Hector Scerri

~UMENICZNE ZAANGAZOWANIE PAPIEZA FRANCISZKA'

1. Z WCZ;ESNIEJSZYCH WYPOWIEDZI J. M. BERGOGLIO

Ruch ekurneniczny narodzil si~ poza Koseiolem rzyrnskokatolickim doklad­nie st~ lat temu. W swoim rozmaehu w spos6b ofiejalny obj<jl Kosci61 katolieki w ezasie wzgl~dnie kr6tkiego. leez pelnego wydarzen pontyfikatu papieza lana XXIII. Od tej pory poez~tek kazdego pontyfikatu byl analizowany pod k~tem ekumenicznych refereneji kai:dej z os6b. kt6ra byla wybierana na Biskupa Rzy­mu. 13 marca 2013 r. bylismy swiadkami wyboru kard. lorge Mario Bergoglio na nowego papiei:a. W ci~gu kilku miesi~ey. jakie uplyn~1y od wyboru papiei:a Fran­eiszka. moglismy skupic nasz~ uwag~ na jego ekurnenieznyeh wypowiedziach. kt6re - jakkolwiek nieliezne - s~ niezwykle wai:ne.

Zar6wno wlaseiwe. jak i odkryweze wydaje si~ kr6tkie spojrzenie na mysl eku­meniczn~ Bergoglio sprzed wyboru na papiei:a. Spostrzei:enia Bergoglio znajduje­my w najbardziej chyba powszechnie tlurnaezonyrn jego dialogu z argentyIlskim rabinem Abrahamem Skorka. Wiele z tyeh rozm6w mi~dzy dwoma przyjaci6lmi zostalo opublikowanyeh w 2010 r. pod tytulem Sabre el cie/a y la tierra. Angielskie tlurnaezenie opatrzono tytulem 0 niebie i ziemi. z podtytulem Papiet Franciszek a wierze. radzinie i Kasciele w XXI wieku. Interesuj~ee jest. jakie moglo bye pierw­sze doswiadezenie innych chrzeScijan przez bardzo mlodego lorge Mario Bergo­glio. Opowiada 0 tyrn w kontekScie pewnej .. purytanskiej" tradycji. oddzialuj~cej na niekt6ryeh ezlonk6w jego najblii:szej rodziny:

,,[ ... ] wierzyli, :ie wszyscy protestanci id~ do pielda; pami~tam jednak jak pewne­go razu. gdy bylem z moj~ babci~. wspanial~ kobiet~. przeszly kolo nas dwie panie z Arrnti Zbawienia. Mialem pi~': a1bo szese lat i zapytalem babci~. czy one byly zakon­nicami. pOniewaZ mialy na sobie takie kapelusiki. jakie rrualy zwyczaj nosi':. Odpo-

I Opr. i tlum. z j~z. angielskiego P. Kantyka [przyp. red.l.

72 Hector Scerri

wiedziala mi: «Nie. one s~ protestantkami. ale dobrymi». Byla to m~drosc prawdziwej religii. Byly dobrymi kobietami. kt6re robily dobre rzeczy"'. .

Male nasionko. brzemienne praktyczn~ m~droSci~ i gl~bokim wejrzeniem. wywarlo ogromne wraienie na mlodym chlopcu. ktory pozniej lOstal ksi~dzem. a znacznie pMniej - Biskupem Rzymu. W czwartym rozdziale ksi~iki. ktory zbie­ra rozmowy pomi~dzy Bergoglio i Skorka na temat religii. przyszly papiei Fran­ciszek powiedzial:

"Bog pozwala si~ odczuwac w sercu kaidej osoby. On rowniei szanuje kultur~ wszyst­kich ludzi. [ ... ) Chrzescijanie wierz~. ie [Bog) objawia si~ nam i udziela si~ nam przez Jezusa Chrystusa. Co wi~cej. w ci~gu historii zaistnialy okolicznosci. klore dopro­wadzily do schizm i utworzyly r6ine wspolnoty. kl6re maj~ roine drogi przeiywa­nia chrzescijanstwa. jak np. reformacja. przeiylismy wojn~ trzydziestoletni~. kl6ra uksztaltowala r6ine wiary. Jest to trudne do zaakceptowania i byl to haniebny czas. ale taka jest rzeczywistosc. Bog jest cierpliwy. On czeka. B6g nie zabija. To czlowiek chce to czyniC w imi~ Boga. Zabijanie w imi~ Boga' to bluinierstwo"'.

W tym miejscu z jednej strony Bergoglio odniosl si~ do genezy r6inorodnosci tradycji chrzescijanskich. z drugiej - dotkn<!1 bolesnego miejsca. jakim jest prze­moc. morderstwa i wojna w imi~ religii. Przyznaje. ie r6ine wspolnoty wyznawaly "r6ine sposoby przezywania chrzescijanstwa~ ktore w tamtych czasach wiodly do straszliwych konfrontacji. Na szcz~scie epilOdy te nalei,! do lat minionych. Ostat­nie pi~cdziesi~ciolecie w szczegolnosci bylo swiadkiem znakow i gestow. dzi~ki ktorym chrzeScijanie nale4cy do r6inych KOSciol6w i W spolnot kOScidnych spotkali si~ ze sob~. dyskutowali nad zagadnieniami teologicznymi. modlili si~ wspolnie i angaiowali si~ we wsp61ne inicjatywy na rzecz wykluclOnych i cierpi~­cych. Utworzenie ponad pi~cdziesi~t lat temu wyspecjalilOwanej dykasterii Kurii Rzymskiej dla polepszania i promowania relacji ekumenicznych bylo pozytyw­nyrn krokiem we wlasciwyrn kierunku. Wiele dokurnentow; przeslan i wypowie­dzi na ten temat nast~pilo po ukazaniu si~ soborowego dekretu 0 ekumenizmie Unitatis redintegratio (1964).

Obecny pontyfikat. ktory wci~i znajduje si~ w swojej pocz~tkowej fazie. w sposob naturalny buduje na wysilkaeh poprzednich papieiy. Jest to prawdzi­we nawet w odniesieniu do ekumenicznego zaangaiowania Koseiola katolickiego. Celem tego przedloienia jest analiza gl6wnyeh gestow ekumenicznyeh papieia Franciszka. W mareu. kwietniu i maju 2013 r. eztery waine spotkania ekume­niezne odegraly istotn~ rol~ wsrod dzialaII nowego papieia. S,! to: spotkanie

2 J. M. Bergoglio, A. Skorka, On Heaven and Earth. Pope Francis on Faith, Family and the Church in the 2}Jf Century, London 2013, s. 73; wb. J. Barelli, John and Francis: two of a kind, "The Tablet" (15.06.2013). s. 5.

