Gminny Program Rewitalizacji...Gminny Program Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 2 | S...

Gminny Program Rewitalizacji

Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023

Załącznik do Uchwały nr XXXII/270/2017

Rady Gminy Trzyciąż z dnia 25 stycznia 2017 roku

.

Trzyciąż, grudzień 2016

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023

2 | S t r o n a

SPIS TREŚCI

1. Wstęp ............................................................................................................................................. 6 2. Charakterystyka gminy w aspektach społecznym, gospodarczym, środowiskowym, przestrzennym i

technicznym .................................................................................................................................... 8 2.1. Zjawiska społeczne ................................................................................................................. 9 2.2. Zjawiska gospodarcze ........................................................................................................... 15 2.3. Zjawiska środowiskowe ......................................................................................................... 16 2.4. Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne ....................................................................................... 17 2.5. Zjawiska techniczne .............................................................................................................. 18 2.6. Pozycja rozwojowa gminy Trzyciąż na tle powiatu i województwa ............................................ 18

3. Metodologia wyboru obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji ................................................ 20 4. Uwarunkowania społeczne, gospodarcze, przestrzenne, Środowiskowe i Techniczne Jednostek

Urbanistycznych ............................................................................................................................. 22 4.1. Diagnoza zjawisk społecznych ............................................................................................... 22

4.1.1. Czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym ......................................... 22 4.1.2. Czynniki bezpieczeństwa ........................................................................................... 28 4.1.3. Aktywność mieszkańców ........................................................................................... 29

4.2. Diagnoza zjawisk techniczno-środowiskowych ........................................................................ 35 4.2.1. Czynniki gospodarcze ................................................................................................ 35 4.2.1. Czynniki demograficzne ............................................................................................. 35 4.2.2. Czynniki przestrzenne ............................................................................................... 36 4.2.3. Czynniki techniczno-środowiskowe ............................................................................. 37 4.2.4. Czynniki techniczne ................................................................................................... 38

4.3. Jakość życia i dostępność usług ............................................................................................. 41 4.4. Wybór obszaru zdegradowanego wraz z uzasadnieniem .......................................................... 41

5. Charakter potrzeb rewitalizacyjnych ................................................................................................ 43 5.1. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem ............................................................ 43

5.1.1. Podobszar 1: Imbramowice – Centrum ....................................................................... 44 5.1.2. Podobszar 2: Ściborzyce-Centrum .............................................................................. 48

5.2. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji .............................................................................. 52 5.3. Wskazanie kluczowych potrzeb rewitalizacyjnych .................................................................... 55

6. Wizja obszaru po rewitalizacji ......................................................................................................... 57 7. Cele rewitalizacji oraz kierunki interwencji ....................................................................................... 58

7.1. Cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały ............. 58 7.2. Cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na

obszarze rewitalizacji ............................................................................................................ 60 8. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne ....................................................................................................... 62

8.1. Lista podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych ............................................. 62 8.1.1. Rewitalizacja centrum Imbramowic wraz z odtworzeniem infrastruktury służącej

wzmacnianiu więzi społecznych i rozwoju gospodarczego ............................................ 63 8.1.2. Zagospodarowanie centrum miejscowości Ściborzyce .................................................. 65 8.1.3. Poprawa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej w miejscowości Imbramowice poprzez

budowę ciągu pieszego, miejsc parkingowych oraz elementów małej architektury ........ 67 8.1.4. Rewaloryzacja zabytkowego Zespołu Kościelno-Klasztornego Sióstr Norbertanek w

Imbramowicach wraz z lepszym udostępnieniem obiektu do celów turystycznych ......... 68 8.1.5. Aktywizacja społeczno-ekonomiczna obszaru rewitalizacji poprzez wykorzystanie

instrumentów ekonomii społecznej............................................................................. 71 8.1.6. Ożywienie życia kulturalnego mieszkańców gminy Trzyciąż poprzez budowę Gminnego

Ośrodka Kultury i Biblioteki ........................................................................................ 72 8.1.7. U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej ................................................ 73 8.1.8. Poprawa jakości nauczania w szkołach na obszarach objętych kryzysem gminy Trzyciąż 75 8.1.9. Rewitalizacja niszczejącego budynku dawnej szkoły w Trzyciąż z przeznaczeniem na

rozwój infrastruktury społecznie użytecznej ................................................................ 76 8.1.10. Czas dojrzałości, czas aktywności - aktywizacja społeczna i zawodowa mieszkańców z

obszaru Imbramowic i Ściborzyc ................................................................................ 77 8.1.11. Renowacja budynku dawnej „Organistówki” w Imbramowicach wraz z

zagospodarowaniem otoczenia .................................................................................. 79 8.1.12. Norbertański Festiwal Chorału Gregoriańskiego Musica Antiqua ................................... 80 8.1.13. Modernizacja obiektu Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Imbramowicach ................. 81


3 | S t r o n a

8.2. Charakterystyka uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych ............................................ 85 8.3. Charakterystyka pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych .......................... 87 8.4. Plan finansowy ..................................................................................................................... 88

9. Kompleksowość i komplementarność Gminnego Programu Rewitalizacji ............................................ 90 9.1. Mechanizmy zapewnienia komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami

rewitalizacyjnymi .................................................................................................................. 90 9.1.1. Komplementarność przestrzenna ............................................................................... 90 9.1.2. Komplementarność problemowa ................................................................................ 91 9.1.3. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna ........................................................ 91 9.1.4. Komplementarność międzyokresowa .......................................................................... 91 9.1.5. Komplementarność źródeł finansowania ..................................................................... 91

9.2. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym,

regionalnym i lokalnym ......................................................................................................... 92 10. System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji ........................................................................ 97

10.1. Harmonogram realizacji procesu rewitalizacji .......................................................................... 97 10.2. Struktura zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji ....................................................... 98 10.3. System obiegu informacji w instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie programem ................... 99 10.4. Promocja i informacja ........................................................................................................... 99 10.5. System monitoringu i oceny skuteczności działań .................................................................. 100 10.6. Rodzaje monitoringu i wskaźniki monitoringu ........................................................................ 101

10.6.1. Monitoring rzeczowy ................................................................................................ 101 10.6.2. Monitoring finansowy ............................................................................................... 102 10.6.3. Sprawozdawczość .................................................................................................... 102

10.7. Zasady pomiaru i doboru wskaźników monitorowania ............................................................ 103 10.8. Ocena Gminnego Programu Rewitalizacji ............................................................................... 104

10.8.1. Ocena przed realizacją programu (ocena ex-ante) ..................................................... 104 10.8.2. Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term) .................................................. 105 10.8.3. Ocena na zakończenie Programu (ocena ex-post) ...................................................... 105 10.8.4. Ocena bieżąca (ocena on-going) ............................................................................... 105 10.8.5. Kryteria oceny ......................................................................................................... 105

10.9. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach .......................................................................... 106 10.9.1. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 15 ust 1 pkt 10) .. 106 10.9.2. Określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7, ust. 3 ................... 106 10.9.3. Specjalna Strefa Rewitalizacji ................................................................................... 106 10.9.4. Zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego ........ 106 10.9.5. Niezbędne zmiany w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ............ 106 10.9.6. Niezbędne zmiany w Wieloletniej Prognozie Finansowej ............................................. 106

11. Partycypacja społeczna ................................................................................................................. 107 11.1. Partycypacja społeczna na etapie przygotowywania Gminnego Programu Rewitalizacji ............. 107

11.1.1. Diagnozowanie obszaru zdegradowanego .................................................................. 107 11.1.2. Wyznaczanie obszaru rewitalizacji ............................................................................. 108 11.1.3. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji ................................................................. 110 11.1.4. Tworzenie Gminnego Programu Rewitalizacji ............................................................. 110

11.2. Partycypacja społeczna na etapie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji ......................... 112 11.2.1. Mechanizmy włączania w proces rewitalizacji mieszkańców, przedsiębiorców i innych

podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy .......................................................... 112 11.2.2. Komitet Rewitalizacji ................................................................................................ 112 11.2.3. Partnerstwo – zasady współpracy pomiędzy sektorem publicznym, społecznym i

gospodarczym ......................................................................................................... 112 11.2.4. Instrumenty wsparcia beneficjentów działań rewitalizacyjnych .................................... 114 11.2.5. Instrumenty włączające społeczność lokalną w działania rewitalizacyjne ..................... 114

11.3. Partycypacja społeczna na etapie oceny efektów Gminnego Programu Rewitalizacji ................. 114 Załącznik ............................................................................................................................................. 116

SPIS RYSUNKÓW

Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku .............................................................. 8 Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku.................................................................. 10


4 | S t r o n a

Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku ................................................................................................................................... 11

Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku . 15 Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób

fizycznych w 2014 roku ................................................................................................................ 16 Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku ................................... 17 Rysunek 7. Liczba NGO według rejestru powiatowego na 100 mieszkańców w 2014.................................. 30 Rysunek 8. Frekwencja wyborcza w 2014 roku ....................................................................................... 30 Rysunek 9. Liczba aktywnych czytelników na 100 mieszkańców ............................................................... 31 Rysunek 10. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 000 ludności w 2014 r. ................... 35 Rysunek 11. Udział osób starszych w ogóle ludności w 2014 roku ............................................................ 36 Rysunek 12. Liczba zabytków na 1 km2 w 2014 roku ............................................................................... 37 Rysunek 13. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 – kryterium ochrony zdrowia ........................................... 38 Rysunek 14. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 – kryterium ochrony zdrowia .......................................... 38 Rysunek 15. Obszar zdegradowany ........................................................................................................ 42 Rysunek 16. Podobszar rewitalizacji Imbramowice– Centrum – obrys z uwzględnieniem działek (1:3 000)

oraz zdjęcie satelitarne obszaru .................................................................................................... 45 Rysunek 17. Elewacja zabytkowego Zespołu Klasztornego Sióstr Norbertanek wymagająca renowacji ........ 46 Rysunek 18. Biały Domek i zagospodarowanie w centrum Imbramowic .................................................... 47 Rysunek 19. Tereny w okolicach klasztoru i zdegradowana przestrzeń wokół źródła .................................. 48 Rysunek 20. Podobszar rewitalizacji Ściborzyce-Centrum – obrys z uwzględnieniem działek (1:3 000) oraz

zdjęcie satelitarne obszaru ........................................................................................................... 49 Rysunek 21. Zabudowania mieszkaniowe i zagrodowe wzdłuż drogi powiatowej w Ściborzycach ................ 50 Rysunek 22. Zespół Pałacowy Popielów w Ściborzycach i źródełko Jordan ................................................ 50 Rysunek 23. Osiedle mieszkaniowe w Ściborzycach ................................................................................. 51 Rysunek 24. Remiza OSP i tereny rekreacyjne w Ściborzycach ................................................................. 51 Rysunek 25. Zabezpieczenia przed zalewaniem domów na podobszarze rewitalizacji praz typowa dla obszaru

zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa ............................................................................................. 51 Rysunek 26. Ogłoszenia dotyczące zbierania kart zadań do Gminnego Program Rewitalizacji ..................... 62 Rysunek 27. Centrum Imbramowic i fragmenty remizy OSP ..................................................................... 63 Rysunek 28. Samowypływ wody wraz z otaczającym obszarem wymagającym zagospodarowania ............. 64 Rysunek 29. Teren w okolicy samowypływu ............................................................................................ 64 Rysunek 30. Fragmenty obszaru objętego projektem (Izba Regionalna i Ośrodek Zdrowia) ........................ 67 Rysunek 31. Zły stan elewacji zabytkowego Zespołu Klasztornego SS. Norbertanek .................................. 69 Rysunek 32. Elewacje kościoła i klasztoru od strony wschodniej ............................................................... 69 Rysunek 33. Stan detalu - korozja stali niszczy wątki ceglane muru, parapetów i wypraw, pozbawione

warstw ochronnych elementy kamienne i tynki na wieży, zniszczony cokół i stan tynków nad cokołem .................................................................................................................................................. 69

Rysunek 34. Hełm wieży z roku 1965 (zdjęcie 1, 2 i 3), hełm wieży zegarowej na Wawelu, do który najprawdopodobniej zbliżona była pierwotna konstrukcja w Imbramowicach (zdjęcie 4 i 5), projekt

nowego hełmu wieży (zdjęcie 6) ................................................................................................... 70 Rysunek 35. Oddziaływanie podstawowych infrastrukturalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych ................. 91 Rysunek 36. Praca z mapą w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych dot. problemów i potencjałów

poszczególnych jednostek urbanistycznych .................................................................................. 108 Rysunek 37. Warsztaty rewitalizacyjne z mieszkańcami gminy Trzyciąż ................................................... 108 Rysunek 38. Warsztaty rewitalizacyjne z mieszkańcami gminy Trzyciąż ................................................... 108 Rysunek 39. Ogłoszenia dotyczące konsultacji umieszczone na stronach BIP Urzędu Gminy Trzyciąż ........ 110 Rysunek 40. Spotkanie z lokalnymi liderami w Imbramowicach .............................................................. 111 Rysunek 41. Spacer rewitalizacyjny w Ściborzycach ............................................................................... 111

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Piramida wieku w 2014 roku .................................................................................................... 9 Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego .................................................................................... 10 Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności................................................................................. 11 Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych ........................................................ 12 Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych ......................................................... 13 Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca .................................................................... 13 Wykres 7. Zasięg korzystania z pomocy społecznej ................................................................................. 14


5 | S t r o n a

Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku ...................................................................................................................... 14

Wykres 9. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ..................................................................... 16 Wykres 10. Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie ludności .......................... 18 Wykres 11. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców ............................................ 22 Wykres 12. Liczba klientów pomocy społecznej w wieku 65 lat i więcej na 100 osób w wieku

poprodukcyjnym .......................................................................................................................... 23 Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób

w wieku produkcyjnym ................................................................................................................ 23 Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej i ciężkiej

choroby na 100 mieszkańców ....................................................................................................... 24 Wykres 15. Liczba przestępstw na 100 mieszkańców ............................................................................... 28 Wykres 16. Liczba kradzieży i rozbojów na 100 mieszkańców ................................................................... 29 Wykres 17. Liczba kolizji drogowych na 100 mieszkańców ....................................................................... 29 Wykres 18. Wskaźnik obciążenia demograficznego .................................................................................. 36

SPIS TABEL

Tabela 1. Porównanie wskaźników charakteryzujących analizowane zjawiska w 2014 roku ........................ 18 Tabela 2. Wskaźniki z zakresu społecznego - czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym ... 25 Tabela 3. Wskaźniki z zakresu czynników bezpieczeństwa ........................................................................ 32 Tabela 4. Wskaźniki z zakresu czynników demograficznych ...................................................................... 34 Tabela 5. Wskaźniki z zakresu aktywności mieszkańców .......................................................................... 34 Tabela 6. Wskaźniki z zakresu techniczno-środowiskowego ...................................................................... 40 Tabela 7. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych i techniczno-środowiskowych

.................................................................................................................................................. 41 Tabela 8. Wartości wskaźnika degradacji ................................................................................................ 42 Tabela 9. Mapa koncentracji problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-

technicznych na obszarze gminy Trzyciąż – badanie fokusowe ........................................................ 43 Tabela 10. Kluczowe wskaźniki obrazujące stan kryzysu obszaru rewitalizacji z powodu koncentracji

problemów .................................................................................................................................. 44 Tabela 11. Kluczowe zjawiska – negatywne i potencjały na obszarze Imbramowice ................................... 44 Tabela 12. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Imbramowice– Centrum ........................................ 45 Tabela 13. Kluczowe zjawiska – negatywne i potencjały na obszarze Ściborzyce ....................................... 48 Tabela 14. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Ściborzyce-Centrum .............................................. 50 Tabela 15. Kluczowe problemy poszczególnych podobszarów rewitalizacji wraz z ich hierarchizacją ............ 53 Tabela 16. Kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji ............................................. 53 Tabela 17. Cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały ............. 59 Tabela 18. Cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na

obszarze rewitalizacji ................................................................................................................... 60 Tabela 19. Kryteria oceny projektów rewitalizacyjnych ............................................................................ 62 Tabela 20. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-

2023 ........................................................................................................................................... 83 Tabela 21. Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 .. 84 Tabela 22. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne - zadania inwestycyjne umieszczono w polu białym,

zadania miękkie umieszczono w polach zaciemnionych................................................................... 85 Tabela 23. Harmonogram rzeczowo – finansowy przedsięwzięć planowanych do realizacji w ramach

Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 .............................................. 88 Tabela 24. Podsumowanie uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych w odniesieniu do celów

Gminnego Programu Rewitalizacji ................................................................................................. 89 Tabela 25. Powiązanie celów Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 ze

strategicznymi dokumentami dotyczącymi rozwoju przestrzenno-społeczno-gospodarczego gminy,

regionu i kraju ............................................................................................................................. 93 Tabela 26. Ramowy program realizacji procesu rewitalizacji w latach 2016-2023 ....................................... 98 Tabela 27. Częstotliwość sprawozdawczości z uwzględnieniem pomiaru wskaźników ............................... 104


6 | S t r o n a

1. WSTĘP

Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza – wywołane procesem globalizacji oraz transformacją ustrojową i wyzwaniami gospodarki wolnorynkowej – spowodowały szereg niekorzystnych zjawisk i procesów na obszarach jednostek samorządu, takich jak degradacja tkanki materialnej oraz narastające problemy w sferze społeczno-gospodarczej. W takiej sytuacji szczególnego znaczenia zaczęło nabierać planowanie oraz realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych, obejmujących sferę przestrzenną, społeczną, gospodarczą, środowiskową i kulturową, a tym samym odpowiadających na indywidualny zestaw zidentyfikowanych problemów danego obszaru.

Rewitalizację należy rozumieć jako: wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji.

Udział w takim procesie jest ważny dla wielu osób i podmiotów z obszaru nim objętym – dla samorządu gminy, którego dotyczy, mieszkańców tego miejsca, organizacji społecznych, przedsiębiorców, zaś w szczególny sposób dla wszystkich grup społecznych zagrożonych kryzysem na obszarze objętym procesami rewitalizacyjnymi.

Opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji zostało, w pierwszej kolejności, poprzedzone szczegółową diagnozą w szeroko rozumianym obszarze zagadnień społecznych, a w drugiej kolejności także gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych (diagnoza została opracowana zgodnie z Ustawą o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku [Dziennik Ustaw 2015, poz. 1777, tom 1] oraz Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 opracowanymi przez Ministra Infrastruktury i rozwoju [MIiR/H 2014-2020/20(01)/07/2015] w lipcu 2015 roku z późniejszymi zmianami). Dopiero tak przeprowadzona analiza pozwoliła dokonać pełnej diagnozy problemów i zagrożeń, wskazać obszary o największej koncentracji zjawisk kryzysowych, a w konsekwencji wyznaczyć obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji. To na nich ostatecznie zdefiniowano katalog działań, które – konsekwentnie wdrażane i realizowane – będą prowadziły do sukcesywnego wydźwignięcia się z sytuacji kryzysowej lub przynajmniej minimalizowania jej skutków. W programie ujęto działania, które w najbliższych latach winny być realizowane z wykorzystaniem środków unijnych (EFRR, EFS, EFRROW), ale, co równie ważne, także działania, które finansowane będą z innych środków publicznych oraz prywatnych. Połączenie aktywności wielu osób i instytucji, także różnych środków, w tym właśnie zarówno publicznych, jak i prywatnych, pozwoli w sposób kompleksowy rozwiązać wszystkie zdiagnozowane w dokumencie problemy.

Szeroka partycypacja społeczna i współdecydowanie mieszkańców o kształcie Gminnego Programu Rewitalizacji było nadrzędnym celem dla koordynatorów procesu. To właśnie mieszkańcy mają największą wiedzę na temat potrzeb i problemów swojego otoczenia, a zatem to oni są najlepszym źródłem informacji dla lokalnych władz o tym, co trzeba zrobić, aby stworzyć lepsze warunki życia w gminie. Do udziału w opracowywaniu Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 zaproszono osoby i instytucje, które są odpowiedzialne za rozwiązywanie problemów na obszarze gminy Trzyciąż, a także osoby i instytucje, które chcą w tym procesie uczestniczyć i czują się za niego odpowiedzialne. Zaproszenie do udziału w procesie wypracowywania programu było otwarte i dostępne dla wszystkich, m.in. poprzez zaproszenie publikowane na stronie internetowej gminy, ale też zaproszenia docierające za pośrednictwem instytucji zaufania społecznego.

Bezpośrednie włączenie społeczności lokalnej w proces rewitalizacji stwarzało możliwość dyskusji na otwartym forum, wymianę poglądów, czy zaproponowanie innowacyjnych i nieszablonowych rozwiązań dla obszarów kryzysowych. Warunkiem dobrej dyskusji jest jednak świadomość społeczeństwa o procesie rewitalizacji, o jego znaczeniu i skutkach, jakie za sobą niesie. Z tego względu dużą wagę przykładano do przekazania jak największej liczbie mieszkańców informacji o rewitalizacji w sposób zrozumiały i wyczerpujący. Na stronie internetowej gminy


7 | S t r o n a

uruchomiono podstronę dotyczącą rewitalizacji, wyznaczono osobę odpowiedzialną za informowanie mieszkańców o zachodzących procesach i ich konsekwencjach, informacje o prowadzonych pracach pojawiały się w lokalnej gazecie, na urzędowych tablicach ogłoszeń, a także na spotkaniach organizowanych przez urząd (m.in. spotkania sołeckie) oraz inne organizacje i instytucje w gminie.

Istotnym elementem partycypacyjnego tworzenia Programu był cykl spotkań i warsztatów począwszy od tych wstępnych, prowadzonych dla całej gminy, aż po kolejne przybliżenia – czyli warsztaty poświęcone obszarowi zdegradowanemu i obszarowi rewitalizacji, których zwieńczeniem była praca nad konkretnymi przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi. Mieszkańcy także szeroko wypowiadali swoją opinię za pośrednictwem realizowanych ankiet, które dotyczyły jakości życia i problemów na terenie jednostek urbanistycznych, konkretnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych i ich hierarchizacji.

Mieszkańcom i zainteresowanym podmiotom umożliwiono włączenie się w proces na każdym etapie i w wielu różnych formach, a całość działań, które doprowadziły do opracowania dokumentu, miała głęboko partycypacyjny charakter.

Analizując cały proces należy podkreślić, iż w sposób kompleksowy dotykał on w równej mierze zarówno zagadnień społecznych, jak i ekonomicznych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i kulturowych. Tak prowadzony proces tworzenia Programu pozwolił wybrać te obszary i działania rewitalizacyjne, które koncentrują się na najbardziej zdegradowanych obszarach w gminie, tj. tych, w których skala problemów i zjawisk kryzysowych jest największa. Co więcej, takie podejście do całości problemów zagwarantowało w ostatecznym rozrachunku pełną komplementarność w stosunku do postawionych na początku kwestii i to zarówno w wymiarze przestrzennym, jak i problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, a także w zakresie różnych źródeł finansowania (zarówno od strony dostępnych środków, jak i zaangażowanych stron).

.


8 | S t r o n a

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY W ASPEKTACH SPOŁECZNYM, GOSPODARCZYM, ŚRODOWISKOWYM, PRZESTRZENNYM I TECHNICZNYM

Na potrzeby Gminnego Programu Rewitalizacji (GPR) charakterystyka gminy Trzyciąż została przygotowana w sześcioletnim horyzoncie czasowym, dla lat 2009-2014. Ponadto, w celu lepszego zobrazowanie zjawisk, tło analiz stanowią analogiczne wskaźniki z tego samego okresu dla powiatu olkuskiego oraz województwa małopolskiego. Charakterystyka gminy składa się z analizy pięciu obszarów wyróżnionych zgodnie z definicją zawartą w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. i Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 przygotowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Obejmują one kwestie społeczne, gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne i środowiskowe.

Całościowe spojrzenie na gminę, a także odniesienie się do wartości średnich z poziomu powiatu i województwa, pozwoliło w dalszej części prac nad dokumentem lepiej rozumieć i diagnozować procesy zachodzące wewnątrz gminy, a także ich skalę i na tej podstawie wyciągać wnioski co do istotności zdarzeń zachodzących w poszczególnych jednostkach urbanistycznych zdefiniowanych na poziomie gminy Trzyciąż. Pomimo, iż dokument odnosi się do sytuacji wewnętrznej gminy w prowadzonej analizie zjawisk nie można abstrahować od wartości średnich dla porównywalnych jednostek, bowiem tylko wtedy możliwe jest rzetelne wskazywanie, czy dane zjawisko rzeczywiście jest, czy nie jest problemem i przesądza o obiektywnych czynnikach obniżających jakość życia mieszkańców danej jednostki urbanistycznej.

Gmina Trzyciąż położona jest w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, w powiecie olkuskim, leżącym w północnej części województwa małopolskiego. Gmina Trzyciąż należy do dość dobrze skomunikowanych zarówno z Krakowem, czas dojazdu samochodem wynosi ok. 40 minut, jak i Olkuszem, ok. 30 minut.1. Przez gminę przebiega jedna droga wojewódzka nr 794. Gminę Trzyciąż zamieszkuje obecnie 7,1 tys. mieszkańców, czyli 6,2% ludności powiatu olkuskiego. Liczba ludności ogółem od 2010 roku maleje. Powierzchnia gminy w 2014 roku wynosiła 96,56 km2, czyli ponad 15% powierzchni powiatu. Gęstość zaludnienia w całym badanym okresie wynosiła 74 osoby na km2.

Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

1 Na podstawie Bazy Informacji Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego


9 | S t r o n a

W gminie Trzyciąż liczba kobiet była mniejsza niż liczba mężczyzn (98 kobiet na 100 mężczyzn) – w powiecie i województwie sytuacja była odmienna - przeważały kobiety. Zmiany demograficzne mające miejsce w całym kraju można było również zauważyć w gminie Trzyciąż; wykres przedstawiający piramidę wieku zwraca uwagę na niekorzystne jej zwężanie się w dolnej części, co jest związane z systematycznie malejącym udziałem ludności w wieku przedprodukcyjnym - w roku 2009 było to 20,4%, a w roku 2014 spadło do 19,2% (proces ten przebiega bardziej dynamicznie niż w całym województwie). Na uwagę zasługuję również fakt, że liczba kobiet w wieku 85 lat i więcej prawie 3-krotnie przewyższa liczbę mężczyzn.

