S Y L L A B U S – M A T E R I A Ł D Y D A K T Y C Z N Y

Gruz ja

fot. Tatiana Jachyra

Podstawowe informacje o krajuStolica kraju: Tbilisi. Miasto, którego początki datuje się na V wiek, jest stolicą Gruzji już od 1 500 lat i cieszy się mianem „perły Kaukazu”. Tbilisi to miasto niezwykle malowniczo położone, charakteryzujące się niepowtarzalną, orientalną atmosferą. Aktualnie aż ¼ ludności Gruzji mieszka w stolicy. Na początku XIX wieku miasto znalazło się pod zaborem rosyjskim. Jako stolica guberni a następnie całego carskiego Zakaukazia szybko wypełniło się wykształconymi migrantami oraz secesyjnymi budynkami, stając się miejscem wieloetnicznym i wielokulturowym, które zachwycało swą atmosferą, architekturą i położeniem, m. in. Puszkina, Tołstoja i Lermontowa, a także samych Romanowów, którzy wybudowali tam jedną ze swych rezydencji. Powierzchnia: 69 700 km2 (Gruzja ma wielkość porównywalną do Irlandii, jest około 4,5 razy mniejsza od Polski) Ludność: 4,942,157 W miastach mieszka 52,8% populacji Gruzji Ubóstwo: 9,7% populacji żyje poniżej granicy ubóstwaStruktura etniczna i mniejszości narodowe:

• Gruzini – 83.8%, • Azerowie – 6.5%, • Armeńczycy – 5.7%, • Rosjanie – 1.5%, • Inni – 2.5% (powszechny spis ludności, 2002)

Władza polityczna w Gruzji• Gruzja jest republiką, w której obowiązuje trójpodział władzy na: wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Trzy najważ-

niejsze osoby w Gruzji to: prezydent, premier oraz przewodniczący parlamentu. Prawodawstwo w tym kraju opiera się na konstytucji z 1995 r.

• Sytuacja polityczna w Gruzji ustabilizowała się po tak zwanej rewolucji róż (pokojowe protesty, które w listopadzie 2003 r. doprowadziły do ustąpienia prezydenta Eduarda Szewardnadze i zastąpienia go przez prozachodniego reformatora Michaiła Saakaszwilego). W kraju największe znaczenie ma obecnie partia Gruzińskie Marzenie.

• Obecny prezydent kraju Giorgi Margwelaszwili wygrał wybory prezydenckie 27 października 2013 r. w pierwszej turze.

Geografia i ogólny profil kraju• Gruzja jest usytuowana w strategicznie ważnym miejscu z punktu widzenia polityki międzynarodowej – na granicy Europy i Azji. • Kraj ma niepowtarzalne dziedzictwo kulturowe – na całym świecie słynne są gruzińska gościnność oraz kuchnia. • Na przestrzeni historii o tereny Gruzji rywalizowały ze sobą Persja, Turcja, Rosja. Ostatecznie Gruzja została włączona do Rosji

w XIX wieku. • Gruzja na krótko odzyskała niepodległość po rewolucji bolszewickiej z 1917 r. Armia Czerwona najechała na Gruzję w

1921 r. – w konsekwencji, rok później kraj został włączony do ZSRR. • W 1991 r. po upadku Związku Radzieckiego Gruzja odzyskała niepodległość. Kraj ponownie stał się miejscem rozgrywek poli-

tycznych – tym razem pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a odradzającą się Rosją. • Napięte stosunki z Rosją dodatkowo pogarszane były przez wsparcie Moskwy dla separatystycznych regionów Abchazji i

Osetii Południowej.• W 1991 r., po referendum w którym większość Gruzinów opowiedziała się za przywróceniem niepodległości w kraju wybrano

także prezydenta - nacjonalistycznego Zwiad Gamsachurdia – jego polityka opierała się na haśle: „Gruzja dla Gruzinów”. Rzą-dy polityka stawały się coraz bardziej autorytarne i wkrótce został odsunięty od władzy przez bojówki opozycji.

