H. PURZYC NARZĄDY WEWNĘTRZNE I GRUCZOŁY … · Żadna z części tej książki nie może być...

HALINA PURZYC

NARZĄDY WEWNĘTRZNEI GRUCZOŁY DOKREWNE

Podręcznik dla studentów weterynarii

NARZĄDY WEWNĘTRZNE I GRUCZOŁY DOKREWNE

ANATOMIAZWIERZĄT


H. PURZYC

www.edraurban.pl

ANATOMIA ZWIERZĄT

AN

ATO

MIA

ZW

IERZ

ĄT

NA

RZĄD

Y WEW

NĘTRZN

E I GRU

CZO

ŁY DO

KREWN

EPodręcznik dla studentów

weterynarii

Ana to mia zwie rząt do ko lo ro wa nia. Na rzą dy we wnętrz -ne i gru czo ły do krew ne, to ko lej na część pod ręcz ni kaprze zna czo na dla stu den tów me dy cy ny we te ry na ryj nejdo na uki ana to mii opi so wej zwie rząt do mo wych. Za -wie ra je de na ście roz dzia łów obej mu ją cych wie dzęz za kre su bu do wy na rzą dów po szcze gól nych ukła dówor ga ni zmu, w tym jam cia ła, błon su ro wi czych i kro -cza, a tak że opis ukła du na czy nio we go, ukła du chłon -ne go i gru czo łów do krew nych.

For ma pre zen ta cji pod ręcz ni ka ma przede wszyst -kim za za da nie uła twić na ukę. Licz ne ry sun ki, któ restu dent mo że do bro wol nie po ko lo ro wać – od po wia -da ją za miesz czo ne mu obok tek sto wi. Znaj du je sięw nim rów nież wie le przej rzy stych sche ma tów i ta bel

po moc nych w przy swa ja niu ma te ria łu. Ostat ni roz -dział po świę co ny jest opi so wi pre pa ra tu, cze go ce lemjest uefek tyw nie nie na uki na pro sek to rium i pod su mo -wa nie zdo by tej wie dzy.

Na pi sa ny przez na uczy cie la aka de mic kie go pod ręcz -nik, od po wia da wy ma ga niom pro gra mo wym i obo wią -zu ją cej no men kla tu rze ana to micz nej pol skiej i ła ciń skiej.

Je śli je steś stu den tem we te ry na rii i chcesz zde cy do -wa nie uła twić so bie na ukę o trze wiach i gru czo łachdo krew nych zwie rząt – się gnij po ten pod ręcz nik, po -nie waż zo stał on na pi sa ny z my ślą o To bie.

ANATOMIA ZWIERZĄT

HALINA PURZYC


Podręcznik dla studentówweterynariiPodręcznik dla studentówweterynarii

Wszelkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna z części tej książki nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa.

Ze względu na stały postęp w naukach medycznych lub odmienne nieraz opinie na temat diagnozowania i leczenia, jak również możliwość wystąpienia błędu, prosimy, aby w trakcie podejmowania decyzji terapeutycznej uważnie oceniać zamieszczone w książce informacje.

© Copyright by Edra Urban & Partner Sp. z o. o., Wrocław 2018

Autor: dr hab. n. wet. Halina Purzyc Pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Zakład Anatomii Zwierząt, ul. Kożuchowska 1/3, 51-631 Wrocław

Prezes Zarządu: Giorgio AlbonettiDyrektor wydawniczy: lek. med. Edyta BłażejewskaRedaktor prowadzący: Irena Zaucha-NowotarskaRedaktor tekstu: Emilia SzajerkaProjekt okładki: Beata Poźniak

ISBN 978-83-66067-48-6

Edra Urban & Partnerul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocławtel. +48 71 726 38 35

[email protected]

Przygotowanie do druku: Andrzej KuriataDruk i oprawa: Drukarnia Read Me, Łódź

v

1. JAMY CIAŁA I ICH BŁONY SUROWICZE 1 Jama klatki piersiowej 2 Opłucna 4 Osierdzie 6 Jama brzuszna 8 Jama miednicy 8 Otrzewna 10 Sieć większa 12 Sieć mniejsza 12 Torba sieciowa 14 Krezka 16 Krezki przewodu pokarmowego 16 Krezki aparatu moczowo-płciowego 18 Więzadła i fałdy otrzewnej 22 Zagłębienia otrzewnej 22