3 Tamie. s. 19.

Ekumeniczne zaangazowanie papieia Franciszka 73

z przedstawicielami innych Kosciotow i W spolnot kOScielnych 20 marca 2013 r., w dniu nast~puj~cym po oficjalnej inauguracji pasterskiej misji papieza Francisz­ka. Drugim wydarzeniem, rownie wielkiej wagi, jest spotkanie papieza Franciszka i gtowy Koptyjskiego Kosciota Ortodoksyjnego papieza Teodora II dnia 10 maja 2013 r. W dniu 14 czerwca 2013 r. papiez Franciszek przyj~t arcybiskupa Canter­bury Justina Welby'ego. Na czwarte wydarzenie, 28 czerwca, ztoZylo si~ spotka­nie papieza Franciszka z delegacj~ przyslan~ przez patriarchat Konstantynopola z okazji uroczystoSci swi~tych Piotra i Pawla.

2. PIERWSZE WlliKSZE WYDARZENIE EKUMENICZNE NOWEGO

PONTYFlKATU

Pierwsze znacz~ce spotkane ekumeniczne miato miejsce 20 marca 2013 r. w Sali KlementyIiskiej w Watykanie. Po slowach wypowiedzianych przez patriar­ch~ Bartlomieja [ papiez Franciszek zwroci! si~ do reprezentantow trzydziestu trzech Kosciolow i Wspolnot koscielnych, a tatie do przedstawicieli innych reli­gii. Slowa papieza Franciszka maj'l szczegolne znaczenie, bowiem potwierdzaj'l jego osobiste zaangazowanie ekumeniczne, ktore jest jednoczeSnie zaangazowa­niem KOSciola katolickiego. Na spotkaniu mozna odnotowac, pomi~dzy innymi, obecnosc nast~puj"cych przywodcow chrzeScijanskich: ormianskiego katolikosa Karekina Il, metropolity Wolokolamska Hilariona z patriarchatu moskiewskiego, anglikanskiego arcybiskupa Johna Sentamu, przewodnicz~cego 5wiatowej Fede­racji Luteranskiej Muniba Younana, przewodnicz'!cego Wspolnoty Kosciolow Reformowanych Jerry'ego Pillaya.

Warto tez odnotowac, ze po raz pierwszy od schizmy z prawoslawiem w 1054 r. patriarcha Konstantynopola przybyt na inauguracj~ pasterskiej misji Biskupa Rzymu.

Mark Woodruff, wiceprzewodnicz~cy Towarzystwa Sw. Jana Chryzostoma, ktore promuje w Wielkiej Brytanii relacje katolicko-prawoslawne, napisal, ze "odnoszenie si~ papie:ia Franciszka do siebie jako do Biskupa Rzymu bylo muzy­k,! dla uszu przywodcow prawoslawnych, dla ktorych kwestia prymatu papieskie­go od dawna stanowi problem dla zjednoczenia [Kosciolal. !ch uczestniczenie we Mszy swi~tej inauguracyjnej nowego papieza bylo znakiem ich nadziei na scislej­sz'! wspolnot{'.

Woodruff przytacza oswiadczenie patriarchy Konstantynopola wyjasniaj,!ce osobist'! decyzj~ Bartlomieja, by wzi,!c udziat w Mszy inauguracyjnej - "potrzeba

4 M. Woodruff. My brother Andrew. "The Tablet" (30.03.2013). s. 8; por. D. Sala. Francesco e la stagione ecumenica Germogli ... 1I Regno" 58/1141 (15.03.2013). s. 122; G. Brunelli. 1l Pastore. Primi pass; del nuovo Papa. tarn:ie. s. 123.

I I

I

! I ,

f

[

74 Hector Scerr;

uczynienia bardzo wyraznego kroku [ ... J, kt6ry m6glby miec trwale znaczenie"' . Woodruff, cytuj~c ekumeniczne elokwentne slowa ze strony internetowej patriar­chatu i komentuj~c spotkanie w Rzymie w dniu 20 marca pisze, ie

,,«I ... ] po tak dlugim okresie podzialu I ... ] autentyczne zjednoczenie b~dzie wyma­gala odwagi, przyw6dztwa i pokory. Zwaiywszy na dobrze udokumentowan,! prac~ papieia Franciszka na rzecz sprawiedliwosci spolecznej i jego obstawanie przy zdaniu, ie globalizacja jest krzywdz,!ca dla biednych I ... ], tradycje prawoslawna i rzyrnskoka­tolicka maj,! teraz na nowo moiliwosc wsp61pracy w sprawach wsp61nej troski I ... ]. Jednak taka praca wymaga uczynienia pierwszego kroku i wydawalo by si~, ie patriar­cha Bartlomiej chce taki krok uezynib •. W jednyrn z tych na poz6r nieformalnych leez donosnych gest6w, kt6rych zaczynarny oczekiwac od Franciszka, odpowiedZ byla natychmiastowa i wsp6lrnierna. Nast~pca Piotra pozdrowil nast~pc~ innego galilej­skiego rybaka jako «mojego brata Andrzeja»"' .

Papiei Franciszek podzi~kowal takZe obecnym na audiencji za ich duchow,! obecnosc poprzedniego dnia. Powiedzial:

"Wezoraj rano, podezas Mszy swi~tej, w waszych osobaeh dostrzeglem duehowo obecnosc reprezentowanyeh przez was wsp6lnot. Wydawalo mi si~, :ie w tym prze­jawie wiary prze:iywam w spos6b jeszcze bardziej przynaglaj,!ey modlitw~ 0 jednosc wszystkich wierz'!cych w Chrystusa. a jednoczesnie dostrzegam w tym w pewnym stopniu zapowiedi owej pelnej realizaeji, kt6ra zale:iy od planu Boga i na,zej lojalnej wsp6Ipracy'" .

