Grudzień 2017 r. Porównanie wybranych elementów polskiego ... · Grudzień 2017 r. Porównanie...
-
Upload
nguyenthuan -
Category
Documents
-
view
223 -
download
0
Transcript of Grudzień 2017 r. Porównanie wybranych elementów polskiego ... · Grudzień 2017 r. Porównanie...
Grudzień 2017 r.
Porównanie wybranych elementówpolskiego systemu płatniczegoz systemami innych krajówUnii Europejskiej za 2016 r.
Departament Systemu PłatniczegoWarszawa, 2017 r.
Grudzień 2017 r.
Porównanie wybranych elementówpolskiego systemu płatniczegoz systemami innych krajówUnii Europejskiej za 2016 r.
Wstęp 2
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE 4
1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze 4
2. Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca 7
3. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców 10
4. Liczba terminali POS w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców 13
5. Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca 16
6. Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca 18
7. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywanych pojedynczą kartą płatniczą 22
8. Liczba transakcji zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS 24
9. Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych kartami płatniczymi 26
10. Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na jednego mieszkańca 28
11. Liczba zrealizowanych poleceń zapłaty na jednego mieszkańca 30
12. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych 32
13. Transakcje bezgotówkowe w podziale na instrumenty płatnicze 35
14. Relacje pomiędzy poziomem dochodu a transakcjami instrumentami płatniczymi 37
15. Udział pieniądza gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 39
16. Udział pieniądza gotówkowego w PKB 40
17. Udział gotówki w płatnościach 42
Podsumowanie 44
Spis wykresów 49
Spis tabel 51
Spis treści
Wstęp
2 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wstęp
Departament Systemu Płatniczego Narodowego Banku Polskiego przedstawia kolejny cykliczny materiał
dotyczący porównania wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami krajów Unii
Europejskiej1. Głównym celem prezentowanego materiału jest porównanie wybranych parametrów z
kilkunastu najważniejszych obszarów systemu płatniczego, w szczególności w przeliczeniu na liczbę
mieszkańców, w Polsce i w krajach Unii Europejskiej (UE) za 2016 r., związanych głównie z dostępnością
instytucji świadczących usługi płatnicze dla ludności, poziomem „ubankowienia” (mierzonego liczbą
rachunków bankowych) oraz wykorzystaniem podstawowych bezgotówkowych instrumentów płatniczych
(kart płatniczych, poleceń przelewu, poleceń zapłaty) i elementów infrastruktury płatniczej (bankomatów,
terminali POS).
Należy również dodać, że materiał ten nie ma na celu wskazania czy wyjaśnienia przyczyn zróżnicowania
wysokości poszczególnych wskaźników w konkretnych krajach, lecz przedstawienie bieżącego stanu
rozwoju obrotu bezgotówkowego w naszym kraju w stosunku do pozostałych krajów UE.
Wyjaśnienia metodologiczne
W celu dokonania analizy wybranych parametrów Polska została przedstawiona na tle krajów Unii
Europejskiej. Analiza zawarta w niniejszym materiale została przedstawiona w oparciu o dane za 2016 r.,
opublikowane przez Europejski Bank Centralny (EBC) we wrześniu 2017 r., znajdujące się w Hurtowni
Danych Statystycznych (Statistical Data Warehouse) pod adresem http://sdw.ecb.europa.eu/ 2.
Informacje te zostały zaktualizowane o dane pochodzące z innych źródeł, w szczególności o dane zbierane
przez NBP i publikowane w periodycznych opracowaniach, które można znaleźć na stronach
internetowych Narodowego Banku Polskiego pod adresem:
http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemplatniczy/karty_platnicze.html.
Raport bazuje również na następującym opracowaniu opublikowanym przez EBC:
Henk Esselink, Lola Hernández, The use of cash by households in the euro area, Occasional Paper
Series No. 201, November 20173.
Dla przejrzystości i łatwiejszego porównania prezentowanych danych przedstawiono je w postaci
wykresów obrazujących stan rozwoju w zakresie poszczególnych elementów systemu płatniczego oraz
zauważalnych tendencji występujących w Polsce w porównaniu do średniej dla krajów ze Strefy Euro i
średniej dla wszystkich krajów Unii Europejskiej.
Pierwszy typ wykresów (wykresy liniowe) ma na celu zobrazowanie tendencji rozwojowych
występujących w analizowanym zakresie na przestrzeni kilkunastu lat. Dla uproszczenia trend w danym
1 Podobne materiały DSP przygotowywał corocznie w poprzednich latach, począwszy od danych za 2004 r. Ostatni materiał
został przygotowany za 2015 rok: https://www.nbp.pl/systemplatniczy/obrot_bezgotowkowy/porownanie_UE_2015.pdf 2 Dane corocznie publikowane na witrynie internetowej EBC. 3 http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpops/ecb.op201.en.pdf
Wstęp
3 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
zakresie jest przedstawiony dla trzech obszarów: Polska, średnia dla krajów ze Strefy Euro oraz średnia dla
całej Unii Europejskiej.
Drugi typ wykresów (wykresy słupkowe) obejmuje dane za 2016 rok odnoszące się do wszystkich krajów
Unii Europejskiej, których dane opublikowano (w przypadku niektórych wskaźników nie opublikowano
danych dla niektórych krajów UE). Polska została wyróżniona kolorem fioletowym, a kolorem zielonym
zaznaczono pozostałe kraje UE. Jako punkt odniesienia został również przedstawiony średni poziom
wskaźników dla krajów członkowskich Unii Europejskiej (kolor niebieski).
W odniesieniu do obu wyżej wymienionych typów wykresów, średnia dla krajów Unii Europejskiej,
zazwyczaj w przeliczeniu na jednego mieszkańca, w przypadku gdy dane dla jednego lub więcej krajów
nie zostały opublikowane, jest prezentowana w dwóch wariantach: w pierwszym wariancie, zgodnym z
podejściem Europejskiego Banku Centralnego, wartość średnia dla danego wskaźnika liczona jest dla całej
populacji UE (nawet jeśli dane dla danego wskaźnika nie zostały opublikowane dla jednego lub kilku
krajów; na wykresach oznaczona linią w kolorze niebieskim), natomiast w drugim wariancie, tj. dla
wykresów numer 2 oraz 4, wartość średnia dla danego wskaźnika liczona jest dla tych krajów UE, dla
których dane zostały opublikowane (na wykresach oznaczona linią w kolorze czarnym).
W wykresach prezentujących trend dla Polski, Unii Europejskiej oraz Strefy Euro, w których nie wszystkie
dane są opublikowane z powodu ochrony danych jednostkowych lub w przypadku nieprzekazania danych
przez kraj, średnia dla Unii Europejskiej oraz Strefy Euro wyliczona została wyłącznie na podstawie
danych, które są zaprezentowane w Hurtowni Danych Statystycznych Europejskiego Banku Centralnego.
Dla wykresów prezentujących przeliczenie na jednego mieszkańca, średnia wyliczona została poprzez
podzielenie sumy danych zaprezentowanych w raporcie przez populację Unii Europejskiej lub Strefy Euro
pomniejszoną o kraje, dla których dane nie są widoczne w raporcie.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
4 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego
dla Polski i UE
1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze
Liczbę placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce w podziale na oddziały NBP, oddziały
instytucji kredytowych (w rozumieniu prawa europejskiego)4, placówki Poczty Polskiej oraz placówki
instytucji płatniczych i biur usług płatniczych przedstawiono w tabeli nr 1.
Tabela 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce w latach 2010 - 2016
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Oddziały instytucji kredytowych
16.214 15.920 17.107 16.796 16.224 15.613 15.845
Placówki Poczty Polskiej
8.365 8.383 8.243 7.675 7.343 7.271 7.208
Oddziały NBP 16 16 16 16 16 16 16
Ogółem oddziały instytucji kredytowych,
placówki Poczty Polskiej i Oddziały NBP
24.595 24.319 25.366 24.487 23.583 22.900 23.069
Placówki podmiotów pośredniczących w
przyjmowaniu wpłat na rachunki bankowe
(instytucji płatniczych i biur usług płatniczych)
0 0 8.628 16.018 31.614 34.609 36.855
Ogółem 24.595 24.319 33.994 40.505 55.197 57.509 59.924
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Liczbę placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce na tle średnich dla krajów Strefy Euro i
krajów UE przedstawia wykres nr 1. Znaczący wzrost wskaźnika dla Polski w 2011 r. wynikał ze zmiany
stosowanej przez EBC metodologii od 2009 r. w związku z wejściem w życie dyrektywy o usługach
płatniczych i uwzględnieniem instytucji płatniczych i biur usług płatniczych w kategorii „instytucje
oferujące usługi płatnicze”. Z danych przedstawionych na wykresie nr 1 wynika, że w Polsce od 2011 do
2016 roku następował stały wzrost liczby placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w przeliczeniu
na 1 mln mieszkańców. W roku 2015 spadło tempo wzrostu liczby placówek oferujących usługi płatnicze w
przeliczeniu na 1 mln mieszkańców. Na spowolnienie tempa wzrostu przełożyć się mógł systematyczny,
4 Przez „instytucje kredytowe” w odniesieniu do Polski, w ECB Statistical Data Warehouse należy rozumieć banki, oddziały
instytucji kredytowych, banki spółdzielcze oraz SKOK-i.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
5 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
od 2012 r. spadek liczby placówek Poczty Polskiej oraz od 2013 r. spadek liczby oddziałów instytucji
kredytowych.
Wykres 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców w
latach 2001-2016 (z uwzględnieniem instytucji płatniczych i biur usług płatniczych)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W krajach Unii Europejskiej obserwuje się systematyczny spadek, przy nieznacznych wahaniach,
wskaźnika liczby placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na milion mieszkańców.
Podobny trend zauważalny jest w przypadku krajów należących do Strefy Euro. W 2007 r. wskaźnik ten
był po raz pierwszy wyższy w Polsce od wskaźnika dla krajów UE. Wśród wszystkich krajów UE Polska z
liczbą placówek oferujących usługi płatnicze wynoszącą 59.924 i wskaźnikiem 1.559 na milion
mieszkańców (przy średniej w UE na poziomie 508) zajmowała w 2016 r. pierwsze miejsce (podobnie jak w
2015 r.), co przedstawiono na wykresie nr 2.
553 566
526 510
558
591
639 639 631
882
1 052
1 434 1 495
1 559
692 663 659 651 644 636 638 641
620
603 588
563
557 535 516
659 633 628 602
599
586 586 606
567 556 564
502 540
519 508
601 619 595 583
400
700
1 000
1 300
1 600
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
UE*
UE* - średnia
skorygowana,
wyliczona jako
średnia
spośród krajów,
które udostępniły
dane
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
6 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 2. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców
w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu.
Brak danych Wielkiej Brytanii.
Wysoka pozycja Polski pod względem liczby placówek oferujących usługi płatnicze wynika z
uwzględnienia w statystykach dużej liczby placówek oferujących usługę wpłaty gotówki na rachunek, a
więc zarówno Poczty Polskiej, jak i podmiotów przyjmujących wpłaty gotówkowe na rachunki bankowe, w
których klienci mogą opłacać rachunki za energię, czynsz, telefon, etc. Placówki tych ostatnich podmiotów
nie umożliwiają realizacji transakcji bezgotówkowych. Dlatego też wskaźnik ten ma inny charakter niż
pozostałe wskaźniki w niniejszym materiale, które dotyczą głównie płatności bezgotówkowych. Jeśli nie
zostałaby uwzględniona liczba placówek instytucji płatniczych i biur usług płatniczych, wskaźnik ten
kształtowałby się na poziomie 601 placówek na milion mieszkańców, czyli powyżej średniej unijnej (508) i
Polska zajmowałaby 8. miejsce na 27 krajów (których dane zostały opublikowane).
Wskaźnik liczby placówek instytucji oferujących usługi płatnicze nie determinuje stopnia „ubankowienia”
społeczeństwa danego kraju. Mimo stosunkowo dużej liczby placówek oferujących usługi płatnicze w
Polsce w porównaniu do średniej UE, liczba transakcji dokonywanych za pomocą bezgotówkowych
instrumentów płatniczych jest w Polsce znacznie niższa niż średnia liczona dla wszystkich krajów Unii
(vide pkt 12 „Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych”).
1559
1044
937
721
687
685
628
605
571
565
559
549
520
520
486
474
391
309
284
282
274
255
218
207
179
175
127
b.d
.
Średnia UE*: 583
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
Średnia UE: 508
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
7 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
2. Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca
Liczba rachunków bankowych w Polsce systematycznie rośnie. W 2016 r., w porównaniu do 2015 r., liczba
rachunków bankowych wzrosła o ponad 2,7 mln, co oznacza wzrost o 4,1%. Liczbę takich rachunków w
latach 2010 – 2016 przedstawiono w tabeli nr 2.
Tabela 2. Liczba rachunków bieżących w złotych prowadzonych przez banki, oddziały instytucji
kredytowych i SKOK-i w Polsce w latach 2010-2016 (w tys.)