2. UKŁAD TRAWIENNY 25 Jama ustna 26 Przedsionek jamy ustnej 26 Wargi ust 28 Policzki 30 Dziąsła 32 Jama ustna właściwa 34 Podniebienie 34 Podniebienie twarde 34 Podniebienie miękkie 36 Język 40 Mięśnie języka 44 Dno jamy ustnej 46 Gruczoły jamy ustnej 48 Gruczoły ślinowe mniejsze 48 Gruczoły ślinowe większe 50 Gruczoł podjęzykowy jednoprzewodowy 50 Gruczoł podjęzykowy wieloprzewodowy 50 Gruczoł żuchwowy 52 Gruczoł przyuszny 54 Zęby 56 Gardło 80 Część nosowa gardła 80 Część ustna gardła 84 Część krtaniowa gardła 86 Mięśnie gardła 88 Przewód pokarmowy 92 Przełyk 92 Żołądek 96 Żołądek jednokomorowy 96 Żołądek wielokomorowy 102 Żwacz 104 Czepiec 108

Księgi 110 Trawieniec 112 Jelito cienkie 114 Dwunastnica 116 Jelito czcze 122 Jelito biodrowe 124 Jelito grube 126 Jelito ślepe 128 Okrężnica 132 Odbytnica 140 Kanał odbytowy 142 Wątroba 144 Pęcherzyk żółciowy 158 Trzustka 160

3. UKŁAD ODDECHOWY 165 Nos zewnętrzny 166 Jama nosowa 170 Zatoki przynosowe 180 Krtań 186 Chrząstki krtani 186 Jama krtani 194 Połączenia i więzadła krtani 198 Mięśnie krtani 202 Tchawica 204 Oskrzela 206 Płuca 208

4. UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY – NARZĄDY MOCZOWE 217

Nerka 218 Moczowód 228 Pęcherz moczowy 230

5. UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY – NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE 233

Jądro 234 Najądrze 238 Nasieniowód 240 Powrózek nasienny 242 Osłonki powrózka nasiennego i jądra 242 Gruczoły płciowe dodatkowe 246 Gruczoł pęcherzykowy 246 Gruczoł krokowy 246 Gruczoł opuszkowo-cewkowy 248 Bańka nasieniowodu 248 Narządy płciowe męskie zewnętrzne 250 Prącie 250 Napletek 258

SPIS TREŚCI

vi

Moszna 260 Cewka moczowa męska 262

6. UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY – NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE 267

Jajnik 268 Jajowód 272 Macica 274 Pochwa 282 Przedsionek pochwy 284 Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne 286 Srom 286 Łechtaczka 286 Cewka moczowa żeńska 288

7. KROCZE 291

8. UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY 301 Serce 302 Przedsionek prawy 306 Komora prawa 308 Przedsionek lewy 310 Komora lewa 310 Układ bodźco-przewodzący serca 312 Naczynia krwionośne 314 Tętnice 314 Żyły 314 Unaczynienie tułowia psa 316 Unaczynienie tętnicze 316 Pień płucny 316 Aorta 316 Aorta wstępująca 316 Łuk aorty 318 Aorta zstępująca 320 Aorta piersiowa 320 Aorta brzuszna 322 Unaczynienie żylne 326

Żyły płucne 326 Żyły serca 326 Żyła główna doczaszkowa 328 Żyła główna doogonowa 332 Żyła wrotna 336

9. UKŁAD CHŁONNY 339 Naczynia chłonne 340 Przewód piersiowy 340 Pień tchawiczy 340 Przewód chłonny prawy 340 Zbiornik mleczu 342 Narządy chłonne 344 Grudki chłonne 344 Węzły chłonne 344 Migdałki 344 Śledziona 346 Grasica 350

10. UKŁAD DOKREWNY 359 Gruczoły dokrewne 360 Gruczoł tarczowy (tarczyca) 360 Gruczoły przytarczycowe 362 Przysadka 364 Szyszynka 366 Nadnercze 368 Wyspy trzustki 370 Grasica 370