Nast~pnie papiei Franciszek umiescil pocz'!tek swojego poslugiwania jako Biskupa Rzymu w kontekScie Roku Wiary, kt6ry zostal zaproponowany i zainau­gurowany przez jego poprzednika, papieia Benedykta XVI. Wyjasnil, jak ta ini­cjatywa dostarcza bodzca dJa wsp61nej drogi, w kt6r,! wybrali si~ wszyscy chrze­sCijanie, czyli drogi doswiadczania Jezusa Chrystusa, kt6ry wci,!i przeobraia wie­rz,!cych. Powiedzial:

"Rozpoezynam swoj,! poslug~ apostolsk,! w tym roku, kt6ry m6j ezeigodny poprzed­nik Benedykt XVI z naprawd~ natehnion,! intuiej,! oglosil w KOSciele katoliekirn Rokiem Wiary. Dzi~ki tej inicjatywie, kt6r,! pragn~ kontynuowac, maj,!c nadziej~, :ie b~dzie ona bodieem dla drogi wiary wszystkich, chda! on uezeiC SO roeznie~ rozpo­ez~cia II Soboru Watykar\skiego, proponuj,!c swojego rodzaju pielgrzyrnk~ ku temu, co dla ka:idego chrzesdjanina jest najistotniejsze: osobistego i przemieniaj,!cego zwi~zku z Jezusem Chrystusem8

•

5 Tami-e. 6 Tamie; zob. Borelli, John and Francis, s. 4. 7 Pope Francis, Address during the Audience with Representatives of the Churches and Ecclesi·

al Communities and of the different ReligiOns (20 March 2013), "I:Osservatore Rornano", wyd. ang. (27.03.2013), s. 7.

8 Tam:ie.

I J

Ekumeniczne zaangaiowanie papieia Franciszka 75

Warte podkreslenia s~ pewne wyrazenia uzyte przez papieza Franciszka, kt6-rych nie wypr6bowywal wczeSniej, ale kt6re s~ zaczerpni~te z jego mocnego prze­konania dotycz~cego podr6:i:y wiary - podr6zy wsp61nej dla wszystkich chrzesci­jan. W tej podr6:i:y s~ trudnosci i wyzwania, jednak pozostaje ona podr64 skie­rowan~ ku przyszloSci.

Brat Jan z Taize przyznaje, ze "obraz podr6:i:y I ... ] ma jedn~ wielk~ zalet~: dynamiczny, otwarty charakter. Dodatkowo dobrze wsp6lbrzmi z mentalnosci~ naszych czas6w, pozwala nam uchwyciC stopniowy charakter samoobjawiania si~ Boga, wymiar ryzyka, przygody, kt6ry jest tak podstawowy dla :i:ycia wiary"'. Wszyscy zgadzamy si~ z tym, ze istniej~ r6:i:ne rodzaje podr6:i:y; jednak w kon­tekScie tego przedlozenia i w swietle sl6w papieza Franciszka z 20 marca 2013 r. mozemy skoncentrowac si~ na podr6:i:y ekumenicznej, kt6ra jest inspirowana przyjmowaniem ekumenicznego idealu jako jednego z aspekt6w wprowadzania wiary w praktyk~, gdy jako chrzeScijanie z r6:i:nych Kosciol6w i Wsp61not kosciel­nych pod~zamy w poszukiwaniu Boga.

Brytyjski teolog Nicholas Lash pisze: ,,wiele dr6g spotyka si~ w miejscu piel­grzymki. Ludzie przychodz~ z r6:i:nych kierunk6w, z r6:i:nymi zamiarami, r6:i:ny­mi marzeniami, z r6:i:nymi historiami. I ... ] Jak wszystkie swi~te miejsca, miejsca pielgrzymkowe s~ mikrokosmiczne. To, co tam mozna znaleic, to nie mniej niz wszystko: nas samych, spoczynek naszego serca, powrot do domu w Bogu"IO. C6:i:, podr6:i:e wszelkiego rodzaju, czy to z pobudek swieckich, czy to z powodu cie­kawoSci, czy to z racji wewn~trznych albo duchowych, poci~gaj~ za sob~ jakies przejscie, jakieS wyjScie, ruch z miejsca znanego do, byc moze, miejsca niezna­nego; podr6:i:e wymagaj~ opuszczenia bezpieczenstwa i komfortu swojego domu i wkroczenia na sciezk~, kt6ra moze byc kr~ta, pelna niebezpieczenstw i niepew­nail. Te kategorie dobrze opisuj~ podr6:i: ekumeniczn~.

W tym samym przem6wieniu papid Franciszek dotkn~l zagadnienia rozwija­j~cych si~ relacji ekumenicznych. U:i:ywaj~c okreslen braterskich i przyjacielskich, powiedzial do patriarchy Bartlomieja i r6:i:nych obecnych tam deJegacji ekume­nicznych: ,,wraz z wami nie mog~ zapomniec tego, co oznaczal6w sob6r dla drogi ekumenicznej"12. Kontynuowal, cytuj~c slowa papieza Jana XXIII z wiekopomne­go przeslania na inauguracj~ 11 Soboru Watykanskiego: "Kosci61 katolicki uwaza za sW6j obowi~zek aktywne dzialanie, aby spelnila si~ wielka tajemnica tej jedno­sci, 0 jak~ Jezus Chrystus prosil w zarliwej modlitwie Ojca Niebieskiego w obliczu zbliiaj~cej si~ Jego krwawej Ofiary"B Papiez Franciszek wyjasnial te prorocze slo-

, Brother John ofTaire. The Pilgrim God. A Biblical Journey. Portland 1985. s. 3-4. 10 N.Lash. Theology for Pilgrims. London 2008. s. 167. 11 Por. H. Scerri, Wayfaring and Seafaring: A 71leological Reading of the 'Mediterranean Journey',

.The Person and the Challenges' 1 (2011). s. 73. 12 Pope Francis, Address during Audience with Representatives of the Churches and Ecclesial

Communities and of the differen t Religions, s. 7. 13 Tamie.

76 Hector Scerri

wa wygloszone w 1962 r., powtarzaj~c Chrystusowe pragnienie jednosci pomi\,­dzy Jego uczniami. Powiedzial:

"Tak, drodzy bracia i siostry w Chrystusie, ezujrny siI' wszysey wewnl'trznie zjednoeze­ni z rnodlitwq naszego Zbawiciela podezas Ostatniej Wieezerzy, z lego wezwaniern: ut unum sint. [Aby byli jedno]. Prosrny milosiernego Ojea, abysmy iyli w petni tq wiarq, kt6rq otrzymalismy jako dar w dniu naszego ehrztu, i abysmy mogli 0 niej swiadezy': swobodnie, radosnie i odwaznie. B~dzie to nasza najlepsza sluzba dla sprawy jed­nosci chrzescijan. sluzba nadziei dla swiata wci,!z naznaczonego jeszcze podzialami. konfliktami i rywalizaejq. Im bardziej bl'dziemy wierni lego woli w myslaeh, slowaeh i ezynaeh, tym bardziej bl'dziemy reaWe i istotnie [rzeezywiscie i substancjalnie] zmierzac w kierunku jednosci"14.