• W 1992 r. nowym przywódcą kraju został były minister spraw zagranicznych ZSRR – Eduard Szewardnadze. Podczas jego jedenastoletnich rządów Gruzinom dotkliwie dawały się odczuć rosnące wskaźniki poziomu ubóstwa, korupcji i przestępczo-ści. Za kadencji Szewardnadze wybuchł także konflikt zbrojny w Abchazji. Prezydent został obalony w listopadzie 2003 r., w następstwie masowych demonstracji po sfałszowanych wyborach parlamentarnych. W Gruzji doszło wtedy do tak zwanej Rewolucji Róż.

Geografia i ogólny profil kraju• Stany Zjednoczone współcześnie prowadzą ważne strategicznie interesy w Gruzji – kraj zainwestował m.in. w Gazociąg Po-

łudniowokaukaski łączący Azerbejdżan, Gruzję i Turcję. Gruzińskie wojsko otrzymywało od Stanów Zjednoczonych wsparcie w postaci szkoleń.

• Rosnące wpływy Stanów Zjednoczonych w Gruzji stały się źródłem niepokoju dla Rosji, tak samo jak aspiracje Gruzji do wej-ścia do NATO i Unii Europejskiej.

• Napięcia pomiędzy Moskwą a Tbilisi zawsze były widoczne. W sierpniu 2008 r. doszło do konfliktu zbrojnego między wojskiem gruzińskim a separatystami z Południowej Osetii. Rosja popierała w tym konflikcie dążenia separatystów do odłączenia się od Gruzji.

Problemy GruzjiUbóstwo i ciężka sytuacja dzieci

• Gruzja jest krajem o średnim dochodzie. Pewne ożywienie gospodarcze w ostatnich latach sprawiło, że w kraju powstały nowe miejsca pracy i zmniejszył się poziom ubóstwa. Oficjalna stopa bezrobocia uległa zmniejszeniu z 17% w 2009 r. do 15% w 2011 r.

• W dalszym ciągu, blisko jedna czwarta populacji Gruzji doświadcza biedy. Według danych z 2009 r. ten problem dotyczy 24,7% populacji Gruzji. 9,7% populacji żyje poniżej granicy ubóstwa.

• W Gruzji 77 000 dzieci żyje poniżej granicy skrajnego ubóstwa – dysponując kwotą 2 lari dziennie. 2 lari (GEL) to około 3,5 złotego.

Dostęp do energii

• W 1991 r., po uzyskaniu. niepodległości Gruzja straciła dostęp do taniej energii, z której mogła korzystać będąc częścią Unii Sowieckiej. Kiedy stosunki pomiędzy Rosją a Gruzją stawały się napięte, Moskwa nie cofała się przez zrywaniem umów i na-kładaniem na kraj sankcji gospodarczych.

• Gruzja jest w dużym stopniu zależna od dostaw energii z Rosji. Tak samo jak niektóre inne republiki byłego ZSRR w styczniu 2006 r. musiała zmierzyć się ze znacznym wzrostem cen gazu dostarczanego przez rosyjskiego giganta – Gazprom. Od tamtej pory Gazprom zdążył podwoić cenę surowca. Z tego powodu Gruzja zaczęła importować coraz więcej gazu na swoje potrzeby z Azerbejdżanu.

Dążenia separatystów Osetii Południowej i Abchazji

• Od momentu odzyskania przez Gruzję niepodległości Gruzini doświadczyli wojny domowej oraz niepokojów związanych z separatystycznymi dążeniami regionów Abchazji i Osetii Południowej. Oba te regiony utrzymują bliskie związki z Rosją, która w sierpniu 2008 r. oświadczyła, że formalnie uznaje ich niepodległość. Rosyjskie oddziały były w nich obecne od początku lat 90. XX wieku i regularnie były oskarżane przez Gruzję o pomoc separatystom.

• Konflikty doprowadziły do przesiedlenia 300,000 osób, w tym 140,000 dzieci.

