wiodące przez ciekawe zakątki.

W programie turystycznych odznak jeździeckich znajduje się egzamin z umie-

jętności jeździeckich, elementy turystyki jeździeckiej i pieszej, a także wiedza teo-retyczna z zakresu jeździectwa i krajo-znawstwa. dzięki temu można ich zdo-bywanie doskonale wpleść w program obozu wędrownego, np. po Bieszczadach – część trasy pokonując pieszo, część kon-no, zdobywając informacje o regionie oraz uczestnicząc w mijanych ośrodkach tury-styki jeździeckiej w zajęciach teoretycz-nych.

Odznakę popularną można zdobywać mając już 10 lat, a brązową, srebrną i zło-tą – 14 lat. Wymagania na odznaki jeź-dzieckie mogą także dostarczyć zadań do prób na stopnie harcerskie. Lista ośrod-ków turystyki jeździeckiej i wymagania na odznaki znajdują się na stronie inter-netowej PTTk: www.pttk.pl.

zdobywanie turystycznych odznak jeździeckich warto włączyć do programu konnego obozu wędrownego drużyny


pODstAWy WEtErynArIIW razie choroby lub wypadku konia ważne jest szybkie zawiadomienie in-

struktora i wezwanie lekarza weterynarii. jednak aby wiedzieć, na co zwra-cać szczególną uwagę, przedstawiam kilka najczęściej zdarzających się urazów oraz zachorowań wraz z opisem postępowania. Mam nadzieję, że dzięki temu wasza opieka będzie skuteczniejsza, a konie – bezpieczniejsze.

kOLka (MOrzyskO)Ta przypadłość może doprowadzić

nawet do śmierci konia. kolka to nie-strawność uniemożliwiająca koniowi wy-próżnienie się, połączona z silnym bólem jelit. układ pokarmowy konia jest dłu-gi oraz wrażliwy, co sprzyja powstawaniu kolki. kolka może być spowodowana zje-dzeniem nieświeżego obroku, zatęchłego siana, mokrej trawy albo innych pasz łatwo fermentujących. Może ją wywołać za obfi-te zadawanie owsa albo za szybkie spoży-cie go po dużym wysiłku fizycznym. Może też pojawić się bez łatwych do określenia przyczyn. Ważne, żeby ją rozpoznać i od razu zacząć działać.

Objawy. jeśli zauważysz, że koń jest osowiały albo niespokojny, stara się położyć lub wytarzać, kopnąć nogą al-bo ugryźć w brzuch, poci się, przysia-da na zadzie, grzebie nogami, przestał jeść – to możesz podejrzewać kolkę.

Postępowanie. Po pierwsze – za-dzwoń po lekarza weterynarii, opo-wiedz, co się dzieje i niezależnie od pory poproś o natychmiastowy przy-jazd. Lekarze weterynarii znają swój za-wód i nie obrażają się o telefon o półno-cy – bo mają na uwadze zdrowie koni, którymi się opiekują. Po drugie – przy-kryj konia derką i wyprowadź z boksu. Okrycie derką (albo dwiema) rozgrze-wa konia, co nieco zmniejsza ból towa-rzyszący kolce. Możesz też mocno roz-cierać boki konia słomą, by go rozgrzać

i pobudzić perystaltykę jelit. nie mo-żesz pozwolić, by koń się położył – aż do przyjazdu lekarza weterynarii mu-sisz go oprowadzać stępem w ręku. zdania na temat lonżowania i kłuso-wania są podzielone, więc dla bezpie-czeństwa po prostu chodź z nim, trzy-mając go na uwiązie. koń nie może się tarzać, bo grozi to skrętem jelit, któ-ry może doprowadzić nawet do jego śmierci.koń z kolką nie może nic jeść ani pić

– na pewno do przyjazdu lekarza wete-rynarii, a zwykle później przez dzień albo dwa również. Po przyjeździe lekarza po-stępuj zgodnie z jego poleceniami.

naGWOżdżeniejest urazem podeszwy kopyta konia,

spowodowanym przebiciem jej ostrym przedmiotem, np. kawałkiem szkła, gwoź-dziem, drutem, kawałkiem metalu. Mo-że do niego dojść na padoku, ale częściej zdarza się podczas jazdy w terenie.

Objawy. zwierzę odczuwa ból, kule-je, w uszkodzonym kopycie widać ra-nę, zwykle też wbity w nie przedmiot. kopyto jest bolesne w miejscu urazu.