Pozyteczna moze bye analiza lingwistyczna przyslowk6w uzytych przez Bisku­pa Rzymu, szczegolnie tych uzytych do opisania sposobu, w jaki dajemy swia­dectwo wspolnie jako chrzescijanie: swobodnie, radosnie i odwaznie. Co wi\,cej, przyslowki uiyte przez papieia Franciszka w odniesieniu do drogi ekumenicz­nej, na ktor~ wkroczyli chrzescijanie, rowniei warte s~ odnotowania: rzeczywiscie i substancjalnie. Te ostatnie wyraienia s~ bardzo trafne, pomijaj~c fakt, ze w Tra­dycji katolickiej te przyslowki uiywane s~ do opisywania bardzo wainych i cen­tralnych prawd wiary. I znow to, co zostalo powiedziane dotychczas, wskazuje na dalece id~ce zaangazowanie ekumeniczne papida Franciszka. Zostalo to jeszcze wyrainiej wypowiedziane w tym samym przemowieniu: "Ze swej strony pragnl' zapewniC, w slad za mymi poprzednikami, 0 zdecydowanej woli kontynuowania procesu dialogu ekumenicznego i jui teraz dzi<;kuj\, Papieskiej Radzie ds. Popie­rania Jednosci Chrzescijan za pomoc, ktor~ nadal bl'dzie sluiye w moim imieniu tej szlachetnej sprawie"". Uderza nie tylko klarownie ujl'te w slowa wYraienie intencji papieia Franciszka, lecz takie zwrocenie si, z prosb~ do innych chrze­scijan 0 modlitw<;: "Prosz\, tei was 0 lask<; szczegolnej modJitwy za mnie, abym mogl bye Pasterzem wedlug serca Chrystusa"16. Jest to, w mojej opinii, ogromnie poruszaj~ce oswiadczenie ze strony przywodcy Kosciola katolickiego prosz~cego o modlitw<; wstawiennicz~ zanoszon~ przez innych chrzescijan za niego. Komen­tuj~c dwa pierwsze tygodnie nowego pontyfikatu w swietle relacji katolicko-pra­woslawnych, Mark Woodruff utrzymuje, ie

"Intencja Papieia Franciszka, aby zaufac i pracowac z «Kosciolem lokalnym». wsp61-brzmi z pogl~darni wielu prawoslawnyeh. Wyglqdali oni oznak, ie kolegialnos.: przedlozona przez II Sob6r Watykanski stanie siI' rzeczywistosciq. Zauwaiyli, ie [FranciszekJ nie nazwal siebie NajwyZszym Kaplanem ezy nawet Papieiern, ale Bisku­pem Rzymu. B<;dq chcieli zobaczy':, jak Prymas Kosciola w Rzymie «przewodzqcego

14 Tamie. IS Tami.e. 16 Tam:ie.

Ekumeniczne zaangai owanie papiei a Franciszka 77

w milosei» b~dzie tral:towal W sehodnie Koscioly Katoliekie: jako podzespoly glo­balnej organizaeji rzymskokatoliekiej ezy jako Koseioly darzone szaeunkiem, mocno zakorzenione w swyeh lokalnyeh ojezyznaeh [ ... ]. Pokaie to, jak nowy papiei wyobra­ia sobie odnowienie komunii pomi~dzy katolikami i prawoslawnymi, jako ie W sehOd i Zaeh6d mus~ polega': na sobie na przyszlosc. Prawoslawni b~d~ mieli nadziej~, ie rzeczywiscie papiez Franciszek. Brat Piotr Brata Andrzeja. «zna nasz Kos~i6h) " 17 .

3. Si>OTKANIE Z PAPIEZEM KOPTYJSKIEGO KOScIOLA ORTODOKSYJNEGO

TEODOREM II

Drugie wydarzenie ekumeniczne 0 donioslym znaczeniu w pierwszych mie­si~cach pontyfikatu nowego Biskupa Rzymu to historyczne spotkanie z koptyjskim patriarch~ Aleksandrii papiezem Teodorem II dnia 10 maja 2013 r. Przemowienie papieza Franciszka jest doprawdy pami~tne ze wzgl~du na wiele zawartych w nim ogromnej wagi sformulowan, ktore rzucaj~ cenne swiatlo na uznanie ze strony Stolicy Rzymskiej dla "nieocenionej spuseizny m~czennikow, teologow, swi~tych mnichow i wiernych uczniow Chrystusa, ktorzy przez wiele pokolen dawali swia­dectwo Ewangelii, cz~sto w sytuacjach bardzo trudnych" l8. Wspomniana zostala czterdziesta rocznica pami~tnego spotkania pomi~dzy dwoma ich poprzednika­mi. Rzeczywiscie 10 maja 1973 r. papid Pawel VI spotkal si~ z papidem Szenud~ Ill, a spotkanie to "po wiekach wzajemnego oddalenia zjednoczylo rich] w usci­sku pokoju i braterstwa"". W lutym 2000 r. w kontekSeie jednej ze swych pielgrzy­mek podczas Wielkiego Tubileuszu - pielgrzymki na Synaj i do Egiptu - bl. Tan Pawel II rownid spotkal si~ z papiezem Szenud~ Ill.

W tym swietle Wsp61na deklaracja obu Kosciolow z 1973 r. "stala si~ kamie­niem milowym na drodze ekumenicznej i dala poc~tek Komisji ds. Dialogu Teo­logicznego mi~dzy naszymi Kosciolami"20. Wsp61na deklaracja Pawla VI i Szenu­dy III uwypukJa wiele elementow wspolnych dla obu Koseiolow. Papiez Franei­szek zaakcentowal to w Deklaracji przyj~tej przez ich poprzednikow:

"zgodnie z apostolsk~ tradyej~, [nasze Koseioly] wyznaly «jedn~ wiar~ w Boga Jedne­go i Tr6jjedynego» i w «b6stwo Jedynego Weielonego Syna Boiego [ ... ], Boga dosko­nalego w swej boskosei i doskonalego ezlowieka w swym ezlowieezenstwie». Przyzna­Iy, ie iycie boskie jest nam dawane i oiywiane za pomoq siedmiu sakrament6w, i ie ezuj~ si~ zl~ezone we wsp6lnym oddawaniu ezci Matee Boiej"" .