11. OPIS PREPARATU 373 Przekrój strzałkowy głowy i początkowego odcinka szyi psa 374 Okolice szyi psa 382 Jama klatki piersiowej psa 388 Jama brzuszna i jama miednicy psa 394

Piśmiennictwo 417

SPIS TREŚCI

vii

WSTĘP

Anatomia zwierząt do kolorowania. Narządy wewnętrzne i gruczoły dokrewne to kolejna część podręcznika przezna-czona dla studentów medycyny weterynaryjnej do nauki ana-tomii opisowej zwierząt domowych. Zawiera jedenaście roz-działów obejmujących wiedzę z zakresu budowy narządów poszczególnych układów organizmu, w tym jam ciała, błon surowiczych i krocza, a także opis układu naczyniowego, układu chłonnego i gruczołów dokrewnych.

Forma prezentacji podręcznika ma przede wszystkim za zadanie ułatwić naukę. Liczne rysunki, które student może dobrowolnie pokolorować – odpowiadają zamieszczonemu

obok tekstowi. Znajduje się w nim również wiele przejrzystych schematów i tabel pomocnych w przyswajaniu materiału. Ostatni rozdział poświęcony jest opisowi preparatu, czego celem jest uefektywnienie nauki na prosektorium i podsumo-wanie zdobytej wiedzy.

W podręczniku zastosowano aktualne mianownictwo, zgodnie z Nomina Anatomica Veterinaria (2017), Illustrated Veterinary Anatomical Nomenclature (2012) oraz z Anato-micznym Mianownictwem Weterynaryjnym (2002).

Autor

JAMY CIAŁA I ICH BŁONY SUROWICZE

1.


2 JAMY CIAŁA I ICH BŁONY SUROWICZE

1Jamy ciała w obrębie tułowia są miejscem lokalizacji większo-ści narządów wewnętrznych, czyli trzewi, viscera. Wyróżnia się leżącą doczaszkowo – jamę klatki piersiowej, cavum tho-racis, leżącą kolejno jamę brzuszną, cavum abdominis, oraz znajdującą się najbardziej doogonowo – jamę miednicy, ca-vum pelvis. Każdą z nich wyściela błona surowicza, tunica serosa, zbudowana z zewnętrznej blaszki ściennej oraz we-wnętrznej blaszki trzewnej. Pierwsza z nich pokrywa od we-wnątrz ścianę jamy klatki piersiowej, jamy brzusznej, a także częściowo ścianę jamy miednicy. Natomiast druga przylega do narządów wewnętrznych. Między obiema blaszkami znaj-duje się przestrzeń zwana jamą surowiczą, wypełniona nie-wielką ilością płynu surowiczego, który nawilża powierzchnie narządów, zapobiegając ich tarciu. W zależności od swojej lokalizacji, błona surowicza przyjmuje odmienne nazwy. W ja-mie klatki piersiowej nosi ona nazwę opłucnej, pleura, a w ja-mie brzusznej i jamie miednicy nazwana jest otrzewną, peri-toneum. Ponadto w śródpiersiu znajduje się błona surowicza swoista dla serca, zwana osierdziem, pericardium.

JAMA KLATKI PIERSIOWEJ,CAVUM THORACIS

Jama klatki piersiowej usytuowana jest w przedniej okolicy tułowia. Dogrzbietowo ograniczają ją kręgi piersiowe wraz z pokrywającymi ich trzony mięśniami. Boczną ścianę two-rzą żebra i wypełniające przestrzenie międzyżebrowe – mię-śnie międzyżebrowe zewnętrzne i wewnętrzne, natomiast dobrzuszną – chrząstki żebrowe, mostek, mięśnie między-żebrowe wewnętrzne oraz mięsień poprzeczny klatki pier-siowej. Doczaszkowo jamę tę, podobnie jak samą klatkę piersiową, thorax, ogranicza wpust doczaszkowy klatki pier-siowej, apertura thoracis cranialis. Tworzą go pierwszy kręg piersiowy, pierwsza para żeber oraz rękojeść mostka. Przez wpust ten przechodzą niektóre narządy, naczynia krwiono-