Wykres 1. Piramida wieku w 2014 roku


2.1. Zjawiska społeczne

Najbardziej istotnymi w kontekście GPR, zgodnie z Ustawą o rewitalizacji i ministerialnymi Wytycznymi, są zjawiska społeczne, a w szczególności takie kwestie jak bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niski poziom edukacji lub kapitału społecznego oraz niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Ponadto do obszaru społecznego zostały przypisane również zagadnienia z zakresu demografii. Poniżej zaprezentowano syntetyczny przegląd podstawowych danych:

Podobnie jak powiecie olkuskim i odwrotnie niż w województwie, w gminie Trzyciąż od 2010 roku liczba ludności maleje. W badanym okresie tylko w 2012 roku przyrost naturalny przyjmował dodatnie wartości. Relacja pomiędzy przyrostem naturalnym dla gminy Trzyciąż i powiatu olkuskiego była zmienna (w powiecie również przeważają wartości ujemne). W Małopolsce w latach 2009-2014 przyrost naturalny był dodatni.


10 | S t r o n a

Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku


Inaczej niż w powiecie i województwie, w gminie odnotowano korzystne zjawisko malejącego wskaźnika obciążenia demograficznego, czyli liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym (wyjątek 2013 rok – wzrost o 0,1 punkt procentowy). Jednak wskaźnik ten w latach 2009-2014 przyjmował zawsze wartości wyższe niż w Małopolsce czy powiecie olkuskim.

Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego


Od roku 2012 saldo migracji, czyli różnica pomiędzy liczbą osób przyjeżdżających i wyjeżdżających na stałe do gminy Trzyciąż, przyjmowało wartości ujemne. W powiecie natomiast, inaczej niż w województwie, w całym analizowanym okresie wskaźnik ten przyjmował wartości ujemne.


11 | S t r o n a

Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności


Na obszarze gminy funkcjonuje obecnie 8 placówek wychowania przedszkolnego: 1 przedszkole i 7 oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych. W analizowanym okresie liczba oddziałów przedszkolnych spadła o 1 placówkę, a punktów przedszkolnych o 4.

Liczba dzieci w wieku 3-5 lat przypadająca na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w badanym okresie ulegała wahaniom. W 2014 r. wyniosła 4,5 i była na najwyższym poziomie w całym analizowanym okresie oraz znacznie wyższa niż średnia liczba dostępnych miejsc dla całego województwa oraz powiatu.

Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku


W latach 2009-2014 liczba szkół podstawowych w gminie Trzyciąż zmniejszyła się o 1 do poziomu 7 placówek, w tym okresie liczba szkół w województwie wahała się, a w powiecie spadła o 1 placówkę.

W 2012 roku do użytku uczniów szkół podstawowych przeznaczono 98 komputerów, z czego 92 miały dostęp do Internetu. Na jeden komputer z dostępem do Internetu przypadało średnio 9,22 ucznia, czyli o 4,83 więcej w porównaniu do Małopolski i 0,11 więcej niż w powiecie.


12 | S t r o n a

W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych wyniósł 88,72% i spadł o 5,58 punktu procentowego w porównaniu z rokiem poprzednim. W tym czasie spadek odnotowano również w porównywanych jednostkach terytorialnych i wynosił on odpowiednio 4,08 punktu procentowego dla Małopolski i 2,32 punktu procentowego dla powiatu. W całym analizowanym okresie współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych w gminie Trzyciąż przyjmował wartości niższe niż w powiecie i województwie.

Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych


Średni wynik sprawdzianu w szkołach podstawowych w gminie Trzyciąż w 2014 roku wynosił 60,2%, a w 2013 roku 57,3%. W obu przypadkach wyniki te były niższe niż średni procentowy wynik dla całego powiatu i województwa.

Od 2009 liczba szkół gimnazjalnych utrzymywała się na stałym poziomie (3 placówki), natomiast w Małopolsce w tym okresie odnotowano wzrost liczby szkół, a w powiecie olkuskim spadek o 1 placówkę.

W 2012 roku do użytku uczniów szkół gimnazjalnych przeznaczono 34 komputery, wszystkie z dostępem do Internetu. Na jeden komputer z dostępem do Internetu przypadało średnio 10,18 uczniów, czyli o ponad 2 osoby więcej w porównaniu ze średnią dla Małopolski i prawie o 1 osobę więcej niż w powiecie.

W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych wyniósł 90,99% i wzrósł o 1,39 punktu procentowego w stosunku do roku poprzedniego. Spadek o niecały punkt procentowy odnotowano w województwie małopolskim, a minimalny wzrost w powiecie olkuskim. Za wyjątkiem 2010 roku w całym analizowanym okresie współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych w gminie Trzyciąż przyjmował niższe wartości niż w województwie i w powiecie.


13 | S t r o n a

Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych


Wyniki egzaminu gimnazjalnego w gminie Trzyciąż były niższe od średniej dla województwa i powiatu we wszystkich zakresach przedmiotowych (również w 2013 r.), a znacząco niższe w przypadku języka angielskiego: o język polski: Trzyciąż – 68,7%, powiat – 71,2%, województwo – 70,3%, o matematyka: Trzyciąż – 43,4%, powiat – 49,4%, województwo – 50,33%, o historia i wiedza o społeczeństwie: Trzyciąż – 60,4%, powiat – 61,1%, województwo –

61,1%, o przedmioty przyrodnicze: Trzyciąż – 52,9%, powiat – 54,6%, województwo – 54,5%, o język angielski poziom podstawowy: Trzyciąż – 34,4%, powiat – 67,2%, województwo

– 67,9%. Na terenie gminy działają 2 przychodnie, w których udzielono łącznie 29,8 tys. porad

medycznych – spadek o 0,2 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca oscylowała wokół 3,8-4,2 i była nieznacznie wyższa od liczby porad udzielonych na jednego mieszkańca województwa oraz nieznacznie niższa od liczby porad udzielnych na jednego mieszkańca powiatu.

Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca


Mieszkańcy gminy mieli do dyspozycji 1 aptekę, a jej obciążenie liczbą osób od 2010 roku systematycznie malało do poziomu 7,1 tys. osób, przy czym był to poziom ponad dwukrotnie wyższy niż dla województwa i powiatu.

W gminie nie funkcjonowała żadna placówka stacjonarnej pomocy społecznej. W latach 2009-2014 liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej

pomocy społecznej wahała się, podobnie liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej. Rośnie natomiast od 2010 roku


14 | S t r o n a

liczba gospodarstw i liczba osób w gospodarstwach domowych poniżej kryterium dochodowego. W przypadku powiatu i województwa sytuacja kształtowała się podobnie: liczba gospodarstwa i osób wahała się.

W gminie Trzyciąż w latach 2009-2014 udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem wahał się, podobnie jak udział ludności poniżej kryterium dochodowego. W całym okresie wskaźnik ten przyjmował wartości niższe niż w Małopolsce czy powiecie olkuskim.

Wykres 7. Zasięg korzystania2 z pomocy społecznej


W przypadku wszystkich trzech analizowanych jednostek terytorialnych nastąpił spadek liczby rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci do lat 17 oraz spadek udziału dzieci w wieku do lat 17, które otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku. Udział ten, dla gminy Trzyciąż w latach 2009-2014, był zawsze wyższy o kilka do kilkunastu punktów procentowych od średniej dla powiatu i nieznacznie wyższy od średniej dla województwa.

Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w

ogólnej liczbie dzieci w tym wieku


Do roku 2012 rosła liczba zarejestrowanych bezrobotnych mieszkańców gminy oraz ich udział w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym. W 2014 roku odnotowano spadek obu wartości z poziomu 315 do poziomu 280 bezrobotnych (tj. udział bezrobotnych z 7,4% do 6,5%). Podobnie prezentowała się sytuacja w województwie

2 Zasięg korzystania z pomocy społecznej to udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem.


15 | S t r o n a

małopolskim oraz powiecie olkuskim. Inaczej niż w Małopolsce i powiecie olkuskim, mężczyźni stanowili liczniejszą grupę wśród zarejestrowanych bezrobotnych (63,6%).

Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku


W 2014 roku w gminie Trzyciąż działały 2 biblioteki, z czego 1 z nich była przystosowana dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. W ciągu ostatnich lat liczba czytelników i wielkość księgozbioru wahały się, co oznacza również zmienną liczbę książek dostępnych dla jednego czytelnika biblioteki. Ponadto mieszkańcy gminy Trzyciąż mieli „gorszy” dostęp do księgozbioru od przeciętnego mieszkańca województwa i powiatu.

Biblioteki w gminie dysponowały 2 komputerami, które były udostępnione do użytku czytelników, wszystkie komputery były podłączone do Internetu.

2.2. Zjawiska gospodarcze

Kolejnym obszarem, który został wytypowany zgodnie z Ustawą do analizy, jest obszar gospodarczy. Koncentruje się on na zjawiskach związanych z przedsiębiorczością oraz kondycją lokalnych przedsiębiorstw. Sytuacja gminy Trzyciąż przedstawia się w tym zakresie w sposób następujący:

W 2014 roku na terenie gminy do rejestru REGON było wpisanych 489 podmiotów gospodarczych – co więcej - nastąpił wzrost w porównaniu z 2009 rokiem, z wahaniami w latach wcześniejszych. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych było w sekcji G w dziale 47 – sprzedaż detaliczna (119 podmiotów), a następnie w sekcji H, w dziale 49 – transport lądowy oraz transport rurociągowy (61 podmiotów). Pod względem wielkości dominowały mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające od 0-9 osób. Podobnie prezentowała się sytuacja pod względem dominującej sekcji PKD w województwie i powiecie, przeważały podmioty z sekcji G w dziale 47 – sprzedaż detaliczna, podobnie natomiast rosła liczba podmiotów w powiecie (z wahaniami) oraz przeważały podmioty o wielkości zatrudnienia 0-9 osób. W całym badanym okresie, w porównaniu z województwem i powiatem, w gminie Trzyciąż wskaźnik przedsiębiorczości przyjmował wyraźnie niższe wartości.


16 | S t r o n a

Wykres 9. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys.


Ze względu na brak dostępnych danych przedstawiających wprost kondycję finansową mieszkańców gmin, do analizy wykorzystana została informacja o podatku dochodowym od osób fizycznych, która jest pochodną przychodów ludności.

Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy

od osób fizycznych w 2014 roku


W 2014 roku pozycja ta w dochodach własnych gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiła 360,63 zł, średnia dla gmin w powiecie i województwie jest prawie 2 razy większa.

2.3. Zjawiska środowiskowe

Kolejnym obszarem zdefiniowanym w Ustawie i Wytycznych, w którym należy badać zjawiska kryzysowe, są kwestie związane z jakością środowiska. Obszar ten powiązany jest ze standardami środowiska, w tym gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. Podstawowe dane dotyczące tego obszaru są następujące:

gmina Trzyciąż położona jest na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego oraz Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd.


17 | S t r o n a

Ponad 53% gminy to obszary prawnie chronione, znajduje się tu również 14 pomników przyrody.

Na terenie gminy znajduje się 1 obszar Natura 2000: Michałowiec PLH120011. W gminie działa 1 oczyszczalnia ścieków, która obsługuje 21,2% mieszkańców. W 2014 roku 16,5% powierzchni gminy stanowiły lasy, dla województwa wskaźnik ten

wynosił 28,7%, a dla powiatu 35,9%.

2.4. Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne

Czwarty z wytypowanych obszarów to zjawiska przestrzenno-funkcjonalne, które charakteryzują: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury, dostęp i jakość podstawowych usług, dostępność komunikacyjna:

W 2014 roku udział osób korzystających z wodociągu w ogólnej liczbie ludności wynosił 99,5%, natomiast wartość tego wskaźnika dla Małopolski wynosiła 80,5%, a dla powiatu olkuskiego 98,5%.

Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku


Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na 100 km2 od roku 2009 wzrosła do poziomu 28,0. W województwie wartość tego wskaźnika wynosiła 89,0, a w powiecie 36,1, również rosnąc od 2009 roku. Udział mieszkańców gminy korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosił 24,4% (59,8% województwo, 51,2% powiat) i wzrósł w porównaniu z 2009 rokiem o 9,8 punktu procentowego. W tym samym czasie w powiecie odnotowano wzrost o 3,5 punktu procentowego, a w województwie o 7,7 punktu procentowego.


18 | S t r o n a

Wykres 10. Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie ludności


2.5. Zjawiska techniczne

W gminie było 2 261 mieszkań w 2 074 budynkach mieszkalnych (wzrost od 2009 roku). Na jedno mieszkanie przypadały ponad 3 osoby. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła 91,1 m2, czyli 29,2 m2 na osobę.

W październiku 2015 roku do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego wpisanych było 7 obiektów: o zespół dworski w Glanowie, o kościół parafialny pod wezwaniem Św. Benedykta w Imbramowicach, o zespół klasztorny Sióstr Norbertanek w Imbramowicach, o stary cmentarz w Imbramowicach, o kościół parafialny pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela w Jangrocie, o zespół pałacowy w Ściborzycach, o zespół dworski w Tarnawie.

2.6. Pozycja rozwojowa gminy Trzyciąż na tle powiatu i województwa

Tabela 1. Porównanie wskaźników charakteryzujących analizowane zjawiska w 2014 roku

Wskaźnik Trzyciąż woj.

małopolskie powiat olkuski

Gęstość zaludnienia 74 222 184

Wskaźnik obciążenia demograficznego 64,7 59,2 58,7

Kobiety na 100 mężczyzn 98 106 105

Przyrost naturalny na 1 tys. ludności -0,7 1,4 -1,7

Saldo migracji na pobyt stały na 1 tys. ludności -1,8 0,9 -2,3

Współczynnik skolaryzacji brutto - szkoły podstawowe 88,72 93,89 94,31

Współczynnik skolaryzacji brutto - szkoły gimnazjalne 90,99 96,87 98,69

Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w

placówce wychowania przedszkolnego 4,46 1,17 1,13

Porady lekarskie ogółem na 1 mieszkańca 4,2 3,9 4,3

Ludność na 1 aptekę (w tys.) 7,1 3,0 2,9


19 | S t r o n a

Zasięg korzystania z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego (%)3

4,4 6,4 4,7

Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują

zasiłek rodzinny, w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku 33,0 30,7 21,0

Ludność na 1 placówkę biblioteczną (w tys.) 3,5 4,4 3,9

Księgozbiór bibliotek na 1 000 ludności 2 843,4 3 252,4 3 590,0

Czytelnicy bibliotek publicznych na 1 000 ludności 99 195 184

Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 10,8 15,6 21,8

Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym

6,5 6,6 9,0

Udział pracujących mężczyzn na terenie gminy4 63,6 49,1 53,3

Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 693 1 059 1 036

Lesistość5 16,5 28,7 35,9

Udział ludności korzystającej z oczyszczalni w ludności ogółem 21,2 62,8 53,4

Korzystający z instalacji w % ogółu ludności - wodociąg 99,5 80,5 98,5

Korzystający z instalacji w % ogółu ludności - kanalizacja 24,4 59,8 51,2

Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na 100 km2 28,0 89,0 36,1

Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (m2) 91,1 77,6 77,5

Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę 29,2 26,1 25,7

Mieszkania na 1 000 mieszkańców 320,2 336,1 331,1


Jeżeli wskaźnik negatywnie odbiega od średniej dla województwa małopolskiego jest zaznaczany kolorem czerwonym.

3 Zasięg korzystania z pomocy społecznej to udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem. 4 Dane dla roku 2013. 5 Wskaźnik lesistości (lesistość) - stosunek procentowy powierzchni lasów do ogólnej powierzchni geograficznej kraju (danej jednostki terytorialnej: województwa, powiatu, gminy).


20 | S t r o n a

3. METODOLOGIA WYBORU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opracowano diagnozę, która została przeprowadzona na podstawie wiarygodnych i mierzalnych danych pozyskanych z Urzędu Gminy w Trzyciążu i jednostek organizacyjnych m.in. Ośrodka Pomocy Społecznej w Trzyciążu, Biblioteki Publicznej w Trzyciążu, Komendy Powiatowej Policji, Głównego Urzędu Statystycznego, Starostwa Powiatowego w Olkuszu.

Dla przestrzennego określenia problemów i potencjałów gminę podzielono zgodnie ze strukturą jednostek pomocniczych na sołectwa. Jest to podział naturalny dla mieszkańców gminy, który także umożliwia przeprowadzenie analizy zróżnicowania wewnątrzgminnego. Biorąc pod uwagę, że rewitalizacja ma w pierwszej kolejności służyć poprawie jakości życia mieszkańców, uznano, że kwestie społeczne mają kluczowe i nadrzędne znaczenie dla wyznaczania obszaru zdegradowanego. Dla wyznaczonych obszarów przeprowadzono diagnozę wskaźników opisujących negatywne zjawiska społeczne takie jak: zakres korzystania z pomocy społecznej, ubóstwo, przestępczość, niski poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, niewielka dostępność podstawowych usług w dziedzinie oświaty, zdrowia, kultury.

W celu wskazania obszarów wymagających rewitalizacji, na podstawie szeregu wskaźników opisujących problemy społeczne zbudowano tak zwany wskaźnik syntetyczny.

Pierwszym etapem budowy wskaźnika syntetycznego jest normalizacja zmiennych w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali tzw. skali niemianowanej, czyli nie związanej z jednostką miary. Jest to zabieg konieczny z punktu widzenia poprawności obliczeń, ponieważ dzięki niemu różne rozpiętości zmiennych nie będą sztucznie nadawały wagi, czynnikom przyjmującym wartość z wyższych przedziałów. W trakcie normalizacji zmiennych przekształcono również destymulanty w stymulanty. Jako stymulanty, na potrzeby wskazania obszaru zdegradowanego, przyjęte zostały zmienne, których wyższa wartość wstępowała w obszarach gminy kwalifikujących się jako obszary zdegradowane (np. liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 100 mieszkańców). Natomiast destymulantami były zmienne, których niższa wartość oznaczała bardziej problemowy obszar (np. liczba przedsiębiorstw na 1 000 mieszkańców). Obliczeń dokonano według następujących wzorów:

𝑧𝑖𝑗 =𝑥𝑖𝑗−min

𝑖{𝑥𝑖𝑗}

max𝑖

{𝑥𝑖𝑗}−min𝑖

{𝑥𝑖𝑗} dla stymulant

𝑧𝑖𝑗 =max

𝑖{𝑥𝑖𝑗}− 𝑥𝑖𝑗

max𝑖

{𝑥𝑖𝑗}−min𝑖

{𝑥𝑖𝑗} dla destymulant

gdzie: Xij – to wartość i-tego obszaru (np. sołectwo) dla j-tej zmiennej,

Zij – to zmienna po normalizacji.

Syntetyczną miarę, odzwierciedlającą sytuację obszarów w poszczególnych zakresach,

utworzono przy użyciu metody sum standaryzowanych. Metoda sum standaryzowanych należy do grupy metod bezwzorcowych porządkowania liniowego, zgodnego ze wzorem:

𝑆𝑖 = ∑ 𝑍𝑖𝑗

𝑘𝑗=1 i = 1 ,…, n

Wskaźnik sum standaryzowanych został skonstruowany na bazie wskaźników cząstkowych

zaprezentowanych w rozdziale 3. Wskaźniki cząstkowe zsumowano. Dla każdego obliczonego dla sołectwa wskaźnika syntetycznego, zasadniczo daną

referencyjną jest średni wskaźnik sum standaryzowanych dla całej gminy, obliczony jako średnia arytmetyczna wskaźników syntetycznych dla sołectw. W analizie uwzględniono również rozrzut wskaźników syntetycznych, biorąc jako wielkość porównawczą 50% wartości maksymalnej wskaźnika syntetycznego.


21 | S t r o n a

Najwyższe wartości obliczonego wskaźnika sumarycznego oznaczają największą koncentrację negatywnych zjawisk społecznych na tych obszarach. Za obszar objęty kryzysem społecznym uznano wszystkie jednostki, w których wartość wskaźnika sumarycznego była wyższa niż zmienna referencyjna, w tym przypadku średnia wartość dla gminy wskaźnika syntetycznego dla zjawisk społecznych.

Jednostki urbanistyczne, dla których społeczny wskaźnik syntetyczny będzie wyższy niż średnia dla gminy, mogą być potencjalnie uznane za zdegradowane, pod warunkiem występowania w nich dodatkowo co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk techniczno-środowiskowych:

gospodarczych – w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw;

środowiskowych – w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska;

przestrzenno-funkcjonalnych – w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych;

technicznych – w szczególności złego stanu obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz braku rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, przede wszystkim w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska.

Analizy zjawisk techniczno-środowiskowych dokonano w oparciu o: czynniki techniczne, środowisko gospodarcze, przestrzenne i przyrodnicze. Analogicznie jak w przypadku zjawisk społecznych, został skonstruowany wskaźnik syntetyczny, a wskaźniki cząstkowe, poddano standaryzacji. Otrzymano sumaryczny wskaźnik czynników techniczno-środowiskowych, który określał koncentrację zjawisk negatywnych.

Ostatnim etapem diagnozy było wskazanie obszaru zdegradowanego, który wykazuje kumulację negatywnych zjawisk społecznych, a dodatkowo w analizowanych czynnikach techniczno-środowiskowych wykazuje nagromadzenie negatywnych cech. Na bazie wcześniej obliczonych wskaźników sum standaryzowanych skonstruowano wskaźnik degradacji obszaru, wyliczony jako suma dwóch wcześniej uzyskanych wskaźników.


22 | S t r o n a

4. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE, GOSPODARCZE, PRZESTRZENNE, ŚRODOWISKOWE I TECHNICZNE JEDNOSTEK URBANISTYCZNYCH

Przedmiotem niniejszego rozdziału jest analiza czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych i techniczno-środowiskowych gminy Trzyciąż oraz wskazanie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na obszarze gminy. Analizy dokonano zgodnie z zaleceniami wynikającymi z Ustawy rewitalizacyjnej, to znaczy w pierwszej kolejności dokonano pogłębionej analizy zjawisk społecznych, w tym w szczególności związanych z poziomem bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji, niskiego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym czy kulturalnym. Ponadto przeanalizowano pozostałe zjawiska (gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne i techniczno-środowiskowe). Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych z jednoczesnym występowaniem jednego lub więcej negatywnych zjawisk w pozostałych obszarach pozwoliła wskazać i wyznaczyć obszary o największej kumulacji zjawisk kryzysowych.

4.1. Diagnoza zjawisk społecznych

Diagnoza uwarunkowań społecznych w gminie Trzyciąż opierała się na zestawie wskaźników dotyczących:

czynników związanych z ubóstwem i wykluczeniem społecznym;

czynników bezpieczeństwa;

czynników demograficznych;

aktywności mieszkańców.

4.1.1. Czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym

W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego wytypowano listę 12 wskaźników, które poddano analizie w wymiarze terytorialnym i czasowym. Diagnoza uwzględniała wpływ wszystkich zmiennych, natomiast komentarz analityczny koncentruje się na kluczowych wskaźnikach.

W latach 2011-2014 liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców wahała się od 0,5 do 7,1. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej przeliczona na 100 mieszkańców mówi o skali tego zjawiska i obrazuje sytuację materialno-bytową ludności danego sołectwa. W całym badanym okresie negatywnie pod względem omawianego wskaźnika wyróżniały się sołectwa: Małyszyce i Imbramowice.

Wykres 11. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Trzyciążu


23 | S t r o n a

Wśród wskaźników związanych z korzystaniem ze środków pomocy społecznej największe wartości przyjmował wskaźnik akcentujący problemy demograficzne gminy, czyli wskaźnik dotyczący liczby osób w wieku 65 lat i więcej sięgających po środki pomocy społecznej na 100 osób w wieku poprodukcyjnym. Najgorzej prezentowała się w tym zakresie sytuacja w sołectwach Imbramowice, Milonki, Ściborzyce oraz Podchybie.

Wykres 12. Liczba klientów pomocy społecznej w wieku 65 lat i więcej na 100 osób w wieku poprodukcyjnym


Kolejnym wskaźnikiem, na który należy zwrócić uwagę jest wskaźnik związany z liczbą bezrobotnych. Osoby mające status bezrobotnych nie są w stanie zapewnić gospodarstwu stałego źródła dochodu z pracy zarobkowej, co może przekładać się na kondycję finansową wszystkich członków danego gospodarstwa domowego. W przypadku liczby korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym w całym analizowanym okresie, największą wartość tego wskaźnika odnotowano w sołectwach: Imbramowice, a w 2013 i 2014 roku również w Małyszycach. Natomiast w badanym okresie dla całego obszaru wskaźnik przyjmował wartości od 0,2 do 2,8.

Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu

bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym


Długotrwała i ciężka choroba członka gospodarstwa domowego dezorganizuje życie rodziny. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad taką osobą, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej. Ponadto osoby przewlekle chore mogą wymagać dodatkowo specjalistycznych zabiegów medycznych oraz drogich lekarstw, które istotnie obciążają budżet gospodarstwa domowego. W latach 2011-2014 liczba osób korzystających z tego


24 | S t r o n a

powodu ze środków pomocy społecznej na 100 mieszkańców wahała się od 0,4 do 3,5. W całym badanym okresie negatywnie pod względem omawianego wskaźnika wyróżniały sołectwa: Małyszyce, Imbramowice, Porąbka i Podchybie.

Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej i ciężkiej choroby na 100 mieszkańców



25 | S t r o n a

Tabela 2. Wskaźniki z zakresu społecznego - czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym

Jednostka urbanistyczna

Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na podstawie danych o

rzeczywistej liczbie osób w rodzinach objętych pomocą społeczną na 100

mieszkańców

Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu

alkoholizmu na 100 mieszkańców

Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-

wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 100

mieszkańców

Liczba osób bezrobotnych korzystających z pomocy społecznej na

100 osób w wieku produkcyjnym

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Glanów 1,43 1,43 2,20 2,21 0,24 0,00 0,00 0,00 0,24 0,24 0,00 0,00 0,82 0,40 0,82 0,81

Imbramowice 5,37 5,42 5,88 6,48 0,83 0,63 0,84 0,86 1,24 1,25 0,84 0,65 2,78 2,49 2,84 2,54

Jangrot 1,65 1,73 1,80 1,96 0,22 0,14 0,07 0,15 0,07 0,14 0,07 0,07 0,87 0,62 0,75 0,50

Małyszyce 5,71 5,85 7,06 7,02 0,57 0,00 0,59 0,58 1,14 1,17 0,59 0,00 1,08 1,11 2,30 2,25

Michałówka 2,59 2,56 3,04 3,27 0,43 0,00 0,00 0,00 0,22 0,21 0,22 0,22 1,05 0,68 1,05 0,67

Milonki 2,33 2,32 3,00 2,98 0,00 0,00 0,00 0,00 0,66 0,66 0,67 0,66 0,55 0,55 1,09 0,55

Podchybie 3,31 3,33 3,41 3,49 0,00 0,00 0,00 0,00 1,66 1,67 1,14 0,58 0,92 0,92 0,93 0,94

Porąbka 2,87 2,82 2,80 2,75 0,00 0,00 0,35 0,34 0,72 0,70 0,70 0,69 1,24 1,23 1,84 1,24

Sucha 2,18 2,16 2,49 2,95 0,00 0,00 0,00 0,00 0,16 0,15 0,16 0,31 0,80 0,53 0,78 0,52

Ściborzyce 2,87 3,26 3,81 4,17 0,96 0,65 0,63 0,64 0,32 0,33 0,32 0,32 1,04 0,52 1,03 0,51

Tarnawa 1,33 1,35 1,53 1,54 0,00 0,00 0,00 0,00 0,50 0,51 0,34 0,34 0,86 0,86 0,57 0,57

Trzyciąż 0,52 0,53 0,52 0,52 0,00 0,00 0,00 0,00 0,13 0,13 0,13 0,13 0,20 0,20 0,41 0,41

Zadroże 1,83 1,82 1,95 2,05 0,24 0,12 0,12 0,12 0,37 0,36 0,12 0,12 1,00 0,80 0,81 0,79

Zagórowa 1,69 1,66 1,67 1,64 0,00 0,00 0,00 0,00 0,34 1,00 0,33 0,33 1,57 1,53 1,55 1,52


26 | S t r o n a



niepełnosprawności na 100 mieszkańców

Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej bądź ciężkiej choroby na

100 mieszkańców


potrzeby ochrony macierzyństwa na 100 mieszkańców

Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu przemocy

na 100 mieszkańców

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013

Glanów 0,72 0,48 0,73 0,74 0,95 0,95 0,73 0,98 0,00 0,00 0,24 0,49 0,00 0,00 0,00

Imbramowice 2,07 2,08 2,73 2,59 2,27 2,29 2,52 2,59 0,41 0,42 0,63 0,43 0,41 0,42 0,21

Jangrot 0,72 0,65 0,87 0,73 0,72 0,72 0,79 0,80 0,14 0,14 0,22 0,15 0,00 0,00 0,00

Małyszyce 1,14 1,17 1,76 1,75 2,29 2,34 2,94 3,51 0,00 0,00 0,59 0,58 0,00 0,00 0,00

Michałówka 0,86 0,64 1,30 1,09 1,30 1,28 1,09 0,87 0,22 0,00 0,22 0,22 0,00 0,00 0,00

Milonki 0,66 0,66 0,67 0,66 1,33 0,99 0,67 1,32 0,33 0,33 0,33 0,33 0,00 0,33 0,33

Podchybie 1,10 1,11 0,57 0,58 1,66 2,22 2,84 1,74 0,55 0,56 0,57 0,58 0,00 0,00 0,00

Porąbka 0,36 0,35 0,70 0,69 1,43 1,41 1,05 2,06 0,36 0,00 0,35 0,34 0,00 0,00 0,00

Sucha 0,62 0,46 0,93 0,78 1,09 1,08 1,25 1,09 0,16 0,15 0,31 0,16 0,00 0,15 0,00

Ściborzyce 0,96 0,98 1,27 0,96 1,27 1,30 0,63 0,96 0,32 0,33 0,32 0,32 0,00 0,00 0,00

Tarnawa 0,67 0,51 0,68 0,68 0,67 0,67 0,85 1,03 0,17 0,17 0,00 0,17 0,17 0,00 0,00

Trzyciąż 0,26 0,26 0,13 0,13 0,39 0,39 0,52 0,39 0,13 0,13 0,13 0,00 0,00 0,00 0,00

Zadroże 0,73 0,73 0,73 0,72 0,85 0,85 0,73 0,84 0,24 0,24 0,24 0,12 0,00 0,00 0,00

Zagórowa 0,68 0,66 1,00 0,33 1,69 1,66 2,00 1,64 0,34 0,00 0,00 0,33 0,34 0,00 0,00


27 | S t r o n a



ubóstwa na 100 mieszkańców

Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców

Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w wieku 65 lat i więcej na 100 osób w wieku poprodukcyjnym

Liczba osób objętych niebieską kartą na 100 mieszkańców

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Glanów 0,72 0,72 0,49 0,74 0,00 0,00 0,00 0,00 2,33 1,22 1,39 1,19 0,00 0,00 0,00 0,00

Imbramowice 1,65 1,46 1,68 1,51 0,21 0,63 0,63 0,43 7,45 8,51 6,45 6,67 0,21 0,42 0,21 0,22

Jangrot 0,50 0,36 0,43 0,29 0,00 0,29 0,22 0,15 0,98 0,64 0,64 0,97 0,00 0,00 0,07 0,07

Małyszyce 0,57 0,58 1,18 1,17 0,00 0,00 0,00 0,00 10,26 2,50 2,38 2,33 0,00 0,00 0,00 0,58

Michałówka 0,65 0,43 0,65 0,44 0,00 0,00 0,00 0,00 6,67 3,90 3,70 3,80 0,00 0,21 0,43 0,44

Milonki 0,33 0,33 0,67 0,33 0,00 0,00 0,00 0,00 6,52 6,25 4,35 4,44 0,00 0,33 0,33 0,00

Podchybie 0,55 0,56 0,57 0,58 0,00 0,00 0,00 0,00 4,65 4,76 5,13 5,26 0,00 0,00 0,00 0,00

Porąbka 0,72 0,70 1,05 0,69 0,00 0,00 0,00 0,00 5,00 4,92 1,64 1,61 0,00 0,00 0,00 0,00

Sucha 0,47 0,31 0,47 0,31 0,00 0,31 0,16 0,00 4,55 4,39 3,74 3,57 0,00 0,15 0,00 0,00

Ściborzyce 0,64 0,33 0,63 0,32 0,64 0,98 0,32 0,32 4,17 4,29 4,23 4,48 0,00 0,33 0,00 0,00

Tarnawa 0,50 0,51 0,34 0,34 0,00 0,00 0,00 0,00 1,55 1,57 1,60 1,64 0,17 0,00 0,00 0,00

Trzyciąż 0,13 0,13 0,26 0,26 0,00 0,00 0,00 0,00 1,60 1,49 1,46 1,44 0,00 0,00 0,00 0,00

Zadroże 0,61 0,49 0,49 0,48 0,12 0,12 0,12 0,12 1,35 1,37 1,32 1,32 0,00 0,00 0,37 0,36

Zagórowa 1,01 1,00 1,00 0,99 0,00 0,33 0,00 0,00 1,64 1,64 1,59 1,61 0,34 0,00 0,00 0,00



28 | S t r o n a

4.1.2. Czynniki bezpieczeństwa

Poczucie bezpieczeństwa jest jednym z podstawowych kryteriów oceny obszaru, w którym się żyje, pracuje i spędza czas. Przestępczość stanowi ważny czynnik wpływający na jakość życia mieszkańców. Za zapewnienie bezpieczeństwa na terenie gminy Trzyciąż odpowiada Komisariat Policji w Wolbromiu. W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego wykorzystano 8 wskaźników z zakresu statystyk policyjnych. Analizie opisowej poddano 3 przyjmujące najwyższe wartości:

liczbę przestępstw na 100 mieszkańców;

liczbę kradzieży i rozbojów na 100 mieszkańców;

liczbę kolizji drogowych na 100 mieszkańców.

Liczba przestępstw ogółem na 100 mieszkańców pokazuje zagrożenie przestępczością w układzie terytorialnym. Najniższe poczucie bezpieczeństwa w całym analizowanym okresie mogli mieć mieszkańcy sołectwa Małyszyce i Trzyciąż.

Wykres 15. Liczba przestępstw na 100 mieszkańców

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Olkuszu

Kradzież, według Kodeksu Karnego, jest zaborem cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia. Pod pojęciem zaboru rozumie się fizyczne wyjęcie rzeczy spod władztwa właściciela. Natomiast rozbój jest zaborem cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia przy użyciu jednego z trzech wymienionych sposobów: używając przemocy wobec osoby, grożąc natychmiastowym użyciem przemocy, doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności i bezbronności. Największe wartości tego wskaźnika w latach 2011-2014 odnotowano w sołectwie Trzyciąż, a w 2014 roku również w Małyszycach.


S t r o n a |29

Wykres 16. Liczba kradzieży i rozbojów na 100 mieszkańców


Pomimo, iż przez obszar gminy nie przechodzi żadna droga kategorii krajowej, gmina Trzyciąż nie jest wolna od zdarzeń związanych z ruchem drogowym. Wypadek drogowy jest zdarzeniem w ruchu drogowym, w którym jeden lub więcej uczestników zostaje ranny lub ponosi śmierć. Inną formą przestępstwa, które występuje w ruchu drogowym jest kolizja. Jest to wypadek drogowy, w wyniku którego uszkodzeniu ulega jedynie mienie, a nie osoby w nim uczestniczące. W badanym okresie wskaźnik ten przyjmował wartości od poziomu 0 do blisko 8 na 100 mieszkańców. Najwyższe wartości wskaźnika w latach 2011-2014 wystąpiły w sołectwie Podchybie, jednym z kilku, przez które przebiega droga wojewódzka 794, stwarzająca największe zagrożenie. Do niebezpiecznych zdarzeń drogowych dochodzi także na drodze wojewódzkiej na zakręcie w Zadrożu. Jest to miejsce wskazywane w trakcie warsztatów i spotkań rewitalizacyjnych jako wyjątkowo niebezpieczne, a łuk drogi wymaga korekty (technicznej, bądź w zakresie organizacji ruchu).

Wykres 17. Liczba kolizji drogowych na 100 mieszkańców


4.1.3. Aktywność mieszkańców

Aktywność społeczności lokalnej może mieć istotny wpływ na zmiany zachodzące w ich otoczeniu. Jednym z przejawów aktywności mieszkańców jest liczba organizacji pozarządowych działających na terenie gminy, reprezentowana przez wskaźnik liczby NGO na 100 mieszkańców. Wskaźnik ten można interpretować jako współczynnik aktywności społeczeństwa obywatelskiego – im większa liczba jednostek tego rodzaju, tym bardziej aktywna jest lokalna społeczność. Ze względu na cele analizy (wytypowanie obszarów wymagających rewitalizacji) istotne jest


30 | S t r o n a

wskazanie jednostek o najniższych wartościach omawianego wskaźnika. Najgorsza sytuacja w tym zakresie jest w trzech sołectwach: Małyszyce, Milonki i Podchybie, gdzie nie zarejestrowano żadnych organizacji pozarządowych.

Rysunek 7. Liczba NGO według rejestru powiatowego na 100 mieszkańców w 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Trzyciąż

Jedną z podstawowych form uczestnictwa obywatela w życiu publicznym, dostępną dla każdego uprawnionego, jest głosowanie w wyborach. Analiza rozkładu przestrzennego frekwencji w wyborach samorządowych, które odbyły się w 2014 roku pozwoliła wskazać obszary gminy z najmniejszą aktywnością mieszkańców w tym zakresie, są to sołectwa: Imbramowic, Małyszyce i Ściborzyce.

Rysunek 8. Frekwencja wyborcza w 2014 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej


S t r o n a |31

Ostatnim ze wskaźników opisujących aktywność mieszkańców jest liczba aktywnych czytelników korzystających z bibliotek publicznych z danego obszaru. Analizując ten wskaźnik można stwierdzić, że najmniej aktywni są mieszkańcy sołectw: Tarnawa i Ściborzyce.

Rysunek 9. Liczba aktywnych czytelników na 100 mieszkańców


Poniżej zaprezentowano wcześniej omówione dane w układzie tabelarycznym z uwzględnieniem konkretnych wartości dla poszczególnych badanych sołectw.


32 | S t r o n a

Tabela 3. Wskaźniki z zakresu czynników bezpieczeństwa


Liczba przestępstw ogółem na 100 mieszkańców

Zgwałcenia na 100

mieszkańców Kradzieże i rozboje na 100 mieszkańców

Bójka, pobicie na 100

mieszkańców

Uszczerbek na zdrowiu na 100 mieszkańców

2011 2012 2013 2014 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2011 2012 2013 2014

Glanów 1,19 0,24 0,49 1,72 0,00 0,24 0,00 0,00 0,74 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Imbramowice 1,03 0,83 1,89 1,30 0,00 0,21 0,42 0,63 0,43 0,00 0,21 0,00 0,00 0,00

Jangrot 0,50 0,50 1,44 0,87 0,00 0,00 0,29 0,29 0,15 0,07 0,07 0,00 0,00 0,07

Małyszyce 2,29 0,00 3,53 4,68 0,00 1,14 0,00 0,00 1,17 0,00 0,00 0,00 0,00 0,58

Michałówka 0,00 0,21 0,22 1,09 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Milonki 1,66 2,65 1,33 1,66 0,00 0,00 0,99 0,33 0,00 0,33 0,00 0,00 0,00 0,00

Podchybie 0,55 0,00 1,70 2,33 0,58 0,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Porąbka 1,08 1,06 0,00 0,34 0,00 0,00 0,35 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Sucha 0,78 0,46 1,40 1,40 0,00 0,00 0,15 0,16 0,31 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Ściborzyce 1,27 0,65 0,32 0,96 0,00 0,32 0,00 0,00 0,32 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Tarnawa 0,33 0,67 0,85 1,20 0,00 0,00 0,17 0,00 0,17 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Trzyciąż 0,79 1,71 2,73 2,48 0,00 0,66 0,92 1,56 1,30 0,00 0,00 0,26 0,00 0,13

Zadroże 1,10 0,61 2,56 1,45 0,00 0,00 0,24 0,61 0,36 0,00 0,00 0,00 0,24 0,24

Zagórowa 1,35 0,33 0,00 0,66 0,00 0,34 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00


S t r o n a |33


Uszkodzenie mienia na 100 mieszkańców Wypadki drogowe na 100 mieszkańców Kolizje drogowe na 100 mieszkańców

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Glanów 0,24 0,00 0,00 0,00 0,24 0,00 0,00 0,00 0,48 0,24 0,73 0,25

Imbramowice 0,21 0,00 0,00 0,00 0,21 0,00 0,00 0,22 0,21 0,21 0,42 0,22

Jangrot 0,07 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,07

Małyszyce 0,57 0,00 0,59 0,58 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Michałówka 0,00 0,00 0,00 0,00 0,22 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,22 0,00

Milonki 0,00 0,00 0,00 0,00 0,33 0,00 0,33 0,00 0,00 0,66 0,33 0,33

Podchybie 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,56 1,70 0,00 2,21 2,78 3,41 7,56

Porąbka 0,36 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,72 0,00 0,00 0,00

Sucha 0,00 0,00 0,16 0,16 0,31 0,00 0,16 0,16 0,62 0,93 0,00 0,47

Ściborzyce 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,32 0,33 0,00 0,00

Tarnawa 0,00 0,00 0,00 0,17 0,00 0,00 0,00 0,00 0,17 0,17 0,17 0,34

Trzyciąż 0,00 0,26 0,00 0,13 0,00 0,26 0,00 0,52 1,05 0,66 1,30 1,04

Zadroże 0,24 0,00 0,12 0,00 0,37 0,36 0,12 0,12 0,61 0,61 1,10 0,84

Zagórowa 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,33 0,00 0,66



34 | S t r o n a

Tabela 4. Wskaźniki z zakresu czynników demograficznych


Wskaźnik obciążenia demograficznego Współczynnik starości

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Glanów 71,72 66,93 62,86 65,85 20,53 19,57 17,56 20,59

Imbramowice 68,06 70,82 68,79 67,75 19,42 19,58 19,54 19,44

Jangrot 72,80 72,58 73,25 71,66 22,07 22,36 22,44 22,40

Małyszyce 88,17 90,00 95,40 92,13 22,29 23,39 24,71 25,15

Michałówka 61,89 60,27 60,28 54,03 16,20 16,45 17,61 17,21

Milonki 66,30 65,93 63,93 62,84 15,28 15,89 15,33 14,90

Podchybie 66,06 65,14 64,49 62,26 23,76 23,33 22,16 22,09

Porąbka 73,29 74,23 75,46 80,75 21,51 21,48 21,33 21,31

Sucha 72,12 70,98 66,75 68,41 17,13 17,59 16,67 17,36

Ściborzyce 63,54 60,73 62,37 60,00 22,93 22,80 22,54 21,47

Tarnawa 73,20 71,18 68,57 67,62 21,46 21,38 21,19 20,85

Trzyciąż 53,94 55,62 57,91 58,14 16,40 17,61 17,82 18,12

Zadroże 63,55 63,62 65,32 63,19 18,03 17,74 18,41 18,21

Zagórowa 54,97 53,57 55,44 53,54 20,61 20,27 21,00 20,39


Tabela 5. Wskaźniki z zakresu aktywności mieszkańców


Frekwencja NGO na 100 mieszkańców Liczba zapisanych

czytelników do bibliotek z danego obszaru

2014 2014 2014

Glanów 51,67 0,49 6,86

Imbramowice 43,16 0,43 18,14

Jangrot 47,61 0,07 10,84

Małyszyce 43,16 0,00 24,56

Michałówka 47,61 0,44 5,88

Milonki 47,94 0,00 5,63

Podchybie 47,61 0,00 8,14

Porąbka 51,67 0,69 7,22

Sucha 47,61 0,31 4,96

Ściborzyce 43,16 0,32 4,49

Tarnawa 47,94 0,17 4,44

Trzyciąż 51,67 0,52 21,25

Zadroże 47,94 0,12 7,72

Zagórowa 47,94 0,33 6,91



S t r o n a |35

4.2. Diagnoza zjawisk techniczno-środowiskowych

Analizę zjawisk techniczno-środowiskowych przeprowadzono w oparciu o czynniki gospodarcze, przestrzenne, techniczne i środowiskowe.

4.2.1. Czynniki gospodarcze

Zgodnie ze wskaźnikami uwzględnionym w Ustawie o rewitalizacji, sytuacja kryzysowa w danym obszarze może być również związana z niskim poziomem przedsiębiorczości na analizowanym terenie. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej jest wypadkową wielu czynników: począwszy od kapitału ludzkiego, przez położenie gminy, na wsparciu władz lokalnych kończąc. Poziom przedsiębiorczości jest mierzony liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc mieszkańców. Wskaźnik przedsiębiorczości w sołectwach w 2014 roku wahał się od 32 do ponad 117 podmiotów na 1 tysiąc mieszkańców.

Rysunek 10. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 000 ludności w 2014 r.


W gminie Trzyciąż najniższy poziom przedsiębiorczości odnotowano w sołectwach Ściborzyce i Tarnawa, natomiast w porównaniu z 2009 rokiem największy spadek liczby podmiotów (wyrażony w %) odnotowano w Porąbce i Glanowie.

4.2.1. Czynniki demograficzne

Ze względu na szeroko dyskutowane problemy demograficzne związane ze starzeniem się społeczeństwa, w analizie zjawisk społecznych uwzględniono również dwa wskaźniki z tej dziedziny: wskaźnik obciążenia demograficznego oraz udziału osób starszych. Pierwszy z nich wskazuje na niekorzystną tendencję nadmiernego obciążenia ludności w wieku produkcyjnym w sołectwach Małyszyce (bardzo wysoki udział ponad 90%) i Porąbka.


36 | S t r o n a

Wykres 18. Wskaźnik obciążenia demograficznego


Drugi wskaźnik, tj. zwiększający się udział osób starszych, które w przyszłości mogą wymagać odpowiednio dostosowanych placówek do swoich potrzeb, najwyższe wartości przyjmuje w sołectwach: Małyszyce, Jangrot, Podchybie i Ściborzyce.

Rysunek 11. Udział osób starszych w ogóle ludności w 2014 roku


4.2.2. Czynniki przestrzenne

Czynniki przestrzenno-funkcjonalne charakteryzowane są poprzez: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury na danym obszarze. W dalszej analizie wykorzystano dwa wskaźniki z tego zakresu:

liczbę zabytków wpisanych do rejestru zabytków na 1 km2;

liczbę interwencji OSP na 1 tysiąc ludności.

Pierwszym analizowanym wskaźnikiem jest liczba zabytków na 1 km2. W 2014 roku najwięcej zabytków ujętych w gminnej ewidencji było w sołectwach: Imbramowice i Milonki. Obiekty te – często o funkcjach mieszkaniowych – są nierzadko w złym stanie technicznym, co przekłada się na obraz stanu zasobu mieszkaniowego na obszarze gminy.


S t r o n a |37

Rysunek 12. Liczba zabytków na 1 km2 w 2014 roku


Liczba interwencji Ochotniczej Straży Pożarnej może wynikać między innymi ze stanu urządzeń grzewczych, wypalania pól, lokalnych podtopień, będących skutkiem nawalnych deszczy i niedrożnych rowów odprowadzających wody opadowe oraz innych zdarzeń losowych. W latach 2012-2014 wskaźnik ten przyjmował wartości z przedziału od 0 do ponad 6 interwencji na 100 mieszkańców. W badanym okresie najwięcej interwencji na 1 mieszkańca było w sołectwach: Glanów, Ściborzyce i Jangrot – w ogromnej części przyczyną były lokalne podtopienia.

4.2.3. Czynniki techniczno-środowiskowe

Kolejną badaną grupą czynników, o której mowa w Wytycznych są czynniki związane ze stanem technicznym zabudowy znajdującej się na terenie gminy oraz ze standardami środowiska, w tym gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. W dalszej analizie wykorzystano jeden wskaźnik z tego zakresu:

poziom zanieczyszczenia pyłami z palenisk.

Diagnozę w tej części oparto o analizę treści raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie pod tytułem Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku. Wskazuje on na przekroczenie emisji PM10 oraz PM2,5 (emisja pyłu zawieszonego o najdrobniejszych frakcjach mogących łatwo przedostać się do dróg oddechowych) z palenisk lokalnych.


38 | S t r o n a

Rysunek 13. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 – kryterium ochrony zdrowia

Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w

Krakowie

Rysunek 14. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 – kryterium ochrony zdrowia

Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w

Krakowie

Mieszkańcy całej gminy Trzyciąż są równomiernie, bardziej jednak od mieszkańców pozostałych gmin powiatu olkuskiego, narażeni na emisję pyłów zawieszonych PM10 oraz PM2.5. Wysokie stężenie pyłów zawieszonych ma wpływ na zachorowalność mieszkańców na choroby układu oddechowego, alergie oraz choroby nowotworowe. Częstsze zapadanie na choroby układu oddechowego wiąże się z większą liczbą porad udzielanych przez lekarzy oraz istotnym zagrożeniem dla życia i zdrowia mieszkańców.

4.2.4. Czynniki techniczne

Czynniki techniczne są reprezentowane przez dostępność infrastruktury komunalnej oraz pokrycie planami zagospodarowania miejscowego, które ustalają przeznaczenie gruntów w gminie, określają sposób ich zagospodarowania i zabudowy. Stanowią one informację dla mieszkańców i potencjalnych inwestorów o przeznaczeniu konkretnych terenów w gminie. Plany


S t r o n a |39

zagospodarowania miejscowego pokrywały w pełni wszystkie sołectwa w gminie. Dostęp do infrastruktury wodociągowej posiadali wszyscy mieszkańcy gminy Trzyciąż. W infrastrukturę kanalizacyjną były wyposażone tylko trzy sołectwa: Zadroże, Jangrot i Trzyciąż. Natomiast infrastrukturę gazową odnotowano w sześciu sołectwach: Milonkach, Podchybiu, Porąbce, Suchej, Tarnawie i Zadrożu. Badano także zjawiska lokalnych podtopień spowodowanych nawalnymi deszczami, które są poważnym problemem dla mieszańców. W ostatnich latach na terenie gminy Trzyciąż notowano lokalne podtopienia spowodowane nawalnym deszczem w miejscowościach: Porąbka, Sucha ze spływam wód do początkowego biegu rzeki Przemsza; Jangrot – Cieplice ze spływem wód do rzeki Przemsza oraz Małyszyce, Ściborzyce ze spływem wód do rzeki Dłubnia i Tarnawa.


40 | S t r o n a

Tabela 6. Wskaźniki z zakresu techniczno-środowiskowego


Zjawiska gospodarcze Zjawiska techniczne Zjawiska przestrzenne

Liczba przedsiębiorstw

na 1 tys. ludności

Dynamika 2009=100

Dostępność infrastruktury komunalnej -

kanalizacja (%)

Dostępność infrastruktury komunalnej –

gaz (%)

Lokalne podtopienia

Liczba zabytków wpisana do gminnego rejestru

zabytków

Liczba interwencji OSP na 100 mieszkańców

2014 2014 2014 2014 2014 2014 2012 2013 2014

Glanów 90,7 90,2 0,0 0,0 0,00 0,66 1,43 4,63 2,70

Imbramowice 79,9 105,7 0,0 0,0 0,00 2,48 0,42 3,78 0,22

Jangrot 53,1 114,1 0,8 0,0 1,00 0,51 1,65 2,60 2,04

Małyszyce 70,2 109,1 0,0 0,0 1,00 0,75 0,00 0,00 0,00

Michałówka 52,3 100,0 0,0 0,0 0,00 0,12 0,00 0,00 0,00

Milonki 56,3 113,3 0,0 1,0 0,00 1,84 0,00 0,00 0,00

Podchybie 46,5 114,3 0,0 1,0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Porąbka 113,4 89,2 0,0 1,0 1,00 0,00 0,00 2,45 0,69

Sucha 71,3 131,4 0,0 1,0 1,00 0,13 0,00 1,40 0,47

Ściborzyce 32,1 111,1 0,0 0,0 1,00 0,77 1,30 6,03 1,60

Tarnawa 37,6 122,2 0,0 1,0 0,00 0,55 0,51 0,17 0,68

Trzyciąż 117,3 100,0 1,0 0,0 0,00 0,44 1,05 2,34 0,78

Zadroże 76,0 96,9 0,5 1,0 0,00 0,41 0,49 1,95 0,72

Zagórowa 55,9 121,4 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00 1,67 0,99



S t r o n a |41

4.3. Jakość życia i dostępność usług

W trakcie analiz badano dostępność usług społecznych i technicznych oraz subiektywne odczucie mieszkańców dotyczące jakości życia w poszczególnych jednostkach urbanistycznych.