17 M. Woodruff, My brother Andrew, s. 9. 18 Papiez Franciszek, Ekumenizm cierpienia. Audiencja dla Papiei a Teodora /I i czlonk6w

de/egacji Koptyjskiego Kosciola Ortodoksyjnego, OsRomPol34 (2013), nr 7, s. 9-10. 19 Tarnie. 20 Tarnze. 21 Tarnze.

78 Hector Scerri

W swoim przemowieniu papiei Franciszek wyraial uznanie dla wysilkow Wspolnej Komisji i zauwaiyl, ie jej dokonania pomnoiyly dialog z Orientalnymi KOSeiolami Ortodoksyjnymi.

Chociai zagadnienie chrztu pozostaje kwestiq bardzo drailiwq w relacjach mi,dzy katolikami a wieloma Kosciolami ortodoksyjnymi, wlqczajqc w to orto­doksyjnych Koptow, szczegolnie w kontekScie malienstw mieszanych, papid Franciszek w pozytywnym i optymistycznym tonie podkreslal fakt, ie chrzescijan z obu Kosciolow rzeczywiSeie "Iqczy jeden chrzest, ktorego szczegolnym wyrazem jest nasza wspolna modlitwa, oczekujqca dnia, w ktorym wypelni si, pragnienie Pana i b,dziemy mogli pie z jednego kielicha"22.

W zruszajqcym tematem, ktory papiei Franciszek podjql w swym przemowie­niu, byla wdzi,cznosc wobec glowy Ortodoksyjnego KOSeiola Egiptu za trosk, okazanq przezen Koptom katolikom. W kraju, w ktorym podnosi glow, islamski fundamentalizm, wzajemna pomoc okazywana sobie przez chrzeScijan jest rzeCZq podnoszqcq na duchu. Doprowadzilo to do powolania do iycia Narodowej Rady Kosciolow ChrzeScijanskich w Egipcie. Papiei Franciszek przyznal, ie inicjaty­wa ta "staje si, wainym znakiem woli wszystkich wierzqcych w Chrystusa, aby w codziennym iyciu rozwijae coraz bardziej braterskie stosunki i sluiye calemu spoleczenstwu egipskiemu, ktorego Sq integralnq cz"Sei,,'''.

Biskup Rzymu wyrazil swoje uznanie dla wysilkow podj,tych przez patriarch~ mowiqc:

"Chcialbym, aby Wasza SWiqtobliwosc wiedzial, ze zaangazowanie Waszej Swiqtobli­wOSci w sprawc; jednosci wier~cych w Chrystusa. jak r6wniez czujna troska 0 losy wlasnego kraju i rol~ wsp6lnot chrzeSeijanskich w spoleczenstwie egipskim znajdujq gl~boki oddiwi~k w sercu Nast~pcy Piotra i calej wsp61noty katolickiej"".

Innym tematem 0 wielkim znaczeniu podlcreSlonym przez papieia Franciszka w czasie spolkania !O maja jest ekurnenizm cierpienia. Prawdq jest, ie ekumenicz­na droga ma wiele aspektow, szczegolnie dialog teologiczny, wspolpraca huma­nitama i diakonia oraz przyjain zwyklych ludzi. Jednakie, wspolne cierpienie doswiadczane przez oddzielonych braci z pewnosciq sprzyja jednoSci chrzescijan. Totei, doskonale swiadom trudnosci, w jakich cz,sto znajdujq si, chrzeScijanie w Egipcie, Biskup Rzymu przyznal:

,,«Tak wi~c, gdy eierpi jeden czlonek, wsp6lcierpi~ wszystkie inne czlonki; podob­nie gdy jednemu czlonkowi okazywane jest poszanowanie, wsp6lradllj~ si~ wszystkie czlonki" (1 Kor 12, 26). Takie jest prawo chrzeSeijanskiego zyeia, i w tym sensie moze­my powiedziec. ie istnieje takie ekumenizm cierpienia: jak krew mc;czennikow byla

22 Tami-e. H Tami e. 24 Tamie.

Ekumeniczne zaangaiowanie papieia Franciszka 79

dla Kosciola nasieniem sily i plodnoSci, tak dzielenie codziennych cierpien moze stae si~ skutecznym narztrdziem jednosci"2S.

4. SPOTKANIE Z ARCYBISKUPEM CANTERBURY

Jest zaprawd~ uderzaj,!ce, jak bardzo pierwsze miesi,!ce pontyfikatu papieia Franciszka zostaly naznaczone wydarzeniami 0 wielkiej donioslosci ekumenicz­nej. 14 czerwca 2013 r. Papiei Franciszek przyj,!1 Justina Welbyego, arcybisku­pa Canterbury i prymasa Wsp6lnoty Anglikanskiej". W odpowiedzi na mow~ wygloszon,! przez Welbyego, w kt6rej stwierdzil, ie czuje si~ "jak w domu': Biskup Rzymu przypomnial uprzejme slowa papieia Pawla VI z 1966 r., do 6wczesnego arcybiskupa Caterbury Michaela Ramsey'a podczas jego wizyty w Rzymie. Papiei Franciszek wyrazll z serca piyn,!c,! wdzi~cznosc wobec arcybiskupa Welbyego za to, ie w czasie jego instalacji w katedrze w Canterbury w marcu - dokladnie w czasie pierwszych dni po wyborze Franciszka - przewodniczyl modlitwie zgro­madzenia za nowego Biskupa Rzymu. Nie dziwi wi~c, ie w swoim przem6wieniu papiei Franciszek powiedzial do arcybiskupa Welby'ego: "mysl~, ie rozpocz'!wszy swoj,! poslug~ w odst~pie kilku dni jeden od drugiego, zawsze b~dziemy mieli szczeg6lny motyw, by si~ nawzajem wspierac w modlitwie"" .

Ojciec Swi~ty odni6s1 si~ do d1ugiej historii bolesnych i zloionych relacji pomi~dzy Kosciolem rzymskokatolickim i Kosciolem Anglii (Church of England). Nast~pnie wyrazil uznanie dla niemalych krok6w poczynionych na przestrzeni ostatnich pi~cdziesi~ciu lat, w kt6rych [historia tal:

,,[ ... ] charakteryzowala si~ jednak procesem zblizenia i braterstwa, za co musimy szczerze dzi~kowae Bogu. Proces ten dokonywal si~ zar6wno przez dialog teologiczny, w tym prac~ Mi~dzynarodowej Komisji Anglikansko-Rzymskokatolickiej, jak i nawi,!­zywanie na wszystkich poziomach serdecznych relacji oraz codziennego wsp6tzycia, charakteryzuj,!cego si~ gl~bokim wzajemnym szacunkiem i szczer'! wsp6Ipraq"".