Postępowanie. najpierw trzeba usu-nąć przedmiot wbity w podeszwę ko-pyta. jeśli jesteś w terenie, to musisz odprowadzić konia w ręku, ponieważ chodzenie z dodatkowym obciążeniem w postaci jeźdźca pogłębi uraz. Wycią-gając wbity przedmiot, zwróć uwagę


na to, jak głęboko i w jakim kierunku był wbity (ta informacja może przydać się lekarzowi weterynarii). Po powro-cie do stajni zdezynfekuj ranę oraz za-łóż opatrunek (gaza wyjałowiona i ban-daż) na kopyto. do zagojenia się rany koń nie będzie mógł pracować.

PoDBicieTo też uraz kopyta. następuje w wy-

niku uderzenia o coś kopytem, ostrej jazdy po twardym podłożu (np. zmarzniętej zie-mi) lub niestarannego wyczyszczenia kopyt przed jazdą (to, czego z niego nie wyjąłeś, może uderzyć o podeszwę kopyta i spo-wodować uraz), czasami także powoduje je nieprawidłowe podkucie.

Objawy. Podstawowym objawem jest kulawizna. jeśli przy tym miała miejsce któraś z sytuacji urazogennych, to na-leży przyjąć, że nastąpiło podbicie.

Postępowanie. Tak jak w przypadku wszystkich urazów kopyta, najpierw dobrze je wyczyść, by sprawdzić, czy coś się w nie nie wbiło. jeżeli jesteś w terenie, musisz odprowadzić konia w ręku do stajni, by nie nadwerężać go dodatkowo. skontaktuj się z leka-rzem weterynarii, jego pomoc może być niezbędna.W stajni należy robić zimne okłady na

kopyto i postawić konia na mokrej glinie. Można także zrobić opatrunek z namo-czonego siemienia lnianego. koń nie bę-dzie mógł pracować przez kilka dni.

zaPOPrężenieTo uraz mięśni piersiowych spowodo-

wany ich przemieszczeniem się pod do-ciągniętym popręgiem. Może nastąpić, je-śli pozwolisz koniowi na schylanie się al-bo wykonasz ciasny zakręt (na przykład przy wyprowadzaniu z boksu).

Objawy. W miejscu przebiegania po-pręgu, od spodu brzucha konia, wy-stępuje obrzęk.

Postępowanie. W miejscu zapo-prężenia stosuj zimne okłady. na ko-niu można jeździć, ale do ustąpienia obrzęku wyłącznie na oklep (co zresz-tą dobrze robi na utrzymywanie rów-nowagi i jakość twojego dosiadu).

MięŚniOchWaTMoże pojawić się u konia, który jest do-

brze żywiony i został użyty do jazdy po kil-kudniowej przerwie w pracy, podczas któ-rej nie zmniejszono mu dawki owsa.

nieleczony – może być przyczyną in-nych schorzeń, silnego wycieńczenia, a na-wet śmierci konia.

Objawy. Podczas jazdy koń nagle za-trzymuje się, ma usztywnione mięśnie grzbietu, krzyża i zadu (poczujesz to poprzez sztywność chodu, np. moc-niejsze wybijanie w kłusie), intensyw-nie się poci, wydala brunatny mocz.

Postępowanie. Odprowadź konia do ciepłej stajni i przykryj go derką. We-zwij lekarza weterynarii.Mięśniochwatowi można zapobiegać,

zapewniając koniowi codzienną porcję ruchu, a jeśli z jakiegoś powodu (np. innej choroby) jest to niemożliwe – zmniejsza-jąc porcję owsa.

zaPaLenie ŚcięGiennajczęściej jego przyczyną jest zbyt

intensywny trening, skoki przez prze-szkody, niedostosowanie ilości pracy do możliwości konia.

Objawy. W niektórych przypadkach koń może kuleć. Miejsce, w którym doszło do zapalenia ścięgien, jest go-rące (najczęściej w okolicach stawu pęcinowego i ponad nim).

Postępowanie. chorą nogę trzeba schłodzić i zrobić zimny okład, w ko-lejnych dniach – stosować ciepłe okła-dy (owijki). do ustąpienia zapalenia koń nie może pracować.


KODEKs pOstępOWAnIA Z KOnIEm FEI(międzynarodowej Federacji Jeździeckiej)

Osoby zaangażowane w sporty konne powinny przestrzegać kodeksu po-stępowania z koniem oraz zasady, że dobro konia jest najważniejsze. W spor-tach konnych musi być ono zawsze i wszędzie uwzględniane i nie może być podporządkowane współzawodnictwu sportowemu ani innym celom (np. ko-mercyjnym).