śne i limfatyczne oraz nerwy zaopatrujące kończyny pier-siowe, szyję i głowę. Przebiegają w nim mięsień długi szyi, m. longus colli, tchawica, przełyk oraz prawe i lewe: tętnica szyjna wspólna, a. carotis communis, żyła szyjna zewnętrz-na, v. jugularis externa, żyła szyjna wewnętrzna, v. jugularis interna, tętnica i żyła pachowa, a. et v. axillaris, tętnica i żyła kręgowa, a. et v. vertebralis, tętnica i żyła szyjna powierz-chowna, a. et v. cervicalis superficialis, pień współczulny, truncus sympaticus, nerw błędny, n. vagus (n. X), nerw krtaniowy wsteczny, n. laryngeus recurrens, nerw przepo-nowy, n. phrenicus, oraz limfatyczny pień tchawiczy, ductus trachealis. U młodych zwierząt we wpuście tym znajduje się również grasica, thymus.

Przeciwległym, tylnym ograniczeniem tej jamy jest wpust doogonowy klatki piersiowej, apertura thoracis caudalis. Leży on na wysokości ostatniego kręgu piersiowego, ostat-niej pary żeber oraz wyrostka mieczykowatego mostka. Wpust ten zamyka przepona, która oddziela jamę klatki pier-siowej od znajdującej się doogonowo jamy brzusznej, cavum abdominis.

Od wewnątrz jamę klatki piersiowej pokrywa powięź we-wnątrzpiersiowa, fascia endothoracica. Jest ona zespolona z wewnętrzną powierzchnią żeber mięśniami międzyżebro-wymi wewnętrznymi, mostkiem oraz mięśniem poprzecznym klatki piersiowej. Bierze ona również udział w budowie wię-zadła mostkowo-osierdziowego, lig. sternopericardiacum (eq), lub więzadeł mostkowo-osierdziowych, ligg. sternope-ricardiaca (Ru), bądź też więzadła przeponowo-osierdziowe-go, lig. phrenicopericardiacum (su, Car).

W jamie klatki piersiowej mieszczą się dwa worki opłuc-nowe pokrywające płuca oraz worek osierdziowy otaczają-cy serce. Na worek opłucnowy składają się opłucna płucna, opłucna ścienna oraz jama opłucnej, natomiast worek osier-dziowy utworzony jest z osierdzia włóknistego (będącego przedłużeniem powięzi wewnątrzpiersiowej), osierdzia suro-wiczego i jamy osierdzia.

Zakreśl na kolorowo elementy anatomiczne wskazane na rysunku.

ANATOMIA ZWIERZĄT DO KOLOROWANIA. NARZĄDY WEWNĘTRZNE I GRUCZOŁY DOKREWNE 3

1Jama klatki piersiowej

Fascia endothoracica

Pleura parietalis(pleura costalis)

Cavum pleurae

Pleura pulmonalis

N. vagus dexter

N. phrenicus dexter

Pleura parietalis(pleura mediastinalis)

Pulmo dexter

Mediastinum craniale

Thymus

Pulmo sinister

N. phrenicus sinister

V. cava cranialis

Truncus brachiocephalicus

N. vagus sinister

Ductus thoracicus

Trachea

Esophagus

PRZEKRÓJ POPRZECZNY JAMY KLATKI PIERSIOWEJ PSA NA WYSOKOŚCI ŚRÓDPIERSIA DOCZASZKOWEGO


1Jama brzuszna i jama miednicy

Peritoneum parietale

Mesenterium

Peritoneum viscerale

Cavum peritonei

Mediastinum

Diaphragma

Pleura

Peritoneum

Cavum pleurae

Cavum pericardii

Cavum peritonei

Cavum pelvis

Cavum pelvis(spatium retroperitoneale)

UKŁAD JAM CIAŁA W ORGANIZMIE – SCHEMAT (widok od stronu dogrzbietowej)

UKŁAD OTRZEWNEJ W JAMIE BRZUSZNEJ – SCHEMAT (przekrój poprzeczny)



1

Pokoloruj elementy anatomiczne zaznaczone na rysunku. Zwróć uwagę na schemat budowy i zasięg torby sieciowej.