Ciekawostki, czy wiesz, że…• Istnieje stara gruzińska legenda, według której pewnego razu, kiedy Bóg zgromadził wszystkie ludy świata, aby rozdzielić po-

między nie Ziemię, wszystkie narody zaczęły się tłoczyć i przepychać, aby dostać jak najlepszy i największy teren, natomiast Gruzini zasiedli pod drzewem ucztując i śpiewając. Dopiero po rozdzieleniu wszystkich ziem, gdy wokół zrobiło się prawie pu-sto, Bóg zauważył przyjaznych i łagodnych Gruzinów, którzy tak bardzo go wzruszyli, że postanowił oddać im ostatni, niewielki, ale najpiękniejszy kawałek świata, który zostawił był dla siebie – Gruzję.

Ciekawostki, czy wiesz, że…• Ze względu na napięte stosunki z Rosją oraz bardzo zróżnicowaną sytuację etniczną na Kaukazie, nie można pomylić Gruzina

z Rosjaninem, jeżeli nie chcemy go poważnie obrazić. Mimo to, jeśli posługujemy się w Gruzji językiem rosyjskim, nie powinni-śmy mieć żadnego problemu z komunikacją niezależnie od regionu.

• Sam język gruziński, czyli kartuli ena, ma niewiele wspólnego z językiem rosyjskim, w dodatku do jego zapisu nie stosuje się cyrylicy. Kartuli ena to język, który powstał i został spisany na długo przed językami słowiańskimi, a jego historia sięga jeszcze czasów starożytnych

• Motto państwowe Gruzji to: Dzala ertobashia – Siła w jedności.• Silne poczucie tożsamości nie przeszkadza Gruzinom być niezwykle otwartymi i gościnnymi dla przybyszów. Często podróżny

zostaje zaproszony w gościnę przez swego gruzińskiego rozmówcę i niezależnie od sytuacji ekonomicznej gospodarza, ugosz-czony z prawdziwym rozmachem. Przyjęcie organizowane na cześć gościa nazywa się keipi. W czasie keipi wznoszone są liczne toasty, które wygłasza tzw. „tamada”, czyli człowiek pełniący funkcję mistrza ceremonii – zazwyczaj jest to najstarsza osoba w towarzystwie. Toasty te są często długie i nierzadko mają formę poetycką, a dopóki toast nie dobiegnie końca, nikomu nie wolno dotknąć kubka z winem.

• Jeśli kiedykolwiek zostaniesz ugoszczony w gruzińskim domu powstrzymaj się od akceptowanego w Polsce zwyczaju zdejmo-wania butów przy wejściu. W Gruzji zostanie to uznane za niegrzeczne.

• Gruzini darzą Polaków dużą sympatią, być może ze względu na podobną historię polityczną obydwu krajów, które przez długi czas znajdowały się pod protektoratem Rosji. Po I wojnie światowej, zarówno Polska jak i Gruzja odzyskały niepodległość, natomiast w latach dwudziestych XX wieku, gdy Gruzja utraciła ją ponownie, II Rzeczpospolita utrzymywała z nią bardzo przyjazne relacje w ramach tzw. „polityki prometejskiej” prowadzonej przez marszałka Piłsudskiego, a polegającej na pomocy narodom „uwięzionym” przez Rosję (oczywiście w celu osłabienia jej pozycji politycznej). W myśl tej polityki, Polska miała pomagać ciemiężonym narodom tak, jak mityczny Prometeusz pomógł rodzajowi ludzkiemu przeciwstawiając się bogom.

fot. Tatiana Jachyra

Dzieci Ulicy w Gruzji • Dzieci stanowią jedną z najbardziej wykluczonych grup społecznych w Gruzji. • Według definicji Rady Europy „dzieci ulicy” to osoby do 18. roku życia, które „przez krótszy lub dłuższy okres czasu żyją w

środowisku ulicznym, przenosząc się z miejsca na miejsce i nawiązują kontakty z rówieśnikami lub dorosłymi na ulicy.• Najwięcej Dzieci Ulicy w Gruzji żyje w czterech największych ośrodkach miejskich tego kraju: Tbilisi, Kutaisi, Rustavi i Batumi.