1. Na wszystkich etapach treningu i przy-gotowań konia do startu w zawodach do-bro konia musi stać ponad wszystkimi in-nymi wymaganiami.

a) prawidłowe postępowanie z koniem Warunki panujące w stajniach, żywienie, me-

tody treningu muszą być zgodne z wymagania-mi fizjologicznymi i behawioralnymi koni oraz w żaden sposób nie mogą naruszać ich dobro-stanu. nie mogą być tolerowane metody sto-sowane zarówno na zawodach, jak i poza za-wodami, które mogłyby spowodować fizyczne lub psychiczne cierpienie konia.

b) metody treningu konie mogą być trenowane tylko w spo-

sób, który odpowiada ich możliwościom fizycz-nym i poziomowi dojrzałości do uczestniczenia w określonej dyscyplinie. nie mogą być pod- dawane żadnym metodom treningowym, które są niewłaściwe, powodują lęk lub do których nie są prawidłowo przygotowane.

c) podkuciekoń musi być prawidłowo podkuty, a pod-

kowiaki tak umiejscowione, aby nie powodo-wały ryzyka bólu i zranienia.

d) transportPodczas transportu konie muszą być w peł-

ni zabezpieczone przed zranieniem lub inną sytuacją wpływającą na ich zdrowie. Pojazdy muszą być bezpieczne, dobrze wentylowane, utrzymujące wysoki standard, regularnie de-zynfekowane i prowadzone przez fachowy personel opiekujący się końmi.

e) przejazdWszystkie podróże muszą zostać dokładnie

zaplanowane, a koniom należy zapewnić regu-larne okresy odpoczynku z dostępem do paszy i wody zgodnie z aktualnymi wytycznymi Fei.2. Konie i jeźdźcy muszą być prawidłowo wytrenowani i przygotowani do startu w zawodach.

a) zdrowie i kompetencja Tylko zdrowe konie i zawodnicy o sprawdzo-

nych umiejętnościach mogą brać udział w zawo-dach.

b) stan zdrowiakoń okazujący oznaki choroby, kulawizny lub

inne istotne dolegliwości lub objawy kliniczne nie może brać udziału w zawodach lub konty-nuować przebiegu, jeśli naraziłoby to na szwank jego zdrowie. W razie wątpliwości należy za- sięgnąć porady lekarz weterynarii.

c) lekinadużywania leków poważnie narusza do-

brostan konia i nie powinno być tolerowane. Po każdym leczeniu musi minąć odpowiedni czas pozwalający koniowi dojść do pełni zdro-wia, aby mógł wziąć udział w zawodach.

d) zabiegi chirurgicznejakiekolwiek zabiegi chirurgiczne zagrażają-

ce dobru konia lub bezpieczeństwu innych ko-ni i zawodników są niedozwolone.

e) klacze źrebne lub krótko po wyźrebieniu klaczom źrebnym powyżej czwartego mie-

siąca lub klaczom ze źrebakami nie wolno brać udziału w zawodach.


f) niewłaściwe użycie pomocynadużywanie naturalnych lub sztucznych

(np. bata, ostróg) pomocy nie może być to-lerowane.3. Zawody nie mogą zagrażać dobru konia.

a) teren zawodów konie mogą poruszać się tylko po odpo-

wiednim oraz bezpiecznym podłożu, zarówno podczas treningu, jak i w czasie konkursów.

Przeszkody muszą być skonstruowane tak, aby uwzględniały bezpieczeństwo konia.

b) powierzchnie, podłożeWszystkie podłoża, po których poruszają się

konie (spacer, trening, parkur), muszą być tak przygotowane, aby zmniejszyć ryzyko kontuzji.

c) wyjątkowe warunki pogodowe nie wolno rozgrywać zawodów w wyjątko-

wo niesprzyjających warunkach pogodowych, które mogłyby narazić na szwank bezpieczeń-stwo i dobro konia.

W sytuacjach ekstremalnych należy zrobić wszystko, aby złagodzić działanie niekorzyst-nych czynników na organizm zawodników (ko-nia i człowieka), np. podczas upału umożliwić szybkie schłodzenie.

d) warunki stajenne na zawodachstajnie muszą być bezpieczne, higieniczne,

wygodne, dobrze wentylowane, a boksy wy-starczająco duże, uwzględniające typ i tempe-rament konia.

czysta i dobrej jakości pasza, odpowiednia ściółka, świeża woda do picia, a także miejsce do mycia muszą być zawsze dostępne.

e) zdolność do podróżowania Po zawodach, koń musi nadawać się do po-

dróży powrotnej, zgodnie z wytycznymi Fei.4. Należy dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić koniom staranną opiekę po za-

kończeniu zawodów, a także humanitar-ne traktowanie po zakończeniu kariery sportowej.