Bylo to, wedlug mnie, bardzo przemyslane ze strony papieia Franciszka, aby odwolac si~ do szczerych wysilk6w poczynionych przez czlonk6w W sp6lnoty

2S Tarnze. 26 W rzeczywistosci arcybiskup Canterbury jest realnym zwierzchnikiem tylko swojej prowincji:

Canterbury. zas nosi tytut "Prymasa calej Anglii" (w odreznieniu od abpa Yorku. ktery nosi tytut "Prymasa Anglii"). W stosunku zas do pozostalych prowincji twor"!cych Wsp61not~ Anglikansk~ na 5wiecie arcybiskup Canterbury sprawuje jedynie przewodnictwo honorowe [przyp. red.].

27 Papiez Franciszek. przem6wienie do fego Milosci fustina We/byego, Arcybiskupa Caterbury, 14 czerwca 2013 r., http://ekai.pl/wydarzenia/x67977/papiez-do-anglikanow/. Wersja angielska: Pope Francis, Address to His Grace Justin Welby, Archbishop o/Canterbury (14 June 2013), .. t:Osservatore Romano~ wyd .• ng. (19.06.2013), s.16.

28 Tami.e.

80 Hector Scerri

Anglikanskiej, by zrozumiee motywacj~ stoj~c~ za wprowadzeniem przez Bene­dykta XVI przez [konstytucj~ J Anglicanorum coetibus kanonicznej struktury odpowiadaj~cej iyczeniom grup anglikan6w, kt6re wyrazily pragnienie grupowe­go przyst~pienia do Kosciola katolickiego. Przywoluj~c opini~ swego poprzedni­ka, Franciszek przyznal w swym przem6wieniu do Welby'ego: "Jestem pewien, ie pozwoli to swiatu katolickiemu lepiej zrozumiee i docenie tradycje duchowe, liturgiczne i duszpasterskie, stanowi~ce dziedzictwo anglikanskie"29. Innymi slo­wy, papid Franciszek oswiadczyl, ie nie chodzi tylko 0 "zakwaterowanie" angli­kan6w, kt6rzy chcieli bye przyj~ci do Kosciola katolickiego przy jednoczesnym zachowaniu ogromnej cz~Sci swojej tradycji, lecz r6wniei 0 docenienie przez katolik6w bogactwa anglikanskiej tradycji, szczeg6lnie jej bogatego dziedzictwa duchowego, wyraionego w modlitwach liturgicznych, pieSniach i pismach jej wielkich duchowych mistrz6w.

W swoim przem6wieniu papiei Franciszek skupil si~ na wadze wsp6lnej pra­cy dla polepszenia relacji ekumenicznych. Zaangaiowanie jego samego w ekume­nizm nie budzi w~tpliwosci, 0 czym swiadcz~ slowa wypowiedziane do arcybi­skupa Canterbury: "Dzisiejsze spotkanie, m6j Drogi Bracie, jest okazj~, by przy­pomniee nam, ie zaangaiowanie na rzecz poszukiwania jednosci chrzescijan nie wyplywa z przyczyn natury praktycznej, lecz z woli samego Pana Jezusa Chrystu­sa, kt6ry uczynil nas swymi braemi i synami jednego Ojca"JO.

Biskup Rzymu podkreSlil wag~ modlitwy w poszukiwaniu jednoSci chrzeSci­jan. Na zagadnieniu ekumenizmu duchowego skoncentrowaly si~ obrady plenar­nego posiedzenia Papieskiej Rady ds. Popierania Jednosci Chrzescijan w 2013 r. Jak zaznaczyl poprzedni prefekt Rady, kard. WaIter Kasper. "modlitwa 0 jed­nose to kr6lewskie wrota ekumenizmu: ona prowadzi chrzescijan do spojrze­nia w swieiy spos6b na Kr6lestwo Boie i na jednose KOSciola [ ... J. Ekumenizm duchowy wymaga takZe "przemiany serca i swi~tosci zycia» wynikaj~cej z Jezuso-

29 Tamie. W tym kontekscie warto odnotowae wypowiedi anglikanskiego biskupa Argentyny Gregory'ego Venablesa, wowczas prymasa prowincji Southern Cone. Powiedzial on, ie gdy opubliko­wano w 2009 r. Anglicanorum coetibus, kard. Bergoglio wyrazil sift z rezerw'! 0 nowych strukturach stwierdzaj,!c,:ie nie byly one .. zupelnie konieczne': Venables mial pOwiedziee: .. Pewnego ranka lkard. Bergoglio] zaprosil mnie na sniadanie i powiedzial jasno, :ie ordynariat nie jest wcale potrzebny oraz ie KOSci61 potrzebuje nas, odnos24c sift do anglikan6w l ... ). M6wil calkiem uczciwie: «chcemy, iebyscie byli sob'!» [ ... ], mowil to do mnie, jako do swego anglikanskiego przyjacieJa: «osobiscie cenift was anglikan6w takimi, jakimi jestescie, nie widzf potrzeby. byscie przestali bye anglikanami». [ ... 1 To osobiste zdanie, a teraz on jest w zupelnie innym miejscu I ... ]. (Jako Papiei] bftdzie z pew­nosciCl wspanialomyslny dla tych, ktorzy S<J. w ordynariacie, jak i dla tych, kt6rzy nie s<J.. Nie dawal do zrozumienia. ie bylo to albo tymczasowe. albo blftdne - po prostu powiedzial. ie wolal abysmy byli anglikanami. tak jak teraz jesteSmy': Co wiftcej, Venables utrzymywal, :ie Bergoglio okaie sift "Papie­zem ekumenicznym i duszpasterzem, takim jakim byl za swego czasu w Argentynie" (por. L. Todd, Bergoglio raised doubts about need for ordinariate, "The Tablet" (23.03.2013), s. 38; artykul wstftpny Frands looks to thefuture • .. The Tablet" (22.06.2013). s. 2).