Mieszkańcy najczęściej podkreślali ograniczoną mobilność, przede wszystkim we wschodniej części gminy, spowodowaną głównie niedostateczną komunikacją publiczną (szczególnie autobusową). W trakcie warsztatów i konsultacji społecznych sygnalizowano niską częstotliwość kursowania komunikacji publicznej i złe dopasowanie rozkładów jazdy do potrzeb mieszkańców, a także rosnące poczucie braku bezpieczeństwa związane z lokalnymi podtopieniami dróg i zabudowań występujące w trakcie nawalnych opadów. Respondenci podkreślali także niewystarczającą dostępność miejsc do spędzania wolnego czasu i brak oferty spędzania wolnego czasu dostosowanej do ich potrzeb, co powoduje konieczność wyjazdów do większych miejscowości. Respondenci zauważają także, że w niektórych miejscowościach m.in. w Ściborzycach i Imbramowicach, niewystarczające jest urządzenie i zagospodarowanie przestrzeni publicznych, które tworzą naturalne centra miejscowości (brak ławek, koszy na śmieci). Sygnalizowana jest także niska dostępność usług społecznych (brak szkoły, sklepu) w sołectwach położonych we wschodniej części gminy.

4.4. Wybór obszaru zdegradowanego wraz z uzasadnieniem

Ostatnim etapem diagnozy było wskazanie obszaru zdegradowanego, który wykazuje kumulację negatywnych zjawisk społecznych oraz dodatkowo w pozostałych analizowanych zjawiskach wykazuje także nagromadzenie negatywnych cech.

Na podstawie uzyskanego wskaźnika sum standaryzowanych dla zakresu społecznego, jako tereny o szczególnej koncentracji problemów w tym obszarze można wytypować następujące sołectwa: Imbramowice, Małyszyce, Podchybie, Ściborzyce. W wymienionych sołectwach na uwagę zasługiwały problemy związane z ogólnym korzystaniem ze środków pomocy społecznej, bezrobociem i niekorzystną sytuacją demograficzną. Również bezpieczeństwo w tych sołectwach, wynikające przede wszystkim z narażenia na czynniki naturalne jak podtopienia, nie jest na zadowalającym poziomie. Niepokojąca jest również kwestia związana z niekorzystnymi zmianami demograficznymi, a w szczególności udziałem osób starszych, który najwyższy był w sołectwie Małyszyce.

Tabela 7. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych i techniczno-

środowiskowych

Zjawiska

społeczne

Pozostałe

zjawiska

Imbramowice 51,7 5,0

Małyszyce 41,9 5,7

Podchybie 34,1 2,2

Ściborzyce 27,5 7,2

Milonki 24,8 2,9

Porąbka 21,9 3,7

Zadroże 21,8 2,9

Zagórowa 19,3 2,9

Sucha 18,3 3,7

Michałówka 16,7 2,9

Jangrot 16,4 5,7

Tarnawa 15,2 3,0

Glanów 14,6 6,2

Trzyciąż 13,9 3,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych


42 | S t r o n a

Opierając się na tak przeprowadzonym postępowaniu badawczym możliwe było wyznaczenie jednostek urbanistycznych, które charakteryzują się koncentracją negatywnych zjawisk, tj. noszą znamiona obszaru zdegradowanego w pierwszej kolejności pod kątem społecznym, a następnie w 4 pozostałych kwestiach – gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej.

Tabela 8. Wartości wskaźnika degradacji

Jednostki urbanistyczne

Wskaźnik degradacji

Skala

degradacji

(stan jednostki urbanistycznej)

Zdiagnozowane problemy w poszczególnych aspektach rewitalizacji

społeczny gospodarczy przestrzenno-funkcjonalny

środowiskowy techniczny

Imbramowice 56,7 Bardzo zły x x x

Małyszyce 47,6

zły

x x x

Podchybie 36,3 x x

Ściborzyce 34,7 x x x x x

Milonki 27,7

dobry

x

Porąbka 25,6 x

Zadroże 24,6 x

Zagórowa 22,1 x x

Jangrot 22,1 x x x

Sucha 22,0

Glanów 20,8 x x x

Michałówka 19,5 x x

Tarnawa 18,2 bardzo dobry

x x x

Trzyciąż 17,1 x x x Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych

Rysunek 15. Obszar zdegradowany

Źródło: Opracowanie własne


S t r o n a |43

5. CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH

5.1. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem

Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy oraz badań ilościowych i jakościowych obecnej sytuacji w gminie Trzyciąż, a także oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności wyrażone podczas warsztatów rewitalizacyjnych, doprowadziły do wyodrębnienia obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów.

Specyfika pracy w mniejszych gminach sprawia, iż przy określaniu obszaru rewitalizacji najistotniejszym czynnikiem są indywidualne opinie mieszkańców. W procesie tworzenia dokumentu najistotniejsze dla wspólnoty samorządowej było uwzględnienie wewnętrznej różnorodności obszarów wiejskich, bowiem specyfika problemów jest inna w przysiółku obejmującym kilka domów, a inna w centrum dużej wsi. Różnice w wielkości i gęstości zaludnienia jednostek urbanistycznych są niezmiernie ważne, gdyż, szczególnie na terenach wiejskich, gęstość zamieszkania zupełnie zmienia relacje społeczne i dlatego przy wyznaczaniu obszaru rewitalizacji kluczowe znaczenie miały opinie wyrażone przez mieszkańców. Poglądy te zostały wyrażone w trakcie badań fokusowych, szerokiej ankietyzacji oraz spotkań z mieszkańcami. Opinie zebrane w czasie badań, wskazujące koncentrację i charakterystykę problemów, były podstawą do ostatecznego definiowania granic podobszarów rewitalizacji, a najistotniejsze z nich znalazły się w opisie każdego z podobszarów rewitalizacji z podziałem na problemy społeczne i pozostałe (por. tabela Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji).

Badania ilościowe obejmowały:

badania mieszkańców metodą CAWI, dotyczące jakości życia w gminie Trzyciąż i poszczególnych sołectwach (liczba wypełnionych ankiet: 59, czas badania: 2016.06.10-2016.07.15)

Badania jakościowe przeprowadzono z wykorzystaniem techniki zogniskowanych wywiadów grupowych. Na potrzeby wyznaczenia obszaru rewitalizacji przeprowadzono 1 wywiad grupowy, w którym uczestniczyło łącznie 11 osób – członkowie organizacji pozarządowych, pracownik socjalny, urzędnicy. Szeroki udział mieszkańców na każdym etapie wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji gwarantuje, że wybrane obszary są odpowiedzią na rzeczywiste zapotrzebowanie mieszkańców gminy Trzyciąż. Trafne dopasowanie do dostrzeganych i wskazywanych przez mieszkańców problemów pozwoli na podjęcie działań naprawczych, które dadzą oczekiwane przez społeczeństwo efekty.

Tabela 9. Mapa koncentracji problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-technicznych na obszarze gminy Trzyciąż – badanie fokusowe

Źródło: Mapa z badania fokusowego w Urzędzie Gminy w Trzyciążu


44 | S t r o n a

Proces badawczy pozwolił określić lokalizację kluczowych problemów, a w konsekwencji wyznaczyć obszar rewitalizacji tylko tam, gdzie na obszarze zdegradowanym była kumulacja problemów społecznych i minimum jeden kluczowy czynnik gospodarczy, środowiskowy, przestrzenny lub techniczny.

Tabela 10. Kluczowe wskaźniki obrazujące stan kryzysu obszaru rewitalizacji z powodu

koncentracji problemów

Problematyka Wskaźnik Gmina Wskazany obszar

rewitalizacji

Ubóstwo Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców

3,07 5,32

Bezrobocie

Liczba osób objętych pomocą społeczną z powodu bezrobocia na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym

0,99 1,53

Przestępczość Liczba przestępstw ogółem na 1000 mieszkańców

1,58 1,67

Niski poziom kapitału społecznego

Liczba NGO na 1 000 mieszkańców 0,48 0,28

Poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym

Frekwencja wyborcza 47,62 43,15

Kluczowy czynnik (gospodarczy, środowiskowy, przestrzenny, techniczny) z kategorii pozostałych zjawisk negatywnych, decydujący o wskazaniu obszaru

Jako kluczowe zjawisko negatywne dla obszaru wskazano niską aktywność gospodarczą na obszarze rewitalizacji

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Trzyciążu

Szeroki udział mieszkańców na każdym etapie wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji gwarantuje, że wybrane obszary są odpowiedzią na rzeczywiste zapotrzebowanie mieszkańców gminy Trzyciąż. Trafne dopasowanie do dostrzeganych i wskazywanych przez mieszkańców problemów pozwoli na podjęcie działań naprawczych, które dadzą oczekiwane przez społeczeństwo efekty.

Wyznaczono obszar rewitalizacji o łącznej powierzchni 81,22 ha (tj. 0,84% powierzchni gminy), zamieszkiwany przez 343 osoby (tj. 4,84% populacji gminy Trzyciąż). Składa się on z 2 podobszarów:

Podobszar 1: Imbramowice – Centrum; Podobszar 2: Ściborzyce – Centrum.

5.1.1. Podobszar 1: Imbramowice – Centrum

Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych, wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia:

Tabela 11. Kluczowe zjawiska – negatywne i potencjały na obszarze Imbramowice

Kluczowe zjawiska

Negatywne Potencjały

Społeczne 1. Bardzo duża liczba beneficjentów pomocy społecznej. 2. Zagrożenie alkoholizmem. 3. Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. 4. Wysokie bezrobocie. 5. Duża liczba osób niepełnosprawnych

1. Aktywne NGO.

2. Aktywność w dziedzinie kultury.

3. Wysoki udział w kulturze mierzony poziomem czytelnictwa.

4. Infrastruktura sprzyjająca rozwojowi działań prospołecznych.

5. We wsi znajdują się trzy zabytki wpisane do


S t r o n a |45

potrzebujących wsparcia. 6. Długotrwała i ciężka choroba. 7. Duża liczba matek potrzebujących wsparcia. 8. Występujące zjawisko przemocy domowej. 9. Ubóstwo. 10. Rosnąca liczba osób korzystająca z pomocy społecznej w powodu wielodzietności. 11. Najwyższa w gminie liczba seniorów korzystających z pomocy społecznej. 12. Brak motywacji do podejmowania pracy zarobkowej i aktywności społecznej. 13. Słaba asymilacja nowych mieszkańców (także tych, którzy „wchodzą” do miejscowych rodzin poprzez małżeństwa).

Rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w tym najcenniejszy zabytek powiatu

olkuskiego (klasztor SS. Norbertanek).

Pozostałe

(w tym gospodarcze,

środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne)

1. Brak gazu. 2. Brak kanalizacji. 3. Dużo starszych budynków, często w gorszym stanie technicznym. 4. Słaba dostępność komunikacyjna. 5. Rozproszona zabudowa.

1. Relatywnie wysoki wskaźnik przedsiębiorczości.

2. Atrakcyjna przyroda i krajobraz.

3. Najcenniejszy zabytek powiatu olkuskiego (klasztor

SS. Norbertanek).

4. Miejsce rozpoznawalne przez turystów i pielgrzymów.

5. Duży potencjał dla rozwoju działalności rolniczej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty)

Obszar Imbramowice – Centrum, wskazany jako rewitalizowany, charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Imbramowice, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany.

Rysunek 16. Podobszar rewitalizacji Imbramowice– Centrum – obrys z uwzględnieniem działek

(1:3 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru

Źródło: UG Trzyciąż

Imbramowice – Centrum

Tabela 12. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Imbramowice– Centrum

Aspekty społeczne Aspekty pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne)

1. Coraz więcej ludzi pije alkohol, także w ścisłym centrum.

2. Nie czujemy się bezpiecznie, bo nie ma chodnika.

3. Coraz więcej ludzi ubogich.

4. Marazm.

5. Brak miejsc w przestrzeni publicznej, zachęcających do wspólnego spędzania czasu.

6. Spora grupa osób starszych potrzebuje wsparcia.

7. Niewystarczające wykorzystanie budynków publicznych na cele społeczne i kulturalne w

1. Nieestetycznie zagospodarowane centrum miejscowości (brak zagospodarowania).

2. Nie ma dostępu do kanalizacji i gazu.

3. Niszczejący klasztor i brak pieniędzy na odnowienie elewacji klasztoru i jego otoczenia.

4. Niezagospodarowane atrakcyjne tereny w centrum miejscowości.

5. Częste zalewania po dużych deszczach.

6. Bardzo słaby zasięg telefonii komórkowej.


46 | S t r o n a

stosunku do potrzeb i oczekiwań mieszkańców.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe)

Powierzchnia podobszaru: 53,63 ha. Ludność podobszaru: 200 osób. Opis podobszaru: Obszar obejmuje zabudowę mieszkaniową przy drodze gminnej od

działki nr 56 aż po ścisłe centrum miejscowości, w którym znajdują się wszystkie najważniejsze obiekty i funkcje: Zabytkowy Klasztor Sióstr Norbertanek, Biały Domek (siedziba muzeum regionalnego), remiza OSP, sklepy, boisko.

Rysunek 17. Elewacja zabytkowego Zespołu Klasztornego Sióstr Norbertanek wymagająca renowacji

Źródło: Peridea

Najważniejszym obiektem Imbramowic, jak również całej gminy, jest zabytkowy Zespół Klasztorny Sióstr Norbertanek, obejmujący kościół pw. śś. Piotra i Pawła, budynek klasztorny, trójskrzydłową zabudowę gospodarczą od południa klasztoru, dom kapelana, dawny spichlerz, dom rekolekcyjny, oraz otoczenie w/w budynków zamknięte obwodem muru ogrodzeniowego zewnętrznego, na które składają się dziedzińce i ogrody wraz z drzewostanem wysokim, mury ogrodzeniowe wraz z bramami i bramkami, mur ogrodzeniowy zewnętrzny ujmujący całość zespołu oraz mury ogrodzeniowe wewnętrzne dzielące założenie na odrębne części. Cały obiekt został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-322, na mocy decyzji PSOZ-IV-130/95 z dnia 13 grudnia 1995 r. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie.

Zespół Klasztorny ss. Norbertanek w Imbramowicach został także wskazany w Wojewódzkim Programie Opieki nad Zabytkami na lata 2010 – 2013 jako jeden z zabytków o najwyższej wartości artystycznej i historycznej oraz o szczególnie istotnym znaczeniu dla regionu.

Pierwsze obiekty klasztorne powstały w miejscu obecnego założenia w momencie ufundowania klasztoru w roku 1223. Przez setki lat klasztor przechodził różne koleje losu – podupadał, był niszczony i grabiony. Założenie klasztorne Sióstr Norbertanek w Imbramowicach w obecnym kształcie powstało po wielkim pożarze z roku 1710. Jest to dzieło o wybitnym znaczeniu historycznym i kulturowym – stanowi założoną kompozycję architektoniczną powstałą w latach 1710-1780 w duchu i stylu baroku „rzymskiego”.

Także zgromadzone w klasztorze zabytki ruchome przedstawiają ogromną wartość. W zdecydowanej większości reprezentują solidny, europejski poziom i pochodzą z różnych artystycznych epok i okresów oraz krajów. Polscy twórcy są tutaj reprezentowani najliczniej, a ich dzieła architektoniczne czy rzeźbiarskie najpełniej obrazują rozwój polskiej kultury i sztuki, w szczególności doby późnego baroku. Równie cennym i ciekawym zbiorem są zabytki sztuki piśmienniczej, a w szczególności liturgii i śpiewu kościelnego (rękopisy, starodruki), z których najstarsze pochodzą z końca XIV, choć w zbiorach klasztornych znajduje się także bulla papieska z 1229 roku.

Obecnie obiekty wchodzące w skład zespołu klasztornego są systematycznie odnawiane. W ostatnich latach rewaloryzacji poddano budynek dawnej szkoły klasztornej (obecnie dom pielgrzyma), zabytkowy spichlerz oraz część terenów zielonych wewnątrz założenia klasztornego. Najpilniejszych prac remontowych wymaga elewacja zespołu klasztornego (jej stan jest katastrofalny), budynek kapelani, a także zabytkowy mur okalający założenie klasztorne, który w kilku miejscach grozi zawaleniem.

Drugim ważnym obiektem zabytkowym jest kościół parafialny pw. św. Benedykta Opata. Kościół położony na niewielkim wzniesieniu wśród starego drzewostanu jest otoczony XVIII-wiecznym murem, w który włączone są kamienne schody oraz barokowe, murowane budynki


S t r o n a |47

dzwonnicy kościelnej i kostnicy, kryte gontowymi dachami. Późnobarokowy kościół (wzniesiony w latach 1732-1736) jest jednonawowy, o skromnej dekoracji ścian i dobrych proporcjach bryły. Zbudowano go na planie prostokąta. Do wnętrza kościoła prowadzą barokowe drzwi obramione kamiennym portalem, nad nim tablica erekcyjna. Ściany świątyni podzielone są pilastrami. Na ścianach prezbiterium i nawy widoczna późnobarokowa polichromia figuralna dotycząca sakramentów. Wykonana techniką fresku dekoracja przedstawia w prezbiterium trzy sceny: nad ołtarzem Trójcę Świętą, na północnej ścianie – Ostatnią Wieczerzę, a po stronie południowej – Gody w Kanie Galilejskiej. Sceny ilustrujące inne sakramenty zdobią ściany nawy. W późnobarokowym ołtarzu głównym (XVIII w.) – obraz ukazujący śmierć św. Benedykta, pędzla Wojciecha Eliasza (1875 r.).Obiekt figuruje na liście Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego.

Nieopodal kościoła mieści się budynek dawnej Organistówki, stanowiący siedzibę Stowarzyszenia Przyjaciół Imbramowic „Dłubnia u źródeł”. Staraniami organizacji budynek, który był przez wiele lat niezdatny do użytkowania, został wyremontowany i przystosowany do potrzeb społecznych.

Na obszarze zlokalizowana jest także Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Imbramowicach, a w niedalekiej odległości mieści się pomnik przyrody nieożywionej (od 2002 roku) Źródło „Hydrografów”. Źródło mieści się na prywatnej posesji przy budynku starego młyna, dzisiaj nieczynnego, niegdyś napędzanego wodą.

W centrum miejscowości mieści się „Biały Domek”, pochodzący z roku 1750 roku, a wybudowany nieopodal klasztoru przez Zgromadzenie Sióstr Norbertanek jako szpital dla ubogich i chorych ze wsi klasztornych. Po konfiskacie majątku klasztornego w 1819 roku, budynek przeszedł na własność gminy. Od 2005 roku, jest w użyczeniu Biblioteki i Ośrodka Animacji Kultury w Trzyciążu, który prowadzi tam izbę regionalną i bibliotekę. Nieopodal, po drugiej stronie drogi, zlokalizowany jest ośrodek zdrowia.

Rysunek 18. Biały Domek i zagospodarowanie w centrum Imbramowic

Źródło: Peridea

Na obszarze rewitalizacji znajduje się też budynek remizy OSP z przełomu lat 70. i 80. w oraz przylegający do niej zespół budynków o funkcjach handlowo-usługowych (do niedawna funkcjonowały trzy pawilony, obecnie działa już tylko jeden sklep). Budynek remizy został w ostatnim czasie wyremontowany i jego estetyka nie budzi zastrzeżeń, jednakże otoczenie wokół obiektów sprawia wrażenie zaniedbanej i nieestetycznej.

Centrum miejscowości nie tworzy estetycznej przestrzeni, nie tworzy miejsca, które mogłoby integrować mieszkańców, choć są ku temu specyficzne walory – położenie wzdłuż koryta rzeki Dłubni w jej źródliskowym obszarze z malowniczym przełomem wśród jurajskich skał i urokliwe źródełko położone nie dalej niż 150 metrów od remizy. Z tyłu zabudowań od strony rzeki znajduje się tradycyjna droga tzw. „graniczka”, którą przebiega niebieski szlak PTTK Warowni Jurajskich oraz wytyczona jest trasa rowerowa. Droga niegdyś powszechnie używana jako dojazdowa do pól jest obecnie w bardzo złym stanie technicznym (wyboista, zakrzaczona) co zniechęca do korzystania z niej w celach rekreacyjno-turystycznych, pomimo, że stanowi ogromny potencjał do rozwoju turystycznego. Estetyka i stan zagospodarowania centrum nie współgra także z najważniejszym zabytkiem powiatu olkuskiego, jakim jest Zespół Klasztorny Sióstr Norbertanek, odwiedzanym przez rzesze turystów i pielgrzymów

.


48 | S t r o n a

Rysunek 19. Tereny w okolicach klasztoru i zdegradowana przestrzeń wokół źródła

Źródło: Peridea

Pozostała część obszaru to zabudowa mieszkaniowa i zagrodowa wzdłuż drogi gminnej, o zróżnicowanej estetyce. Wciąż jeszcze na wielu zabudowaniach jest nieściągnięty azbest. Droga gminna, wzdłuż której zlokalizowana jest zabudowa wiejska nie stanowi bezpiecznego ciągu komunikacyjnego dla pieszych. Droga ma nową nawierzchnię jednakże nie posiada chodnika ani wygodnego pobocza dla pieszych dla których jest to także jedyny trakt do szkoły, sklepu, kościoła, przystanku autobusowego.

5.1.2. Podobszar 2: Ściborzyce-Centrum

Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych, wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia:

Tabela 13. Kluczowe zjawiska – negatywne i potencjały na obszarze Ściborzyce

Kluczowe zjawiska

Negatywne Potencjały

Społeczne 1. Rosnąca liczba osób objętych pomocą społeczną.

2. Zagrożenie alkoholizmem.

3. Występujące zjawisko ubóstwa.

4. Rosnąca liczba osób starszych korzystających z pomocy społecznej.

5. Osoby niepełnosprawne potrzebujące wsparcia.

6. Niski udział w kulturze (mierzony aktywnością czytelniczą).

7. Przeciętna aktywność NGO.

8. Wysoki współczynnik starości.

1. Mało osób korzysta ze wsparcia pomocy społecznej z powodu bezrobocia.

2. Wysoki poziom bezpieczeństwa.

Pozostałe (w tym

gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-

funkcjonalne)

1. Relatywnie duża liczba zdarzeń wymagających interwencji służb kryzysowych (OSP).

2. Najniższy w gminie wskaźnik przedsiębiorczości.

3. Brak kanalizacji.

4. Brak gazu.

5. Lokalne podtopienia spowodowane nawalnymi deszczami.

6. Występują starsze budynki, często w gorszym stanie technicznym.

7. Rozproszona zabudowa.

8. Słaba dostępność komunikacyjna.

1. Duży potencjał dla rozwoju działalności rolniczej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty)

Obszar Ściborzyce-Centrum, wskazany jako rewitalizowany, charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Ściborzyce, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany.


S t r o n a |49

Rysunek 20. Podobszar rewitalizacji Ściborzyce-Centrum – obrys z uwzględnieniem działek (1:3 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru

Źródło: UG Trzyciąż


50 | S t r o n a

ŚCIBORZYCE-CENTRUM

Tabela 14. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Ściborzyce-Centrum

Aspekty społeczne Aspekty pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne)

1. Duża ludzi pijących alkohol w miejscach publicznych (coraz większy problem z alkoholem, dotykający rodziny).

2. Ubożejąca społeczność.

3. Niska aktywność kobiet.

4. Duża liczba osób starszych potrzebujących wsparcia.

5. Bierność i niechęć do zmiany swojego położenia.

1. Niedostateczna estetyka i funkcjonalność przestrzeni publicznej w centrum miejscowości.

2. Zdegradowana tkanka mieszkaniowa na osiedlu popegeerowskim.

3. Obawa dużych deszczów i zalewania wodą.

4. Kiepsko działają komórki.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe)

Powierzchnia podobszaru: 27,59 ha. Ludność podobszaru: 143 osoby. Opis podobszaru: Obszar obejmuje centralną cześć wsi wraz z zabytkowym pałacem

rodziny Popielów pochodzącym z początku XX w. (dokładna data nie jest znana), osiedlem popegeerowskim, a także budynkami mieszkalnymi wzdłuż drogi powiatowej nr 1150 K.

Rysunek 21. Zabudowania mieszkaniowe i zagrodowe wzdłuż drogi powiatowej w Ściborzycach

Źródło: Peridea

Po wojnie pałac wraz z przyległymi zabudowaniami został przejęty przez PGR. W otoczeniu wybudowano pomieszczenia gospodarcze, chlewy i obory. W pałacu urządzono biura i mieszkania dla pracowników. Obniżono oryginalne stropy, zmniejszono otwory okienne, cześć przejść w środku zamurowano, tak by całość przystosować do użytkowania PGR-u.

Pałac jest położony u stóp rozległego wzgórza i otoczony parkiem. Po zachodniej stronie znajdowały się zabudowania gospodarcze, a od północy stawy, obecnie tylko częściowo zachowane. Jest to czterokondygnacyjny budynek nakryty wysokim, czterospadowym dachem. Najniższą kondygnację zbudowano z kamiennych, nieregularnych ciosów, ściany zaś parteru i piętra z cegły. Plan budynku jest zbliżony do kwadratu, z pięciobocznym ryzalitem na osi, w której znajduje się główne wejście. Po wschodniej stronie usytuowana jest narożna galeria ze schodami do ogrodu, a nad nią taras. Zaprojektowane przez Talowskiego okna były różnorodne: duże, szerokie, łukowato wykrojone w parterze, wąskie i mniejsze na piętrze frontu, w części zachodniej budynku i w przyziemiu zaś zupełnie małe. Obecnie okna są mniejsze, prostokątne, częściowo zamurowane. Dawne wykroje okien widoczne są w ścianach w postaci łuków nadokiennych. Od strony ogrodu znajdowała się głęboka trójarkadowa loggia w parterze, nad nią taras z ażurową, metalową balustradą. Na parterze od strony ogrodu okna były mniejsze, na piętrze zaś duże, łukowato wykrojone.

Rysunek 22. Zespół Pałacowy Popielów w Ściborzycach i źródełko Jordan

Źródło: www.dnidziedzictwa.pl


S t r o n a |51

Ściany pałacu z czerwonej cegły ozdabiają detale architektoniczne wykonane z jasnego kamienia oraz tynku. Zestawienie tych materiałów i barw, dające mocny kontrast, należało do często stosowanych i ulubionych przez Talowskiego. Nieodłącznym elementem była także zieleń. Stanowiła ona nie tylko tło dworu, ale i jego dekorację – przy ścianach rosły pnącza, przydając budynkowi niezwykłej malowniczości. Pałac otoczony jest drzewami, w północnej części stawy, obecnie tylko częściowo zachowane.

Obecnie obiekt jest w fatalnym stanie technicznym. Po pożarze, jaki miał miejsce w latach siedemdziesiątych XX wieku, zawaliły się stropy jego reprezentacyjnej części. Liczne przeróbki i adaptacje, zakłóciły zaś pierwotną koncepcję architektoniczną.

Niedaleko pałacu, przy głównej drodze Ściborzyc, znajduje się wywierzysko, nazywane źródełkiem Jordan. To pulsujące krasowe źródło ma niezwykle przejrzystą wodę, która ponoć posiada lecznicze właściwości.