a) opieka weterynaryjna na zawodach zawsze musi być lekarz we-

terynarii. jeśli koń jest skaleczony lub wyczer-pany podczas konkursu, zawodnik musi z nie-go zejść (lub wyprząc go), a lekarz weteryna-rii sprawdzić konia.

b) centrum pomocyW razie konieczności koń powinien być za-

brany przez ambulans i przetransportowany do najbliższego centrum w celu ustalenia dal-szej terapii. Poszkodowanemu koniowi nale-ży zapewnić odpowiednią pomoc przed trans-portem.

c) uszkodzenia (kontuzje) podczas zawodówPowierzchnia podłoża, częstotliwość rozgry-

wania konkursów oraz czynniki, które mogły-by stwarzać jakiekolwiek niebezpieczeństwa, powinny być szczegółowo analizowane w ce-lu wyeliminowania nieprawidłowości, a tym sa-mym zminimalizowania występowania kontuzji.

d) eutanazjajeśli kontuzja lub inna przyczyna spowodu-

je, że koń musi być uśpiony przez lekarza we-terynarii, należy to zrobić jak najszybciej oraz w najbardziej humanitarny sposób, aby ograni-czyć cierpienie zwierzęcia.

e) spokojna starość należy dołożyć wszelkich starań, aby konie

po zakończeniu kariery sportowej były trak-towane właściwie i humanitarnie.5. FEI zachęca wszystkie osoby działające w sporcie jeździeckim do stałego podno-szenia swojej wiedzy oraz umiejętności dotyczących wszelkich aspektów współ-pracy z koniem.


Literatura i organizacje jeździeckie Poza zbiórkami i zajęciami z jazdy konnej warto sięgnąć po lektury:

Harcerskie drużyny jeździeckie, pod red. P. M. rozdżestwieńskiego, horyzonty 2000 c. van andel, c. van Baalen, j. hinnemann, Ujeżdżenie jest proste, Warszawa 2007 G. heuschmann, Gdyby konie mogły krzyczeć, Warszawa 2007 j. M. kotowski, e. kaszuba-Warpechowska, ABC jeździectwa,Warszawa 1991 ch. Lange, Jazda konna. Etykieta, Warszawa 2006 W. Pruchniewicz, Akademia jeździecka, Warszawa 2005 s. swift, harmonia jeźdźca i konia, łódź 2004 B. szymczak, Chcę dobrze jeździć konno…, Warszawa 2002

Wiele ciekawych wiadomości można znaleźć także w internecie: dwutygodnik „konie i rumaki”: www.konieirumaki.pl jeździeckie centrum informacyjne: www.qnwortal.com Miesięcznik „koń Polski”: www.konpolski.pl Międzynarodowa Organizacja jeździecka (Fei): www.fei.org Polski związek jeździecki: www.pzj.pl Polski związek hodowców koni: www.pzhk.pl Portal z linkami do stron jeździeckich: www.horsesport.pl stowarzyszenie jeździeckie Osób niepełnosprawnych: www.hippoland.pl stowarzyszenie „W damskim siodle”: www.wdamskimsiodle.org strona poświęcona reiningowi: www.plrha.pl Wszystko o ujeżdżeniu: www.dressagedirect.com, www.dressage.pl

Wsparcie dla drużyn jeździeckich i harcerzy zainteresowanych jazdą konną oferują ośrodki prowadzone przez instruktorów harcerskich:

klub jeździecki „szarża” im. 8. Pułku ułanów ks. józefa Poniatowskiego w Bolęcinie prowa-dzony przez phm. M. reya, byłego drużynowego 8. krakowskiej drużyny kawalerii harcer-skiej im. 8. Pułku ułanów (www.szarza.bolecin.pl).

klub jazdy konnej „Bór” w Toporzysku prowadzony przez hm. d. Waligórskiego, byłego dru-żynowego drużyny harcerzy im. 3. Pułku strzelców konnych (www.toporzysko.pl).

spis treściWstęp.............................................................................................................................................3edukacja jeździecka.....................................................................................................................4Organizacja pracy drużyny.........................................................................................................6Oporządzenie konia.................................................................................................................12Technika i dyscypliny.................................................................................................................20Odznaki jeździeckie..................................................................................................................34Podstawy weterynarii...............................................................................................................36Kodeks postępowania z koniem...........................................................................................38Literatura i organizacje jeździeckie.......................................................................................40

Helena A. Jędrzejczak - specjalnosci.zhp.pl · Mamy nadzieję, że nasz poradnik zachęci was do...

Documents

Transcript of Helena A. Jędrzejczak - specjalnosci.zhp.pl · Mamy nadzieję, że nasz poradnik zachęci was do...