OTRZEWNA, PERITONEUM

Otrzewna to błona surowicza, tunica serosa, wyścielająca od wewnątrz jamę brzuszną oraz początkowy odcinek jamy miednicy. Aby dobrze zrozumieć jej układ, można sobie wy-obrazić elastyczny balonik, którego obwód jest większy niż objętość naczynia, w którym się on znajduje. Część balonika przylega ściśle do ścian naczynia na całej powierzchni, nato-miast jego nadmiar jest uwypuklany do wnętrza. W rzeczywi-stości ta część otrzewnej, która przylega do ścian brzucha, to otrzewna ścienna, peritoneum parietale, natomiast ta, która otacza trzewia, to otrzewna trzewna, peritoneum viscera-le. Wolna przestrzeń między nimi to jama otrzewnej, cavum peritonei, zawierająca niewielką ilość płynu otrzewnowego, liquor peritonei. Jama otrzewnej u samców jest zamknięta, w przeciwieństwie do samic. U tych ostatnich teoretycznie – przez ujście brzuszne jajowodu, ostium abdominale tu-bae uterinae, następnie światłem jajowodu, macicy, pochwy i jej przedsionka i wreszcie szparę sromu – ma ona kontakt ze światem zewnętrznym. W warunkach fizjologicznych nie

dochodzi jednak do jednoczesnego udrożnienia wszystkich tych odcinków.

Układ otrzewnej względem narządów wewnętrznych, różnicuje je na narządy wewnątrzotrzewnowe, organa in-traperitonealia, oraz narządy zewnątrzotrzewnowe, organa extraperitonealia. Do grupy pierwszej zalicza się narządy, których powierzchnia pokryta jest całkowicie przez otrzew-ną trzewną i każdy z nich ma swoją krezkę, na której jest zawieszony. Przykładem takiego trzewia są m. in. wątroba, śledziona, jelita. Natomiast narządy zewnątrzotrzewnowe, do których należą m. in. nerki, moczowody, pęcherz moczo-wy czy też jądra, otrzewna trzewna pokrywa niecałkowicie lub też wcale. One również mogą mieć krezkę, lecz jest ona znacznie krótsza, co uniemożliwia ich przesuwanie. Wyjątek stanowią jajniki, ponieważ są one narządami przebijającymi niewielki fragment otrzewnej i leżącymi częściowo w jej jamie.

Wytworami otrzewnej trzewnej są takie struktury, jak: sie-ci, omenta, krezki, mesenteria, więzadła, ligamenta, oraz fałdy, plicae. W okolicy wpustu doogonowego miednicy two-rem jej są również zagłębienia, excavationes.


1Krezki otrzewnej

PIES

SUKA

A. v. ductus defetentis

Ductus deferens

Textus adiposus

Lig. teres uteri

A. v. testicularis

Vasa lymphaticaNn. cum plexus testicularis

N. genitofemoralis – r. genitalis


Mesovarium proximale

Mesovarium distaleOstium bursae ovaricae

Tuba uterina

– LATERALIS

– MEDIALIS

OvariumBursa ovarica

Mesosalpinx

L

L

M M


Mesometrium

Cornu uteri

Lig. teres uteri

Peritoneum parietaleMesorchium proximale

Mesepididymis

Epididymis

Bursa testicularis

Testis

Mesorchiumdistale

Ductusdeferens

Mesoductusdeferens

Peritoneum parietaleMesofuniculus

Mesorchiumdistale

Mesoductusdeferens

Ductusdeferens

Funiculusspermaticus

KREZKI NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

Krezka jajowodu i jajnika

Krezka jądra na wysokości kanału pochwowego

Krezka jądra na wysokości jamy pochwowej

Krezka macicy

Zawartość wyrostkapochwowego otrzewnej

na wysokościkanału pachwinowego



1

Nadaj kolor poszczególnym elementom zaznaczonym na rysunku. Zwróć uwagę na układ zagłębień w zależności od płci.