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Osoby prywatne 44.074 48.686 50.476 52.216 55.888 58.599 61.330
Rolnicy, przedsiębiorcy indywidualni
3.785 3.330 3.375 3.457 3.548 3.692 3.722
Przedsiębiorstwa, niemonetarne instytucje
finansowe, instytucje niekomercyjne działające
na rzecz gospodarstw domowych
1.303 1.346 1.440 1.477 1.568 1.679 1.797
Instytucje rządowe i samorządowe
210 200 211 228
Razem liczba rachunków bieżących w bankach
49.162 53.362 55.291 57.360 61.196 64.180 67.077
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo -
Rozliczeniowe 2.773 2.984 3.192 3.261 3.232 2.653 2.478
Razem liczba rachunków bieżących
51.935 56.346 58.483 60.621 64.436 66.833 69.555
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Zgodnie z metodologią Europejskiego Banku Centralnego w zakresie statystyki systemów płatniczych,
pojęcie „overnight deposits” (rachunki bankowe) jest szeroką kategorią, która obejmuje nie tylko rachunki
służące do dokonywania rozliczeń i płatności, ale również bezterminowe rachunki oszczędnościowe z
możliwością wypłaty środków na żądanie bez utraty odsetek lub poniesienia istotnych kosztów oraz
rachunki walutowe, maklerskie i techniczne. W 2012 r. dane przekazywane przez niektóre kraje, w tym
Polskę, dotyczące rachunków za lata 2007 – 2011, skorygowano w oparciu o aktualną metodologię EBC w
tym zakresie. Po wprowadzeniu korekty pozycja Polski uległa znaczącej poprawie, przede wszystkim z
uwagi na uwzględnienie w kategorii rachunki bankowe bezterminowych rachunków oszczędnościowych,
które są dość powszechnie oferowane przez banki w Polsce.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
8 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 3. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w latach 2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Na wykresie nr 3 dostrzegalny jest systematyczny wzrost wskaźnika liczby rachunków na 1 mieszkańca w
Polsce. Szczególnie zauważalny, skokowy wzrost tego wskaźnika odnotowano w 2007 r. (z 0,67 rachunku
bankowego na jednego mieszkańca w 2006 r. do 0,97 rachunku bankowego na jednego mieszkańca w
2007 r.), co wynikało głównie ze zmiany metodologii. W 2007 r. wskaźnik ten dla Polski stanowił 69,8%
średniej całej Unii Europejskiej. Od 2008 roku można zauważyć nagły spadek średniej wartości wskaźnika
dla krajów UE i Strefy Euro. Wynika on głównie z faktu niedostarczania (lub wycofania) danych za ten
okres przez kilka krajów członkowskich, co znacząco przyczyniło się do zaniżenia wyników5. Z tego też
względu, skorygowano średnie wyliczone przez EBC o kraje niedostarczające danych (średnie zostały na
wykresie zaznaczone przerywaną linią). W roku 2010 r., 2011 r. i 2012 r. nie opublikowano danych dla 6
krajów (Bułgaria, Dania, Luksemburg, Niemcy i Szwecja, Włochy), w 2013 r. również 6 krajów (Bułgaria,
Luksemburg, Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy), w 2014 r. dane odnośnie liczby rachunków
bankowych nie zostały opublikowane dla następujących 6 krajów: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Rumunia,
Szwecja i Wielka Brytania, w roku 2015 danych nie były dostępne dla Bułgarii, Chorwacja, Włoch, Austrii,
Rumunii, Szwecji oraz Wielkiej Brytanii, natomiast w 2016 r. były to: Chorwacja, Włochy, Rumunia,
Słowacja, Szwecja oraz Wielka Brytania. Dopiero tak skorygowane dane mogą być podstawą do pełnej
oceny sytuacji w Polsce na tle Unii Europejskiej. Należy również dodać, że średnia dla Unii Europejskiej w
2016 r. wynosząca 1,2 nie do końca odzwierciedla rzeczywistość, gdyż kraje takie jak Włochy, Słowacja raz
Rumunia przekazały dane, które widnieją jako zastrzeżone/niejawne, w związku z tym mogą one, ale nie
muszą, występować w sumach pomimo braku ich wyszczególnienia w tabelach porównawczych.
5 W statystykach EBC, prezentowanych w Blue Book, średnią UE wylicza się jako iloraz liczby wszystkich rachunków
bankowych spośród krajów, które udostępniają dane, przez liczbę mieszkańców wszystkich krajów członkowskich UE, tj.
zarówno tych udostępniających dane, jak i tych nieczyniących tego. Analogicznie EBC wylicza średnią dla krajów Strefy Euro.
Nieudostępnienie danych przez kraje członkowskie przyczynia się zatem do obniżenia wartości licznika, natomiast
niezmienna pozostaje wartość mianownika, co z kolei prowadzi do zaniżenia wyników.
0,5 0,5
0,5 0,6
0,6 0,7
1,0
1,1
1,3
1,4
1,5 1,5
1,6
1,7
1,7
1,8
1,0 1,0 1,0 1,0 1,1 1,1
1,3
1,0 1,0
1,1 1,1 1,1
1,1
1,6
1,5
1,6
1,2 1,2 1,2
1,1 1,2 1,2
1,4
1,2
1,2 1,2 1,2
1,3
1,0
1,4 1,2 1,2
1,0
1,3
1,3 1,4 1,4
1,4 1,4 1,4 1,4
1,9
1,8
1,5 1,5 1,5 1,5
1,6
1,5
1,9
1,8
1,7
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
Strefa Euro*
UE*
UE*; Strefa Euro* - średnia skorygowana, wyliczona jako średnia spośród krajów, które udostępniły dane
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
9 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Z dostępnych danych zaprezentowanych na wykresie nr 3 wynika, że poprzez stały przyrost liczby
rachunków bankowych ich liczba w Polsce, w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2013 r., po raz
pierwszy była wyższa niż średnia liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w UE. W roku
2013 r. wartość tego wskaźnika dla Polski wyniosła 1,6 rachunku bankowego na mieszkańca, podczas gdy
średnia (skorygowana) dla krajów UE udostępniających dane była o 0,1 punktu niższa. Natomiast w 2014 r.
zdecydowanie wzrosła średnia liczba rachunków bankowych dla krajów UE i wyniosła 1,9, tj. o 0,4
rachunku bankowego więcej. Ten wysoki wzrost był spowodowany przekazaniem po raz pierwszy danych
przez Luksemburg, który cechował się aż 9,8 rachunków bankowych na mieszkańca, co przyczyniło się do
wzrostu wskaźnika za 2014 r. W roku 2016 średnia skorygowana dla UE spadła o 0,1 w stosunku do roku
poprzedniego i wynosiła 1,7, natomiast średnia skorygowana dla krajów strefy Euro spadła o 0,1 do
poziomu 1,8. Średnia dla Polski niezmiennie rośnie, osiągając w 2016 r. poziom 1,8.
Pozycję Polski na tle innych krajów UE w 2016 r. wg wskaźnika liczby rachunków bankowych na 1
mieszkańca zaprezentowano na wykresie nr 4.
Wykres 4. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Pod względem liczby rachunków bankowych w 2016 r. Polska znalazła się na 11 miejscu wśród 22 krajów
Unii Europejskiej ze wskaźnikiem 1,8 rachunku bankowego na jednego mieszkańca (Polska zajmuje 11
miejsce ex aequo z Austrią oraz Niemcami). W stosunku do 2015 r., w którym Polska zajmowała 14. miejsce
na 21 państw, awansowaliśmy o 3 pozycje, wyprzedzając: Łotwę oraz Holandię (Niemcy zajmują miejsce ex
aequo z Polską).
Największą liczbę rachunków bankowych w przeliczeniu na mieszkańca odnotowano w Luksemburgu
(3,6) (co było skutkiem uzyskania przez firmę PayPal licencji instytucji kredytowej). Kolejne miejsca zajęły
Dania, Grecja, Irlandia, Cypr, Malta i Finlandia. Porównując dane zaprezentowane na wykresie nr 4 z
wykresem nr 29 (Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na 1 mieszkańca w 2016
3,6
3,0 3,0 2,9 2,9
2,8 2,8 2,7
2,4 2,2
1,8 1,8 1,8 1,7 1,7 1,7
1,6 1,4
1,2 1,2 1,1
1,0
b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d.
Średnia UE: 1,2
Średnia skorygowana dla 22 krajów UE: 1,7
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
10 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
r.), można wysnuć wniosek, że duża liczba rachunków nie oznacza automatycznie wysokiej aktywności
posiadaczy tych rachunków. Przykładem mogą być Grecja, Malta i Cypr, które, posiadając jedne z
najwyższych wskaźników odnoszących się do liczby rachunków przypadających na 1 mieszkańca,
posiadają jednocześnie jedne z najniższych wskaźników odnoszących się do liczby transakcji
bezgotówkowych instrumentami płatniczymi per capita.
3. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców
Według danych NBP, na koniec 2016 r. dostępnych było w Polsce 23.443 bankomatów, podczas gdy na
koniec 2015 r. było ich 22.143. Oznacza to wzrost liczby bankomatów o 1.300 sztuk, co stanowi wzrost o
5,9%. Dane dotyczące liczby bankomatów w Polsce w latach 2010 – 2016 przedstawiono w tabeli nr 3.
Tabela 3. Liczba bankomatów ogółem w Polsce w latach 2010-2016
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Bankomaty 16.413 17.392 18.188 18.876 20.531 22.143 23.443
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
W Unii Europejskiej na przestrzeni kilku ostatnich lat odnotowywano niewielkie zmiany w wielkości tego
wskaźnika, przy czym w latach 2011, 2012 oraz 2013 zarówno na terenie UE, jak i krajów Strefy Euro
odnotowano niewielkie spadki. Rok 2014 przyniósł widoczny wzrost wskaźnika liczby bankomatów w
przeliczeniu na 1 mln mieszkańców, natomiast rok 2015 i 2016 prezentuje znacznie niższe wartości w
przypadku krajów UE oraz krajów Strefy Euro. W przypadku Polski liczba bankomatów w przeliczeniu na
1 mln mieszkańców systematycznie wzrasta, co zaprezentowano na wykresie nr 5.
Wykres 5. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
706 738
761 788 808
833
940 966 972 967 971 955
932 979
942 923
680 717
750 709
735 760
821 850 865 866 874 868 857
897 880 868
169 187 198 211 230 261
303 356
416 439 454 484 490
534 576
610
0
200
400
600
800
1 000
1 200
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Strefa Euro
UE
Polska
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
11 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
W 2016 r. w Polsce na 1 mln mieszkańców przypadało 610 bankomatów. W odniesieniu do pozostałych
krajów Unii Europejskiej wskaźnik ten pokazuje, że w Polsce jest znacznie mniej bankomatów niż średnia
w krajach UE, pomimo że od 2001 roku liczba bankomatów na milion mieszkańców wzrosła o 441 szt.
(wzrost o 261%), a w UE jedynie o 188 szt. (wzrost o 28%).
Wykres 6. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Jak widać na powyższym wykresie, największą liczbę bankomatów na 1 mln mieszkańców w roku 2016
miały Belgia (1.548 szt.), Portugalia (1.466 szt.) oraz Austria (1.398 szt.). Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy
jest to, że w Portugalii i Hiszpanii (miejsce 5 – 1.075 szt.) bankomaty mają zazwyczaj charakter urządzeń
wielofunkcyjnych, w których oprócz wypłaty gotówki można dokonywać przelewów, doładowań
telefonów, kupna biletów, dokonywania opłat za przejazd płatnymi drogami, etc. Poza czterema
wymienionymi wcześniej krajami, kraje takie jak: Chorwacja, Wielka Brytania, Niemcy, Luksemburg oraz
Francja odnotowały liczbę bankomatów na milion mieszkańców powyżej średniej unijnej wynoszącej 868
szt. Polska, ze wskaźnikiem na poziomie 610 bankomatów na 1 mln mieszkańców, zajmowała 14. miejsce
spośród wszystkich państw UE. Za nami uplasowały się takie kraje jak: Cypr, Estonia, Rumunia, Łotwa,
Węgry, Słowacja, Malta, Grecja, Czechy, Litwa, Dania, Holandia, Finlandia oraz Szwecja. W 2016 r. Polska
przesunęła się o trzy pozycję w stosunku do poprzedniego roku, wyprzedzając Cypr, Estonię oraz
Rumunię. Warto zauważyć, że liczba bankomatów w Finlandii i Szwecji systematycznie spada i kraje te
znajdują się na dwóch ostatnich miejscach. Sytuacja taka spowodowana jest faktem, iż Szwecja i Finlandia
są w czołówce państw, w których dokonuje się najwięcej transakcji bezgotówkowych na jednego
mieszkańca, zajmując odpowiednio 2. i 3. miejsce, i tym samym zmniejsza się w tych krajach
zapotrzebowanie na gotówkę (vide wykres 27). Na tle krajów regionu, czyli krajów o podobnych
uwarunkowaniach pod względem gospodarczym, społecznym i geograficznym, Polska przesunęła się w
2016 r. do czołówki, ustępując miejsca jedynie Słowenii (812 szt.) i Bułgarii (804 szt.). Pozostałe kraje z
1 5
48
1 4
66
1 3
98
1 0
89
1 0
75
1 0
68
1 0
35
924
875
813
812
804
726
610
597
587
563
520
509
509
494
492
445
412
401
396
350
287
Średnia UE: 868
0
300
600
900
1200
1500
1800
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
12 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
regionu, tj. Estonia, Rumunia, Łotwa, Węgry, Słowacja, Czechy i Litwa, mają niższy wskaźnik niż Polska.
Pomimo systematycznego wzrostu liczby bankomatów na 1 mln mieszkańców w Polsce, wskaźnik ten jest
nadal stosunkowo niski w porównaniu do średniej dla wszystkich krajów Unii Europejskiej, co
zaprezentowano na wykresie nr 6. Warto jednak zwrócić uwagę, że dystans Polski do UE zmniejsza się z
roku na rok w tym zakresie, w 2015 r. wskaźnik dla Polski był niższy od średniej w UE o 304 szt. na 1 mln
mieszkańców, podczas gdy w 2016 r. różnica wynosiła już jedynie 258 szt.
Niski wskaźnik nasycenia bankomatami, w połączeniu z przedstawionym dalej wskaźnikiem liczby
terminali POS przypadających na 1 mln mieszkańców (Polska na 22. miejscu w Europie – vide wykres nr 9),
pokazuje odstający jeszcze od przeciętnego w UE obraz rozwoju podstawowej infrastruktury potrzebnej
dla korzystania z rachunków bankowych oraz dokonywania transakcji bezgotówkowych w Polsce.
Podobnie plasuje się pozycja Polski na tle pozostałych krajów UE, biorąc pod uwagę wskaźnik, jakim jest
liczba bankomatów na 100 km2. Polska zajmuje 14. miejsce, wyprzedzając takie kraje jak: Bułgaria i Irlandia,
które wyprzedzały Polskę pod względem liczby bankomatów na 1 mln mieszkańców (vide wykres nr 7).
Wykres 7. Liczba bankomatów na 100 km2 w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne
63,3
57,3
28,6
23,9
19,3
16,4
16,4
16,2
14,5
9,9
8,7
8,4
8,0
7,5
6,0
5,7
5,4
5,4
5,3
5,2
4,8
4,7
4,0
1,8
1,8
1,5
0,6
0,6
Średnia UE: 9,8
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
13 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Powyższe oznacza, że, statystycznie rzecz biorąc, pod względem przestrzennego umiejscowienia
bankomatów oraz liczby bankomatów w przeliczeniu na milion mieszkańców Polska jest w środku
rankingu państw Unii Europejskiej.