30 Pope Francis. Address to His Grace Justin Welby, Archbishop of Canterbury (14 June 2013), s. 16.

Ekumeniczne zaangazowanie papieza Franciszka 81

wego wezwania do nawrocenia"31. W swoim wainym czerwcowym przemowieniu papiei Franciszek niejednokrotnie powracal do wewn~trznej sHy, jaka wyzwala si~ dzi~ki modlitwie promuj'lcej jednosc chrzeScijan. Powiedzial, ie "z modlitwy dzien po dniu odnowi si~ zaangaiowanie pod'liania ku jednosci, ktore mogloby znaleic wyraz we wspolpracy w rMnych dziedzinach iycia codziennego"".

Nast~pnie omowil szczegolowo rMne moiliwe sposoby wspolpracy pomi~­dzy Chrzescijanami nalei'lcymi do rMnych Tradycji, we wspolnej promocji podstawowych wartosci chrzescijanskich, takich jak swi~tosc iycia, rodzina jako centrum spoleczenstwa, osi'lgni~cie sprawiedliwosci spolecznej, b~d'lcej w slui­bie dobra wspolnego, szacunek dla wykluczonych oraz zaangaiowanie na rzecz pojednania na wszystkich szczeblach". W podsumowaniu swojego przemowienia papid Franciszek przyznal, ie

"jednosc, kt6rej szczerze pragniemy, jest darem, ktory przychodzi z wysoka i jest oparty na naszej komunii milosci z Ojcem, Synem i Duchem $wi~tym. I ... ]. Drogi Bracie. pod<lzajrny ku jednosci. zjednoczeni po bratersku w milosci i odnosz<lc sit: nieustannie do Jezusa Chrystusa. naszego starszego Brata"3-4.

Bylo to, wedlug mnie, bardzo trafne podsumowanie podnosz'lcego na duchu przemowienia, najnowszego z dlugiej serii przem6wien wymienionych pomi~dzy kolejnymi Biskupami Rzymu a arcybiskupami Canterbury.

5. PAPIEZ FRANCISZEK PRZYJMUJE WAZN1 DELEGACjJ? Z PATRIARCHATU

KONSTANTYNOPOLA

Pi'lty i ostatni tekst, kt6ry jest analizowany w tym przedloieniu, to przem6-wienie papieia Franciszka do delegacji przybylej z patriarchatu Konstantynopola na uroczystosc Swi~tych Piotra i Pawla. Godny pochwaly zwyczaj wymiany dele­gacji pomi~dzy naszymi dwoma Kosciolami, zapocz'ltkowany w 1969 r., jest iro­diem wielkiej radosci, wyznal Ojciec Swi~ty. Papiei podkreslil wag~ tego rodzaju osobistych spolkan, kt6re daj'l swiadectwo "gl~bokim wi~zom, jakie l'lcz'l Kosci61 Konstantynopo!a i Kosci61 w Rzymie w wierze, nadziei i miloSci"35. Przywolu­j'lc osobist'l obecnosc patriarchy Bartiomieja I na uroczystej inauguracji swojej misji jako Biskupa Rzymu, papiei Franciszek podkreSliI raz jeszcze niezwykiy

31 W Kasper. A Handbook of Spiritual Ecumenism, New York 2007, s. 1l. 32 Papiei Franciszek. Przemowienie do /ego Milosci justina Welbyego, Arcybiskupa Caterbury, 14

czerwca 2013 r. 33 Por. tamie. 3~ Tamie; por. Ch. Lamb, Welby and Francis to review relations between Churches. "The Tablet"

(15.06.2013), s. 30. )5 Pope Francis, Address to the Delegation of the Ecumenical Patriarchate of Constantinople (28

June 2013), "LOsservatore Romano", wyd. ang. (3.07.2013), s. 5.

82 Hector Seem

charakter tego g!~bokiego i "przepi~knego gestu"36 ze strony patriarchy i Koscio!a Konstantynopola.

Odpowiadaj,!c rnetropolicie Pergamonu Iohnowi [ZizioulasowiJ, przewodni­cz'!cemu delegacji, kt6ry powiedzia!, i.e poszukiwanie jednosci chrzeScijan "nie jest luksusem, lecz podstawowym zadaniem'; papiei. Franciszek podkreSlil pilnosc tego wsp61nego zadania. Skupi! si~ na odpowiedzialnoki za dawanie wsp6lnego swiadectwa, szczeg6lnie w obliczu tak wielu tragicznych sytuacji w dzisiejszym swiecie:

"W naszym swiecie, ktory jest glodny i spragniony prawdy, miloki, nadziei i jednoki, dawanie przez nas swiadeetwa wymaga, abysmy byli w stanie glosi': jednym glosem dobq nowin~ Ewangelii i razem sprawowac Boskie Misteria nowego zycia w Chrystu­sie! Jestesmy swiadomi, :ie jednosc jest w pierwszym rz~dzie darem Boiym, 0 ktory musimy modlic si~ nieustannie. ba do nas wszystkich na]ezy przygotowanie wtasci­wyeh warunkow, uprawianie gleby naszego serea, dla przyj~eia tej wielkiej lask;" " .

Iak moglismy to dostrzec powyi.ej, przy okazji spotkan ekumenieznych na tak wysokim szczeblu, Ojeiec $wi~ty zawsze wyrai.al swoje uznanie dla niestrudzonej pracy wykonywanej przez r6i.ne wsp6lne komisje, kt6re gromadz,! przedstawicieli katolickich oraz przedstawicieli innych Koscio!6w i Wsp6lnot koscielnych. Pod­czas spotkania z delegacj,! greckiego prawos!awia papiei. Franciszek odni6s! si~ do cennego wkladu w spraw~ jednosci chrzeScijan wnoszonego przez Mi~dzyna­rodow,! Komisj~ Mieszan'! do Dialogu Teologicznego, kt6rej wsp6!przewodnicz'! rnetropolita Iohn [Zizioulas 1 i kard. Kurt Koch, prefekt Papieskiej Rady ds. Popie_ rania Jednosci Chrzekijan. Wyrai.aj'!c zadowolenie z pracy dokonanej w rninio­nych dekadach, Biskup Rzymu z realizmem zauwai.y!, ie wci,!i istniej,! dziedziny, kt6re oddzielaj,! od siebie nasze dwa Kokioly i kt6rych nie powinniSmy ukrywac. Powiedzial, ie Komisja Mieszana

"ju:i wypraeowala wiele wsp6lnyeh tekstow, a obeenie przedmiotem studiow s~ deli­katne kwestie dotyez~ee teologieznyeh i eklezjologicznyeh relaeji pomi~dzy pryma­ejalnosci~ i synodalnosei~ w iyciu Kosciola. Znamienne jest to, :ie udaje si~ dzis wspolnie podejmowac refleksj~, w prawdzie i milosei 0 tyeh kwestiaeh, zaczynaj~e od tego co nas I~ezy, nie ukrywaj~e jednak tego, co nas jeszeze dzieli"l8.