Według danych UNICEF z 2007 r. w Gruzji 1 500 dzieci żyje na ulicach. 60% z nich nigdy nie chodziło do szkoły. • Dzieci Ulicy często pochodzą z rodzin, które zmuszone były do zmiany swojego miejsca zamieszkania, przez migrację z ob-

szarów wiejskich do miast, imigrację z innych krajów albo przymusowe przesiedlenia z obszarów dotkniętych konfliktami wewnętrznymi. Zmiana środowiska życia jest dla dzieci wielkim wyzwaniem.

Inne problemy narażające dzieci na tułaczkę poza domem to m.in.

• alkoholizm lub przemoc domowa; • problemy zdrowotne w rodzinie; • ubóstwo i brak wsparcia socjalnego; • utrudniony dostęp do edukacji – większość Dzieci Ulicy nie chodzi do szkoły, a te, które do niej uczęszczają mają trudno-

ści w utrzymaniu się w niej. Rodziny, które decydują się na wysłanie dzieci do pracy na ulicy zamiast do szkoły stawiają na pierwszym miejscu zaspokojenie najpilniejszych potrzeb rodziny, dyskredytując rolę edukacji, jako środka z którego zyski nie będą widoczne przez długi czas;

• niewystarczający system opieki społecznej w otoczeniu dziecka. W Gruzji mało jest instytucji wspierających dzieci; • brak mechanizmów ochrony dziecka wewnątrz społeczności. W niektórych krajach brak opiekunów w rodzinie dziecka

ma mniejszy negatywny wpływ na jego sytuację, bowiem ludzie w jego otoczeniu - dalsi krewni czy sąsiedzi - czują się zobligowani do otoczenia go opieką. Taka sytuacja nie ma miejsca w miejskim środowisku Gruzji. Ta obojętność wobec sytuacji dzieci prowadzi do większej izolacji pozbawionych opieki dzieci;

• izolacja społeczna rodzin dzieci ulicy – Dzieci Ulicy w Gruzji pochodzą z najbiedniejszych i najbardziej społecznie odizo-lowanych rodzin.

Problemy Dzieci Ulicy

• ubóstwo;• brak dostępu albo bardzo ograniczony dostęp do edukacji; • padają ofiarą wykorzystywania bądź obojętności ze strony dorosłych;• są zmuszane do podjęcia aktywności takich jak: kradzieże, żebractwo, prostytucja czy handel narkotykami;• część dzieci organizuje się w dziecięce gangi – tak stworzona wspólnota daje im poczucie bezpieczeństwa i tworzy namiastkę

rodziny;

Aż 35% Dzieci Ulicy nie utrzymuje żadnych kontaktów z rodziną lub opiekunami.

Według raportu UNICEF wśród Dzieci Ulicy w Gruzji jest około dwa razy więcej chłopców niż dziewczynek. Udział chłopców w tej grupie zwiększa się jeszcze bardziej wśród nastolatków w grupie wiekowej 15-18 lat.

Zdecydowana większość Dzieci Ulicy w Gruzji ma mniej niż 14 lat. Dla większości z nich doświadczenie życia na ulicy zaczyna się w wieku wczesnoszkolnym. Jednocześnie na ulicach przebywa dość duża liczba niemowląt i małych dzieci, które zwykle towarzyszą swoim żebrzącym matkom.

7 na 10 Dzieci Ulicy mieszka całe życie w tym samym mieście. Resztę stanowią, w 2/3 przesiedleńcy z różnych terenów Gruzji, 1/3 imigranci z Azerbejdżanu, Rosji, Mołdawii i Ukrainy. Liczba Dzieci Ulicy w Gruzji zwiększa się w miesiącach letnich.

Współpraca Kulczyk Foundation z Caritas Gruzjaczyli jak i dlaczego pomagać

Caritas Gruzja to odział Caritas Internationalis – katolickiej organizacji charytatywnej realizującej projekty pomocowe na całym świecie. Gruziński oddział organizacji pomaga mieszkańcom leżącego na skrzyżowaniu Europy i Azji kraju, dotkniętym skutkami gwałtownych zmian politycznych, społecznych i ekonomicznych - pogarszającą się infrastrukturą rolniczą, biedą oraz migracjami.