4. Liczba terminali POS w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców
Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (vide tabela nr 4) kształtowała się na
poziomie 536.236 szt. na koniec 2016 r., w porównaniu do 465.457 szt. na koniec 2015 r., co stanowiło wzrost
o 15,2%.
Tabela 4. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze w Polsce w latach 2009-2016
Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Terminale POS 215.509 246.510 266.429 289.547 326.340 398.172 465.457 536.236
Imprintery 15.067 6.142 978 915 6 3 - -
Ogółem 230.576 252.652 267.407 290.461 326.346 398.175 465.457 536.236
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Z danych prezentowanych przez agentów rozliczeniowych wynika, iż wzrosła liczba akceptantów
posiadających terminale POS. Od 2013 roku liczba akceptantów posiadających imprintery drastycznie się
obniżyła, a od 2015 roku wyszły one z użycia i zostały zastąpione przez terminale POS.
W Strefie Euro widoczny był stały wzrost urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze na 1
mln mieszkańców do roku 2011, z niewielkim odnotowanym spadkiem w 2010 r. W kolejnych latach, tj. w
2012 r. i 2013 r., miał miejsce spadek liczby terminali POS. W 2014 r. nastąpiło odwrócenie trendu
spadkowego i liczba terminali POS na 1 mln mieszkańców wzrosła o 3.182 sztuki, a w 2015 i 2016 r. o
kolejne 1.124 i 2.627 sztuk, co oznaczało wzrosty odpowiednio o 16,5% w 2014 r., 5,0% w 2015 r. i 11,1% w
2016 r.
Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminale POS) w Polsce zwiększyła
się w 2016 r. i osiągnęła poziom 13.815 urządzeń na milion mieszkańców (wzrost o 14,1% w porównaniu do
2015 r. – 12.104 urządzeń na 1 mln mieszkańców).
Polska zanotowała wzrost liczby urządzeń na milion mieszkańców o 14,1%, podczas gdy w UE i w Strefie
Euro zanotowano wzrost odpowiednio o 11,0% i 11,1%. Niemniej jednak dystans między Polską a Unią
Europejską zmniejszył się nieznacznie w ostatnim roku. Liczba terminali w Polsce jest wciąż znacząco
mniejsza niż średnia w UE czy Strefie Euro (warto zaznaczyć, że 10 lat wcześniej była ona 3,5-krotnie
mniejsza).
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
14 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 8. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS oraz
imprinterów) na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Wskaźnik 13.815 urządzeń na 1 milion mieszkańców dla Polski to jeden z najniższych wskaźników wśród
krajów UE w 2016 r., co przedstawiono na wykresie nr 9.
Na podstawie wykresu nr 9 można stwierdzić, że również na tle regionu, w odniesieniu do opisywanego
wskaźnika, Polska nie wypada korzystnie. Zajmujemy 22. miejsce w UE, wyprzedzając Węgry, Słowację i
Rumunię. Natomiast znacznie więcej takich urządzeń funkcjonowało w takich krajach jak Estonia,
Słowenia, Łotwa i Litwa. Na zbliżonym poziomie do Polski prezentuje się liczba urządzeń w Austrii,
Bułgarii, Niemczech i Czechach. W 2016 r., w stosunku do podobnego rankingu z roku poprzedniego,
Polska awansowała o jedną pozycję, jednakże wynikać to może przede wszystkim z nieopublikowania
danych dla Słowenii i Finlandii, które wyprzedzały Polskę w rankingu z roku 2015.
W czołówce znalazły się takie kraje jak Luksemburg, Grecja, Irlandia, Włochy, Wielka Brytania, Holandia,
Hiszpania, Portugalia, Cypr i Estonia. Luksemburg w 2016 r. zajmuje pierwsze miejsce z liczbą ponad 287
tys. terminali na 1 mln mieszkańców, natomiast jeszcze w 2013 r. zajmował 12 pozycję z liczbą 21.287 szt.
terminali na 1 mln mieszkańców. Tak wysoka liczba terminali POS w Luksemburgu na mieszkańca jest
wynikiem zmiany zakresu przekazywanych danych do EBC od 2014 r. Obecnie, oprócz informacji o
terminalach POS znajdujących się na terytorium kraju, przekazywane są również informacje o terminalach
ulokowanych poza granicami kraju, ale będącymi w posiadaniu podmiotów, których miejscem
prowadzonej działalności jest dany kraj. Z danych jednostkowych prezentowanych przez Luksemburg w
2016 r. wynika, iż blisko 92% terminali ulokowanych jest poza granicami kraju (154,2 tys. terminali z 167,8
2 951 2 930 3 474 3 751
4 348 4 628 4 896 5 571
6 044 6 560 6 941
7 742 8 476
10 347
12 104
13 815
12 552 13 315
13 844
14 866 15 630
16 969 17 747
19 056 19 587 19 504 19 909 19 678 19 302
22 484
23 608
26 235
12 707 13 472
14 056 13 455
14 154
15 254 15 235
16 324 17 196 17 355
17 949 18 602 18 266
20 704
22 252
24 702
0
4 000
8 000
12 000
16 000
20 000
24 000
28 000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
15 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
tys. zaraportowanych przez Bank Centralny Luksemburga). Tak duża liczba terminali spowodowana jest
m.in. prowadzeniem działalności w Luksemburgu przez jednego z dużych agentów rozliczeniowych o
międzynarodowym zasięgu.
Wykres 9. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 1 mln
mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Przeprowadzając porównanie z danymi zaprezentowanymi na wykresie nr 19 (Liczba transakcji
bezgotówkowych kartami płatniczymi w pojedynczym terminalu w 2016 r.), można zaobserwować, że
Grecja, Włochy i Hiszpania mają stosunkowo niewielką liczbę transakcji kartami płatniczymi przypadającą
na jeden terminal. Wytłumaczeniem tej sytuacji może być specyfika tych krajów i nastawienie się na bardzo
duży ruch turystyczny oraz wynikająca z tego faktu potrzeba dokonywania płatności z wykorzystaniem
kart płatniczych przez zagranicznych turystów, których transakcje nie są wliczane do powyższej średniej,
obejmującej transakcje dokonane instrumentami płatniczymi wydanymi jedynie w danym kraju. Widać to
najlepiej na przykładzie Grecji oraz Włoch, gdzie mieszkańcy dokonują niewielu transakcji kartami. Na 1
mieszkańca w tych krajach w 2016 roku przypadało odpowiednio 28 i 43 transakcje kartami płatniczymi -
58 7
25
39 2
38
36 7
21
32 8
96
32 2
33
32 2
06
29 4
46
27 3
67
26 4
98
25 9
87
25 4
32
22 5
69
22 2
88
19 4
78
17 6
64
16 8
27
14 8
99
14 6
04
14 0
45
13 8
37
13 8
15
12 3
38
10 8
61
8 1
93
b.d
.
b.d
.
b.d
.
Średnia UE : 24.702
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
30 000
35 000
40 000
45 000
50 000
55 000
60 000
287 500
260 000
270 000
280 000
290 000
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
16 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
dla porównania w Polsce było to 83 transakcji, a w Danii aż 330 transakcji, pomimo że Dania uplasowała się
na 13. miejscu pod względem liczby urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze na 1 mln
mieszkańców, poniżej średniej dla Unii Europejskiej.
Zdecydowanie korzystniej wypada pozycja Polski na tle pozostałych krajów UE w liczbie terminali POS na
100 km2 akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze. Polska zajmuje 16. miejsce, wyprzedzając takie
kraje jak: Austria, Bułgaria, Litwa, Estonia, Szwecja oraz Łotwa, które wyprzedzały Polskę pod względem
liczby urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 1 mln mieszkańców
(vide wykres nr 10).
Wykres 10. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 100 km2
w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
5. Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca
Wg stanu na koniec 2016 r. w obiegu w Polsce było blisko 36,9 mln kart płatniczych i liczba ta wzrosła w
porównaniu do 2015 r. (35,2 mln kart), co stanowiło wzrost o 4,7%. Po spadku liczby kart w 2015 r.
(pierwszy spadek liczby wydanych kart w Polsce od 2010 roku) liczba kart w 2016 r. wzrosła ponad
poziom z 2014 r. Liczbę kart płatniczych wydanych w Polsce w latach 2011 – 2016 (stany na koniec danego
roku) zaprezentowano w tabeli nr 5.
1256
881
734
613
524 480
327 300 296 281 262 252
220 188 187 170 146 130 120
78 78 77 68 57 55 b.d. b.d. b.d.
Średnia UE: 290
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
17 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Tabela 5. Liczba wydanych kart płatniczych w Polsce w latach 2011-2016
Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Liczba wydanych kart płatniczych
32.044.946 33.291.111 34.658.650 36.068.822 35.209.043 36.874.489
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Liczba kart płatniczych na 1 mieszkańca Polski systematycznie wzrastała przez kolejne lata z 0,38 w 2001 r.
do 0,87 w 2009 r., natomiast w latach 2010 – 2011 spadła nieznacznie do poziomu 0,83, by kolejno dalej
rosnąć aż do roku 2014, w którym to wskaźnik uzyskał poziom równy 0,94. W roku 2015 wskaźnik
nieznacznie zmalał do poziomu 0,92 karty płatniczej na jednego mieszkańca. W roku 2016 ponownie wzrósł
do poziomu 0,96, uzyskując tym samym najwyższy wskaźnik w historii. Dystans, jaki dzieli Polskę od
średniej krajów UE, zmniejszył się z 0,63 w 2015 r. do 0,61 w 2016 r., co przedstawiono na wykresie nr 11.
Wykres 11. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w latach 2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W 2016 r. wskaźnik wydanych kart płatniczych per capita (0,96) stawiał Polskę w końcówce państw Unii
Europejskiej. W tym zakresie wyprzedzaliśmy, podobnie jak w 2015 r., jedynie Węgry oraz Rumunię.
Ranking krajów pod względem liczby wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca przedstawiono
na wykresie nr 12.
1,17
1,25 1,30
1,21
1,32 1,37
1,41 1,46 1,46 1,46 1,45 1,47
1,50 1,51 1,55 1,57
0,38 0,45
0,41 0,47
0,53
0,63 0,70
0,79
0,87 0,83 0,83 0,86
0,90 0,94 0,92
0,96
1,06 1,10 1,13 1,15
1,29 1,33
1,42 1,46 1,45 1,44 1,43 1,44 1,45 1,46
1,50 1,53
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
EU
Polska
Strefa Euro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
18 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 12. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w
2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Poziom wskaźnika wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca w krajach Unii Europejskiej w 2016 r. w
ujęciu geograficznym przedstawiono na wykresie nr 13. Polska na tle regionu i całej UE odznacza się
bardzo niską liczbą wydanych kart. Jest to cztery razy mniej kart na jednego mieszkańca niż w
Luksemburgu, prawie 3 razy mniej niż w Wielkiej Brytanii i ponad dwa razy mniej niż w Holandii, Szwecji,
Chorwacji, na Malcie, Belgii czy Portugalii. W naszym regionie na podobnym poziomie co Polska znajdują
się Bułgaria, Słowacja i Węgry, natomiast znacznie wyższy poziom omawiany wskaźnik osiąga w Słowenii,
Estonii, na Litwie i Łotwie.
6. Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca
W porównaniu z krajami Unii Europejskiej w Polsce nadal za pomocą kart płatniczych dokonywanych jest
średnio mniej płatności (przy ustalaniu wielkości tego wskaźnika nie brano pod uwagę liczby operacji
wypłaty gotówki), ale różnice w tym zakresie z roku na rok się jednak zmniejszają. W 2016 r. liczba
transakcji bezgotówkowych kartami na 1 mieszkańca wyniosła w Polsce 83,3.
3,9
3
2,5
0
2,2
0
2,1
2
2,0
8
2,0
3
2,0
0
1,9
9
1,7
5
1,7
3
1,6
9
1,6
2
1,6
1
1,5
3
1,5
3
1,4
0
1,3
6
1,3
2
1,2
8
1,2
1
1,2
0
1,1
8
1,1
4
1,0
4
1,0
3
0,9
6
0,9
1
0,8
1
Średnia UE: 1,57
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
4,00
4,50
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
19 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Porównanie wysokości wskaźnika dla Polski do średniej dla UE (116,6) i Strefy Euro (97,1) wypada dość
niekorzystnie, gdyż statystyczny mieszkaniec UE dokonuje średnio około 40% więcej transakcji
bezgotówkowych kartami płatniczymi niż statystyczny Polak, co prezentuje wykres nr 13.
Wykres 13. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
latach 2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Średnia dla krajów Unii Europejskiej w 2016 r. wynosiła 116,6 transakcji na jednego mieszkańca. Mimo tak
wyraźnej dysproporcji między Polską a średnią dla UE należy zauważyć, że poziom liczby transakcji
kartami w Polsce systematycznie wzrasta, a tempo wzrostu jest znacznie szybsze niż tempo wzrostu
średniej dla krajów Unii Europejskiej. Dla porównania wzrost w Polsce w latach 2015-2016 wynosił 25%,
natomiast wzrost średniej dla Unii Europejskiej w tym samym okresie był ponad dwukrotnie niższy, tj.
12%.
Ponadto w 2006 r. w Polsce przeciętny mieszkaniec dokonywał tylko 9,3 płatności kartami płatniczymi, trzy
lata później w 2009 r. już dwukrotnie więcej, tj. 18,5, w 2012 r. 31,5, a w 2016 r. już 83,3. W 2013 r. wskaźnik
ten dla Polski stanowił 44% średniej całej Unii Europejskiej, a w 2016 r. już 71%.