Papiei Franciszek przez caly czas objawia spojrzenie praktyczne i realistyczne stwierdzajqc, ie wysilki Komisji Mieszanej nie polegaj,! na abstrakeyjnych dys­kusjach, lecz stanowi,! powai.ne studium poszezeg6lnych aspekt6w teologii cha­rakterystycznych dla poszczeg6lnych tradycji. lest to wai.na zasada, kt6ra w natu­rainy spos6b rna zastosowanie do dialogu z innymi Koscio!ami i W sp6lnotami

)6 Tamie. 37 Tarnie. 38 TamZe.

Ekumeniczne zaangatowanie papieza Franciszka 83

koscielnymi. Zwracaj'lc si~ do delegacji prawoslawnej z Konstantynopola, Biskup Rzymu przyznal w bardzo klarownych slowach, dostarczaj~c tahe praktycznego, konkretnego przykladu, ze dialog teologiczny nie jest

"zwyklym teoretycznym zadaniem: wymaga pogl~bionej wiedzy 0 obu tradycjach, by moina je bylo zrozumiec, a czasami taki.e uczyc si~ od nich. M6wi~ na przyklad o refleksji Kosciola katolickiego nad znaczeniem kolegialnosci biskup6w i 0 tradycji synodalnosci, tak charakterystycznej dla Kolciol6w prawoslawnych"".

Papiez Franciszek wyjasnial nast~pnie, na czym polega prawdziwy dialog eku­meniczny oraz co odr6±nia go od tego, co moze si~ okaza': powierzchowne i mier­ne. Z naciskiem podkreslal, ze dialog nie polega na znajdowaniu kompromisu, lecz raczej na wgl~bianiu si~ w zagadnienie. Zauwazenie, ze ekumeniczne zaanga­zowanie papieza Franciszka dostarcza nam jasnych regul oraz wytycza nam pew­n'l Scieik~, wedlug mnie jest bardzo zach~caj~ce. W swym przemowieniu w dniu 28 czerwca [papid] powiedzial:

"Uwaiam za dodaj~ce otuchy to, ie katolicy i prawoslawni podzielaj~ poj~cie dialogu, kt6ry nie jest poszukiwaniem najniiszego wsp61nego mianownika, na kt6rym osi~ga si~ kompromis, lecz raczej polega na pogl~bieniu rozumienia jedynej prawdy, kt6r~ Chrystus dal swemu Kosciolowi, prawdy kt6r~ nigdy nie przestajemy lepiej rozumiec, gdy post~pujemy za natchnieniami Ducha Swi~tego. St~d nie moiemy si~ bac spotka­nia i prawdziwego dialogu. To nie oddala nas od prawdy; raczej, poprzez wymian~ dar6w, prowadzi nas, pod przewodnictwem Ducha Prawdy, do calej Prawdy (por. J 16,13),,40.

Podobnie jak w innym przemowleniu, ktore bylo analizowane powyzeJ, papiez Franciszek rowniez i tym razem podkreslil wspolny obowi~zek chrzeScijan troski 0 ubogich, cierpi~cych i tych, ktorzy s~ niesprawiedliwie przeSladowani ze wzgl~du na swoj~ wiar~ w Chrystusa. I tu znow, w przejmuj~cy sposob, Franciszek prosil prawoslawnych braci, ktorych przyjmowal, aby modlili si~ za niego i spra­wowan~ przezen poslug~41.

6. PODSUMOWANlE

Wywiad z Gerardem Mannionem, opublikowany jeszcze przed konklawe, na ktorym wybrano kard. Jorge Mario Bergoglio, dostarcza nam szybkiego spojrze­nia na to, CO eklezjolog i profesor teologii na Uniwersytecie w San Diego w Kali­fornii mysli na temat podstawowych zadan przyszlego papieia. Mi~dzy innymi

39 Tam±e. 40· Tamie. 41 Tamie.

84 Hector Scerri

Mannion powiedzial: "w XXI wieku KOSci61 wola 0 duchowego przyw6de<" kt6ry b~dzie budowal mosty - wewn~trz Kosciola, z innyrni KOSciolami, mi~dzy chrze­scijanstwem a innyrni religiami, mi~dzy Kosciolem a szerok~ globaln~ wsp61-not(". Dzi~kujemy Bogu, bo tym wlasnie obdarzyl nas w osobie papieza Fran­ciszka. W pierwszych miesi~cach pontyfikatu widzielismy go buduj~cego mosty z innymi Kosciolami; sluchalismy jego przem6wien na tematy ekumeniczne przy czterech waznych okazjach; na gesty dobrej woli mu okazane wspaniale odpowie­dzial przez profetyczne gesty i slowa, kt6re stanowi~ dobr~ zapowiedt przyszlych ekumenicznych relacji.

THE ECUMENICAL COMMITMENT OF POPE FRANCIS

Abstract

The paper seeks to present and analyse the ecumenical pronouncements of Pope Fran­cis during the first four months of his pastoral mission as head of the Catholic Church. Reference is made to an earlier contribution to the subject. prior to his election as Bishop of Rome. This will provide the background to his recent pronouncements on the theme.

The first major ecumenical event of the Papacy of Pope Francis was his encounter with the heads and the representatives of other Christian Churches and ecclesial communities on the day following the inauguration of his Papal ministry. The second major event was his encounter with the Head of the Coptic Orthodox Church, Pope Tawadros n, in May. The other encounters which are studied are those which took place in June: the meeting with the Archbishop of Canterbury, His Grace Justin Welby, and that with the Delegation from the Ecumenical Patriarchate of Constantinople. A careful analysis of these speeches is carried out with regard to the theme of this paper.

The paper intends to present the contemporary ecumenical mission of the Church as experienced in the first four months of the current Pontificate. The principles highlighted by Pope Francis are presented.

Slowa kIuczowe: Papiei Franciszek, pontyfikat, relacje ekumeniczne, jednosc Kosciola, ekumenizm.

Keywords: Pope Francis, pontificate, ecumenical relations, unity of the Church, ecumeniSffi .

., A humble heart and a thick skin. "The Tablet" (16.03.2013). s. 10.