Przylegające do pałacu osiedle, składające się z kilku trzy, czterokondygnacyjnych budynków, jest w złym stanie technicznym. Pierwotnie było to osiedle służące pracownikom pobliskiego PGR. W konsekwencji bardzo dużo lokali zamieszkują dziś osoby starsze. Wokół budynków mniejsze zabudowania o charakterze gospodarczym. Cały teren wymaga uporządkowania i estetyzacji.

Rysunek 23. Osiedle mieszkaniowe w Ściborzycach

Źródło: Peridea

W sąsiedztwie kolonii domów odnowiona remiza OSP, plac zabaw oraz tereny rekreacyjne. Inne obiekty na obszarze rewitalizacji to budynek po dawnej mleczarni – obecnie klub strażaka, a także obiekt dawnej szkoły – obecnie o funkcji mieszkaniowej.

Rysunek 24. Remiza OSP i tereny rekreacyjne w Ściborzycach

Źródło: Peridea

Pozostała część podobszaru to zabudowa mieszkaniowa i zagrodowa wzdłuż drogi powiatowej. Stan budynków mieszkalnych na obszarze różny. Problemem dotykającym miejscowość jest częste zalewanie przez deszcze nawalne, które powodują występowanie wody z rowów i podtapianie posesji.

Rysunek 25. Zabezpieczenia przed zalewaniem domów na podobszarze rewitalizacji praz typowa dla obszaru zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa

Źródło: Peridea


52 | S t r o n a

5.2. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji

Po wyznaczeniu i przyjęciu uchwałą Rady Gminy granic obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, dokonano pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji. Najważniejszym celem pogłębionej analizy obszaru rewitalizacji było osadzenie procesu budowy programu rewitalizacji w lokalnym środowisku, bo tylko to gwarantuje trafność sformułowania celów rewitalizacji oraz adekwatność przedsięwzięć rewitalizacyjnych. To właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji określili hierarchię zdiagnozowanych problemów, wskazując w ten sposób swoje priorytety w zakresie jakości życia. Co więcej, to właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji, na kolejnych etapach procesu rewitalizacji, wskazywali swoje dążenia, pragnienia, aspiracje i potrzeby, które znalazły odzwierciedlenie w wizji i celach programu rewitalizacji.

Pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji dokonano na podstawie analizy desk research zgromadzonych danych statystycznych i dwóch technik badań jakościowych:

zogniskowanych wywiadów grupowych,

wywiadów z liderami lokalnymi z obszaru rewitalizacji.

Dane pierwotne, tj. pochodzące z indywidualnych rozmów z mieszkańcami oraz z badań fokusowych, zestawiono z danymi ilościowymi zgromadzonymi podczas analizy desk research dokonanej w trakcie analizy sytuacji społeczno-gospodarczej. Pozwoliło to przeanalizować relację między skalą opisywanych zjawisk na obszarze rewitalizacji, a odczuciami mieszkańców. Analiza została dokonana w dwóch zasadniczych obszarach: społecznym i gospodarczym. Wynika to z faktu, że obecne pojmowanie procesów rewitalizacji zasadnicze cele interwencji Programu sytuuje głównie w sferach społecznej i gospodarczej, zaś działania techniczne i planistyczne są uzupełniające (narzędziowe) wobec celów społeczno-gospodarczych.

Szczegółowa analiza potwierdziła trafność wytyczenia obszaru rewitalizacji. Respondenci zgodzili się, iż zdiagnozowane obszary kryzysowe i obszary rewitalizacji mają istotne znaczenie dla gminy Trzyciąż, a równocześnie są obszarami, które koncentrują w sobie negatywne zjawiska społeczne i gospodarcze. Obszar rewitalizacji został zdiagnozowany jako objęty w całości koncentracją powiązanych ze sobą problemów związanych z brakiem pracy i bezrobociem, ubóstwem, poczuciem braku perspektyw w obecnym miejscu zamieszkania (peryferyjność położenia) i w konsekwencji odpływem mieszkańców (szczególnie ludzi młodych), rosnącą liczbą ludzi starszych (bardzo często pozostających bez opieki z uwagi na emigrację młodych do okolicznych aglomeracji śląskiej i krakowskiej), dużym uzależnieniem się od wsparcia środkami pomocy społecznej, ciągle zbyt małą i nie w pełni dostosowaną do potrzeb i oczekiwań – szczególnie młodzieży – ofertą społeczno-kulturalną, narastającymi zjawiskami patologii (alkoholizm, przemoc domowa, itp.), co z pewnością wiąże się z brakiem poczucia perspektyw w pokoleniu dorosłych mieszkańców obszaru.

Na tę koncentrację nakładają się problemy zagospodarowania przestrzennego, szczególnie związane z bardzo dużym rozproszeniem zabudowy, co pociąga za sobą bardzo duże koszty budowy infrastruktury technicznej. Charakterystycznym elementem obszaru rewitalizacji jest stosunkowo słabo rozwinięta przedsiębiorczość – wynika to w równej mierze z braków infrastrukturalnych (podstawowej infrastruktury komunalnej i teletechnicznej, dobrej dostępności komunikacyjnej, położeniem na uboczu głównych szlaków komunikacyjnych), co z rolniczych tradycji całego obszaru, które jednak obecnie nie zapewniają – w odczuciu mieszkańców – godziwych warunków życia. Dużym problemem jest też zanieczyszczenie środowiska, szczególnie tzw. niska emisja z sektora bytowego – dojmująca w okresach jesienno-zimowych, ale obecna także w pozostałych porach roku. Kryzys w obszarze rewitalizacji ma więc charakter społeczny oraz gospodarczy, ekologiczny, techniczny i funkcjonalno-przestrzenny.

Kolejnym etapem pogłębionej analizy było dokonanie hierarchizacji zidentyfikowanych problemów. Na podstawie wyników prowadzonych wywiadów nadano wagi poszczególnym problemom, co pozwoliło określić kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji, a w przyszłości pozwoli zwrócić szczególną uwagę na te problemy, które w odczuciu lokalnej społeczności wymagają podjęcia najpilniejszych interwencji, ale tym samym dają największą szansę na dokonanie realnej zmiany.


S t r o n a |53

Tabela 15. Kluczowe problemy poszczególnych podobszarów rewitalizacji wraz z ich hierarchizacją

Problem

Wskaźnik

Podobszar 1:

Imbramowice - Centrum

Podobszar 2: Ściborzyce - Centrum

Wartość wskaźnika

Ranga Wartość

wskaźnika Ranga

Ubóstwo Liczba osób zagrożonych ubóstwem na

100 mieszkańców 69% 9 74% 8

Bezrobocie

Liczba klientów pomocy społecznej

korzystających ze wsparcia z powodu

bezrobocia na 100 osób w wieku

produkcyjnym

75% 10 79% 9

Rosnąca liczba osób

starszych

potrzebujących

wsparcia

Liczba osób korzystających z pomocy

społecznej w wieku 65 lat i więcej w

odniesieniu do osób korzystających z

pomocy społecznej w wieku 65 lat z

podobszaru zdegradowanego

64% 6 72% 10

Niski poziom kapitału

społecznego

Liczba NGO na 1000 mieszkańców

(średnia dla gminy – 0,48) 0,43 4 0,32 1

Brak poczucia

bezpieczeństwa

Liczba przyjętych zgłoszeń przez policję

na podobszarze rewitalizacji w

odniesieniu do podobszaru

zdegradowanego

53% 3 65% 2

Słaba kondycja

gospodarcza

Liczba przedsiębiorstw na podobszarze

rewitalizacji w odniesieniu do

podobszaru zdegradowanego

36% 1 25% 7

Słaba dostępność

usług społecznych i

kulturalnych

Procent osób z podobszaru rewitalizacji,

które uważają, że jest słaba dostępność

usług społecznych (w badaniach

ankietowych odpowiedź: przeciętna,

słaba, bardzo słaba)

81% 8 65% 4


infrastruktury

komunalnej

Procent mieszkańców mających dostęp

do infrastruktury komunalnej –

wodociągu, kanalizacji, gazu

74% 7 69% 5


komunikacyjna

Procent osób z podobszaru rewitalizacji,

które uważają, że jest słaba dostępność

komunikacyjna (w badaniach

ankietowych odpowiedź: przeciętna,

słaba, bardzo słaba)

62% 2 78% 3

Zagrożenie

podtopieniami

Procent powierzchni obszaru rewitalizacji

zagrożona podtopieniami 76% 5 84% 6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników pogłębionej diagnoz obszaru rewitalizacji

Badania z udziałem osób z obszaru rewitalizacji – lokalnych pracodawców, liderów lokalnych, mieszkańców obszaru rewitalizacji - pozwoliły zatem zidentyfikować wiodące bariery rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji.

Tabela 16. Kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji

Podobszar rewitalizacji

Problem społeczny Problem gospodarczy

Podobszar 1: Imbramowice - Centrum

Koncentracja ubóstwa (szczególnie wśród rodzin

wielodzietnych, matek wymagających wsparcia, rodzin, w których dochodzi do zjawisk przemocy

domowej, rodzin i osób obciążonych patologiami [alkohol],).

Problemy wynikające z migracji z obszaru do

Znaczące braki w infrastrukturze

komunalnej (wodociąg, kanalizacji, gaz, sieci teleinformatyczne).

Trudności logistyczno-komunikacyjne wynikające z

położenia poza głównymi szlakami


54 | S t r o n a

większych aglomeracji.

Dominujące poczucie braku perspektyw i braku

pomysłu na wyjście z kryzysu.

Bardzo duża liczba osób starszych, w tym samotnych i niepełnosprawnych.

Słaba asymilacja nowych mieszkańców (także tych, którzy „wchodzą” do miejscowych rodzin

poprzez małżeństwa).

Problemy wynikające z peryferyjnego położenia i słabej dostępności komunikacyjnej, które

stanowią „usprawiedliwienie” dla biernych postaw w zakresie aktywności ekonomicznej.

Duże rozproszenie zabudowy, co utrudnia i podraża koszty dostarczania pomocy społecznej.

Brak przestrzeni publicznej, która zachęcałaby do

integracji mieszkańców, wyciągała ich z domów, aktywizowała.

komunikacyjnymi.

Rozproszenie zabudowy.

Niska ekonomika działalności

rolniczej, która niegdyś dominowała na tym obszarze.

Podobszar 2: Ściborzyce - Centrum

Nagromadzenie problemów społecznych

wzajemnie powiązanych (problemy na rynku pracy i zła sytuacja finansowa części rodzin,

problemy zdrowotne, nałogi – przede wszystkim alkoholizm, zadłużenie i wynikające z tego

konflikty rodzinne).

Problemy demograficzne i wynikające z emigracji (duża liczba osób starszych, w tym samotnych).

Osiedle postPGRowskie z typowymi problemami dla miejsc, które utraciły jedyny zakład, będący

podstawowym źródłem dochodu (ale i zajęcia) dla tutejszych mieszkańców.

Słaby dostęp do usług opiekuńczo-

wychowawczych dla najmłodszych mieszkańców obszaru.

Bardzo niska aktywność kobiet.

Duża bierność i nieumiejętność dokonania skutecznej

zmiany swojego położenia.

Utrwalanie się, a nawet pogłębianie

problemów osób trwale wykluczonych z rynku pracy

(długotrwale bezrobotni).

Bardzo niskie wskaźniki rozwoju

przedsiębiorczości.

Tereny dawnego PGR, które utraciły swoje funkcje gospodarcze

definiujące rozwój tego obszaru.

Znaczące braki w infrastrukturze

komunalnej (kanalizacja, gaz, sieci teleinformatyczne).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników pogłębionej diagnoz obszaru rewitalizacji (badania fokusowe i indywidualne

wywiady pogłębione)

Ostatnim etapem pogłębionych badań było wskazanie potencjałów, na których można się oprzeć przeciwdziałając zdefiniowanemu kryzysowi. Kluczowym elementem mogą być tutaj tradycje rolnicze i powiązane z tym relatywnie czyste środowisko (w tym czyste, nieskażone gleby), co w połączeniu z relatywną bliskością dwóch dużych ośrodków aglomeracyjnych (Śląska i Krakowa) może stanowić bazę do rozwoju ekologicznego rolnictwa, które dostarczy dobrej jakości produktu na dwa duże rynki zbytu. Warto także pamiętać o przedwojennej tradycji serowarskiej tego obszaru oraz o rozwijającej się dziś na terenie Imbramowic hodowli owcy olkuskiej. Niewątpliwym atutem obszaru są jego walory przyrodniczo-krajobrazowe z wciąż słabo odkrytym i zagospodarowanym Dłubniańskim Parkiem Krajobrazowym oraz unikatowymi zabytkami dziedzictwa kulturowego - z Klasztorem Sióstr Norbertanek, którego historia sięga w tym miejscu XIII oraz Pałacem Popielów w Ściborzycach.

Połączenie walorów przyrodniczo-krajobrazowych oraz kulturowo-religijnych może stanowić doskonały element aktywizacji społeczno-ekonomicznej tego obszaru, dając miejscowej ludności atrakcyjne możliwości tworzenia miejsc pracy czy samozatrudnienia. Potencjał społeczny


S t r o n a |55

obszaru w połączeniu z przerwaniem negatywnych trendów może być istotnym czynnikiem przywrócenia energii i aktywności na obszarze objętym kryzysem i przeciwdziałania trwałej emigracji (przede wszystkim) młodych ludzi. Pomimo trudności na rynku pracy obszar rewitalizacji zamieszkiwany jest przez przedsiębiorczych mieszkańców, którzy nie obawiają się podejmowania nowych wyzwań, także gospodarczych, co będzie wspierało zachodzące procesy społeczno-gospodarcze.

5.3. Wskazanie kluczowych potrzeb rewitalizacyjnych

W trakcie procesu tworzenia Programu Rewitalizacji - w toku licznych spotkań, warsztatów, ankiet i badań – definiowano szereg problemów oraz poszukiwano optymalnych dróg ich rozwiązywania. W sposób oczywisty ciągle jeszcze niezaspokojone są podstawowe potrzeby mieszkańców – takie jak braki infrastruktury wodno-ściekowej, słaba dostępność komunikacyjna części podobszarów rewitalizacji, braki w wyposażeniu w infrastrukturę społeczną czy nierozwiązany problem jakości powietrza, szczególnie w okresach jesienno-zimowych. Może się wydawać, iż są to typowe problemy dotykające tkanki technicznej czy przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej. Przy bliższym jednak poznaniu odczuć i opinii mieszkańców obszaru zdegradowanego należy stwierdzić, iż są to bardzo konkretne problemy dotykające podstawowych elementów jakości życia, a co za tym idzie wręcz wkraczające w obszar społeczny. I zaspokojenie tych – podstawowych – potrzeb jest dla mieszkańców obszarów rewitalizacji gminy Trzyciąż fundamentalnie ważne. Wśród problemów, które znacząco wpływają na jakość życia w gminie mieszkańcy wymieniali migrację, szczególnie ludzi młodych, upadające rolnictwo (niedostosowane do obecnej rzeczywistości) bezrobocie, marazm, nieumiejętność przełamania obecnej stagnacji, a także brak miejsc z atrakcyjną ofertą społeczno-kulturalną, niewystarczającą dostępność infrastruktury rekreacyjnej, a także miejsc z odpowiednią opieką dzienną dla osób starszych i dzieci. Na uwagę zasługuje także poczucie słabnących więzi rodzinnych i lokalnych. Bardzo wiele potrzeb dotyka też kwestii związanych z poprawą zagospodarowania przestrzeni publicznych, także w kontekście lepszego wykorzystania walorów przyrodniczo-krajobrazowych oraz unikatowych zabytków w taki sposób, by przestrzeń ta lepiej służyła wewnętrznej integracji społeczności, ale stanowiła też element przyciągający tu osoby z zewnątrz, a tym samym dawała możliwość rozwijania usług świadczonych przez miejscową ludność na rzecz osób z zewnątrz i poprawiania w ten sposób własnej sytuacji społeczno-ekonomicznej.

Ostatecznie potrzeby rewitalizacyjne zdefiniowano w postaci celów i głównych kierunków interwencji. Za priorytetową kwestię mieszkańcy gminy Trzyciąż uznali te działania, które w dłuższej perspektywie prowadzić będą do aktywizacji społeczno-gospodarczej w oparciu o lokalne potencjały – z jednej strony rozumiane jako aktywność i kreatywność mieszkańców, odtworzenie przedwojennych tradycji związanych z lokalnym produktem (szczególnie serowarstwem), z drugiej – rozumiane jako unikatowe walory związane z Dolina Dłubni, jej Parkiem krajobrazowym oraz cennymi w skali Małopolski, a znajdującymi się na obszarze rewitalizacji, zabytkami. Stąd wiodące kierunki rozwoju określone w ramach tego celu skupiają się na kwestiach tworzenia warunków do rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji poprzez z jednej strony wspieranie tradycyjnych sektorów gospodarki na obszarze rewitalizacji – w tym rolnictwa i przetwórstwa produktów rolno-spożywczych, z drugiej tworzenie oferty krótko- i średnioterminowej turystyczno-rekreacyjnej przyciągającej tutaj mieszkańców aglomeracji śląskiej i krakowskiej, a w zakresie turystyki pielgrzymkowej także osób z innych regionów Polski i Europy. Aby mogło się to stać i aby obszar ten był coraz bardziej konkurencyjny, należy także dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić obszarowi rewitalizacji dostępność dobrej jakości infrastruktury podstawowej.

Nie da się jednak mówić o zmianach społeczno-gospodarczych obszaru bez nadrobienia ciągle jeszcze obecnych - i to w dużej skali – zapóźnień cywilizacyjnych. Stąd ważne dla podnoszenia jakości życia na obszarze rewitalizacji jest doprowadzenie do powstania podstawowej infrastruktury warunkującej godne warunki życia i sprzyjającej rozwojowi gospodarczemu, w tym


56 | S t r o n a

lokowaniu się tutaj nowych firm, zarówno wodno-ściekowej, drogowej, ale także teleinformatycznej czy związanej z zapewnieniem czystego powietrza.

Bardzo ważne dla mieszkańców obszarów objętych kryzysem jest także uruchomienie i wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji, szczególnie poprzez wspieranie osób starszych, samotnych oraz dotkniętych biernością i wykluczeniem społecznym, z jednej strony poprzez wsparcie instytucjonalne, z drugiej poprzez budowanie społecznej odpowiedzialności wszystkich członków lokalnej wspólnoty za los poszczególnych jej mieszkańców. Tu niezwykle ważne będzie wspieranie rozwoju trzeciego sektora, a także tworzenie oferty usług społecznych odpowiadającej na potrzeby mieszkańców, w tym także w wymiarze zwiększania możliwości podejmowania działalności zawodowej (opieka nad dziećmi, edukacja, w tym edukacja przez całe życie, zapewnienie opieki osobom starszym np. w ramach dziennego wsparcia).

Z kolei projektem, który w odczuciu mieszkańców i władz samorządowych gminy Trzyciąż, w największym stopniu przyczynia się do poprawy relacji wewnątrz wspólnoty lokalnej, jest zagospodarowanie centrum miejscowości Imbramowice oraz Ściborzyce – czyli obu podobszarów rewitalizacji. Zaniedbane centra, nie sprzyjające integracji, są – w opinii mieszkańców i samorządu – jedną z przyczyn erozji stosunków społecznych na tym obszarze. Stworzenie atrakcyjnej przestrzeni publicznej, z wykorzystaniem (szczególnie dotyczy to Imbramowic) walorów przyrodniczych i bliskości norbertańskiego klasztoru, powinno pomóc lokalnej społeczności w lepszej integracji, stworzy też przestrzeń do rozwoju gospodarczego (mini rynek o funkcjach handlowych), a w pobliżu rzeki pozwoli zrewitalizować i zagospodarować tamtejszą zieleń i samowypływ wody, tworząc atrakcyjną przestrzeń relaksu dla mieszkańców i gości odwiedzających Zespół Kościelno-Klasztorny w Imbramowicach.


S t r o n a |57

6. WIZJA OBSZARU PO REWITALIZACJI

Nadrzędnym celem podejmowanych działań – w perspektywie kilku najbliższych lat – jest poprawa jakości życia mieszkańców gminy Trzyciąż, powstrzymanie degradacji obszarów znajdujących się w gorszym położeniu oraz przywrócenie miejscom wskazanym przez lokalną społeczność jako obszar rewitalizacji jego pierwotnych – ważnych z punktu widzenia lokalnego rozwoju – funkcji. Będzie się to odbywać poprzez szereg mniejszych i większych projektów, zarówno infrastrukturalnych, jak i „miękkich”, realizowanych w równej mierze przez samorząd i instytucje publiczne, jak i przez organizacje pozarządowe oraz przedsiębiorców i innych ważnych „aktorów” rozwoju lokalnego. Nadrzędną ideą przyświecającą tym działaniom jest wyprowadzenie wskazanych obszarów ze stanu kryzysowego poprzez usunięcie zjawisk, które spowodowały ich degradację. Cele, kierunki interwencji oraz konkretne zadania rewitalizacyjne mają doprowadzić do przemiany zdegradowanych terenów we wszystkich pięciu aspektach:

społecznym – poprzez zapobieganie patologiom społecznym – przestępczości, marginalizacji, wykluczeniu, ale też przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom demograficznym poprzez wzmacnianie więzi społecznych i rodzinnych, wyrównywanie szans rozwojowych dzieci i dorosłych z mniejszych i peryferyjnych ośrodków z mieszkańcami z obszarów lepiej zurbanizowanych, wyposażonych w bogatszą infrastrukturę o charakterze społecznym. Niezwykłą wagę przykłada się także w tych procesach do rozwijania i wzmacniania trzeciego sektora, a poprzez to budowania społeczeństwa obywatelskiego;

gospodarczym – poprzez organizację warunków do tworzenia nowych miejsc pracy, rozpowszechnianie aktywności gospodarczej, lokowanie na obszarze zdegradowanym nowych przedsiębiorstw;

przestrzenno-funkcjonalnym – w tym zachowania dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizację i konserwację zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej oraz poprawę środowiska naturalnego;

technicznym – poprzez dbałość o podstawową infrastrukturę techniczną (wodociągi, kanalizacja, drogi) jako element zwiększający atrakcyjność zamieszkania i w pewnym stopniu ograniczający odpływ ludności, a także jeden z najważniejszych czynników wpływających na lokalizację przedsiębiorstw oraz poprawę stanu technicznego zarówno budynków prywatnych, jak i komunalnych;

środowiskowym – przede wszystkim poprzez poprawę stanu środowiska naturalnego, dbałość o tereny zielone na zurbanizowanych obszarach i wdrażanie koncepcji zrównoważonego rozwoju, która ma zapewnić zaspokojenie potrzeb społeczności, z uwzględnieniem przyszłych pokoleń i priorytetowym znaczeniem zachowania, odtworzenia i rozwijania środowiska przyrodniczego.

Poniżej zaprezentowano wizję rewitalizacji – tj. opis stanu obszaru rewitalizowanego gminy Trzyciąż w perspektywie roku 2023 i kolejnych lat. Wypracowano ją z jednej strony w oparciu o prace warsztatowe i deklarowane aspiracje lokalnej wspólnoty, nie zapominając jednakże o wizji rozwoju definiowanej na poziomie obowiązującej strategii gminy. Podejście takie zapewnia spójność obu dokumentów strategicznych już na poziomie wizji i gwarantuje, iż deklarowane cele są zbieżne w zamyśle rozwoju obszaru, w sposób zintegrowany i kompleksowy przyczyniając się do poprawy jakości życia mieszkańców Trzyciąża. Wizję tę sformułowano w sposób następujący:

Zintegrowana wspólnota lokalna obszaru rewitalizacji gminy Trzyciąż tworzy przyjazne miejsce do prowadzenia aktywnego życia, wspiera osoby starsze, niepełnosprawne i

niezaradne życiowo, ma dostęp do podstawowej infrastruktury dla dobrej jakości życia, wykorzystuje tradycje produktu lokalnego, dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, czyste

powietrze oraz położenie w pobliżu dużych aglomeracji dla rozwoju gospodarczego i

wzmacniania oferty turystyczno-rekreacyjnej, budując wokół tych atutów podstawy swojego

rozwoju.


58 | S t r o n a

7. CELE REWITALIZACJI ORAZ KIERUNKI INTERWENCJI

Wyznaczone cele rewitalizacji oraz kierunki interwencji odpowiadają wcześniej zidentyfikowanym potrzebom i służą eliminacji bądź ograniczeniu negatywnych zjawisk na wyznaczonym obszarze rewitalizacji.

Głównym celem działań rewitalizacyjnych przewidzianych w Gminnym Programie Rewitalizacji jest ograniczenie skali występowania negatywnych zjawisk i procesów na obszarze rewitalizacji w gminie Trzyciąż oraz wzmocnienie wewnętrznego potencjału tego obszaru w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju całej gminy. Powyższy cel główny realizowany będzie przez dwa cele strategiczne obejmujące wszystkie sfery procesu rewitalizacji (tj. społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną, techniczną i środowiskową). Osiągnięcie celów strategicznych nastąpi z kolei poprzez realizację celów szczegółowych i kierunkowe działania rewitalizacyjne, dzięki którym negatywne zjawiska zostaną znacznie ograniczone lub całkowicie wyeliminowane.

7.1. Cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały

Cel strategiczny Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały skupia się na wykorzystaniu endogenicznych potencjałów związanych z jednej strony na tradycyjnych gałęziach gospodarki tego obszaru, z drugiej na unikatowych walorach przyrodniczych, krajobrazowych oraz dziedzictwie kulturowym Imbramowic i Ściborzyc, a także okolicznych miejscowości.

W ramach pierwszego celu operacyjnego mowa o tworzeniu narzędzi i instrumentów, które pozwolą inkubować i wspierać lokalną przedsiębiorczość, szczególnie poprzez powrót i wykorzystanie lokalnych, często przedwojennych tradycji związanych z produktem lokalnym. Myślenie takie łączy w sobie potencjał rolniczy tego obszaru z rozwojem produkcji żywnościowej oraz jej komercjalizacją. To także szansa na rewitalizację szeregu obiektów, które niegdyś służyły dzielności gospodarczej czy rolniczej, a dziś popadają w ruinę. Próba oparcia lokalnego rozwoju gospodarczego na tradycyjnych niegdyś na tym obszarze sektorach, daje też szanse połączenia sił i wysiłków różnych instytucji i osób, w tym lokalnych przedsiębiorców, samorządu, Lokalnej Grupy Działania, formalnych i nieformalnych organizacji pozarządowych, czy wreszcie tutejszych sióstr zakonnych, które włączają się wraz ze swoją infrastrukturą w szereg działań związanych z aktywizacją społeczną i ekonomiczną miejscowej ludności. Zaangażowanie tak wielu i tak różnych instytucji może znacząco ułatwić start wielu inicjatywom, a także znacząco obniżyć początkowe koszty poprzez zapewnienie dostępu do istniejącej (choć być może wymagającej modernizacji) infrastruktury.