WIĘZADŁA I FAŁDY OTRZEWNEJ

Więzadła i fałdy otrzewnej pełnią istotną rolę w utrzymywaniu niektórych narządów w stabilnym położeniu. Wątrobę pod-trzymują: – więzadło sierpowate wątroby, lig. falciforme hepa-

tis – biegnie w okolicy doczaszkowej brzucha pomiędzy przeponą, powierzchnią przeponową wątroby oraz dolną ścianą jamy brzusznej. U psów może sięgać aż do okolicy pępkowej. Więzadło to, podobnie jak sieć mniejsza i jej wię-zadła, jest pochodną krezki dobrzusznej żołądka. W życiu płodowym przebiega w nim żyła pępkowa lewa, v. umbili-calis sinistra, której pozostałością w życiu pozapłodowym jest więzadło obłe wątroby, lig. teres hepatis, układające się między lewym i pośrodkowym płatem wątroby;

– więzadło wieńcowe wątroby, lig. coronarium hepatis – przebiega między wątrobą a przeponą. Układając się na powierzchni przeponowej wątroby, łączy się z więza-dłem sierpowatym wątroby a jego wolne brzegi uczestni-czą w powstaniu więzadeł trójkątnych – prawego i lewego;

– więzadło trójkątne prawe, lig. triangulare dextrum – ukła-da się pomiędzy przeponą a płatem prawym wątroby jako wolna część jej więzadła wieńcowego;

– więzadło trójkątne lewe, lig. triangulare sinistrum – znaj-duje się między przeponą a płatem lewym wątroby jako wolna część jej więzadła wieńcowego;

– więzadło wątrobowo-nerkowe, lig. hepatorenale – prze-biega między wyrostkiem ogoniastym wątroby a leżącą w pobliżu nerką prawą.

Niektóre odcinki przewodu pokarmowego łączą się za po- mocą fałdów. Wyróżnia się: – fałd dwunastniczo-okrężniczy, plica duodenocolica

– łączy część wstępującą dwunastnicy z okrężnicą zstępu-jącą bądź krezką okrężnicy zstępującej u psów lub okręż-nicą cienką u koni;

– fałd biodrowo-ślepy, plica ileocecalis – układa się między

jelitem biodrowym i jelitem ślepym. Jest on dobrze rozwi-nięty u koni;

– fałd ślepo-okrężniczy, plica cecocolica – występuje u koni pomiędzy jelitem ślepym i okrężnicą dobrzuszną prawą.

Otrzewna w okolicy pachwinowej wyściela tzw. trójkąt pa-chwinowy, trigonum inguinale, oraz dół pachwinowy bocz-ny, fossa inguinalis lateralis. Pierwszy z nich jest ograni-czony przez więzadło pachwinowe, boczną krawędź mięśnia prostego brzucha oraz tętniczy pień sromowo-nabrzuszny wraz z odchodzącą od niego tętnicą nabrzuszną doogono-wą. Drugi znajduje się w okolicy pierścienia pachwinowego głębokiego i tętnicy nabrzusznej doogonowej.

ZAGŁĘBIENIA OTRZEWNEJ

Zagłębienia otrzewnej są wąskimi uwypukleniami tylnej ściany jamy otrzewnowej leżące w obrębie jamy miednicy; wypełnio-ne najczęściej tkanką tłuszczową. Od strony dogrzbietowej w kierunku dobrzusznym leżą kolejno: – dół przyodbytniczy, fossa pararectalis – ogranicza prze-

strzeń pomiędzy ścianą dogrzbietową jamy brzusznej a odbytnicą. Jest on tworem zagłębienia odbytniczo-płcio-wego, podzielonym na część prawą i lewą przez kreskę odbytnicy, mesorectum,

– zagłębienie odbytniczo-płciowe, excavatio rectogenitalis – znajduje się między odbytnicą a fałdem płciowym u sam-ców lub macicą i podwieszającym ją więzadłem szerokim u samic,

– zagłębienie pęcherzowo-płciowe, excavatio vesicogeni-talis – zlokalizowane jest między fałdem płciowym u sam-ców lub macicą i więzadłem szerokim u samic a pęche-rzem moczowym,

– zagłębienie łonowo-pęcherzowe, excavatio pubovesica-lis – to przestrzeń jamy otrzewnowej pomiędzy pęcherzem moczowym a dolną ścianą jamy brzusznej.

Jama nosowa


3

LOKALIZACJA FAŁDÓW JAMY NOSOWEJ – SCHEMAT

PIES

Os nasale

Concha nasalis dorsalis

Corpus ossis incisivi

Concha nasalis ventralis

Palatum osseum

Papilla incisiva

Plica recta

Plica obliqua

Plicae parallelae

Plica alaris

Plica basalis

Ostium nasolacrimale

Labium superius

UKŁAD ODDECHOWY

172 UKŁAD ODDECHOWY

3

Zaznacz na kolorowo wskazane elementy. Zwróć uwagę na kształt i zasięg fałdów jamy nosowej.