W omawianym wskaźniku Polska plasuje się na 13. Pozycji wśród 28 krajów UE i wyprzedza Litwę,
Słowenię, Hiszpanię, Austrię, Czechy, Słowację, Chorwację, Cypr, Maltę, Węgry, Niemcy, Włochy, Grecję,
Rumunię oraz Bułgarię, co przedstawiono na wykresie nr 14. Pozytywnym sygnałem jest fakt, iż w 2016 r.,
w stosunku do podobnego rankingu z roku poprzedniego, przesunęliśmy się o trzy pozycje, wyprzedzając
kraje takie jak Austria, Słowenia i Litwa, w których liczba transakcji bezgotówkowych, w porównaniu do
poprzedniego roku, wzrosła, ale w tempie znacznie wolniejszym niż w przypadku Polski. Równocześnie
jest to wynik blisko 4 razy niższy niż w Danii (330) czy Szwecji (319). Warto zwrócić również uwagę na
Estonię, w której omawiany wskaźnik osiągnął w 2016 r. poziom 217 transakcji. Oznacza to, że w Estonii od
37,3
44,7 48,7
46,0 50,1
54,2 55,4 59,5
63,3 68,2
74,1 79,3
85,9
93,6
104,3
116,6
28,8
35,9 38,5
41,9 46,2
49,5 52,6
56,1 58,2 62,5
67,0 71,0
76,1 80,7
88,0
97,1
2,3 3,2 4,1 5,3 6,9 9,3
12,1 15,1
18,5 21,9
26,6
31,5
37,6
48,7 66,5
83,3
0
20
40
60
80
100
120
140
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
UE
Strefa Euro
Polska
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
20 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
roku 2004 wykorzystanie kart płatniczych wzrosło o 388% (z poziomu 44,5 transakcji per capita)6. Jest to
tym bardziej warte odnotowania, iż Estonia w liczbie kart na mieszkańca zajmuje pozycję poniżej średniej
UE. Należy dodać, iż również w Danii i Finlandii liczba kart płatniczych na mieszkańca jest nieznacznie
powyżej średniej dla krajów Unii Europejskiej. W 2016 r. przeciętny mieszkaniec Danii dokonywał 6,3
transakcji bezgotówkowych kartą w tygodniu, Szwecji 6,1 transakcji, Finlandii 5,4 transakcji tygodniowo, w
Polsce wartość ta wynosiła jedynie 1,6 transakcji tygodniowo.
Wykres 14. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Pod względem wykorzystania kart płatniczych na jednego mieszkańca, Polska, na tle naszego regionu,
plasuje się w środku tych krajów. Na podobnym poziomie znajdują się kraje takie jak Litwa i Słowenia,
jednocześnie jednak widać dużą różnicę między naszym krajem a Łotwą (124), która prezentuje znacznie
wyższą transakcyjność na mieszkańca.
Polska zanotowała w 2016 r. jednak jedno z najwyższych w UE temp wzrostu tego wskaźnika, co
prezentuje wykres nr 15.
6 ECB Statistical Data Warehouse, Tabela 7.4 a “Number of transaction per capita”, http://sdw.ecb.europa.eu
330
319
280
250
232
217
216
165
162
151
145
124
83
82
79
75
74
71
67
64
59
57
54
49
43
28 18
13
Średnia UE: 116,60
0,00
40,00
80,00
120,00
160,00
200,00
240,00
280,00
320,00
360,00
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
21 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 15. Wskaźnik wzrostu liczby transakcji kartami płatniczymi (roczna zmiana procentowa) w
poszczególnych krajach UE w 2016 roku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Tak wysoki wzrost transakcji bezgotówkowych w Polsce może wynikać z rosnącej popularności w
płatnościach bezgotówkowych kart zbliżeniowych, które umożliwiają przeprowadzanie płatności w sposób
najwygodniejszy i najszybszy dla posiadacza instrumentu płatniczego. Innym powodem jest obniżenie
opłat interchange od dnia 1 lipca 2014 r. Niższe koszty akceptacji kart płatniczych spowodowały większe
zainteresowanie akceptantów przyjmowaniem tej formy zapłaty. Również największa sieć detaliczna
rozpoczęła w 2014 r. akceptację kart. Zwiększenie liczby terminali POS poszerzyło możliwości użycia karty
przez klientów w kolejnych latach.
Krajem, w którym liczba transakcji bezgotówkowych wzrosła ponad dwukrotnie, jest Grecja (108,8%), na
drugim miejscu znalazła się Rumunia, notując wzrost o 26,5%, a na trzecim miejscu uplasowała sią Polska
ze wzrostem 25,3%. Według informacji uzyskanych od Banku Centralnego Grecji, tak wysoki wzrost
6,90%
8,20%
8,20%
8,90%
9,30%
9,30%
10,40%
10,40%
10,60%
11,30%
11,30%
12,00%
12,10%
12,20%
12,50%
12,80%
13,50%
13,70%
13,70%
15,10%
15,40%
16,00%
17,70%
22,00%
23,50%
23,80%
25,30%
26,50%
108,80%
[28] Francja
[27] Estonie
[26] Finlandia
[25] Portugalia
[24] Belgia
[23] Słowenia
[22] Niemcy
[21] Holandia
[20] Dania
[19] Słowacja
[18] Szwecja
[17] Austria
[16] Wielka Brytania
EU
[15] Chorwacja
[14] Łotwa
[13] Litwa
[12] Cypr
[11] Luksemburg
[10] Włochy
[9] Malta
[8] Hiszpania
[7] Bułgaria
[6] Irlandia
[5] Czechy
[4] Wegry
[3] Polska
[3] Rumunia
[1] Grecja
0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% 120,00%
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
22 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
spowodowany był kontrolą kapitału wprowadzoną w Grecji od czerwca 2015 r., co skutkowało wzrostem
płatności bezgotówkowe w związku z ograniczeniem kwoty wypłat gotówki na osobę na miesiąc. Ponadto
Bank Centralny Grecji wprowadził pewne ulepszenia w gromadzeniu danych w celu dostarczania
wiarygodniejszych statystyk. Należy jednak dodać, iż pomimo tak dużego wzrostu liczby transakcji
kartami w Grecji, kraj ten z liczbą 28 transakcji rocznie na 1 mieszkańca znajduje się na 26. miejscu (vide
wykres 14), wyprzedza jedynie Rumunię i Bułgarię.
7. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywanych pojedynczą kartą płatniczą
Kolejnym wskaźnikiem obrazującym częstotliwość wykorzystania kart płatniczych jest liczba transakcji
bezgotówkowych w terminalach POS przypadających na jedną kartę.
Wykres 16. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w latach 2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Polska systematycznie zmniejszała swój dystans w stosunku do krajów Strefy Euro i krajów Unii
Europejskiej w liczbie transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w terminalach
POS. W 2014 r. wskaźnik dla Polski był po raz pierwszy wyższy niż wskaźnik dla krajów Strefy Euro, ale
niższy niż wskaźnik dla Unii Europejskiej. W roku 2015 wskaźnik dla Polski znacząco prześcignął pod
względem liczby transakcji bezgotówkowych dokonywanych pojedynczą kartą płatniczą zarówno średnią
dla krajów ze Strefy Euro, jak i – po raz pierwszy w historii - średnią dla krajów Unii Europejskiej. W 2016
r. przewaga Polski nad wskaźnikami dla Unii Europejskiej oraz Strefy Euro zwiększyła się jeszcze bardziej.
W 2004 r. wskaźnik liczby tego typu transakcji stanowił zaledwie 32,6% średniej krajów Strefy Euro, by w
11,1 12,7
14,5 17,0
18,5 20,7
25,7
31,1 35,6
40,5
50,3
70,6
84,2
29,9
33,6 35,0 35,2 35,0
37,2 36,6 38,1
41,2 44,2
41,2 51,0
53,4 54,4
58,4
62,7
25,6
30,7 32,0
34,1 33,0 35,0 34,5
36,0 38,5
41,3
45,0 47,5
49,5 48,0
50,3 51,9
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
UE
Strefa Euro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
23 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
2016 r. osiągnąć liczbę 84,2 transakcji bezgotówkowych, tj. o 32,3 transakcje więcej dokonane kartą płatniczą
niż średnia dla krajów Strefy Euro (51,9) i 21,5 transakcji więcej niż średnia dla krajów Unii Europejskiej
(62,7).
Wykres 17. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w poszczególnych
krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Polska ze wskaźnikiem 84,2 transakcji rocznie dokonywanych jedną kartą w roku 2016 zdecydowanie
powiększyła swoją przewagę nad wskaźnikiem dla Unii Europejskiej. Tempo wzrostu jest zdecydowanie
szybsze niż tempo wzrostu dla krajów strefy Euro oraz Unii Europejskiej. W 2016 r. Polska wyprzedziła
Łotwę i znalazła się na 8. Pozycji, jednocześnie zmniejszając dystans do Wielkiej Brytanii (w 2015 r. różnica
wynosiła 6,9 transakcji, a w 2016 r. już tylko 3,3 transakcje). W stosunku do roku 2015 Polska awansowała o
jedną pozycję, wyprzedzając Łotwę.
Najczęściej do dokonywania płatności wykorzystują karty mieszkańcy Danii (176,4 razy w roku, czyli
prawie 3-krotnie częściej niż średnia w UE) oraz mieszkańcy Estonii – 141,5, Szwecji – 125,5, Finlandii –
116,9 oraz Francji – 111,7. Najmniejszy poziom tego wskaźnika zanotowano w Rumunii (17,1) oraz w
Bułgarii (8,2).
176,4
141,5
125,5
116,9
111,7
97,6
87,5
84,2
80,8
67,4
61,7
54,9
51,9
50,7
50
43,1
39,4
38,8
32,6
31,2
27
22,1
21
19
18,6
17,1
8,2
b.d
.
Średnia UE: 62,7
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
24 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
8. Liczba transakcji zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS
Interesująco wypada także porównanie wykorzystania zainstalowanych w danym kraju terminali POS.
Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywana kartami płatniczymi w pojedynczym terminalu POS w
Polsce jest wyższa niż średnia w krajach Strefy Euro oraz średnia dla całej Unii Europejskiej.
Wykres 18. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w latach
2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Polska na przestrzeni lat 2004 – 2013 systematycznie zmniejszała swój dystans w liczbie transakcji
bezgotówkowych przypadających na jeden terminal POS w stosunku do średniej UE i od 2011 roku mocno
zbliżyła się do średniej unijnej, by przekroczyć ją w 2014 r, a w 2015 r. znacząco zwiększyć przewagę nad
wspomnianymi średnimi. W 2004 r. w pojedynczym terminalu POS w Polsce dokonano o 1.818 mniej
transakcji bezgotówkowych niż w UE, natomiast w 2013 r. wykonano jedynie 184 transakcji mniej, a w
2016 r. już o 1.893 transakcji więcej. Analizując wykres nr 18, warto podkreślić, że Polska w 2009 r.
wyprzedziła kraje należące do Strefy Euro w liczbie transakcji w pojedynczym terminalu POS i
systematycznie zwiększała swój dystans (w 2009 r. było to o 136 transakcji więcej, w 2013 r. już o 453
transakcji więcej, natomiast w 2016 r. było to już o 2.899 transakcje więcej).
Mimo iż Polska ma jeden z niższych wskaźników liczby urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty
płatnicze na 1 mln mieszkańców, to dobrze wypada pod względem liczby transakcji bezgotówkowych
realizowanych kartami płatniczymi w pojedynczym terminalu. W 2016 r. Polska zajmowała 8 miejsce w UE,
1 379 1 556
1 958
2 412
2 638
2 978
3 257 3 724
3 953
4 298
4 560
5 339
5 848
2 774
3 131 3 255 3 197
3 291 3 350 3 376 3 401 3 489
3 701
3 915 4 070
4 482
3 968
4 073 3 955
2 171
2 554 2 631 2 657 2 741 2 749 2 755
2 739
2 842 3 041
3 220
3 471
3 845
3 108 3 199
2 949
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
UE
StrefaEuro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
25 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
awansując o trzy pozycje w stosunku do roku poprzedniego, tj. wyprzedzając w 2016 r. takie kraje jak
Łotwa i Irlandia (trzecim krajem jest Finlandia, której dane nie zostały opublikowane).
Wykres 19. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w
poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Jak wynika z wykresu nr 19, Polska znacznie wyprzedza takie kraje jak Portugalia, Włochy, Luksemburg
czy Grecję, które co prawda są liderami w liczbie zainstalowanych terminali POS, ale jednocześnie kraje te
nie należą do czołówki krajów, w których dokonuje się najwięcej transakcji bezgotówkowych. Przykładowo
w Polsce w jednym terminalu realizowanych jest rocznie blisko 5,8 tys. transakcji płatniczych, czyli ponad
20 razy więcej niż w Luksemburgu i ponad 5 razy więcej niż we Włoszech. Tak dobra pozycja Polski
wskazuje, iż Polacy chętnie używają kart płatniczych do dokonywania transakcji bezgotówkowych
pomimo niewielkiej liczby terminali POS. Liderem pod względem intensywności wykorzystania terminali
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
287
432
582
1 140
1 509
1 676
1 970
2 202
2 760
3 196
3 510
3 749
3 955
4 182
4 446
4 742
5 002
5 848
5 910
6 635
6 659
7 450
8 003
10 241 13 227
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000 11000 12000 13000 14000
[28] Cypr
[27] Malta
[26] Słowenia
[25] Finlandia
[24] Luksemburg
[23] Grecja
[22] Bułgaria
[21] Włochy
[20] Irlandia
[19] Rumunia
[18] Hiszpania
[17] Chorwacja
[16] Niemcy
[15] Austria
[14] Portugalia
[13] Węgry
EU
[12] Litwa
[11] Czechy
[10] Słowacja
[9] Łotwa
[8] Polska
[7] Francja
[6] Wielka Brytania
[5] Holandia
[4] Estonia
[3] Belgia
[2] Szwecja
[1] Dania
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
26 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
POS jest Dania i Szwecja, ze wskaźnikiem odpowiednio 13,2 i 10,2 tys. transakcji na terminal. W naszym
regionie Polska wyprzedza większość krajów z wyjątkiem Estonii. Tak niska pozycja Luksemburga wynika
z faktu, iż do wyliczenia tego wskaźnika uwzględniono również terminale znajdujące się poza
Luksemburgiem, co znacznie zaniżyło wskaźnik.
9. Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji
przeprowadzonych kartami płatniczymi
Analizując wykorzystywanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych, warto zwrócić uwagę na udział
transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji kartami płatniczymi (vide wykresy nr 21 i 22). Do
2008 r. włącznie w Polsce kart używano częściej do podejmowania gotówki w bankomatach niż do
dokonywania nimi płatności. W 2009 r. w Polsce po raz pierwszy dokonano kartami płatniczymi więcej
transakcji bezgotówkowych niż gotówkowych i ww. wskaźnik osiągnął poziom 50,6%, natomiast w 2014 r.
poziom ten wzrósł do 70,5%, a w 2016 r. już do 81,4%. Warto wspomnieć, że w 2015 r. wskaźnik dla Polski
(77,7%) po raz pierwszy był wyższy niż średnia dla krajów strefy Euro (76,1%), a w 2016 r. przekroczył
wskaźnik dla całej Unii Europejskiej (80,2%).
Wykres 20. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji
przeprowadzonych kartami płatniczymi w latach 2005-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Na wykresie nr 20 przedstawiono postępującą w całej Europie zmianę zachowania posiadaczy kart
płatniczych, polegającą na częstszym używaniu kart do płatności w sklepach niż dokonywaniu wypłat
gotówki w bankomatach. Trend ten jest szczególnie widoczny na przykładzie Polski, gdzie w 2005 roku
tylko 34,6% transakcji kartowych stanowiły transakcje bezgotówkowe, natomiast w 2016 r. wskaźnik ten
osiągnął już poziom 81,4%, osiągając po raz pierwszy wynik wyższy niż wskaźnik dla Unii Europejskiej.
Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywanych kartami płatniczymi w Polsce zwiększyła się z 264 mln
34,6%
39,5%
43,6%
46,8%
50,6%
54,5%
57,8%
61,2%
64,5%
70,5%
77,7%
81,4%
67,4% 68,6%
70,8% 70,2% 71,5% 72,4%
73,8% 75,0%
76,1% 75,7% 76,1% 76,7% 67,8%
69,0% 70,5% 70,1%
71,6% 73,0%
74,5% 75,6%
76,9% 77,5% 78,8%
80,2%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
27 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
(w 2005 r.) do 3.104,5 mln (w 2016 r.), czyli o około 1076%. Wykres nr 20 doskonale obrazuje również
znacznie szybsze tempo wzrostu dla Polski w porównaniu z tempem wzrostu średniej dla krajów Strefy
Euro czy też średniej dla wszystkich krajów Unii Europejskiej. Wykres nr 21 przedstawia udział
procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych kartami
płatniczymi w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Wykres 21. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych
kartami płatniczymi w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Liderem w 2016 r., podobnie jak w 2015 r., pod względem wykorzystania kart płatniczych do transakcji
bezgotówkowych była Szwecja (95,1%), a na drugim miejscu znalazła się Holandia (91,8%). Należy
podkreślić, iż Szwecja uzyskała w 2016 roku wynik lepszy o 1,0 punkt procentowy niż w roku poprzednim,
natomiast Holandia zwiększyła swój udział o 1,6 punktu procentowego. W Estonii, Francji, Wielkiej
Brytanii, Belgii, Polsce i na Węgrzech, gdzie posiadacze kart wykorzystują karty głównie do płacenia w
punktach handlowo-usługowych, wskaźnik ten przekraczał 80%. Polska zajmuje w tym zestawieniu 7.
pozycję i przesunęła się o 2 miejsca w stosunku do podobnego rankingu z poprzedniego roku, w którym
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
35,9%
53,1%
55,9%
59,0%
59,4%
69,3%
70,6%
71,6%
72,2%
75,3%
77,0%
78,1%
78,1%
78,8%
78,9%
80,2%
81,0%
81,4%
83,9%
84,0%
84,3%
87,9%
91,8%
95,1%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
[28] Cypr
[27] Malta
[26] Słowenia
[25] Finlandia
[24] Dania
[23] Bułgaria
[22] Rumunia
[21] Grecja
[20] Austria
[19] Niemcy
[18] Chorwacja
[17] Portugalia
[16] Włochy
[15] Irlandia
[14] Słowacja
[13] Hiszpania
[12] Luksemburg
[11] Litwa
[10] Łotwa
[9] Czechy
UE
[8] Węgry
[7] Polska
[6] Belgia
[5] Wlk. Bryt.
[4] Francja
[3] Estonia
[2] Holandia
[1] Szwecja
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
28 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
udział transakcji bezgotówkowych wyniósł 77,7%. Z kolei mniejszy udział transakcji bezgotówkowych od
Polski, w porównaniu do poprzedniego roku, zanotowały Węgry (81%) oraz Finlandia, która w 2015 r.
plasowała się w czołówce, a nie przekazała danych za 2016 r. Z krajów naszego regionu należy wyróżnić
przede wszystkim Estonię (87,9%), która znajduje się w rankingu przed Polską.
10. Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na jednego mieszkańca
Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na jednego mieszkańca w 2016 r. plasuje ponownie Polskę (ze
wskaźnikiem 63,4 liczby poleceń przelewu per capita) powyżej średniej w UE (59,9), a także powyżej
średniej dla krajów Strefy Euro (56,6), co zaprezentowano na wykresie nr 22.
Wykres 22. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w latach 2001 – 2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Jak widać na powyższym wykresie, znaczna dynamika wzrostu poleceń przelewu na jednego mieszkańca
w latach 2006 – 2014 w Polsce pozwoliła znacząco zredukować różnicę między średnią dla Polski a średnią
dla UE i Strefy Euro, aby w 2015 r. po raz pierwszy znaleźć się powyżej średniej unijnej oraz średniej dla
Strefy Euro. Jeszcze na koniec 2001 r. wskaźnik poleceń przelewu per capita dla Polski (13,4) stanowił 1/3
średniej dla UE (39,8), a w 2016 r. przewyższał już średnią dla UE o 5.8%. Oznacza to, że w 2001 r.
statystyczny mieszkaniec UE dokonywał aż o blisko 3 razy więcej poleceń przelewu niż statystyczny Polak,
a w 2016 r. mieszkaniec Polski dokonywał już o 6% więcej przelewów niż statystyczny mieszkaniec UE.
W Polsce polecenie przelewu stanowi (obok karty płatniczej) najbardziej popularną, wśród posiadaczy
rachunków bankowych, formę rozliczeń bezgotówkowych. Wskaźnik liczby poleceń przelewu na 1
mieszkańca w 2016 r. w Polsce był wyższy niż w takich krajach jak Austria, Litwa, Francja, Węgry, Irlandia,
13,4 13,3
16,2 19,0 19,7
22,7
26,1
29,3
34,5
38,1
42,2
45,1
47,9
51,4
59,9 63,4
39,8 40,3 43,0 42,0
44,3
47,2
42,7 43,5 45,0
49,3 49,8
51,1 53,2
56,9
59,9
39,9 41,3
43,9 45,6
47,3 49,9
45,9 46,6 47,9
47,8 51,0 51,9
54,2 52,5
54,3 56,6
0
10
20
30
40
50
60
70
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
UE
StrefaEuro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
29 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Bułgaria, Portugalia, Grecja, Malta, Włochy, Hiszpania, Cypr oraz Rumunia (vide wykres nr 23). W roku
2016 Polska zajęła 15. miejsce w UE pod względem liczby wykonanych poleceń przelewu na jedną osobę,
podobnie jak w roku 2015.
Wykres 23. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Liderem w zakresie liczby dokonywanych poleceń przelewu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2016 r. była
Finlandia ze wskaźnikiem na poziomie 165,4 poleceń przelewu (ponad 2,5 razy więcej niż w Polsce).
Wysokimi wskaźnikami charakteryzują się także: Czechy, Szwecja, Holandia, Belgia, Estonia oraz
Luksemburg. Najniższy wskaźnik w 2016 r. odnotowano w Rumunii. Statystyczny mieszkaniec Rumunii
wykonał w roku jedynie 12 poleceń przelewu. Polska na tle regionu znajduje się w środku stawki,
wyprzedzając Litwę, Węgry, Bułgarię oraz Rumunię. Natomiast większą niż Polska liczbę poleceń
przelewu per capita dokonywano w takich krajach jak: Czechy (152,6), Estonia (108,9), Łotwa (79,5) i
Słowacja (69,4).
165,4
152,6
131,3
123,9
113,0
108,9
104,2
79,5
76,9
76,9
76,0
75,7
69,4
64,6
63,4
60,7
56,7
56,1
56,1
53,8
34,0
27,1
27,0
25,9
23,3
22,2
20,9
12,0
Średnia UE: 59,9
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
30 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
11. Liczba zrealizowanych poleceń zapłaty na jednego mieszkańca
Polecenie zapłaty w Polsce ma znikome znaczenie w porównaniu do krajów UE i Strefy Euro.
Należy jednak odnotować, że liczba poleceń zapłaty w Polsce w latach 2001 – 2004 podwajała się rok do
roku, w latach 2005 – 2008 dynamika wzrostu była coraz mniejsza (tempo wzrostu liczby dokonywanych
poleceń zapłaty rok do roku wynosiło odpowiednio: 2005 – 57%, 2006 – 30,1%, 2007 – 24,9%), a od 2008 r.
liczba poleceń zapłaty utrzymuje się na podobnym poziomie, a nawet od 2012 r. zaobserwowano niewielki
spadek liczby transakcji poleceniem zapłaty. W 2016 r. odnotowano nieznaczny wzrost, do poziomu do tej
pory najwyższego.
Wykres 24. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w latach w latach 2001 – 2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Średnia dla Strefy Euro w 2016 r. wyniosła 60,7. Dla całej Unii Europejskiej w 2016 r. było to średnio 48,6
poleceń zapłaty na 1 mieszkańca (vide wykresy nr 24 i 25). W 2016 r. wystąpił wzrost liczby poleceń zapłaty
w porównaniu do poprzedniego roku zarówno w Strefie Euro, jak i dla krajów Unii Europejskiej,
odpowiednio o 6,3% i 5,0%.
Jak zaprezentowano na wykresie nr 25, najwyższą liczbę poleceń zapłaty przypadającą na jednego
mieszkańca w 2016 r. odnotowały Niemcy (131,3), najniższą zaś Rumunia (0,5) oraz Łotwa (0,0), a nieco
wyższą Polska (0,7). Liczba zrealizowanych poleceń zapłaty na 1 mieszkańca w 2016 r. plasuje Polskę w
samej końcówce UE na 22. miejscu. Pod względem tego wskaźnika wyprzedzamy jedynie Rumunię oraz
Łotwę (dla czterech krajów nie podano danych) (vide wykres nr 25).
Można zauważyć, że pozycja Polski, w odniesieniu do omawianego wskaźnika, jest o wiele słabsza niż
innych krajów regionu. Polecenie zapłaty jest instrumentem kilkukrotnie (a nawet ponad
0,0 0,1 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,7
32,6 32,5
37,8
42,7 44,9
47,8 49,8
51,5 52,9
54,7 55,4 56,0 57,0
52,3
57,1
60,7
32,6 33,0
37,6 36,1
37,4 39,8 39,2
40,7 42,2
44,0 44,4 45,3 45,9 43,3
46,3 48,6
0
10
20
30
40
50
60
70
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
31 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
dwudziestokrotnie) częściej wykorzystywanym w krajach takich jak Czechy, Węgry i Słowacja. Przyczyna
małej popularności polecenia zapłaty w Polsce wynika z wielu czynników, w tym m.in. niepełnej wiedzy,
obaw klientów przed upoważnianiem wierzyciela do obciążania ich rachunku bankowego, braku właściwej
kampanii promocyjnej i wystarczających zachęt do korzystania z tej formy rozliczeń, jak też z
przyzwyczajeń konsumentów do płacenia rachunków bądź gotówkowo na poczcie lub w innym miejscu
(np. w kasie wierzyciela lub w punkcie przyjmującym wpłaty na rachunki bankowe), bądź bezgotówkowo
poprzez polecenie przelewu zlecane za pośrednictwem bankowości internetowej.
Wykres 25. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
131,3
68,2
62,1
59,3
48,5
41,3
39,6
31,3
30,3
26,3
25,9
20,1
13
10,7
7,1
6,2
5,9
5,2
3,2
5,5
2
0,8
0,7
0,5
0
b.d
.
b.d
.
b.d
.
b.d
.
Średnia UE: 48,6
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
32 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
12. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów
płatniczych
Transakcje bezgotówkowe obejmują przede wszystkim transakcje dokonywane przy użyciu kart
płatniczych, polecenia przelewu, polecenia zapłaty oraz (w przypadku niektórych krajów) również przy
użyciu czeków i instrumentów pieniądza elektronicznego, a zatem omawiany wskaźnik może być
ogólniejszym miernikiem aktywności obywateli danego kraju w zakresie wykorzystywania
bezgotówkowych instrumentów płatniczych.
Wśród transakcji bezgotówkowych w Polsce już po raz drugi z rzędu (podobnie było w 2015 r.) dominują
transakcje kartowe (wcześniej przeważały polecenia przelewu). W 2016 r. ich udział w liczbie
dokonywanych transakcji stanowił 57,55%. Nadal był niewielki udział poleceń zapłaty – zaledwie 0,48%.
Udział przelewów, malejący z roku na rok, wynosił 41,98%. Liczbę transakcji bezgotówkowych
przedstawiono w tabeli nr 6.
Tabela 6. Liczba transakcji bezgotówkowych w Polsce w latach 2005-2016 (w tys. transakcji)
Przelewy Czeki Karty płatnicze Polecenie zapłaty RAZEM
Okres liczba trans. (tys.)
% liczba trans. (tys.)
% liczba trans.
(tys.) %
liczba trans. (tys.)
% liczba trans.
(tys.)
2005 751 300 73,09 308 0,030 264 477 25,73 11 873 1,15 1 027 958
2006 864 323 70,05 196 0,016 353 906 28,68 15 446 1,25 1 233 871
2007 1 025 179 68,06 139 0,009 461 772 30,65 19 292 1,28 1 506 382
2008 1 088 827 64,54 191 0,011 576 673 34,18 21 306 1,26 1 686 997
2009 1 314 616 64,40 227 0,011 703 927 34,48 22 522 1,10 2 041 292
2010 1 468 521 62,88 191 0,008 844 234 36,15 22 593 0,97 2 335 539
2011 1 624 854 60,76 108 0,004 1 025 999 38,37 23 283 0,87 2 674 244
2012 1 737 288 58,37 105 0,004 1 215 587 40,84 23 252 0,78 2 976 232
2013 1 847 325 55,66 97 0,003 1 448 570 43,64 23 165 0,70 3 319 157
2014 1 980 160 51,08 106 0,003 1 872 666 48,31 23 589 0,61 3 876 521
2015 2 149 252 45,43 103 0,002 2 556 223 54,03 25 255 0,53 4 730 833
2016 2 335 801 41,98 99 0,002 3 202 323 57,55 26 496 0,48 5 564 719
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
33 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
W latach 2001-2016 widoczny był stały wzrost wykorzystywania w Polsce bezgotówkowych instrumentów
płatniczych, co z perspektywy obrotu bezgotówkowego jest pozytywną tendencją.