Z pierwszym celem w sposób bezpośredni wiąże się kolejny, związany z wykorzystaniem potencjału Doliny Dłubni dla rozwoju oferty rekreacyjnej i turystycznej. Mowa tu o tworzeniu przyjaznej przestrzeni publicznej, która powinna służyć mieszkańcom w celu lepszej integracji wspólnoty lokalnej, a także zachęcać osoby odwiedzające tutejsze zabytki czy korzystające z uroków lokalnej przyrody, do pozostania na tym obszarze dłużej. Ważnym elementem, poruszanym także w innych dokumentach o charakterze strategicznym, jest lepsze wykorzystanie dla celów rekreacyjnych Dłubni na odcinku Ściborzyce-Imbramowice, co daje ogromne szanse na przyciągnięcie tutaj osób z okolicznych gmin, także Krakowa, a w konsekwencji stworzenia nowych miejsc pracy w szeroko rozumianych usługach związanych z obsługą osób przybywających tu w celach turystycznych czy rekreacyjnych. Są to działania, które wzmocnią w sensie społecznym i ekonomicznym obszar objęty kryzysem i stworzą szanse dla mieszkańców obszaru na zmianę swojej sytuacji życiowej i powolne acz systematyczne wychodzenie z kryzysu.

Nie będzie to jednak możliwe bez zapewnienia dostępu do dobrej jakości infrastruktury podstawowej. Wydaje się naturalne, iż w XXI wieku mieszkańcy chcą korzystać z podstawowej infrastruktury wodno-ściekowej, niekoniecznie liniowej, ale dostępnej, przy czym respektującej


S t r o n a |59

uwarunkowania ekonomiczne. Ważnym aspektem jest także poprawa poczucia dostępności komunikacyjnej obszaru rewitalizacji i obszaru zdegradowanego. Nie oznacza to od razu działań inwestycyjnych, ale być może wypracowania z lokalną społecznością takich rozwiązań, które nie będą utrwalać przekonania o tym, że miejsce zamieszkania oddalone o kilka, kilkanaście kilometrów od centrum gminy czy głównej drogi determinuje niemożność zmiany ich obecnej sytuacji. Z tym wiąże się także poprawa poczucia bezpieczeństwa w ruchu komunikacyjnym, szczególnie powodowana troską o dzieci dochodzące do szkół i pokonujące niejednokrotnie znaczne odległości. Coraz bardziej społecznie zauważanym problemem jest też kwestia zanieczyszczenia powietrza, szczególnie w okresach grzewczych. Także tutaj winny się nakładać działania inwestycyjne, prowadzące do wymiany źródeł ciepła, ale nie można zaniedbać i zaniechać działań związanych z edukacją i zmianą dotychczasowych nawyków i zachowań związanych z używaniem paliw niskiej jakości czy wręcz spalaniem odpadów w domowych urządzeniach grzewczych.

Tabela 17. Cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały

CEL STRATEGICZNY I. AKTYWIZACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W OPARCIU O LOKALNE POTENCJAŁY

Cel

operacyjny

1.1. Integracja środowisk gospodarczych dla przeciwdziałania marginalizacji

obszaru objętego kryzysem

Wiodące kierunki interwencji:

o tworzenie narzędzi i instrumentów wsparcia przedsiębiorczości;

o wykorzystanie przedwojennych tradycji kulinarnych (m.in. serowarskich i cukierniczych) dla aktywizacji gospodarczej obszaru rewitalizacji;

o certyfikacja i promocja produktu lokalnego;

o rewitalizacja obiektów pełniących niegdyś ważne funkcje gospodarcze;

o wspieranie i rozwój ekonomii społecznej dla przeciwdziałania bezrobocia;

o inkubowanie współpracy różnych podmiotów w celu wykreowania i komercjalizacji

produktu lokalnego (przedsiębiorcy, samorząd, LGD, NGO, klasztor, grupy nieformalne).

Cel

operacyjny

1.2. Wykorzystanie potencjału Doliny Dłubni dla rozwoju oferty rekreacyjnej i

turystycznej wzmacniającej obszar objęty kryzysem


o wykorzystanie lokalnych walorów przyrodniczo-krajobrazowych dla tworzenia

przyjaznej przestrzeni publicznej służącej zaspokajaniu potrzeb mieszkańców w różnym wieku (skwery, parki, place zabaw);

o zagospodarowanie Dłubni na odcinku Ściborzyce-Imbramowice dla celów

rekreacyjnych;

o rozbudowa infrastruktury sportowej i rekreacyjnej na obszarze objętym kryzysem (boiska, ścieżki rowerowe i piesze, siłownia na wolnym powietrzu);

O rewitalizacja kluczowych na obszarze rewitalizacji zabytków wraz z ich otoczeniem

(klasztor ss. Norbertanek, pałac w Ściborzycach).

Cel

operacyjny 1.3. Poprawa jakości i konkurencyjności obszaru rewitalizacji poprzez

zapewnienie dostępu do dobrej jakości infrastruktury podstawowej


o rozbudowa systemów odbioru ścieków i dostarczania wody dostosowanych do

warunków lokalnych i uwarunkowań ekonomicznych;

o poprawa dostępności komunikacyjnej obszaru objętego kryzysem wraz z eliminacją zagrożeń wynikających z ruchu kołowego;

o kształtowanie postaw proekologicznych i wdrażanie programu niskiej emisji oraz

podnoszenia efektywności energetycznej;

o modernizacja infrastruktury teleinformatycznej i poprawa sprawności działania Internetu;

o przeciwdziałanie skutkom wywoływanym przez nawalne deszcze na obszarze objętym

kryzysem.


60 | S t r o n a

7.2. Cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji

Kolejny cel Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji dotyka kwestii fundamentalnie ważnych dla procesów rewitalizacyjnych. Skupia się na wspieraniu osób dotkniętych biernością i wykluczeniem społecznym oraz stwarzaniu takich warunków, by w sposób trwały wydobyć te osoby, a nierzadko całe rodziny, z sytuacji kryzysowych. Co ważne, w ramach tego celu zwraca się uwagę z jednej strony na konieczność opracowania i wdrożenia programów aktywizacji społecznej osób najbardziej potrzebujących, ale z drugiej zwraca się uwagę na potrzebę wzmocnienia - a nierzadko też odbudowania - wspólnot lokalnych i sąsiedzkich, tak aby w większym stopniu budować poczucie integracji i współodpowiedzialności za losy członków tej wspólnoty, którzy mieszkają obok siebie. W ramach tego celu zwraca się też uwagę na lepsze wykorzystanie istniejącego zasobu obiektów komunalnych, ale też szerzej – publicznych – dla podejmowania działań związanych organizowaniem miejsc spotkań, integracji, czy wspólnych działań, które będą wspierały osoby, znajdujące się chwilowo w trudniejszym położeniu.

Drugi cel wiąże się z poprzednim w sposób bezpośredni i stwarza instytucjonalne ramy dla budowania solidaryzmu i społecznej odpowiedzialności za losy osób w trudniejszym położeniu. Służyć ma temu konsekwentne rozwijanie i wzmacnianie „trzeciego sektora”, zarówno poprzez przekazywanie mu części zadań wykonywanych do tej pory przez samorząd (wychodząc z założenia, że im bliżej osoby wymagającej wsparcia będzie dostarczyciel danej usługi, tym będzie miał lepsze rozpoznanie potrzeb i adekwatnych do sytuacji form wsparcia), ale także poprzez rozwijanie szeroko rozumianego dialogu społecznego, wdrażanie narzędzi konsultacji i partycypacji społecznej, świadome kształtowanie lokalnych liderów oraz promowanie idei wolontariatu, jako ważnego elementu budowania społeczeństwa obywatelskiego, które czuje się współodpowiedzialne za losy członków swojej lokalnej wspólnoty.

Elementem, który pozwoli znacząco podnieść jakość życia na obszarze rewitalizacji, w tym także podnieść szanse osób w różnym wieku na rynku pracy, jest dostarczenie im szerokiego wachlarza usług społecznych. Mowa tu zarówno o usługach opiekuńczo-wychowawczych dla najmłodszych mieszkańców obszaru (żłobki, przedszkola), które nie tylko pozwolą na lepszą socjalizację tych dzieci, a ich rodzicom (najczęściej matkom) pozwolą wcześniej wrócić na rynek pracy, ale także podnoszeniu jakości edukacji, rozwijaniu edukacji osób dorosłych, czy rozwijaniu dobrej jakości opieki zdrowotnej, a przede wszystkim profilaktyki zdrowotnej. Nie bez znaczenia dla jakości życia, atrakcyjności zamieszkania, ale też rozwijania kompetencji społecznych, jest dostęp do dobrej jakości oferty kulturalnej oraz budowanie kompetencji w zakresie umiejętnego korzystania i uczestnictwa w kulturze.

Tabela 18. Cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji

CEL STRATEGICZNY II. WYKORZYSTANIE SPOŁECZNEJ AKTYWNOŚCI DLA WZMACNIANIA WIĘZI LOKALNYCH NA

OBSZARZE REWITALIZACJI

Cel operacyjny

2.1. Wsparcie osób dotkniętych biernością i wykluczeniem społecznym poprzez stwarzanie warunków do wychodzenia z sytuacji kryzysowych


o opracowanie oraz wdrożenie programów i projektów aktywizacji społecznej osób

najbardziej potrzebujących;

o wdrażanie projektów społecznych służących integracji różnych środowisk i grup

wiekowych;

o odbudowa i wzmocnienie wspólnot lokalnych i sąsiedzkich;

o wzmocnienie działań profilaktycznych na rzecz wzmacnia funkcjonowania rodziny w tym m.in. tworzenie środowisk samopomocowych;

o udostępnienie publicznego zasobu w celu integracji społecznej np. zapewnienie

animatorów i uruchomienie ogólnodostępnych miejsc (np. remiza, szkoła, obiekty sportowo-rekreacyjne) do codziennych spotkań.


S t r o n a |61

Cel

operacyjny 2.2. Budowanie dialogu społecznego i wzmacnianie więzi społecznych


o wspieranie rozwoju trzeciego sektora;

o rozwijanie i wdrażenie narzędzi konsultacji i partycypacji społecznej;

o uruchomienie szkoły liderów lokalnych w celu kształtowania postaw prospołecznych, przede wszystkim wśród młodych ludzi;

o promocja wolontariatu.

Cel operacyjny

2.3. Tworzenie oferty usług społecznych odpowiadającej na potrzeby mieszkańców


o zapewnienie dostępu do opieki nad najmłodszymi mieszkańcami (żłobki, przedszkola);

o stworzenie warunków do zapewnienia opieki długoterminowej i krótkoterminowej dla osób starszych i niepełnosprawnych;

o poprawa jakości kształcenia w szkołach na obszarze rewitalizacji (m.in. organizacja

zajęć pozalekcyjnych, tworzenie funduszy stypendialnych dla uzdolnionych uczniów);

o doposażenie placówek oświatowych w nowoczesne narzędzia wspomagające proces dydaktyczny;

o przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu na terenie gminy poprzez podnoszenie

świadomości i umiejętności korzystania z nowych narzędzi komunikacji;

o promocja uczenia się przez całe życie i rozwijanie różnorodnych form edukacji osób dorosłych;

o poprawa odstępności podstawowej opieki zdrowotnej;

o profilaktyka zdrowego trybu życia i kształtowanie postaw odpowiedzialności za własne

zdrowie;

o rozwijanie atrakcyjnej i dostosowanej do potrzeb mieszkańców oferty kulturalnej.


62 | S t r o n a

8. PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE

8.1. Lista podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych

W procesie prac nad Programem dokonano wyboru kluczowych projektów rewitalizacyjnych, które w najwyższym stopniu będą oferować kompleksowe rozwiązanie zdiagnozowanych problemów na obszarach kryzysowych i w znaczący sposób wpłyną na osiągnięcie założonych celów strategicznych i kierunków interwencji.

Identyfikacja projektów została przeprowadzona w ramach społecznego naboru projektów oraz w ramach wewnętrznego zgłaszania propozycji projektowych w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych, a także innych spotkań, na których poruszono problem rewitalizacji np. zebrania sołeckie, komisje i posiedzenia radnych gminy.

Wyłonienia i uszeregowania projektów kluczowych do realizacji w ramach GPR dokonano w oparciu o opinie mieszkańców (mieszkańcy dokonali hierarchizacji najważniejszych projektów w formie ankiety przeprowadzanej pomiędzy 2 listopada, a 5 grudnia 2016 roku) oraz ocenę formalną i merytoryczną projektów, bazującą na obiektywnych kryteriach strategicznych, przeprowadzoną przez zespół pracujący nad Programem.

Tabela 19. Kryteria oceny projektów rewitalizacyjnych

Spójność terytorialna Działania ujęte w projekcie będą realizowane dla mieszkańców obszaru

rewitalizacji i będą oddziaływać na mieszkańców obszaru zdegradowanego.

Kompleksowość Kompleksowość oddziaływania projektu na sfery: społeczną, infrastrukturalną,

przestrzenną gospodarczą i środowiskową. Preferowane były projekty

dotyczące kilku celów tematycznych.

Zasadność realizacji Projekt bezpośrednio wpływa na poprawę sytuacji problemowych na

rewitalizowanym obszarze.

Komplementarność Projekt jest komplementarny bądź zintegrowany z innymi projektami

realizowanymi lub planowanymi do realizacji.

Spójność

strategiczna

Założone w projekcie działania są spójne ze zdiagnozowanymi celami

i kierunkami działań ujętymi w opracowaniach strategicznych na poziomie

gminy, powiatu lub województwa.

Wpływ na osiągnięcie

założonych celów strategicznych

Określone w projekcie wskaźniki wpływają na osiągnięcie celu strategicznego.


Poniżej przedstawiono 13 projektów zgłoszonych przez samorząd i jednostki samorządowe, organizacje pozarządowe oraz przedsiębiorców i mieszkańców w otwartej procedurze naboru kart zadań do Gminnego Programu Rewitalizacji. Zadania – poprzez stronę internetową gminy – zgłaszane były w ostatniej fazie prac nad GPR.

Rysunek 26. Ogłoszenia dotyczące zbierania kart zadań do Gminnego Program Rewitalizacji

Źródło: http://ugtrzyciaz.itcom.pl


S t r o n a |63

Ze zgłoszonych zadań na ostatnich warsztatach wybrano te, które mają największy potencjał dokonywania oczekiwanych zmian na obszarze rewitalizacji i obszarze zdegradowanym, zaś pozostałe – których charakter jest nieco bardziej lokalny - znalazły się na liście zadań komplementarnych. Co ważne, kryterium umieszczenia zadania zarówno na liście podstawowej, jak i komplementarnej było rozwiązywanie zdefiniowanych problemów społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych, a nie kwalifikowalność w ramach 11 osi priorytetowej znajdującej się w RPO WM 2014-2020. Także zadania z listy zadań uzupełniających będą w najbliższym okresie systematycznie realizowane ze środków samorządu, jak i innych podmiotów zaangażowanych w procesy rewitalizacyjne na obszarze gminy Trzyciąż.

8.1.1. Rewitalizacja centrum Imbramowic wraz z odtworzeniem infrastruktury służącej wzmacnianiu więzi społecznych i rozwoju gospodarczego

Realizator projektu: Gmina Trzyciąż Wartość projektu: 1 700 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 – wrzesień 2019 Źródło finansowania: RPO WM, oś 11, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Imbramowice centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest zagospodarowanie terenów publicznych w

ścisłym centrum miejscowości Imbramowice, które umożliwią z jednej strony lepszą integrację lokalnej społeczności oraz stworzą warunki do rozwoju gospodarczego, w tym w szczególności komercjalizacji produktu lokalnego, z drugiej podniosą atrakcyjność terenu z punktu widzenia turystów i pielgrzymów odwiedzających miejscowe sanktuarium.

Projekt obejmuje trzy zasadnicze przestrzenie: plac przed istniejącym budynkiem remizy, który zostanie zagospodarowywany na cele społeczno-gospodarcze, plac obok remizy przeznaczony na urządzenia sportowo-rekreacyjne, teren wokół samowypływu wody po drugiej stronie rzeki Dłubni, który zostanie uporządkowany i zagospodarowany w formie niewielkiego parku.

Plac przed remizą Zostanie urządzony częściowo w formie skweru z nowymi założeniami zieleni i elementami

małej architektury (pergole, ławki, kosze, stojak rowerowy, witacz, barierki, gabloty, estetyczne oświetlenie), zaś część placu zostanie przygotowana w taki sposób, by można było tam prowadzić okresowe (cykliczne) jarmarki produktu lokalnego wymiennie z organizacją plenerowych imprez okolicznościowych i kulturalnych integrujących lokalną społeczność. Stąd elementem projektu jest wyposażenie placu w przenośne (drewniane) wiaty handlowe oraz demontowalną scenę.

Usytuowanie placu pomiędzy takimi obiektami jak Izba Regionalna (tzw. Biały Domek”), biblioteka oraz Sanktuarium Męki Pańskiej daje ogromną możliwość kreowania w tej przestrzeni ważnych wydarzeń społecznych, kulturalnych, a także religijnych, integrujących lokalną społeczność oraz tworzących atrakcyjną ofertę dla turystów i pielgrzymów odwiedzających Imbramowice.

Rysunek 27. Centrum Imbramowic i fragmenty remizy OSP

Źródło: Peridea


64 | S t r o n a

Plac sportowo-rekreacyjny W ramach projektu zostanie zagospodarowany plac obok remizy z przeznaczeniem na

funkcje sportowo-rekreacyjne dostosowane do oczekiwań i potrzeb mieszkańców i pielgrzymów odwiedzających pobliskie sanktuarium.

Samowypływ wody wraz otaczającym go terenem Urokliwy i stanowiący lokalną atrakcję samowypływ wody jest obecnie trudno dostępny i

niezagospodarowany. Aby się do niego dostać trzeba się przedrzeć przez nieuporządkowany porosły samosiejkami teren po byłej bazie SKR. Wszystko to znajduje się w odległości ok. 250 m od placu przed remizą, usytuowanego w centrum miejscowości i 150 m od bramy wjazdowej na teren klasztoru.

Rysunek 28. Samowypływ wody wraz z otaczającym obszarem wymagającym

zagospodarowania

Źródło: Peridea

Przedmiotem projektu będzie oczyszczenie i uporządkowanie terenu o powierzchni ok. 40 arów, a następnie zagospodarowanie terenu wokół samowypływu, postawienie fontanny - elementu dekoracyjnego, wraz z elementami małej architektury, w tym ujęcie wypływającej wody w formie niewielkiego strumyka, a także urządzenie zieleni na tym obszarze. Oprócz urządzonych ścieżek, pergol, ławek, koszy na śmieci, niewielkiego oświetlenia terenu (z wykorzystaniem OZE) planuje się budowę niewielkiej altany odpoczynkowej oraz urządzenie zieleni wysokiej i niskiej w formie parku ogólnodostępnego. Z racji położenia w pobliżu klasztoru, ogród swoją formą nawiązywać będzie do ogrodu klasztornego, a także wykorzystywać będzie elementy związane z tradycją i duchowością położonego obok Zespołu Kościelno-Klasztornego Sióstr Norbertanek.

Rysunek 29. Teren w okolicy samowypływu

Źródło: Peridea

Infrastruktura uzupełniająca W związku z okresowo dużą liczbą osób odwiedzających centrum Imbramowic, gdzie

zlokalizowane są liczne zabytki oraz Sanktuarium Męki Pańskiej w Imbramowicach, konieczne jest uporządkowanie i dobudowanie podstawowej infrastruktury drogowej, w tym zatok postojowych dla samochodów i autobusów (ok. (ok. 51 m2), uzupełnienie brakujących fragmentów dróg dojazdowych do atrakcji (ok. 75 m) wraz z budową kanalizacji deszczowej (ok. 124 m) oraz połączenie chodnikami (oświetlonymi) wszystkich elementów objętych projektem (ok. 405 m2).

Celem podejmowanych działań jest uzyskanie funkcjonalnych i estetycznych z punktu widzenia społecznego i przestrzennego rozwiązań zagospodarowania terenów w ścisłym centrum Imbramowic, które wzmocnią lokalne więzi społeczne i stworzą warunki do rozwijania działalności gospodarczej przez miejscowa ludność, szczególnie w zakresie produktu lokalnego.


S t r o n a |65

Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt:

sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzenno-

funkcjonalna sfera środowiskowa sfera techniczna

x x x x x

Produkt projektu: Zrewitalizowana przestrzeń publiczna o powierzchni 0,60 ha. Długość infrastruktury poprawiającej bezpieczeństwo pieszych na obszarze rewitalizacji: 405 m.

Rezultat: Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających ze zrewitalizowanej infrastruktury: 75%.

Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: nieuporządkowane i niezagospodarowane przestrzenie publiczne w ścisłym centrum

miejscowości; brak miejsc i infrastruktury, która sprzyjałby nawiązywaniu relacji społecznych w

przestrzeni publicznej centrum; brak miejsc i infrastruktury, która stwarzałby warunki do komercjalizacji produktu

lokalnego w przestrzeni publicznej centrum; brak uporządkowanego założenia zieleni, która stanowiłaby atrakcyjne miejsce refleksji i

odpoczynku dla mieszkańców i osób odwiedzających miejscowość; obszar ścisłego centrum położny pomiędzy ważnymi instytucjami związanymi z kulturą i

duchowością stwarza ogromny potencjał interesującego zagospodarowania przestrzeni publicznej, która wzmocni funkcje obszaru wynikające z instytucji zlokalizowanych w tej przestrzeni.

rosnąca liczba seniorów; duża liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; rozluźnianie się więzi społecznych; duże oddziaływanie projektu. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja

społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cele operacyjne 1.1, 1.2, 1.3). Projekty powiązane: Zagospodarowanie centrum miejscowości Ściborzyce (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Poprawa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej w miejscowości Imbramowice poprzez

budowę ciągu pieszego, miejsc parkingowych oraz elementów małej architektury (lista podstawowa projekt nr 8.1.3);

Rewaloryzacja zabytkowego Zespołu Kościelno-Klasztornego Sióstr Norbertanek w Imbramowicach wraz z lepszym udostępnieniem obiektu do celów turystycznych (lista podstawowa projekt nr 8.1.4);

Aktywizacja społeczno-ekonomiczna obszaru rewitalizacji poprzez wykorzystanie zastosowanie instrumentów ekonomii społecznej (lista podstawowa projekt nr 8.1.5);

U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej (lista podstawowa projekt nr 8.1.7). Czas dojrzałości, czas aktywności - aktywizacja społeczna i zawodowa mieszkańców z

obszaru Imbramowic i Ściborzyc (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Renowacja budynku dawnej „Organistówki” w Imbramowicach wraz z

zagospodarowaniem otoczenia (lista podstawowa projekt nr 8.1.11); Norbertański Festiwal Chorału Gregoriańskiego Musica Antiqua (lista podstawowa projekt

nr 8.1.12); Zagospodarowanie centrum wsi Imbramowice (PROW, wartość projektu: 949 684,91 zł

okres realizacji: 2013-2014); Zagospodarowanie terenów nad rzeką Dłubnią w Imbramowicach (PROW, wartość

projektu: 500 000,00 zł okres realizacji: 2015).

8.1.2. Zagospodarowanie centrum miejscowości Ściborzyce

Realizator projektu: Gmina Trzyciąż Wartość projektu: 800 000,00 PLN


66 | S t r o n a

Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2020 – grudzień 2021 Źródło finansowania: PROW, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Ściborzyce centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest udostępnienie obiektów służących integracji

społecznej mieszkańców Ściborzyc oraz zagospodarowanie terenów publicznych w ścisłym centrum miejscowości wraz z elementami poprawiającymi bezpieczeństwo na obszarze rewitalizacji.

Najważniejszym elementem projektu jest remont nieczynnego i niszczejącego budynku dawnej mleczarni i przeznaczenie go na cele związane z integracją lokalnej społeczności, w szczególności działalność Koła Gospodyń Wiejskich oraz sal prób dla miejscowej orkiestry.

Drugim elementem projektu jest zagospodarowanie terenu nad rzeką Dłubnią (zieleń urządzona, ławki, stoliki) w rejonie istniejącego placu zabaw wraz z doposażeniem istniejącego placu w dodatkowe elementy oraz budową oświetlenia (OZE). Dla przeprowadzenia tej części projektu konieczne jest także uporządkowanie faktycznego przebiegu granic działek.

Trzecim elementem jest poprawa bezpieczeństwa komunikacyjnego, w tym budowa chodników na obszarze (szczególnie wzdłuż drogi powiatowej) oraz przygotowanie bezpiecznych miejsc postojowych dla turystów odwiedzających źródełko Jordan (zatoka parkingowa przy drodze powiatowej oraz parking w rejonie dawnej remizy.

Celem podejmowanych działań jest stworzenie warunków dla integracji społecznej mieszkańców miejscowości Ściborzyce oraz poprawa bezpieczeństwa komunikacyjnego, szczególnie wzdłuż drogi powiatowej.




x x x



Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: niewystarczająca (w opinii mieszkańców) liczba miejsc i infrastruktury, która sprzyjałby

nawiązywaniu relacji społecznych w miejscowości; brak chodników wzdłuż drogi powiatowej, co stwarza duże poczucie zagrożenia u

mieszkańców miejscowości; brak infrastruktury parkingowej przy bardzo popularnym źródełku Jordan, co powoduje,

że samochody i autobusy parkują na wąskiej i krętej drodze powiatowej stwarzając tym samym zagrożenie komunikacyjne (dla samochodów i pieszych);

rosnąc liczba seniorów; duża liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; rozluźnianie się więzi społecznych. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cele operacyjne 1.1, 1.2, 1.3). Projekty powiązane: Rewitalizacja centrum Imbramowic wraz z odtworzeniem infrastruktury służącej

wzmacnianiu więzi społecznych i rozwoju gospodarczego (lista podstawowa projekt nr 8.1.1);

Aktywizacja społeczno-ekonomiczna obszaru rewitalizacji poprzez wykorzystanie instrumentów ekonomii społecznej (lista podstawowa projekt nr 8.1.5);

U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej (lista podstawowa projekt nr 8.1.7); Czas radości, czas aktywności - aktywizacja społeczna i zawodowa mieszkańców z obszaru

Imbramowic i Ściborzyc (lista podstawowa projekt nr 8.1.11); Zagospodarowanie centrum wsi Ściborzyce (PROW, wartość projektu: 165 685,16 zł,

okres realizacji: 2013-2014).