Priorytety Caritas w Gruzji to interwencja kryzysowa, działania resocjalizacyjne, rozwiązywanie konfliktów, opieka społeczna i medyczna dla osób w podeszłym wieku, oraz finansowanie działań społecznych.

Caritas Gruzja działa na terenie całego kraju, choć czasem napotyka na trudności z dotarciem do niektórych regionów ze względu na skomplikowaną sytuację polityczną. Na jej personel składa się 146 osób zatrudnionych pracowników oraz 50 wolontariuszy. Liczba gruzińskich podopiecznych organizacji liczy 5 000 osób.

Do programów szczególnie dynamicznie rozwijanych przez Caritas Gruzja należy Program na rzecz dzieci, prowadzony od 1997 r. Grupą docelową programu są Dzieci Ulicy, dzieci i młodzież nieprzystosowane społecznie, pochodzące z rodzin żyjących poniżej progu ubóstwa, dzieci z rodzin przesiedlonych w wyniku konfliktów wewnętrznych, dzieci cierpiące z powodów traum oraz doświad-czające przemocy. Wiek podopiecznych programu to 6-18 lat. W jego ramach pomoc znajduje 1 700 podopiecznych rocznie.

Caritas Gruzja prowadzi m.in. całoroczne projekty edukacyjno-resocjalizacyjne, Schronisko dla Dzieci Pozbawionych Opieki Socjal-nej oraz Studio Terapii Sztuką.

Największy projekt prowadzony przez organizację to Program młodzieżowy, który dotyczy pracy z dziećmi zagrożonymi patologia-mi społecznymi.

• Celem projektu jest pomoc psychologiczna i resocjalizacja dzieci oraz ich reintegracja ze społeczeństwem. Działania przewidują udzielanie pomocy w ramach pracy w Centrum Podstawowej Codziennej Pomocy za pośrednictwem pracy terenowej zespołu.

• Dzieci mogą w każdej chwili przyjść do Centrum by wziąć prysznic, zrobić pranie czy dostać ciepły posiłek. Na miejscu mogą uzyskać także pomoc psychologa poprzez terapię indywidualną i grupową. W razie potrzeby otrzymują pomoc medyczną.

• W celu aktywizacji dzieci przeprowadzane są również warsztaty z szycia, haftowania, fryzjerstwa, zajęcia komputerowe i edu-kacyjne. Duża część podopiecznych Centrum, pomimo swojego nastoletniego wieku ma problemy z podstawową umiejętnością pisania, czytania i liczenia. Dzieci uczy się również planować czas wolny oraz angażuje do gier sportowych i intelektualnych.

• Dzieci, które odmawiają przychodzenia do Centrum są do tego zachęcane w ramach prac grupy mobilnej obejmującej psycho-loga, pracowników socjalnych i wolontariuszy. Pracują oni w miejscach najczęściej uczęszczanych przez dzieci. Krok pierwszy przewiduje nawiązanie pierwszego kontaktu i zdobycie zaufania dzieci. Grupy mobilne organizują różne działania na miejscu: dzieci rysują, grają w gry na świeżym powietrzu, są także angażowane w działania edukacyjne w tak zwanej „mobilnej szkole”, ucząc się podstawowych umiejętności czytania, pisania i liczenia.

• Jednym z głównych celów pracy z dziećmi z grup ryzyka jest podniesienie poziomu świadomości na temat negatywnych na-stępstw niektórych zachowań. W tym celu w Centrum organizuje się regularne dyskusje z dziećmi na temat skutków zażywania narkotyków, prostytucji oraz alkoholu.

• Caritas oddzielnie pracuje także z rodzicami dzieci. Stara się zwiększyć poziom ich zaangażowania w działalność Centrum oraz rozwój prac grupy mobilnej.

fot.

Tatia

na J

achy

ra

w w w . k u l c z y k f o u n d a t i o n . o r g . p lw w w . f a c e b o o k . c o m / k u l c z y k f o u n d a t i o n