W Polsce zauważalny jest wyraźny trend wzrostowy, w szczególności w liczbie transakcji dokonywanych
kartami płatniczymi, które znacznie zwiększyły swój udział i przewyższyły liczbę przelewów w 2015 r.
Wzrost liczby transakcji bezgotówkowych dokonywanych wszystkimi instrumentami płatniczymi jest
porównywalny ze wzrostem w pozostałych krajach UE (wykres nr 26).
Niezależnie od powyższego, należy zaznaczyć, że w latach 2001 – 2016 średni roczny wzrost wykorzystania
instrumentów płatniczych wyrażony w liczbie transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na 1
mieszkańca wyniósł w Polsce 16,02%.
Wykres 26. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w
latach 2001-2016
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W 2016 r. Polska zajmowała 19. miejsce wśród państw UE pod względem liczby transakcji instrumentami
płatniczymi na 1 mieszkańca (wyprzedzaliśmy Słowację, Litwę, Węgry, Cypr, Maltę, Włochy, Bułgarię,
Grecję oraz Rumunię), co pokazano na wykresie nr 27. W stosunku do danych za 2015 r. Polska przesunęła
się o dwie pozycje, wyprzedzając Słowację oraz Litwę. Na jednego Polaka w 2016 r. przypadało 147 takich
transakcji, co w porównaniu do średniej UE oraz średniej dla Strefy Euro (odpowiednio 239 oraz 233
transakcji) daje stosunkowo mało korzystny obraz wykorzystywania bezgotówkowych instrumentów
płatniczych w naszym kraju. Na uwagę zasługuje jednak fakt, iż liczba transakcji bezgotówkowych
instrumentami płatniczymi na mieszkańca wzrosła w 2016 r. w Polsce aż o 16,1% w stosunku do roku 2015.
Ponadto zmniejszył się dystans do średniej UE, gdyż w 2015 r. wskaźnik dla Polski stanowił 57% średniej
całej Unii Europejskiej, a w 2016 r. wzrósł on do 62%.
Analiza wykresu nr 27 wykazuje, że sytuacja Polski w regionie, w odniesieniu do omawianego wskaźnika,
jest dobra. W roku 2016 wyższą liczbę transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na
1 mieszkańca miały tylko takie kraje jak Estonia (327), Czechy (230) oraz Łotwa (203).
16 17 20 25 27 32 39 45 54
61 69
77 86
101
127
147
123 130
141
151 157
166 166 172 175 183
189 195 203 203
218
233
134 141
152
143 149 158 152
158 164 173
181 188
197 203
221
239
0
50
100
150
200
250
300
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
34 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Najwyższy poziom wykorzystania bezgotówkowych instrumentów płatniczych w UE odnotowano w
Luksemburgu (4.095 transakcji per capita – czyli ponad 25 razy więcej niż w Polsce). Luksemburg uzyskał
tak wysoki wskaźnik, ponieważ jako jedno z nielicznych państw ma najwyższe wykorzystanie
bezgotówkowego instrumentu, jakim jest instrument pieniądza elektronicznego. Wynika to z faktu, że
firma PayPal, świadcząca usługi płatnicze w handlu internetowym, ma siedzibę w Luksemburgu oraz
uzyskała w tym kraju licencję instytucji kredytowej. Większość transakcji przeprowadzonych w całej
Europie zostało przypisanych jako dokonane w Luksemburgu, ponieważ rachunki, z których dokonywano
płatności, są umiejscowione w Luksemburgu, pomimo tego, że posiadaczami tych rachunków są obywatele
różnych państw UE. Na jednego mieszkańca Luksemburga w 2016 r. przypadało z tego powodu aż 3.743
transakcji instrumentem pieniądza elektronicznego, przy średnim wskaźniku UE wynoszącym zaledwie 5,6
transakcji.
Wykres 27. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca
w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
481
445
424
405
384
327
313
306
260
260
230
209
203
190
186
166
148
147
146
139
120
108
107
95
64
60
30
Średnia UE : 239
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
4 0
95
3800
3900
4000
4100
4200
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
35 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Poziom wykorzystania poszczególnych instrumentów płatniczych w różnych krajach UE jest bardzo
zróżnicowany. Generalnie można zauważyć, że w krajach tzw. „starej piętnastki UE” sytuacja wygląda
lepiej, tzn. liczba transakcji instrumentami płatniczymi na 1 mieszkańca w 2016 r. jest wyższa niż w
„nowych” państwach UE. Wyjątek stanowią takie kraje jak Włochy i Grecja.
W tzw. nowych krajach UE widać wyraźnie podobne tendencje w używaniu instrumentów płatniczych,
czyli dość wysoką liczbę poleceń przelewu i operacji kartami. Natomiast wskaźnik liczby poleceń zapłaty
jest bardzo niski (wyjątkiem są: Czechy, Węgry, Słowacja i Litwa). W „nowych” państwach UE, poza Maltą
i Cyprem, praktycznie nie funkcjonują czeki.
Należy dodać, że nie wszystkie kraje przekazały kompletne dane dotyczące bezgotówkowych
instrumentów płatniczych. Kilka krajów (tj. Finlandia, Dania, Estonia oraz Litwa) nie przekazało danych
dotyczących polecenia zapłaty lub nie zostały one opublikowane. W większości tych krajów poziom
wykorzystywania polecenia zapłaty w porównaniu z wszystkimi transakcjami bezgotówkowymi był
bardzo mały. Wyjątkiem może być Dania, w której opublikowanie danych dotyczących transakcji
zrealizowanych poleceniem zapłaty mogłoby spowodować jej awans w rankingu krajów Unii Europejskiej.
13. Transakcje bezgotówkowe w podziale na instrumenty płatnicze
Interesująco przedstawia się porównanie wykorzystywania poszczególnych bezgotówkowych
instrumentów płatniczych w roku 2005 oraz 2016 pod względem liczby transakcji danym instrumentem
płatniczym. Na wykresie nr 28 zaprezentowano dane dotyczące krajów Unii Europejskiej oraz
uszeregowano je malejąco według udziału transakcji dokonanych kartami płatniczymi.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
36 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 28. Procentowy udział instrumentów bezgotówkowych w 2005 oraz 2016 r. wg liczby transakcji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
5,3%
19,0%
20,5%
30,7%
38,3%
39,1%
42,2%
45,1%
45,5%
46,1%
47,1%
48,8%
49,4%
50,4%
52,6%
53,0%
54,7%
54,9%
56,5%
58,4%
59,1%
60,9%
62,6%
62,8%
65,1%
66,3%
66,3%
69,3%
81,3%
2,5%
29,6%
53,3%
66,5%
45,7%
32,0%
41,4%
46,6%
24,6%
47,6%
45,4%
25,1%
37,0%
15,0%
17,9%
24,1%
29,2%
19,4%
43,0%
39,6%
40,9%
39,1%
20,7%
37,2%
16,8%
27,3%
33,3%
13,0%
18,7%
50,6%
1,3%
2,7%
3,5%
25,5%
10,8%
5,9%
13,7%
3,6%
4,0%
20,3%
13,0%
27,9%
19,0%
3,0%
16,1%
9,9%
0,5%
1,7%
0,0%
0,0%
10,1%
0,0%
16,2%
6,3%
0,0%
12,4%
0,0%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
[28] LU
[27] DE
[26] BG
[25] CZ
[24] HR
[23] AT
[22] SI
[21] HU
[20] IT
[19] SK
[18] GR
UE
[17] BE
[16] ES
[15] FR
[14] MT
[13] NL
[12] CY
[11] PL
[10] RO
[9] LT
[8] LV
[7] IR
[6] FI
[5] UK
[4] SE
[3] EE
[2] PT
[1] DK
2016
Karta płatnicza Polecenie przelewu Polecenie zapłaty
Czeki Pieniądz elektroniczny Inne
13,2%
13,9%
14,9%
18,6%
20,5%
24,2%
24,3%
24,5%
30,6%
30,7%
31,4%
32,7%
32,9%
33,6%
34,0%
36,5%
36,9%
39,0%
45,1%
47,3%
48,8%
49,2%
49,4%
56,5%
59,5%
61,8%
62,2%
77,5%
49,2%
42,2%
63,1%
63,8%
73,9%
17,3%
74,5%
14,9%
68,2%
15,2%
54,9%
27,1%
29,8%
29,8%
32,5%
16,9%
43,2%
21,4%
48,5%
19,2%
45,5%
43,0%
34,9%
22,8%
9,2%
22,7%
9,2%
35,2%
41,9%
18,3%
10,3%
1,8%
2,7%
1,0%
14,8%
1,0%
46,3%
12,2%
15,4%
25,1%
13,2%
27,3%
17,7%
11,6%
19,6%
10,9%
7,5%
8,6%
15,0%
11,5%
9,6%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
[26] HU
[25] AT
[24] DE
[23] SK
[22] RO
[21] BG
[20] MT
[19] PL
[18] CY
[17] LV
[16] ES
[15] SI
[14] IE
EU
[13] IT
[12] NL
[11] FR
[10] BE
[9] UK
[8] LT
[7] GR
[6] FI
[5] EE
[4] SE
[3] DK
[2] PT
[1] LU
2005
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
37 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
W 2005 r. Polska zajmowała 19. miejsce (24,5%) pod względem udziału liczby transakcji dokonanych przy
użyciu kart płatniczych wśród wszystkich instrumentów bezgotówkowych, natomiast w 2016 r. zajmowała
już 11. miejsce z udziałem na poziomie 56,5%. Warto zwrócić uwagę, że w 2005 r. największe użycie kart
spośród bezgotówkowych instrumentów odnotowano w Luksemburgu, natomiast w 2016 r. Luksemburg
znalazł się w tym zestawieniu na miejscu ostatnim. Również w przypadku tego zestawienia, duży wpływ
na dane Luksemburga miał system PayPal, który raportuje wszystkie transakcje realizowane na terenie EU,
w tym w ogromnej licznie transakcje realizowane przy użyciu pieniądza elektronicznego. W odniesieniu do
Polski należy zwrócić uwagę na rosnące znaczenie kart płatniczych oraz zmniejszający się udział
przelewów. W 2016 r. udział transakcji kartowych przewyższył udział transakcji poleceń przelewu o 13,5
pkt procentowego, podczas gdy w 2005 r. przelewy stanowiły aż 74,5% wszystkich transakcji
bezgotówkowych, a transakcje kartowe tylko 24,5%. Wpływ na tę zmianę w Polsce miało w dużej mierze
rozpowszechnienie płatności kartami zbliżeniowymi.
W krajach takich jak Austria, Hiszpania, Holandia, Francja i Wielka Brytania duży udział w transakcjach
bezgotówkowych miało polecenie zapłaty zarówno w 2005 r., jak i 2016 r. W Polsce użycie tego
instrumentu płatniczego – od momentu jego wprowadzenia na rynek polski - nie upowszechniło się.
14. Relacje pomiędzy poziomem dochodu a transakcjami instrumentami
płatniczymi
Pod względem relacji zachodzących pomiędzy PKB na 1 mieszkańca (w EUR) w 2016 r. a liczbą transakcji
instrumentami płatniczymi przypadających na 1 mieszkańca widoczna jest wyraźna różnica pomiędzy
„starymi” krajami członkowskimi Unii Europejskiej a jej „nowymi” członkami, tj. krajami, które przystąpiły
do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r. lub w terminie późniejszym. W „nowych” krajach
członkowskich widoczny był zarówno niski poziom dochodu, jak i niska liczba transakcji bezgotówkowych
przypadających na 1 mieszkańca. Wyjątek wśród tych krajów stanowiły Estonia i Czechy, które
reprezentowały wysoki poziom rozwoju w zakresie obrotu bezgotówkowego. W przypadku Luksemburga,
Szwecji, Finlandii, Holandii, Danii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Niemiec a także Irlandii, widoczny był
bardzo wysoki poziom transakcji instrumentami bezgotówkowymi na 1 mieszkańca, znacznie
przewyższający średni poziom dla Unii Europejskiej. Na relatywnie niskim poziomie znajdowały się
Austria, Włochy, Hiszpania, a na bardzo niskim Grecja.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
38 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 29. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych w
przeliczeniu na jednego mieszkańca na tle wartości PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca
(w tys. euro) w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Poza nielicznymi wyjątkami, widoczna jest pewna korelacja pomiędzy poziomem dochodu a liczbą
dokonywanych transakcji bezgotówkowych, tzn. w krajach o wyższym poziomie dochodu występuje
generalnie wyższy poziom tego rodzaju transakcji. W Polsce nadal utrzymuje się bardzo niski poziom
transakcji dokonywanych przez 1 mieszkańca instrumentami płatniczymi. Na zbliżonym poziomie
znajdują się Węgry, Litwa i Słowacja, na nieco wyższym Czechy, co przedstawiono na wykresie nr 29.
Warto jednak odnotować, że przy ponad dwukrotnie wyższym PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca
wyjątkowo niski wskaźnik transakcji dokonywanych przy użyciu instrumentów płatniczych na 1
mieszkańca odnotowały w 2016 r. Włochy, mając o 36% transakcji na mieszkańca mniej niż Polska.
W 2016 r. PKB na 1 mieszkańca w Polsce wynosił 11 tys. euro. Liczba transakcji na 1 mieszkańca w Polsce w
2016 r. wynosiła 147 (w 2015 r. 127). Natomiast średni poziom PKB na mieszkańca Unii w 2016 r. wynosił 29
tys. euro, a średnia liczba transakcji bezgotówkowych to 239 (w 2015 r. było to 220).