S t r o n a |67

8.1.3. Poprawa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej w miejscowości Imbramowice poprzez budowę ciągu pieszego, miejsc parkingowych oraz elementów małej architektury

Realizator projektu: Gmina Trzyciąż Wartość projektu: 650 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 – grudzień 2018 Źródło finansowania: PROW, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Imbramowice centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest budowa jednostronnego chodnika wzdłuż drogi

powiatowej Nr 1150K w Imbramowicach na odcinku od Izby Regionalnej do Kościoła Parafialnego, budowa parkingów w rejonie Izby Regionalnej i ośrodka zdrowia wraz z budową odwodnienia w ciągu planowanej inwestycji. Dodatkowo w rejonie Izby Regionalnej wykonane zostaną elementy małej architektury, które poprawią estetykę miejscowości i uzupełnią ważną dla tego miejsca infrastrukturę turystyczno-rekreacyjną.

W ramach zadania wybudowany zostanie chodnik dł. 383 m i szerokości 2 m od Izby Regionalnej do kościoła parafialnego wraz z odwodnieniem w postaci ścieku przykrawężnikowego. Ponadto w ciągu projektowanego chodnika odtworzone zostaną 3 zjazdy, a także wybudowanych zostanie siedem miejsc parkingowych rejonie Izby Regionalnej wraz z drogą manewrową oraz pięć miejsc postojowych w rejonie Ośrodka Zdrowia. W rejonie tym wybudowana zostanie także kanalizacja deszczowa. Uzupełnieniem działań będzie wzbogacenie zieleni o elementy małej architektury (ławki, kosze, kwietniki).

Rysunek 30. Fragmenty obszaru objętego projektem (Izba Regionalna i Ośrodek Zdrowia)

Źródło: Peridea

Celem podejmowanych działań jest uzyskanie funkcjonalnych i estetycznych, z punktu widzenia społecznego i przestrzennego, rozwiązań zagospodarowania terenów w ścisłym centrum Imbramowic, które poprawią estetykę miejscowości.




x x



Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: potrzeba poprawy bezpieczeństwa pieszych na obszarze rewitalizacji, szczególnie w

miejscach o okresowo dużym natężeniu ruchu pieszego w połączeniu z niebezpiecznym odcinkiem drogi (droga wąska, kręta i o dużym nachyleniu);

potrzeba poprawy estetyki miejscowości, szczególnie w kontekście odwiedzających ją turystów i pielgrzymów.

Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cele operacyjne 1.2, 1.3).


68 | S t r o n a

Projekty powiązane: Rewitalizacja centrum Imbramowic wraz z odtworzeniem infrastruktury służącej




Norbertański Festiwal Chorału Gregoriańskiego Musica Antiqua (lista podstawowa projekt nr 8.1.12).

8.1.4. Rewaloryzacja zabytkowego Zespołu Kościelno-Klasztornego Sióstr Norbertanek w Imbramowicach wraz z lepszym udostępnieniem obiektu do celów turystycznych

Realizator projektu: Klasztor Sióstr Norbertanek w Imbramowicach Wartość projektu: 30 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: czerwiec 2017 – grudzień 2020 Źródło finansowania: RPO WM / PO IiŚ (dz. 8.1) / MF EOG/NMF Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Imbramowice – Centrum Opis projektu: Przedmiotem planowanych działań jest kompleksowe dokończenie prac

rewaloryzacyjnych barokowego zespołu klasztornego Sióstr Kanoniczek Regularnych Zakonu Premonstratensów w Imbramowicach wraz z rozbudową funkcji edukacyjno-kulturalnych i muzealnych w klasztornych wnętrzach.

Najważniejszymi elementami projektu będzie: remont konserwatorski wieży, w tym zabezpieczenie fundamentów oraz renowacja

hełmu wieży wraz z udostępnieniem wieży do zwiedzania; remont elewacji zabytkowego budynku klasztornego wraz z kościołem, w tym izolacje

przeciwwilgociowe kościoła i klasztoru, remont i konserwacja elewacji kościoła i klasztoru, wykonanie instalacji niskoprądowych SAP, SSWiN;

remont elewacji oraz wymiana pokrycia dachowego zabytkowego budynku kapelanii Klasztoru Sióstr Norbertanek, w tym wykonanie izolacji przeciwwilgociowej kapelanii, remont elewacji i wymiana pokrycia dachowego kapelanii, wykonanie instalacji niskoprądowych SAP, SSWiN;

remont elewacji, przebudowa więźby oraz zabytkowego budynku gospodarczego na cele turystyki kulturowej, w tym wykonanie izolacji przeciwwilgociowej budynku gospodarczego, remont i prace konserwatorskie w budynku, remont i konserwacja elewacji, wykonanie instalacji grzewczych, niskoprądowych, wod-kan i wentylacyjnych, w celu udostepnienia turystom i pielgrzymom ogólnodostępnego węzła sanitarnego;

remont kamiennego muru ogrodzenia klasztoru w Imbramowicach (prace remontowe i konserwatorskie);

budowa drogi dojazdowej do Domu Pielgrzyma wraz z wykonaniem parkingu oraz zagospodarowaniem terenu nad rzeką Dłubnią;

zmiana sposobu ogrzewania siedziby muzeum (zabytkowego spichlerza) i włączenie obiektu w istniejącą na terenie Zespołu Klasztornego sieć geotermalną;

zagospodarowanie terenu (instalacje elektryczne i sieci zewnętrzne, instalacja zewnętrzna kanalizacyjna, zieleń, iluminacja Zespołu Klasztornego) wraz z wykonaniem Drogi Krzyżowej i ołtarza polowego na terenie przyklasztornym;

konserwacja najcenniejszych i jednocześnie wymagających pilnych działań ratunkowych zabytków ruchomych, tj. pięciu obrazów wpisanych do rejestru zabytków;

dostosowanie budynku spichlerza do funkcji muzealnych (Norbertańskie Muzeum Haftu) wraz z przygotowaniem stałej ekspozycji poświęconej ukazaniu historii klasztoru w Imbramowicach i Zakonu Norbertanów na ziemiach polskich, poprzez pokazanie ewolucji


S t r o n a |69

specyficznego haftu norbertańskiego i tworzonych na przestrzeni wieków w klasztorze ornatów, dalmatyk, stuł, szat liturgicznych, umbrakulów, manipularzy, makat itp.;

digitalizacja zbiorów klasztornych wraz ze stworzeniem wirtualnego muzeum, co pozwoli ukazać niedostępne dotąd zbiory cennych zabytków sztuki sakralnej i materialnej szerokiemu gronu odbiorców (digitalizacja 300 zabytków ruchomych oraz wirtualne spacery po kilkunastu kościelnych i klasztornych wnętrzach, wszystko uzupełnione chorałem gregoriańskim w wykonaniu tutejszych zakonnic);

rozwinięcie funkcji kulturalno-edukacyjnych w spichlerzu poprzez uruchomienie w nim Imbramowickiego Domu Spotkań i pełne dostosowanie i wyposażenie obiektu w niezbędny sprzęt wraz ze stworzeniem oferty kulturalnej o zasięgu ponadregionalnym i oferty edukacyjno-wychowawczej o zasięgu ponadlokalnym.

Rysunek 31. Zły stan elewacji zabytkowego Zespołu Klasztornego SS. Norbertanek

Źródło: SS. Norbertanki

Celem ogólnym projektu jest ochrona, zachowanie i udostępnianie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń oraz jego promocja, a także pełniejsze udostępnienie zabytkowych obiektów dla celów kulturowych i turystycznych, czego efektem w krótszej perspektywie czasu będzie tworzenie warunków dla rozwoju społeczno-ekonomicznego w województwie małopolskim i powiecie olkuskim. Zaś bezpośrednim celem jest konserwacja, rewitalizacja i zabezpieczenie przed zniszczeniem zabytkowych budynków Zespołu Klasztornego Sióstr Norbertanek w Imbramowicach oraz digitalizacja i udostepnienie (w części fizyczne, w części wirtualne) bezcennych zbiorów ruchomych, a także szersze otwarcie się na działalność kulturową i społeczno-edukacyjną w odrestaurowanym zabytkowym spichlerzu.

Rysunek 32. Elewacje kościoła i klasztoru od strony wschodniej


Rysunek 33. Stan detalu - korozja stali niszczy wątki ceglane muru, parapetów i wypraw, pozbawione warstw ochronnych elementy kamienne i tynki na wieży, zniszczony cokół i stan

tynków nad cokołem



70 | S t r o n a

Osiągnięcie celu głównego przyczyni się do zrealizowania szeregu celów szczegółowych, jakimi są m.in.:

ochrona dorobku kulturowego imbramowickich norbertanek, jako przykładu dojrzałej sztuki i architektury polskiego baroku i udostępnienie go w odrestaurowanej formie szerokiemu gronu odbiorców – poprzez zakończenie restauracji całego założenia Klasztornego, wraz z restauracją cennych zabytków ruchomych, ich digitalizacją i udostępnieniem ogółowi społeczeństwa;

poszerzenie funkcji jednego z obiektów w ramach Zespołu Klasztornego (tj. spichlerza) i przystosowanie go do celów kulturalnych – poprzez otwarcie, w parterowej części obiektu, Norbertańskiego Muzeum Haftu prezentującego dzieje Zakonu Norbertanek na ziemiach polskich i w samych Imbramowicach, a poprzez to prezentację szerokiemu gronu odbiorców zarówno samej historii zakonu w Polsce, jak i jego dokonań na polu kultury, sztuki i edukacji na przestrzeni ostatnich wieków;

wzmocnienie funkcji edukacyjnych w spichlerzu poprzez doposażenie go w niezbędny sprzęt do działalności edukacyjno-wychowawczej dla lokalnych środowisk, w tym dzieci i młodzieży, osób starszych, osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, a także amatorskiego ruchu artystycznego;

zabezpieczenie przed zniszczeniem, digitalizacja i szerokie udostepnienie bezcennej kolekcji sztuki sakralnej i użytkowej gromadzonej przez wieki w imbramowickim klasztorze, poprzez konserwację części cennych zabytków ruchomych, digitalizację zbiorów oraz ich udostepnienie w formule wirtualnego muzeum.

Rysunek 34. Hełm wieży z roku 1965 (zdjęcie 1, 2 i 3), hełm wieży zegarowej na Wawelu, do

który najprawdopodobniej zbliżona była pierwotna konstrukcja w Imbramowicach (zdjęcie 4 i

5), projekt nowego hełmu wieży (zdjęcie 6)





x x x x x

Produkt projektu: Zrewaloryzowany obiekt dziedzictwa kulturowego – 1 obiekt. Rezultat: Liczba osób (turystów i wiernych) odwiedzających zabytek – 100 000 (w roku

2021). Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: najcenniejszy zabytek w powiecie olkuskim i jeden z cenniejszych zabytków w

województwie małopolskim; bardzo zły stan części obiektu (w tym elewacji, tzw. budynku gospodarczego, kapelanii i

kamiennego ogrodzenia); utrudniony (niemożliwy) dostęp do części zbiorów, które znajdują się w części klauzurowej

(wirtualne muzeum jest jedynym sposobem udostepnienia cennych zbiorów); duże odziaływanie klasztoru i jego działalności na lokalne uwarunkowania społeczno-

ekonomiczne; możliwość wygenerowania wielu nowych miejsc pracy w otoczeniu klasztoru wraz ze

zwiększającą się liczbą turystów i osób odwiedzających to miejsce w celach kultu; duża liczba pozostająca bez pracy;


S t r o n a |71

rosnąca liczba osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym; rozluźnienie więzi społecznych. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja

społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cele operacyjne 1.2, 1.3), cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cele operacyjne 2.1, 2.3).



Poprawa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej w miejscowości Imbramowice poprzez budowę ciągu pieszego, miejsc parkingowych oraz elementów małej architektury (lista podstawowa projekt nr 8.1.3);


Czas radości, czas aktywności - aktywizacja społeczna i zawodowa mieszkańców z obszaru Imbramowic i Ściborzyc (lista podstawowa projekt nr 8.1.11);

Norbertański Festiwal Chorału Gregoriańskiego Musica Antiqua (lista podstawowa projekt nr 8.1.12);

Remont konserwatorsko-budowlany elewacji budynku dawnej szkoły klasztornej wybudowanej w latach 1760-1769 (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Województwo Małopolskie, wartość projektu: 314.135,60 zł, okres realizacji: 2008);

Przebudowa zabytkowego spichlerza w zespole klasztornym SS. Norbertanek w Imbramowicach na cele kulturowe wraz z rewitalizacją klasztornego dziedzińca (MRPO 3.2 b, wartość projektu: 6 972 630,24 zł, okres realizacji: 2010-2013);

Czysta energia płytkiej geotermii dla zespołu zabytkowych budynków Norbertańskich w Imbramowicach (MRPO 7.2, wartość projektu: 1 707 389,35 zł, okres realizacji: 2010-2011);

Wyposażenie do celów kulturowych jednego z zabytkowych budynków (spichlerza) byłej szkoły klasztornej SS. Norbertanek w Imbramowicach, etap I (Program Rozwój Infrastruktury Kultury, wartość projektu: 239 393,00 zł, okres realizacji: 2013-2015).

8.1.5. Aktywizacja społeczno-ekonomiczna obszaru rewitalizacji poprzez wykorzystanie instrumentów ekonomii społecznej

Realizator projektu: Gmina Trzyciąż w partnerstwie z Lokalną Grupa działania „Nad Białą Przemszą”

Wartość projektu: 2 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2019 – grudzień 2022 Źródło finansowania: EFS, MPIPS, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Imbramowice centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest utworzenie spółdzielni socjalnej/przedsiębiorstwa

społecznego w Imbramowicach. W ramach projektu planowane jest utworzenie spółdzielni socjalnej osób prawnych

(spółdzielnia zostanie założona przez gminę Trzyciąż lub wspólnie przez gminę i NGO z terenu gminy). Planowany zakres działalności spółdzielni nawiązuje do przedwojennych tradycji serowarskich i cukierniczych tego obszaru oraz wykorzystuje obecnie rozwijane na tym obszarze produkty lokalne, w szczególności spopularyzowaną na tym terenie hodowlę owcy olkuskiej.

Elementem projektu będą też szkolenia osób odpowiedzialnych za prowadzenie zadań w Urzędzie Gminy, rekrutacja osób bezrobotnych do udziału w projekcie, założenie spółdzielni.

Celem działania jest aktywizacja zawodowa osób w trudniejszym położeniu i wykluczonych społecznie w tym osób bezrobotnych i niepełnosprawnych, a także prowadzenie działalności społecznej na rzecz środowiska lokalnego.


72 | S t r o n a




x x x

Produkt projektu: Liczba utworzonych przedsiębiorstw społecznych – 1 podmiot. Rezultat: Liczba osób z grup defaworyzowanych, które rozpoczną działalność w spółdzielni

– 7 osób. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: duża liczba osób bezrobotnych i niesamodzielnych życiowo, szczególnie na obszarze

rewitalizacji, które potrzebują aktywnego wsparcia; potrzeba ożywienia lokalnych NGO i włączenia ich w kreowanie zmian na terenie gminy, w

tym także w obszarze pomocy społecznej; wykorzystanie rozwijającego się na obszarze rewitalizacji zainteresowania wytwarzaniem i

komercjalizacją produktu lokalnego (owca olkuska, przetwory mleczne oraz wyroby cukiernicze np. imbramowickich kręciołków).

Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cele operacyjny 1.1), cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cel operacyjny 2.1).



Poprawa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej w miejscowości Imbramowice poprzez budowę ciągu pieszego, miejsc parkingowych oraz elementów małej architektury (lista podstawowa projekt nr 8.1.3);





Czas na aktywność. Program aktywizacji społecznej w gminie Trzyciąż (PO KL, wartość projektu: 544 536.22 zł, okres realizacji: 2010-2011).

8.1.6. Ożywienie życia kulturalnego mieszkańców gminy Trzyciąż poprzez budowę Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki

Realizator projektu: gmina Trzyciąż Wartość projektu: 4 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2019 – grudzień 2021 Źródło finansowania: RPO WM, oś 11, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: poza obszarem rewitalizacji ale o dużym oddziaływaniu

na wszystkie obszary gminy Trzyciąż Opis projektu: Przedmiotem inwestycji jest budowa obiektu kultury tj. Gminnego Ośrodka

Kultury i Biblioteki w Trzyciążu. W ramach projektu przewiduje się budowę obiektu ośrodka kultury, wewnętrznego układu

komunikacyjnego i budowę przyłączy: wody, kanalizacji, energii elektrycznej. Inwestycja zlokalizowana będzie na działkach należących do gminy Trzyciąż, zlokalizowanych w centrum miejscowości Trzyciąż.


S t r o n a |73

W ramach projektu przewiduje się budowę dwukondygnacyjnego budynku, niepodpiwniczonego. Na parterze budynku znajdować się będzie biblioteka z magazynem oraz pokojem socjalnym, a także scena z zapleczem, szatnia i kawiarenka. Biblioteka zaprojektowana została jako otwarta przestrzeń o nieograniczonych możliwościach aranżacji. Na pierwszym piętrze znajdować się będą sale tematyczne wraz z zapleczem socjalnym.

Celem projektu jest ożywienie życia kulturalnego mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez budowę Gminnego Ośrodka Kultury. Z kolei rezultatem projektu będzie m.in. podniesienie poziomu cywilizacyjnego gminy Trzyciąż poprzez wzrost jakości i poziomu życia jej mieszkańców. Realizacja projektu ma na celu zapewnienie mieszkańcom terenów wiejskich dostępu do podstawowej infrastruktury społecznej.


sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzenno-funkcjonalna

sfera środowiskowa sfera techniczna

x x x x

Produkt projektu: Wybudowana nowa infrastruktura kultury - 1 obiekt. Rezultat: Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających z nowej infrastruktury: 75%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej:

budowa społecznie oczekiwanej infrastruktury kultury, miejsca spotkań i integracji mieszkańców;

budowa obiektu, który pozwoli wzmocnić tożsamość lokalną i przyczyni się do budowy społecznych więzi;

budowa obiektu, który wraz z zagospodarowaniem przestrzeni publicznej pomoże rozpocząć proces wyznaczania prawdziwego centrum miejscowości, które oprócz atrakcyjnie zagospodarowanej przestrzeni publicznej będzie oferowało także szereg usług publicznych;

rosnąca liczba seniorów; duża liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; rozluźnianie się więzi społecznych; duże oddziaływanie projektu. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2.

Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cele operacyjne 2.1, 2.3).

Projekty powiązane: Rewaloryzacja zabytkowego Zespołu Kościelno-Klasztornego Sióstr Norbertanek w

Imbramowicach wraz z lepszym udostępnieniem obiektu do celów turystycznych (lista podstawowa projekt nr 8.1.4);


Aktywizacja społeczna i zawodowa osób w trudnym położeniu z obszaru Imbramowic i Ściborzyc (lista podstawowa projekt nr 8.1.10);

Norbertański Festiwal Chorału Gregoriańskiego Musica Antiqua (lista podstawowa projekt nr 8.1.11).

8.1.7. U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej

Realizator projektu: gmina Trzyciąż/Biblioteka i Ośrodek Animacji Kultury Gminy Trzyciąż Wartość projektu: 400 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2018 – grudzień 2020 Źródło finansowania: RPO WM, PROW, środki własne Lokalizacja: Obszar rewitalizacji Opis projektu: Przedmiotem projektu jest cykl działań skierowanych do różnych grup

odbiorców, którego nadrzędnym celem jest pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej, a także


74 | S t r o n a

przekazywanie jej kolejnym pokoleniom. Ideą projektu jest, aby działalność BIOAK wychodziła coraz bardziej do mieszkańców i odpowiadała na społeczne zapotrzebowanie, zarówno w zakresie samego uczestnictwa w kulturze, jak i pielęgnowania lokalnych tradycji.

Wśród planowanych do wdrożenia działań znalazły się następujące projekty: Powrót do tradycji w gminie Trzyciąż - organizacja wydarzeń plenerowych –

festynów promujących tradycje regionu; Śladami Tradycji Kulinarnych – organizacja wydarzeń kultywujących dziedzictwo

kulinarne gminy m.in. tradycje serowarskie i cukiernicze, warsztaty z wyrobu tradycyjnych potraw;

Dłubnia u źródeł - organizacja rajdów gminnych promujących zdrowy tryb życia oraz dziedzictwo przyrodnicze i zabytki kultury materialnej;

Letnie Kino - organizacja kina plenerowego. Celem prowadzonych działań będzie m.in. lepsza integracja lokalnej społeczności i

docenienie lokalnej kultury i tradycji. Ważna będzie też idea integracji międzypokoleniowej i towarzyszące temu zwiększenie aktywności seniorów mieszkających na terenie. Planowane zajęcia będą atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu dla mieszkańców obszaru rewitalizacji.




x

Produkt projektu: Liczba zrealizowanych działań z zakresu społeczno-kulturalnego – 4. Rezultat: Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających z oferty kulturalnej: 80%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej:

we wszystkich etapach konsultacji społecznych bardzo mocno wybrzmiewa zarówno brak miejsc spotkań, miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną, jak i ogromna potrzeba integracji lokalnej społeczności. Suma projektów planowanych do realizacji przez BIOAK jest jednym z szeregu zaproponowanych elementów, który może przyczynić się z jednej strony do rozbudowy oferty, z drugiej tworzyć pretekst do spotkań i integracji;

rosnąca liczba seniorów; duża liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; rozluźnianie się więzi społecznych; duże oddziaływanie projektu. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2.







Twórcza edukacja naszą szansą na przyszłość (PO KL, wartość projektu 1 026 622,00 zł, okres realizacji: 2009-2011).


S t r o n a |75

8.1.8. Poprawa jakości nauczania w szkołach na obszarach objętych kryzysem gminy Trzyciąż

Realizator projektu: gmina Trzyciąż Wartość projektu: 1 200 000 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 – lipiec 2023 Źródło finansowania: EFS, MEN, środki własne Lokalizacja: Szkoły zlokalizowane z Suchej, Jangrocie, Zadrożu, poza obszarem

rewitalizacji, jednakże do tych szkół uczęszcza część dzieci z obszaru rewitalizacji. Opis projektu: Przedmiotem projektu jest uzupełnienie oferty edukacji szkolnej i szereg

zajęć dodatkowych i wyrównawczych, szczególnie z zakresu rozwijania kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy. Planuje się także doposażenie placówek oświatowych w potrzebny sprzęt i materiały dydaktyczne, a także wyposażenie pracowni w narzędzia do nauczania przedmiotów przyrodniczych i matematyki.

Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy w obszarze edukacji takie jak: niewystarczający poziom oferty edukacyjnej, przeciętne efekty kształcenia, baza edukacyjna niedostosowana w pełni do potrzeb uczniów. Celem szczegółowym projektu jest rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów (zajęcia: ICT, matematyczno-przyrodniczych, języki obce, kreatywności, innowacyjności, pracy zespołowej, doradztwo edukacyjno-zawodowe, rozwijanie zindywidualizowanego podejścia do ucznia, szczególnie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz rozwijanie niezbędnych na rynku pracy kompetencji uczniów).




x x

Produkt projektu: Liczba szkół, w których wprowadzono dodatkowe zajęcia dotyczące kompetencji kluczowych – 3. Rezultat: Liczba uczniów objętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych – 230 osób. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej:

na obszarze rewitalizacji konieczne jest unowocześnienie edukacji szkolnej i podniesienie kluczowych kompetencji uczniów, tak aby wyrównać szanse edukacyjne i zawodowe dzieci z mniejszych ośrodków wiejskich z rówieśnikami z ośrodków miejskich;

efekty projektu będą służyć mieszkańcom całego obszaru rewitalizacji; na obszarze zdegradowanym powinno podejmować się działania związane z poprawą

jakości edukacji, które zapobiegną odpływowi dzieci do innych placówek. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2.


Projekty powiązane: Ożywienie życia kulturalnego mieszkańców gminy Trzyciąż poprzez budowę Gminnego

Ośrodka Kultury i Biblioteki (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Aktywizacja społeczna i zawodowa osób w trudnym położeniu z obszaru Imbramowic i

Ściborzyc (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Twórcza edukacja naszą szansą na przyszłość (PO KL, wartość projektu 1 026 622,00 zł,

okres realizacji: 2009-2011); Indywidualizacja nauczania - szansą dla ucznia na osiągnięcie sukcesu (PO KL, wartość

projektu 120 000,00 zł, okres realizacji: 2012-2013); Rozbudowa i przebudowa Zespołu Szkół w Suchej, gmina Trzyciąż (RPO WM 6.2b,

wartość projektu 1 968 621,91 zł, okres realizacji: 2012-2014).


76 | S t r o n a

8.1.9. Rewitalizacja niszczejącego budynku dawnej szkoły w Trzyciąż z przeznaczeniem na rozwój infrastruktury społecznie użytecznej

Realizator projektu: gmina Trzyciąż/prywatny inwestor Wartość projektu: 6 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2020 – grudzień 2023 Źródło finansowania: środki własne, środki partnera, środki pozyskane z zewnątrz w

zależności od ostatecznego przeznaczenia obiektu Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: poza obszarem rewitalizacji ale o dużym oddziaływaniu

na wszystkie podobszary gminy Trzyciąż Opis projektu: Przedmiotem projektu jest rewitalizacja budynku dawnej szkoły w centrum

Trzyciąża z przeznaczeniem obiektu na funkcje społecznie użyteczne dla gminy Trzyciąż i tworzące nowe miejsca pracy na terenie gminy.

Obiekt wymaga gruntownego remontu wraz z dostosowaniem go do ostatecznie wskazanej funkcji, która winna być w nim rozwijana. Przy czym zakłada się, że będą tam świadczone usługi społeczne, a całość będzie miała znaczący wpływ na lokalny rynek pracy. Obecnie rozważa się następujące przeznaczenie obiektu – zgodnie ze zdiagnozowanymi deficytami na obszarze gminy Trzyciąż:

całodobowy i dzienny ośrodek pobytowy dla seniorów (zarówno z obszaru gminy, jak i jako oferta dla osób starszych z aglomeracji krakowskiej i śląskiej);

centrum produktu lokalnego; centrum aktywizacji i kształcenia zawodowego; centrum życia społeczno-kulturalnego. W zależności od pozyskania źródeł finansowania obiekt zostanie dostosowany do wskazanych

funkcji, a także, zgodnie z tą funkcją, zagospodarowane zostanie otoczenie obiektu. Rozważa się także uruchomienie w partnerstwie z lokalnymi organizacjami pozarządowymi spółdzielni/przedsiębiorstwa socjalnego, które poprowadzi jedną z wskazanych powyżej funkcji.