Rusztowanie kostne jamy nosowej tworzą kość nosowa, kość siekaczowa, wyrostki podniebienne szczęki, blaszka pozioma kości podniebiennej oraz kość sitowa. Jest ona podzielona na dwie połowy przez ułożoną w płaszczyźnie pośrodkowej przegrodę nosa, septum nasi. Część kostną przegrody, pars ossea zwaną również przegrodą kostną nosa, septum nasi osseum, buduje blaszka pionowa kości sitowej, lamina per-pendicularis, wsparta na lemieszu, vomer. Ten ostatni dzieli nozdrza tylne na dwie symetryczne części. W kierunku dono-sowym przegroda nosa ma charakter chrzęstny i utworzona jest z chrząstki przegrody nosa, cartilago septi nasi. Zajmuje

ona znaczny obszar przegrody nosa, której krawędź górna przymocowana jest do wyrostka przegrodowego, processus septalis kości nosowej. Krawędź dolna, dołącza do grze-bienia nosowego, crista nasalis, wyrostka podniebiennego szczęki oraz wyrostka podniebiennego kości siekaczowej. W kierunku doogonowym, chrząstka przegrody nosa tworzy wyrostek tylny, processus caudalis. Podąża w kierunku ko-ści sitowej na wysokości lemiesza. Najbardziej donosowym odcinkiem przegrody nosa, na wysokości przedsionka nosa, jest jej część błoniasta, pars membranacea.

Jama nosowa


3JA

MA

NO

SOW

A K

ON

IA(p

rzek

rój p

odłu

żny)

Rug

ae p

alat

inae

Con

cha

nasa

lis v

entr

alis

Mea

tus

nasi

ven

tral

is

Pala

tum

oss

eum

Velu

m p

alat

inum

Ost

ium

pha

ryng

eum

tuba

e au

ditiv

ae

Sinu

s sp

heno

idal

is(s

inus

sph

enop

alat

inus

)

Con

chae

eth

moi

dale

s

Os

ethm

oida

le

Bul

bus

olfa

ctor

ius

Os

fron

tale

Sinu

s fr

onta

lisC

onch

a na

salis

med

ia

Os

nasa

le

Con

cha

nasa

lis d

orsa

lis

Mea

tus

nasi

med

ius

Mea

tus

nasi

dor

salis

Plic

a re

cta

Plic

a al

aris

Plic

a ba

salis

Labi

um s

uper

ius

Cor

pus

ossi

s in

cisi

vi

UKŁAD ODDECHOWY

174 UKŁAD ODDECHOWY

3

Wypełnij kolorem elementy anatomiczne wskazane na rysunku.Zwróć uwagę na umiejscowienie małżowin sitowych i małżowin nosowych.

W jamie nosowej znajdują się struktury, zwiększające istotnie powierzchnię rozpostartej na nich błony śluzowej. W okolicy doogonowej, w bezpośrednim sąsiedztwie blaszki sitowej, lamina cribrosa, ułożone są równolegle do długiej osi nosa, niewielkie, lecz liczne małżowiny sitowe, conchae ethmo-idales. Są to różnej wielkości, tutkowato zwinięte blaszki kostne, między którymi przebiegają przewody sitowe, me-atus ethmoidales. Wyróżnia się większe – małżowiny sitowe wewnętrzne, endoturbinalia, oraz mniejsze, zwane małżowi-nami sitowymi zewnętrznymi, ectoturbinalia. Ich liczba jest gatunkowo zmienna. Małżowiny sitowe wraz z przewodami sitowymi tworzą błędnik sitowy, labyrinthus ethmoidalis.