Współczynnik korelacji liniowej Pearsona7 (vide wykres nr 31) podanych danych, tj. liczby transakcji
przeprowadzonych bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi w przeliczeniu na 1 mieszkańca
i wartości PKB na 1 mieszkańca (wyliczonego w tys. euro), w 2016 r. wynosił r=0,7530. W roku 2015
7 Współczynnik korelacji Pearsona jest bezwymiarowym wskaźnikiem, którego wartość mieści się w zakresie od minus 1,0 do
plus 1,0 włącznie i odzwierciedla stopień liniowej zależności pomiędzy dwoma zestawami danych.
-
400
800
1 200
1 600
2 000
2 400
2 800
3 200
3 600
4 000
4 400
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
[1] L
ukse
mb
urg
[2] Ir
lan
dia
[3] D
ania
[4] S
zw
ecja
[5] H
ola
ndia
[6] A
ustr
ia
[7] F
inla
ndia
[8] N
iem
cy
[9] B
elg
ia
[10]
Wlk
. B
ryt.
[11]
Fra
ncja
[12]
Wło
ch
y
[13]
His
zpa
nia
[14]
Ma
lta
[15]
Cypr
[16]
Sło
wen
ia
[17]
Po
rtuga
lia
[18]
Czech
y
[19]
Gre
cja
[20]
Esto
nia
[21]
Sło
wacja
[22]
Litw
a
[23]
Łotw
a
[24]
Węg
ry
[25]
Cho
rwa
cja
[26]
Po
lska
[27]
Rum
un
ia
[28]
Bu
łga
ria
Liczba tr. bezgotów. na 1 mieszkańca
PKB na 1 mieszkańca (w tys.)
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
39 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
wskaźnik ten wyniósł r=0,7621. Współczynnik korelacji liniowej o wartości bezwzględnej zbliżonej do 1
oznacza silną zależność liniową między badanymi cechami, gdyż im większa wartość bezwzględna
współczynnika, tym silniejsza liniowa zależność, natomiast korelacja dodatnia wskazuje, iż wzrost jednego
wskaźnika prowadzi do wzrostu wskaźnika drugiego.
15. Udział pieniądza gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1
Analiza danych dotyczących Polski wskazuje na stałą tendencję zmniejszania się udziału pieniądza
gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 do roku 2007 (z 32,3% w 2001 r. do 23,0% w 2007 r.),
jednakże w 2008 r. poziom pieniądza gotówkowego w agregacie pieniądza M1 wzrósł do 26,0%, co można
łączyć ze zjawiskiem kryzysu finansowego, zaś w 2009 r. wskaźnik ten powrócił do poprzedniego
poziomu, spadając do 23,1%. Dalszy spadek był odnotowany również w 2010 r., kiedy udział pieniądza
gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 zmniejszył się do 20,6%. Natomiast w 2011 r. wskaźnik
ten wzrósł do poziomu 21,8%, by już rok później spaść do wartości 21,1%, a w kolejnym do 20,6%. W 2014
r. wskaźnik ten wzrósł do poziomu 21,4%, w 2015 r. do poziomu 21,6%, a w 2016 r. spadł do 21,4%, co
wskazuje na to, że od 2010 r. udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 kształtuje się dość stabilnie
w granicach 20-22%. Przedstawiono to na wykresie nr 30.
Wykres 30. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w latach 2001 - 2016 (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W 2009 r. procentowy udział pieniądza gotówkowego w Polsce w ramach agregatu podaży pieniądza M1
kształtował się na poziomie o 4,6 punktu procentowego wyższym niż średnia dla Unii Europejskiej,
natomiast w 2016 r. różnica ta zwiększyła się do 5,7 punktu procentowego. Jednakże sytuację Polski w tym
zakresie, w porównaniu do innych państw UE spoza Strefy Euro, można jednak ocenić jako umiarkowanie
32,3
30,9 30,3
28,9
25,9 24,9
23,0
26,0
23,1
20,6 21,8
21,1 20,6
21,4 21,6 21,4
10,5
12,5
14,6
15,9 15,3 15,8
16,4
17,9 16,9 17,0
17,6 17,0 17,0 16,4
15,8 15,0
17,1
19,5 19,4 19,3
17,5 17,1 18,0
19,7
18,5 18,1
19,2 18,1 17,8
17,2 16,5
15,7
5
10
15
20
25
30
35
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
40 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
dobrą, co pokazano na wykresie nr 31, gdyż Polska wyprzedzała pod kątem tego wskaźnika trzy kraje
(Bułgarię, Rumunię i Węgry), ale pięć innych krajów UE spoza Strefy Euro (Chorwacja, Czechy, Dania,
Wielka Brytania i Szwecja) wyprzedzały pod tym kątem Polskę.
Wykres 31. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w krajach UE w 2016 r. (w %).
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
16. Udział pieniądza gotówkowego w PKB
Wskaźnikiem uzupełniającym dane dotyczące gotówki jest jej udział w PKB. W 2016 r. udział gotówki w
PKB w Polsce wynosił jedynie 9,3% i był niższy od średniej dla Strefy Euro (10,1%), natomiast po raz
pierwszy od 2007 r. średnia dla Polski wyprzedziła średnią dla całej Unii Europejskiej (8,6%). Najniższy
udział gotówki w PKB w Polsce występował w 2008 oraz 2011 roku (wynosił on jedynie 6%). Udział
gotówki w PKB w latach 2004-2016 przedstawia wykres nr 32.
31,3 30,4
26,8
21,4
16,7
15 15
5,5 4,5
2,4
Średnia UE: 15,7
0
5
10
15
20
25
30
35
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
41 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 32. Udział gotówki w PKB w latach 2004 - 2016 (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Sytuacja Polski w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej wygląda umiarkowanie dobrze. Wśród
krajów, dla których dostępne są dane, Polska znajduje się w środku stawki (tak samo jak w roku
poprzednim), wyprzedzając takie kraje jak Bułgaria, Węgry oraz Czechy. Niższy wskaźnik od Polski
odnotowały natomiast Rumunia, Chorwacja, Wielka Brytania, Dania oraz Szwecja. Udział gotówki w PKB
w krajach UE w 2016 r. prezentuje wykres nr 33.
Wykres 33. Udział gotówki w PKB w krajach UE w 2016 r. (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
6,1 6,1
6,6 6,9
6,0
7,0
6,6
6,0
6,5
7,0 7,4
8,2
9,3
6,0
6,6
7,0 7,2
7,9
8,6 8,8 8,8
9,0 9,3
9,7 10,0 10,1
5,4
5,9 6,2 6,2
6,7
7,6 7,7 7,6 7,7 8,0 8,2
8,4 8,6
5
6
7
8
9
10
11
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Polska
Strefa Euro
UE
13,8
12,5
10,8 10,1
9,3
7,1 6,5
3,6 3,0
1,4
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
Średnia UE: 8,6
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
42 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
17. Udział gotówki w płatnościach
Dodatkowych interesujących informacji dostarczyć może wskaźnik prezentujący udział gotówki w
płatnościach. Wskaźnik ten opiera się na badaniu przeprowadzonym przez EBC pt. The use of cash by
households in the euro area8. Badanie zostało przeprowadzone metodą dzienniczkową w trzech falach w
okresie od października 2015 r. do lipca 2016 r. W badaniu udział wzięło ponad 65 tys. konsumentów z
krajów Strefy Euro, którzy notowali wszystkie płatności oraz wypłaty gotówki w ciągu jednego dnia. Do
badania zaproszono również podgrupę 28.099 respondentów do wypełnienia kwestionariusza w celu
zebrania informacji na temat dostępu konsumentów do instrumentów płatniczych. Dwa kraje, tj. Niemcy
oraz Holandia, prowadziły już swoje badania w tym zakresie i w celu uniknięcia odchyleń od ich
historycznych wyników nie wzięły udziału w tym badaniu. Niemniej jednak, w miarę możliwości, wyniki
tych krajów zostały zintegrowane z badaniem EBC, aby przedstawić wyniki dla całej Strefy Euro.
Najnowsze dostępne wyniki ankiet z tych krajów pochodzą z 2014 r. dla Niemiec i 2016 r. dla Holandii.
Całkowita liczba uczestników badania w całej Strefie Euro, w tym w Niemczech i Holandii, wyniosła
92.080, raportując łącznie 198.600 płatności.
Badanie EBC obejmowało jedynie kraje Strefy Euro, w związku z tym dane dla Polski w celu dokonania
porównania pochodzą z badania przeprowadzonego przez NBP. Badanie dotyczące korzystania przez
Polaków z usług bankowych i płatności9 przeprowadzone zostało metodą CAPI (wywiad bezpośredni) na
ogólnopolskiej losowej próbie 970 dorosłych Polaków we wrześniu 2016 r., a więc według innej
metodologii niż w badaniu prezentowanym przez EBC. Zarówno badanie EBC, jak i badanie NBP
prezentuje udział procentowy transakcji gotówkowych we wszystkich płatnościach dokonywanych w
punktach sprzedaży (POS) w roku 2016.
Wykres 34 prezentuje udział gotówki w płatnościach w Polsce i krajach Strefy Euro w 2016 r.
8 Henk Esselink, Lola Hernández, Occasional Paper Series. The use of cash by households
in the euro area, listopad 2017, https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpops/ecb.op201.en.pdf 9 Tomasz Koźliński, NBP, Wybrane wyniki badania Polaków nt. korzystania z usług bankowych i płatności 2016, styczeń 2017,
https://www.nbp.pl/systemplatniczy/obrot_bezgotowkowy/Polacy-na-temat-uslug-bankowych_2016.pdf
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
43 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 34. Udział gotówki w płatnościach w Polsce i krajach Strefy Euro w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie publikacji EBC The use of cash by households in the euro area oraz
publikacji NBP Wybrane wyniki badania Polaków nt. korzystania z usług bankowych i płatności 2016
Polska w 2016 r. zajmowała wysokie 4. miejsce wśród 20 przebadanych krajów z 63% udziałem gotówki w
płatnościach (ex aequo z Belgią). Średnia dla krajów Strefy Euro wynosiła 79%. Przed Polską uplasowały się
takie kraje jak Holandia (45%), Estonia (48%) oraz Finlandia (54%). Stawkę zamykają takie kraje jak Grecja,
Cypr oraz Malta. Zestawienie to pokazuje, że pomimo średnio rozwiniętej infrastruktury płatniczej w
Polsce, Polacy z dużą intensywnością korzystają z bezgotówkowych rozwiązań płatniczych.
45
,0%
48
,0%
54
,0%
63
,0%
63
,0%
64
,0%
68
,0%
71
,0%
75
,0%
78
,0%
79
,0%
79
,0%
80
,0%
80
,0%
81
,0%
85
,0%
86
,0%
87
,0%
88
,0%
88
,0%
92
,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Podsumowanie
44 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Podsumowanie
Zaprezentowany materiał porównuje wybrane elementy polskiego systemu płatniczego z innymi krajami
Unii Europejskiej. Jedynie w przypadku trzech wskaźników Polska znajduje się w przodującej grupie
państw UE. W 2016 roku Polska znajdowała się na pierwszym miejscu wśród 27 krajów UE (1 kraj nie
przekazał danych) pod względem liczby placówek oferujących usługi płatnicze. Drugim wskaźnikiem, w
którym Polska zajmuje czołowe miejsce, tj. trzecie, jest wskaźnik wzrostu liczby transakcji kartami
płatniczymi (roczna zmiana procentowa) ze wzrostem rzędu 25,3%, ustępując miejsca jedynie Grecji oraz
Rumunii. Trzecim wskaźnikiem, w którym Polska wypadła bardzo dobrze, zajmując czwarte miejsce, jest
wskaźnik dotyczący udziału gotówki w płatnościach. Wskaźnik ten, poza Polską, obejmuje tylko kraje
Strefy Euro. Niemniej jednak wysoka pozycja Polski świadczyć może o dużej intensywności korzystania z
bezgotówkowych instrumentów płatniczych wśród Polaków. Wysoka pozycja Polski odnośnie liczby
placówek oferujących usługi płatnicze wynika głównie z faktu, że do typowych instytucji oferujących
usługi płatnicze (banków, SKOK-ów i Poczty Polskiej) zalicza się od 2009 r. także nową grupę podmiotów,
które uzyskały prawo do świadczenia takich usług po wejściu w życie przepisów dyrektywy o usługach
płatniczych. W naszym kraju są to głównie firmy, w których klienci dokonują wpłat gotówkowych na
rachunki bankowe, w celu uregulowania comiesięcznych opłat (np. za energię, gaz, telefon, czynsz).
Funkcjonowanie tych podmiotów stanowi konkurencję wobec usług płatniczych świadczonych przez banki
i Pocztę Polską, lecz ze względu na przyjmowanie wpłat tylko w formie gotówkowej rozwój tego typu
usług nie sprzyja rozwojowi obrotu bezgotówkowego. Bez uwzględniania placówek instytucji płatniczych i
biur usług płatniczych wskaźnik ten kształtowałby się na poziomie 600 placówek na milion mieszkańców,
czyli powyżej średniej unijnej (508 i 583 średnia skorygowana) i Polska zajmowałaby 9. miejsce na 27
krajów.
Analizując pozostałe wskaźniki, dotyczące głównie obrotu bezgotówkowego, porównanie Polski z innymi
krajami Unii Europejskiej wypada ciągle stosunkowo mało korzystnie, choć w niektórych przypadkach
zaobserwowano pozytywne zmiany. W zakresie infrastruktury płatniczej, czyli liczby bankomatów, liczby
terminali POS, liczby wydanych kart płatniczych, przeliczonych na jednego mieszkańca lub milion
mieszkańców, Polska często plasuje się poniżej średniego poziomu wskaźnika dla krajów UE. W stosunku
do lat poprzednich, pomimo zauważalnego wzrostu praktycznie we wszystkich ww. wskaźnikach, pozycja
Polski zmieniła się bardziej znacząco w porównaniu do innych krajów UE, tylko w 5 wskaźnikach Polska
nie zmieniła swojego miejsca w rankingu (vide Tabela nr 7). Przykładowo pod względem liczby
bankomatów Polska przesunęła się w stosunku do poprzedniego roku o trzy pozycje, wyprzedzając Cypr,
Estonię i Rumunię, zaś pod względem liczby rachunków bankowych – o trzy pozycje, wyprzedzając Łotwę,
Holandię oraz Niemcy (miejsce ex aequo z Polską). Natomiast pod względem liczby wydanych kart
płatniczych, Polska nie zmieniła swojej pozycji pomimo wzrostu w zakresie tego wskaźnika. Warto dodać,
że pomimo niskiej liczby wydanych kart płatniczych na mieszkańca karty zbliżeniowe stanowiły w 2016 r.
77,3% wszystkich kart a udział transakcji zbliżeniowych 59,6% wszystkich transakcji, co sytuowało Polskę
w grupie liderów w UE. Równie dobrze Polska wypada pod względem liczby terminali przystosowanych
do płatności zbliżeniowych, gdyż 91,3% terminali POS akceptuje płatności zbliżeniowe.
Nieco korzystniej wypada nasz kraj w obszarze wykorzystania infrastruktury płatniczej oraz
bezgotówkowych instrumentów płatniczych (kart płatniczych i poleceń przelewu). Przykładowo w liczbie
Podsumowanie
45 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca Polska przesunęła się o 3 pozycje (z 16. w 2015 r. na 13. w
2016 r.), wyprzedzając Austrię, Słowenię i Litwę. Ponadto w liczbie transakcji bezgotówkowych
dokonanych pojedynczą kartą płatniczą wyprzedzaliśmy w 2016 r. 19 krajów, zajmując w 2016 r. 8. miejsce
(jeden kraj nie opublikował danych) i zwiększając dystans nad średnią w Unii Europejskiej oraz Strefie
Euro. Ponadto w przypadku liczby transakcji bezgotówkowych dokonywanych w pojedynczym terminalu
POS Polska wyprzedzała w 2016 r. 16 krajów członkowskich (4 kraje nie opublikowały danych), w tym w
2016 r. wyprzedziła trzy kraje, tj. Łotwę, Irlandię oraz Finlandię, której dane nie zostały opublikowane. Z
kolei w liczbie poleceń przelewu na 1 mieszkańca Polska wyprzedza 13 krajów, zajmując 15. miejsce.
Również w zestawieniu dotyczącym udziału gotówki w płatnościach w POSach Polska zajmuje wysokie 4.
miejsce na 20 przebadanych krajów.
Ogólne zestawienie miejsca Polski na tle innych krajów UE w latach 2012 – 2016 przedstawiono w
Tabeli nr 7 i - bardziej szczegółowo – w Tabeli nr 8.
Tabela 7. Zestawienie najważniejszych analizowanych wskaźników w roku 2015 i 2016.
Wskaźnik 2015 2016 Wzrost /
Spadek (%)
Zmiana pozycji
względem innych
krajów UE
2015 2016
Liczba placówek oferujących usługi płatnicze na 1
milion mieszkańców 1.495 1.559 4,3% 1/27 - 1/27
Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca 1,7 1,8 5,9% 14/21 11/22
Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców 576 610 5,9% 17/28 14/28
Liczba terminali POS w przeliczeniu na 1 mln
mieszkańców 12.050 13.815 14,6% 23/27 22/25
Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca 0,92 0,96 4,3% 26/28 - 26/28
Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1
mieszkańca 66,5 83,3 25,3% 16/28 13/28
Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywanych
pojedynczą kartą płatniczą 70,6 84,2 19,3% 9/26 8/27
Liczba transakcji zrealizowanych w pojedynczym
terminalu POS 5.364 5.848 9,0% 11/25 8/24
Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej
liczbie transakcji przeprowadzonych kartami
płatniczymi
77,70% 81,40% 4,8% 9/25 7/23
Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na
jednego mieszkańca 59,9 63,4 5,8% 15/28 - 15/28
Liczba poleceń zapłaty na 1 mieszkańca 0,6 0,7 16,7% 23/25 22/24
Podsumowanie
46 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu
bezgotówkowych instrumentów płatniczych na
jednego mieszkańca
127 147 15,7% 21/28 19/28
Udział pieniądza gotówkowego w agregacie
podaży pieniądza M1 21,6 21,4 -0,9% 4/10 - 4/10
Udział pieniądza gotówkowego w PKB 8,21 9,3 13,3% 5/10 - 5/10
Udział gotówki w płatnościach - 63% - - - - 4/20
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Wykazane w materiale trendy dotyczące rozwoju poszczególnych form rozliczeń pieniężnych pokazują, że
nasz kraj osiąga bardzo wysoką dynamikę wzrostu w takich wskaźnikach jak: liczba transakcji
bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca (zbliżamy się do poziomu
średnich dla UE i Strefy Euro), liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą,
liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS, udział procentowy
transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych kartami płatniczymi oraz liczba
poleceń przelewu na jednego mieszkańca.
Istotnym czynnikiem jest również poziom zamożności społeczeństwa (dochody), którego miernikiem jest
poziom PKB przypadający na 1 mieszkańca w danym kraju. Niewątpliwie istnieje relacja pomiędzy liczbą
transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych na 1 mieszkańca
a poziomem PKB danego kraju na 1 mieszkańca. W Polsce wskaźnik PKB per capita jest bardzo niski
(niższy jest jedynie w Rumunii i Bułgarii). Wraz ze wzrostem dobrobytu społeczeństwa, wzrasta
przeważnie również liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów
płatniczych.
Generalnie, biorąc pod uwagę wzrastające wielkości bezwzględne w zakresie omawianych wskaźników,
możemy mówić o pozytywnym kierunku rozwoju systemu płatniczego w zakresie płatności detalicznych.
Porównanie z innymi krajami Unii Europejskiej wskazuje ponadto, że Polska w przypadku jednego
wskaźnika przekroczyła w 2016 r. poziom średniej Unii Europejskiej (w udziale procentowym transakcji
bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych kartami płatniczymi), jednakże biorąc
pod uwagę niektóre pozostałe wskaźniki porównawcze nadal dzieli nas, choć zmniejszający się z roku na
rok, dystans od średniego poziomu korzystania z płatności bezgotówkowych w innych krajach Unii
Europejskiej.
Materiał opracował:
Wojciech Krawczyk
Podsumowanie
47 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Tabela 8. Miejsce Polski w porównaniu z innymi krajami UE dla wybranych wskaźników w latach 2012 –
2016
Wskaźnik Okres Średnia dla strefy Euro
Średnia dla UE
Polska
Miejsce Polski wg danego wskaźnika
wśród innych krajów UE
Liczba placówek oferujących usługi płatnicze,
przypadających
na 1 milion mieszkańców
2012 588 564 882 3 na 27
2013 563 502 1.052 3 na 26
2014 557 540 1.434 2 na 26
2015 535 519 1.495 1 na 27
2016 516 508 1.559 1 na 27
Liczba rachunków bankowych
na 1 mieszkańca
2012 1,1 1,3 1,5 13 na 21
2013 1,1 1,0 1,6 14 na 23
2014 1,6 1,4 1,7 15 na 22
2015 1,5 1,2 1,7 14 na 21
2016 1,6 1,2 1,8 11 na 22
Liczba bankomatów
na 1 milion mieszkańców
2012 955 868 484 19 na 27
2013 932 857 490 20 na 28
2014 979 897 534 19 na 28
2015 942 880 576 17 na 28
2016 923 868 610 14 na 28
Liczba terminali POS na
1 milion mieszkańców
2012 19.678 18.602 7.742 24 na 26
2013 19.302 18.266 8.476 25 na 27
2014 22.484 20.704 10.347 24 na 28
2015 23.608 22.252 12.104 23 na 27
2016 26.235 24.702 13.815 22 na 25
Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca
2012 1,44 1,47 0,86 26 na 27
2013 1,45 1,50 0,90 26 na 28
2014 1,46 1,51 0,94 26 na 28
2015 1,50 1,55 0,92 26 na 28
2016 1,53 1,57 0,96 26 na 28
Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca
2012 71,0 79,3 31,5 20 na 27
2013 76,1 85,9 37,6 22 na 28
2014 80,7 93,6 48,7 19 na 28
Podsumowanie
48 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
2015 88,0 104,3 66,5 16 na 28
2016 97,1 116,6 83,3 13 na 28
Liczba transakcji bezgotówkowych
pojedynczą kartą płatniczą
2012 47,5 51,0 35,6 13 na 27
2013 49,5 53,4 40,5 13 na 28
2014 48,0 54,4 50,3 10 na 28
2015 50,3 58,4 70,6 9 na 26
2016 51,9 62,7 84,2 8 na 27
Liczba transakcji bezgotówkowych w
pojedynczym terminalu POS
2012 3.471 4.070 3.953 12 na 26
2013 3.845 4.482 4.298 12 na 26
2014 3.108 3.968 4.560 11 na 28
2015 3.199 4.073 5.339 11 na 25
2016 2.949 3.955 5.848 8 na 24
Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej
liczbie transakcji przeprowadzonych kartami
płatniczymi
2012 75,0% 75,6% 61,2% 19 na 25
2013 76,1% 76,9% 64,5% 21 na 27
2014 75,7% 77,5% 70,5% 14 na 27
2015 76,1% 78,8% 77,7% 9 na 25
2016 76,7% 80,2% 81,4% 7 na 23
Liczba poleceń przelewu
na 1 mieszkańca
2012 51,9 51,1 45,1 18 na 27
2013 54,2 53,2 47,9 18 na 28
2014 52,5 52,7 51,4 19 na 28
2015 54,3 56,9 59,9 15 na 28
2016 56,6 59,9 63,4 15 na 28
Liczba poleceń zapłaty
na 1 mieszkańca
2012 56,0 45,3 0,6 26 na 27
2013 57,0 45,9 0,6 27 na 28
2014 52,3 43,3 0,6 26 na 28
2015 57,1 46,3 0,6 23 na 25
2016 60,7 48,6 0,7 22 na 24
Liczba transakcji bezgotówkowymi
instrumentami płatniczymi na 1 mieszkańca
2012 195 188 77 22 na 27
2013 203 197 86 23 na 28
2014 203 203 101 23 na 28
2015 221 218 127 21 na 28
2016 239 239 147 19 na 28
Źródło: ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/.
Spis wykresów
49 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Spis wykresów
Wykres 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców
w latach 2001-2016 (z uwzględnieniem instytucji płatniczych i biur usług płatniczych) ............... 5
Wykres 2. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców
w poszczególnych krajach UE w 2016 r. ................................................................................................ 6
Wykres 3. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w latach 2001-2016 ...................................... 8
Wykres 4. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2016 r. .. 9
Wykres 5. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2016 ....................................................... 10
Wykres 6. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2016 r. ................... 11
Wykres 7. Liczba bankomatów na 100 km2 w poszczególnych krajach UE w 2016 r. ........................................ 12
Wykres 8. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS oraz
imprinterów) na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2016 ................................................................. 14
Wykres 9. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 1 mln
mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2016 r. ..................................................................... 15
Wykres 10. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 100 km2
w poszczególnych krajach UE w 2016 r. .............................................................................................. 16
Wykres 11. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w latach 2001-2016 ............................ 17
Wykres 12. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w
2016 r. ....................................................................................................................................................... 18
Wykres 13. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
latach 2001-2016 ....................................................................................................................................... 19
Wykres 14. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2016 r. .................................................................................................. 20
Wykres 15. Wskaźnik wzrostu liczby transakcji kartami płatniczymi (roczna zmiana procentowa) w
poszczególnych krajach UE w 2016 roku ............................................................................................. 21
Wykres 16. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w latach 2001-2016
................................................................................................................................................................... 22
Wykres 17. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w poszczególnych
krajach UE w 2016 r. ............................................................................................................................... 23
Wykres 18. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w latach
2001-2016 .................................................................................................................................................. 24
Wykres 19. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w
poszczególnych krajach UE w 2016 r. .................................................................................................. 25
Wykres 20. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych
kartami płatniczymi w latach 2005-2016 .............................................................................................. 26
Wykres 21. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych
kartami płatniczymi w poszczególnych krajach UE w 2016 r. .......................................................... 27
Wykres 22. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w latach 2001 – 2016 ......................................... 28
Wykres 23. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2016 r. ....... 29
Wykres 24. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w latach w latach 2001 – 2016 ............................. 30
Wykres 25. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2016 r. ........... 31
Spis wykresów
50 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Wykres 26. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w latach
2001-2016 .................................................................................................................................................. 33
Wykres 27. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2016 r. .................................................................................................. 34
Wykres 28. Procentowy udział instrumentów bezgotówkowych w 2005 oraz 2016 r. wg liczby transakcji .. 36
Wykres 29. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych w
przeliczeniu na jednego mieszkańca na tle wartości PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca
(w tys. euro) w poszczególnych krajach UE w 2016 r. ....................................................................... 38
Wykres 30. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w latach 2001 - 2016 (w %) ............................ 39
Wykres 31. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w krajach UE w 2016 r. (w %). ..................... 40
Wykres 32. Udział gotówki w PKB w latach 2004 - 2016 (w %) ............................................................................ 41
Wykres 33. Udział gotówki w PKB w krajach UE w 2016 r. (w %) ....................................................................... 41
Wykres 34. Udział gotówki w płatnościach w Polsce i krajach Strefy Euro w 2016 r. ....................................... 43
Spis tabel
51 Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2016 r.
Spis tabel
Tabela 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce w latach 2010 - 2016 ..................... 4
Tabela 2. Liczba rachunków bieżących w złotych prowadzonych przez banki, oddziały instytucji
kredytowych i SKOK-i w Polsce w latach 2010-2016 (w tys.) ............................................................. 7
Tabela 3. Liczba bankomatów ogółem w Polsce w latach 2010-2016 .................................................................... 10
Tabela 4. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze w Polsce w latach 2009-2016
................................................................................................................................................................... 13
Tabela 5. Liczba wydanych kart płatniczych w Polsce w latach 2011-2016 ......................................................... 17
Tabela 6. Liczba transakcji bezgotówkowych w Polsce w latach 2005-2016 (w tys. transakcji) ........................ 32
Tabela 7. Zestawienie najważniejszych analizowanych wskaźników w roku 2015 i 2016. ............................... 45
Tabela 8. Miejsce Polski w porównaniu z innymi krajami UE dla wybranych wskaźników w latach 2012 –
2016 ........................................................................................................................................................... 47