Znacznie większy, donosowy obszar jamy nosowej, zaj-mują małżowiny nosowe, conchae nasales. Umocowują się one na bocznych ścianach jamy nosowej. Ich budowa jest identyczna, jak małżowin sitowych, mimo że są od nich zde-cydowanie większe. Największą z nich jest małżowina nosowa dogrzbietowa, concha nasalis dorsalis. Stanowi ona dono-sowe przedłużenie małżowiny sitowej wewnętrznej pierwszej (I), endoturbinalium I, wspartej na grzebieniu sitowym, cri-

sta ethmoidalis, kości nosowej. Sięga ona aż do przedsion-ka nosa, gdzie jej śluzówka tworzy fałd prosty, plica recta. U koni małżowina ta posiada dwie części – przednią i tylną, pars rostralis et caudalis, oddzielone od siebie przegrodą małżowiny dogrzbietowej, septum conchae dorsalis. Dru-gą, znacznie mniejszą niż poprzednia, jest małżowina nosowa środkowa, concha nasalis media. Wciska się ona pomię-dzy doogonowe końce małżowiny nosowej dogrzbietowej i dobrzusznej a małżowiny sitowe. Kolejną i zarazem ostat-nią małżowiną nosową jest małżowina nosowa dobrzuszna, concha nasalis ventralis. Wspiera się ona na grzebieniu małżowinowym, crista conchalis, szczęki. U koni, jest po-dzielona przegrodą małżowiny dobrzusznej, septum con-chae ventralis, na część przednią i tylną, pars rostralis et caudalis. U przeżuwaczy i świń ma ona część dogrzbietową i dobrzuszną, pars dorsalis et ventralis. Natomiast u psów jest niepodzielona i silnie rozbudowana, a u kotów niewielka. W okolicy przedsionka nosa, błona śluzowa małżowiny do-brzusznej, bierze udział w budowie fałdu skrzydłowego, plica alaris.

HALINA PURZYC

NARZĄDY WEWNĘTRZNEI GRUCZOŁY DOKREWNE



ANATOMIAZWIERZĄT


H. PURZYC

www.edraurban.pl

ANATOMIA ZWIERZĄT

AN

ATO

MIA

ZW

IERZ

ĄT

NA

RZĄD

Y WEW

NĘTRZN

E I GRU

CZO

ŁY DO

KREWN

EPodręcznik dla studentów

weterynarii

Ana to mia zwie rząt do ko lo ro wa nia. Na rzą dy we wnętrz -ne i gru czo ły do krew ne, to ko lej na część pod ręcz ni kaprze zna czo na dla stu den tów me dy cy ny we te ry na ryj nejdo na uki ana to mii opi so wej zwie rząt do mo wych. Za -wie ra je de na ście roz dzia łów obej mu ją cych wie dzęz za kre su bu do wy na rzą dów po szcze gól nych ukła dówor ga ni zmu, w tym jam cia ła, błon su ro wi czych i kro -cza, a tak że opis ukła du na czy nio we go, ukła du chłon -ne go i gru czo łów do krew nych.

For ma pre zen ta cji pod ręcz ni ka ma przede wszyst -kim za za da nie uła twić na ukę. Licz ne ry sun ki, któ restu dent mo że do bro wol nie po ko lo ro wać – od po wia -da ją za miesz czo ne mu obok tek sto wi. Znaj du je sięw nim rów nież wie le przej rzy stych sche ma tów i ta bel

po moc nych w przy swa ja niu ma te ria łu. Ostat ni roz -dział po świę co ny jest opi so wi pre pa ra tu, cze go ce lemjest uefek tyw nie nie na uki na pro sek to rium i pod su mo -wa nie zdo by tej wie dzy.

Na pi sa ny przez na uczy cie la aka de mic kie go pod ręcz -nik, od po wia da wy ma ga niom pro gra mo wym i obo wią -zu ją cej no men kla tu rze ana to micz nej pol skiej i ła ciń skiej.

Je śli je steś stu den tem we te ry na rii i chcesz zde cy do -wa nie uła twić so bie na ukę o trze wiach i gru czo łachdo krew nych zwie rząt – się gnij po ten pod ręcz nik, po -nie waż zo stał on na pi sa ny z my ślą o To bie.

H. PURZYC NARZĄDY WEWNĘTRZNE I GRUCZOŁY … · Żadna z części tej książki nie może być...

Documents

Transcript of H. PURZYC NARZĄDY WEWNĘTRZNE I GRUCZOŁY … · Żadna z części tej książki nie może być...