Celem działania jest stworzenie na terenie gminy infrastruktury, w której będą mogły być prowadzone działania odpowiadające na zdiagnozowane problemy i potencjały obszarów objętych kryzysem na terenie gminy Trzyciąż, w tym w szczególności rosnącą liczbę osób starszych wymagających wsparcia (dziennego i całodobowego), brak miejsc pracy i związane z tym utrzymujące się wysokie bezrobocie, a z drugiej strony pojawiające się w gminie i okolicy możliwości rozwijania produktu lokalnego, a poprzez to ożywienia coraz bardziej podupadającej gałęzi lokalnej gospodarki, jaką było od zawsze rolnictwo.




x x x

Produkt projektu: Liczba zrewitalizowanych obiektów o funkcjach społeczno-kulturalnych – 1 obiekt.

Rezultat: Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających z usług społeczno-kulturalnych – 50%.

Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: dawny budynek szkoły, który obecnie jest niewykorzystany i zaczyna popadać w ruinę; wykorzystanie istniejącej infrastruktury, przede wszystkim do tworzenia nowych miejsc

pracy i aktywizacji społeczno-gospodarczej mieszkańców obszaru rewitalizacji; rosnąca liczba osób bezrobotnych; rosnąca liczba seniorów; duża liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; rozluźnianie się więzi społecznych. efekty projektu będą służyć mieszkańcom całego obszaru rewitalizacji.


S t r o n a |77

Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cel operacyjny 1.1), cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cele operacyjne 2.1, 2.3).

Projekty powiązane: Aktywizacja społeczno-ekonomiczna obszaru rewitalizacji poprzez wykorzystanie

instrumentów ekonomii społecznej (lista podstawowa projekt nr 8.1.5); Odnowa centrum Trzyciąża (MRPO 6.2 a, wartość projektu: 3 282 659, 26 zł, okres

realizacji: 2010-2011); Czas na aktywność. Program aktywizacji społecznej w gminie Trzyciąż (PO KL, wartość

projektu: 544 536.22 zł, okres realizacji: 2010-2011).

8.1.10. Czas dojrzałości, czas aktywności - aktywizacja społeczna i zawodowa mieszkańców z obszaru Imbramowic i Ściborzyc

Realizator projektu: Stowarzyszenie Przyjaciół Imbramowic „Dłubnia u źródeł” Wartość projektu: 200 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 – grudzień 2020 Źródło finansowania: EFS, MPIPS, PROW, gmina Trzyciąż, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Imbramowice centrum, Ściborzyce centrum Opis projektu: Przedmiotem programu jest wsparcie i aktywizacja osób w trudniejszym

położeniu z obszaru Imbramowic i Ściborzyc, w tym w szczególności seniorów oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych osób z grup defaworyzowanych, w tym w szczególności kobiet oraz osób 60+.

Bierność w życiu zawodowym i społecznym, ograniczenie kontaktów międzyludzkich, ewidentnie przyczyniają się do pogorszenia kondycji psychicznej i fizycznej, szczególnie osób starszych. Praca zawodowa czy społeczna jest dla osób starszych nie tylko sposobem zachowania dobrej kondycji zdrowotnej, ale także buduje ich prestiż, określa miejsce i rolę osoby starszej w społeczności i rodzinie. Obowiązki zawodowe pozwalają wielu osobom odnaleźć własną wartość i użyteczność, a także dla wielu osób praca to także jedna z niewielu możliwości przebywania z innymi, nawiązywania kontaktu ze światem zewnętrznym. Jednocześnie osoby starsze to ogromny potencjał, który może i powinien być wykorzystany. To przede wszystkim nieocenione źródło tak zwanej wiedzy pragmatycznej czyli wiedzy budowanej na podstawie długoletnich życiowych i zawodowych doświadczeń. To także umiejętności praktyczne przydatne innym czy też czas, który osoby starsze mogą poświęcić na pracę na rzecz społeczności lokalnej. Rozluźnianie się więzi społecznych, rosnąca liczba osób samotnych i starszych wymusza konieczność podjęcia kompleksowych działań kierowanych do osób w najtrudniejszym położeniu.

Wśród planowanych do wdrożenia działań znalazły się następujące projekty: Klub Seniora w Imbramowicach – głównym celem działalności Klubu jest aktywizacja

i integracja osób starszych, tworzenie więzi społecznych, poprzez integrację i organizowanie wzajemnej pomocy ze stosowaniem zasady wzajemności. Ważnym aspektem jest zapobieganie rosnącej przepaści między seniorami, a aktywnym młodym pokoleniem. Aktywności prowadzone w klubie seniora mają na celu poprawienie kondycji psychofizycznej poprzez m.in. rehabilitację ruchową, wycieczki, zabawy taneczne usprawniające i integracyjne, spotkania pozwalające zaprezentować własne zdolności, wspólne wyjścia do kina, muzeum czy teatru. W działaniach klubu weźmie udział ok. 60 seniorów.

rozwijanie Klubu Aktywnych Kobiet w Imbramowicach – grupa skupia kobiety w różnym wieku z Imbramowic i okolicznych miejscowości, które są aktywne, przebojowe i mają chęć do działania. Celem działalności klubu jest aktywne działanie na rzecz społeczności lokalnej. Mieszkanki chcą się dokształcać, rozwijać swoje zainteresowania i umiejętności i wykorzystać je do działania na rzecz mieszkańców, organizując opiekę i czas wolny dla osób zależnych (seniorzy, dzieci i młodzież), promując zdrowy styl życia i lokalne dziedzictwo. Działaniami objętych będzie ok. 20 kobiet.


78 | S t r o n a

Wykorzystanie działań samopomocowych jako efektywna forma rozwiązywania trudnych sytuacji życiowych - celem projektu jest organizacja samopomocowych grup, których zadaniem jest wspieranie osób w trudnej sytuacji życiowej. Uruchomienie działań samopomocowych pozwala na przeciwdziałanie bierności i wykluczeniu społecznemu, zmianę świadomości, nabycie umiejętności dążenia do wspólnego celu, systematyczne poszerzanie wiedzy o problemie, podniesienie odporności psychicznej osób, przełamanie problemu izolacji społecznej, poprawę wizerunku mieszkańców korzystających ze wsparcia pomocy społecznej. W ramach projektu powstaną min. 2 grupy samopomocowe dla ok. 15 osób.

Bliskie, a dalekie - poznaj bogactwo okolicy, w której mieszkasz - celem projektu jest podniesienie świadomości dzieci, młodzieży i dorosłych na temat bogactwa historyczno-przyrodniczego okolicy, w której mieszkają, jako sposobu wzmocnienia integracji środowiska lokalnego, jak również zmotywowania do nieustającego ich rozwoju i podnoszenia kwalifikacji poprzez cykl zajęć aktywizujących. Zostanie zorganizowany cykl zajęć aktywizujących dla ok. 25 osób obejmujący min. 10 spotkań, konkurs fotograficzny „Mój dom”.

Działania w ramach kompleksowych inicjatyw podejmowanych przez Stowarzyszenie Przyjaciół Imbramowic „Dłubnia u źródeł” dotyczą przede wszystkim wsparcia osób starszych i aktywizacji zawodowa osób w trudniejszym położeniu, a także prowadzenia działalności społecznej na rzecz środowiska lokalnego. Ponadto, biorąc pod uwagę zasoby dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego obszaru interwencji Stowarzyszenia, w ramach podejmowanych przez nie działań aktywizujących, jest także uwzględnianie i rozwijanie aspektów związanych z poprawy stanu zachowania i estetyki lokalnego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz wzmacniania lokalnej tożsamości wśród mieszkańców, a także poprawa jakości i dostępności do usług publicznych dla mieszkańców obszaru (w tym szczególnie usług społecznych tj. edukacja, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, resocjalizacja, kultura i rekreacja).




x

Produkt projektu: Liczba inicjatyw społecznych na rzecz mieszkańców obszaru rewitalizacji: 4 inicjatywy.

Rezultat: Liczba mieszkańców, którzy otrzymają wsparcie w ramach podejmowanych działań społecznych: 120 osób.

Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: duża liczba osób bezrobotnych, w tym kobiet oraz starszych, w tym niesamodzielnych

życiowo, szczególnie na obszarze rewitalizacji, które potrzebują aktywnego wsparcia; potrzeba ożywienia lokalnych NGO i włączenia ich w kreowanie zmian na terenie gminy, w

tym także w obszarze pomocy społecznej; rozluźnianie się więzi społecznych; coraz większa izolacja osób starszych; duże oddziaływanie projektu. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja

społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cel operacyjny 1.1), cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cele operacyjne 2.1, 2.3).



Zagospodarowanie centrum miejscowości Ściborzyce (lista podstawowa projekt nr 8.1.2);


S t r o n a |79



U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej (lista podstawowa projekt nr 8.1.7); Czas na aktywność. Program aktywizacji społecznej w Gminie Trzyciąż (PO KL, wartość

projektu: 544 536.22 zł, okres realizacji: 2010-2011).

8.1.11. Renowacja budynku dawnej „Organistówki” w Imbramowicach wraz z zagospodarowaniem otoczenia

Realizator projektu: Stowarzyszenie Przyjaciół Imbramowic „Dłubnia u źródeł” Wartość projektu: 120 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 – grudzień 2020 Źródło finansowania: RPO WM, PROW, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Imbramowice centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest renowacja i zagospodarowanie otoczenia

budynku dawnej „Organistówki" w Imbramowicach, pochodzącego z przełomu XIX i XX wieku i znajdującego się w ewidencji zabytków.

Budynek położony jest w miejscowości Imbramowice, gm. Trzyciąż, w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkowego barokowego kościoła parafialnego pw. Św. Benedykta Opata w Imbramowicach oraz w obszarze chronionego krajobrazu w granicach Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego. Na mocy umowy użyczenia z Parafią Imbramowice, „Organistówka” stanowi miejsce działalności środowiskowej Stowarzyszenia Przyjaciół Imbramowic. Budynek jest miejscem spotkań Klubu Seniora, Klubu Aktywnych Kobiet, chórku parafialnego oraz służy innym imprezom środowiskowym m.in. "Wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych" przy okazji świąt narodowych, organizacji wystaw czasowych. Budynek „Organistówki” jest pięknie wkomponowany w otoczenie, a renowacja i zagospodarowanie otoczenia poprawi estetykę rewitalizowanego obszaru oraz przyczyni się do poprawy jakości i dostępności przestrzeni publicznej.

W ramach projektu wykonana zostanie termomodernizacja i elewacja zewnętrzna budynku. Przestrzeń wokół budynku zostanie zagospodarowana w sposób ułatwiający poruszanie się osobom z dysfunkcją ruchu, zabezpieczona zostanie skarpa za budynkiem, zainstalowane zostaną elementy małej architektury i ogólnodostępne urządzenia do rekreacji, co wpłynie na poprawę przestrzeni publicznej oraz pozwoli na rozszerzenie działalności środowiskowej.

Celem projektu jest poprawa estetyki centrum wsi Imbramowice w bezpośrednim otoczeniu zabytkowego kościoła parafialnego poprzez renowację elewacji budynku dawnej „Organistówki” oraz zagospodarowanie przestrzeni wokół budynku, ułatwiające dostęp i atrakcyjność oferty społecznej świadczonej przez Stowarzyszenie.




x x x x

Produkt projektu: Liczba zrewitalizowanych obiektów o funkcjach społeczno-kulturalnych – 1. Zrewitalizowana przestrzeń publiczna o powierzchni 0,10 ha


Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: duża liczba osób bezrobotnych, w tym kobiet oraz starszych, w tym niesamodzielnych

życiowo, szczególnie na obszarze rewitalizacji, które potrzebują aktywnego wsparcia; potrzeba ożywienia lokalnych NGO i włączenia ich w kreowanie zmian na terenie gminy, w

tym także w obszarze pomocy społecznej;


80 | S t r o n a

rozluźnianie się więzi społecznych; coraz większa izolacja osób starszych; duże oddziaływanie projektu. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja

społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cel operacyjny 1.1), cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cele operacyjne 2.1, 2.3).




Aktywizacja społeczno-ekonomiczna obszaru rewitalizacji poprzez wykorzystanie zastosowanie instrumentów ekonomii społecznej (lista podstawowa projekt nr 8.1.5);

U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej (lista podstawowa projekt nr 8.1.7).

8.1.12. Norbertański Festiwal Chorału Gregoriańskiego Musica Antiqua

Realizator projektu: Klasztor Sióstr Norbertanek w Imbramowicach Wartość projektu: 100 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: cyklicznie, raz w roku począwszy od czerwca 2019 roku Źródło finansowania: MKiDN, województwo Małopolskie, powiat Olkuski, gmina Trzyciąż,

środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Imbramowice – Centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest powołanie do życia cyklicznego,

międzynarodowego wydarzenia religijno-muzycznego, jakim będzie prezentacja żeńskich i męskich chórów z klasztorów norbertańskich całej Europy. Wydarzenie dwu- lub trzydniowe, o charakterze cyklicznym, odbywające się raz w roku (najprawdopodobniej w czerwcu), stworzy unikatową ofertę kulturalna zarówno dla mieszkańców obszaru, jak i melomanów z Małopolski, śląska, a w miarę rosnącej renomy wydarzenia – także z innych regionów Polski i Europy.

Celem projektu jest z jednej strony umacnianie norbertańskiej duchowości, popularyzowanie kultury norbertańskiej, a z drugiej tworzenie oferty, która przyciągnie do Imbramowic melomanów i turystów w związku z samym wydarzeniem oraz pozwoli jeszcze lepiej rozpropagować klasztor na mapie turystycznej i pielgrzymkowej, przyczyniając się tym samym do tworzenia warunków rozwoju gospodarczego w obszarze turystki, gastronomi i szeroko rozumianej obsługi ruchu turystycznego i pielgrzymkowego, co siłą rzeczy będzie realizowane głównie przez ludność miejscową.




x x x x

Produkt projektu: Wykreowane nowe wydarzenie kulturalne - 1 (cykliczne) wydarzenie. Rezultat: Liczba osób odwiedzających Imbramowice w związku z nowym wydarzeniem

kulturalnym – 50 tys. osób. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: Projekt ma szanse jeszcze mocniej rozsławić Imbramowice ściągając tutaj turystów i

pielgrzymów nie tylko w związku z zaplanowanym wydarzeniem kulturalnym, ale także w innych okresach, co przełoży się na budowanie podstaw rozwoju społeczno-


S t r o n a |81

ekonomicznego dla ludności obszaru rewitalizacji dzięki możliwości świadczenia usług związanych z obsługą ruchu turystycznego i pielgrzymkowego.

budowa społecznie oczekiwanej infrastruktury kultury, miejsca spotkań i integracji. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja

społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cel operacyjny 1.2), cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cel operacyjny 2.3).



Ożywienie życia kulturalnego mieszkańców gminy Trzyciąż poprzez budowę Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki (lista podstawowa projekt nr 8.1.6);

U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej (lista podstawowa projekt nr 8.1.7).

8.1.13. Modernizacja obiektu Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Imbramowicach

Realizator projektu: gmina Trzyciąż Wartość projektu: 300 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: marzec 2019 – grudzień 2021 Źródło finansowania: RPO WM, MSiT, MEN, środki własne Lokalizacja: podobszar rewitalizacji: Imbramowice centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest modernizacja istniejącego budynku szkoły wraz z

remontem boiska szkolnego, aby dostosować obiekt do potrzeb uczniów i istniejących norm. Celem realizacji projektu jest poprawa i unowocześnienie szkoły w Imbramowicach i oddanie

do dyspozycji młodym mieszkańcom atrakcyjnych terenów sportowo-rekreacyjnych. W ramach prac związanych z modernizacją szkoły przewiduje się m.in.: wymianę pokrycia dachowego na budynku szkolnym; wymianę płyt eternitowych na budynku gospodarczym; izolację cieplną ścian; wykonanie elewacji; wymianę nawierzchni boiska szkolnego do siatkówki i koszykówki. W ramach projektu powstanie nowoczesny i w pełni funkcjonalny obiekt szkoły podstawowej

o powierzchni 980 m2 z atrakcyjnym otoczeniem rekreacyjno-sportowym o całkowitej powierzchni użytkowej 260 m2. Realizacja projektu pozwoli na likwidację zagrożeń związanych z przeciekami (zagrzybienie budynku, awarie sieci elektrycznej), poprawę ekonomiki użytkowania i estetyki budynku, a także poprawę efektywności energetycznej obiektu i obniżenie kosztów jego utrzymania.




x x x x

Produkt projektu: Zrewitalizowany obiekt oświatowy – 1 placówka. Rezultat: Liczba dzieci korzystających ze zmodernizowanej infrastruktury – 60 osób, liczba

wydarzeń społecznych, która będą odbywać się w zrewitalizowanym obiekcie rocznie – 25. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: bardzo zły stan techniczny obiektu; modernizacja ważnej – zarówno dla szkoły, jak i mieszkańców - infrastruktury; na obszarze rewitalizacji konieczne jest unowocześnienie bazy oświatowej, a także

podniesienie kluczowych kompetencji uczniów, tak aby wyrównać szanse edukacyjne i zawodowe dzieci z mniejszych ośrodków wiejskich z rówieśnikami z ośrodków miejskich;


82 | S t r o n a

zapewnienie dzieciom atrakcyjnego miejsca nauki i rekreacji, zapobieganie tym samym możliwości występowania zjawisk patologicznych, szczególnie w młodszym pokoleniu;

podniesienie jakości życia mieszkańców. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Aktywizacja

społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały (cele operacyjne 1.2, 1.3), cel strategiczny 2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi lokalnych na obszarze rewitalizacji (cel operacyjny 2.3).

Projekty powiązane: Poprawa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej w miejscowości Imbramowice poprzez

budowę ciągu pieszego, miejsc parkingowych oraz elementów małej architektury (lista podstawowa projekt nr 8.1.3);

Ożywienie życia kulturalnego mieszkańców gminy Trzyciąż poprzez budowę Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki (lista podstawowa projekt nr 8.1.6);

U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji lokalnej (lista podstawowa projekt nr 8.1.7); Twórcza edukacja naszą szansą na przyszłość (PO KL, wartość projektu 1 026 622,00 zł,

okres realizacji: 2009-2011); Indywidualizacja nauczania - szansą dla ucznia na osiągnięcie sukcesu (PO KL, wartość

projektu 120 000,00 zł, okres realizacji: 2012-2013).


S t r o n a |83

Tabela 20. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023

Miernik wskaźnika

2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 RAZEM

Główne produkty (w odniesieniu do listy zadań podstawowych)

Zrewitalizowana przestrzeń publiczna ha 0,13 0,60 0,10 0,40 1,23

Długość infrastruktury poprawiającej bezpieczeństwo pieszych na obszarze rewitalizacji

m 383 405 300 1088

Zrewaloryzowany obiekt dziedzictwa kulturowego szt. 1 1

Liczba utworzonych przedsiębiorstw społecznych szt. 1 1

Liczba zrealizowanych działań z zakresu społeczno-kulturalnego szt. 1 1 2 4

Liczba szkół, w których wprowadzono dodatkowe zajęcia dotyczące kompetencji kluczowych

szt. 1 1 1 3

Liczba zrewitalizowanych obiektów o funkcjach społeczno-kulturalnych szt. 1 1 1

Wybudowana nowa infrastruktura kultury szt. 1 1

Liczba inicjatyw społecznych na rzecz mieszkańców obszaru rewitalizacji szt. 4 4

Wykreowane nowe wydarzenie kulturalne szt. 1 1 1 1 1 5

Zrewitalizowany obiekt oświatowy placówka 1 1

Główne rezultaty (w całym okresie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji w odniesieniu do listy zadań podstawowych)

Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających ze zrewitalizowanej infrastruktury

procent 75

Liczba osób (turystów i wiernych) odwiedzających zabytek rocznie osoba 100 000

Liczba osób z grup defaworyzowanych, które rozpoczną działalność w spółdzielni osoba 7

Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających z oferty kulturalnej procent 80

Liczba uczniów objętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych osoba 230

Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających z nowej infrastruktury procent 75

Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających z usług społeczno-kulturalnych

procent 50

Liczba osób odwiedzających Imbramowice w związku z nowym wydarzeniem kulturalnym rocznie

osoba 50 000

Liczba mieszkańców, którzy otrzymają wsparcie w ramach podejmowanych działań społecznych.

osoba 120

Liczba dzieci korzystających ze zmodernizowanej infrastruktury osoba 60

Liczba wydarzeń społecznych, która będą odbywać się w zrewitalizowanym obiekcie rocznie

szt. 25

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Rzepiennik Strzyżewski na lata 2016-2023

84 | S t r o n a

Tabela 21. Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023

Główne oddziaływania (w całym okresie realizacji Programu)

Wartość bazowa –

2014 rok Wartość docelowa –

2023 rok

Saldo migracji (na 1 000 osób) % -1,8 Poprawa o 20%

Gęstość zaludnienia (na 1 km2) osoba 74 utrzymana na co najmniej

takim samym, a nie mniejszym poziomie

Udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób fizycznych na 1 mieszkańca

zł 360,63 wzrost o co najmniej 10%

Liczba osób korzystających z pomocy społecznej osoba 312 spadek o co najmniej 8%

Liczba osób korzystających z pomocy społecznej poniżej kryterium dochodowego

osoba 196 spadek o co najmniej 10%

Liczba korzystających z pomocy społecznej

z powodu ubóstwa % 4,4 spadek o co najmniej 12%

Liczba korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa poniżej kryterium dochodowego

% 2,8 spadek o co najmniej 10%

Liczba osób bezrobotnych w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym

% 6,5 spadek o co najmniej 15%

Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności

szt. 62 wzrost o co najmniej 16%

Liczba organizacji pozarządowych zarejestrowanych na obszarze gminy na 1 000 mieszkańców

szt. 3,12 wzrost o co najmniej 60%

Długość sieci wodociągowej/kanalizacyjnej (na 100 km)

km 110,7/28,0

Osiągnięcie pełnego pokrycia w odniesieniu do sieci wodociągowej oraz

sieci kanalizacyjnej w miejscach, gdzie budowa sieci jest

ekonomicznie uzasadniona (w pozostałych miejscach

przydomowe oczyszczalnie)



85 | S t r o n a

8.2. Charakterystyka uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Projekty uzupełniające w większości przewidziane są do realizacji na obszarze zdegradowanym. Projekty te są komplementarne względem

podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, jak również wpisują się w cele Gminnego Programu Rewitalizacji. Uwzględnienie przedsięwzięć uzupełniających służyć ma zapewnieniu komplementarności Programu.

Tabela 22. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne - zadania inwestycyjne umieszczono w polu białym, zadania miękkie umieszczono w polach zaciemnionych

Lp. Nazwa planowanego zadania Czas realizacji Koszt Źródło

finansowania

Podmiot

odpowiedzialny

Obszar

tematyczny6

Realizowane

cele

1. Rewitalizacja parku pałacowego i stawów w Ściborzycach

2017 500 000,00 środki własne Właściciel - Tadeusz Topór PF, TECH,

GOSP, SPOŁ

2.3

2.

Wolontariat na rzecz osób starszych i angażowanie osób młodych w pomoc i opiekę nad osobami potrzebującymi wsparcia w tym m.in. opracowanie i wdrożenie programu pomocy.

2017-2018 50 000,00 budżet gminy,

EFS Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.2, 2.3, 2.1

3. Modernizacja Białego Domku w Imbramowicach na cele społeczno-kulturalne

2017-2018 800 000,00 budżet gminy Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.3, 2.2, 2.1

4.

Remont elewacji, wzmocnienie więźby dachowej,

wykonanie izolacji przeciwwilgociowej murów oraz zagospodarowanie otoczenia kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela w Jangrocie.

2017-2020 1 000 000,00 środki własne

Parafii

Parafia rzymskokatolicka

pw. Św. Jana Chrzciciela w Jangrocie

SPOŁ 2.3

5. Pełniejsze udostępnienie Pałacu Popielów w Ściborzycach dla ruchu turystycznego

2017-2020 500 000,00 środki własne Właściciel - Tadeusz Topór PF, TECH,

GOSP, SPOŁ

2.3

6. Kompleksowy program uzupełnienia infrastruktury wodno-kanalizacyjnej

2017-2023 10 000 000,00 PROW, budżet

gminy Gmina Trzyciąż

TECH, SPOŁ, GOSP

1.3

7. Kompleksowy program modernizacji i rozbudowy dróg gminnych wraz z zapewnieniem bezpieczeństwa komunikacyjnego

2017-2023 5 000 000,00 PROW, budżet


TECH, SPOŁ, GOSP

1.3

8. Poprawa jakości edukacji w szkołach na terenie gminy

2017-2023 2 000 000,00 budżet gminy,

EFS Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.3, 2.2

9. Rozwój placówek zapewniających opiekę nad 2017-2023 3 000 000,00 RPO WM, Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.3

6 Obszar tematyczny obejmuje aspekty mające kluczowe znaczenie dla procesów rewitalizacyjnych, tzn. sfera społeczna – SPOŁ, sfera gospodarcza – GOSP, sfera przestrzenno-funkcjonalna – PF, sfera środowiskowa – ŚROD, sfera techniczna – TECH


86 | S t r o n a

Lp. Nazwa planowanego zadania Czas realizacji Koszt Źródło

finansowania Podmiot

odpowiedzialny

Obszar tematycz

ny6

Realizowane cele

dziećmi (żłobek, przedszkole) budżet gminy

10. Wdrożenie Programu Likwidacji Niskiej Emisji 2017-2023 5 000 000,00 środki własne,

RPO WM, PONE Gmina Trzyciąż

ŚROD, SPOŁ, TECH

1.3

11. Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w gminie 2017-2023 500 000,00 EFS, budżet

gminy Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.3, 2.2

12.

Udostępnianie mieszkańcom (także na zasadach komercyjnych) w godzinach późnopopołudniowych

i wieczornych obiektów sportowo-rekreacyjnych przy szkołach

2017-2023 w ramach

budżetu

budżet gminy,

BIOAK Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.1, 2.2

13. Współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w aktywizacji zawodowej mieszkańców gminy (m.in. staże, szkolenia, współpraca z gimnazjami)

2017-2023 W ramach

pozyskanych grantów

EFS, budżet PUP

Gmina Trzyciąż SPOŁ, GOSP

1.1

14. Poszerzenie zakresu usług kulturalno-społecznych BIOAK

2017-2023 100 000,00 budżet gminy, Lider, MKiDN

Gmina Trzyciąż/BIOAK SPOŁ 2.3

15. Doposażenie OSP 2018 500 000,00 budżet gminy,

PROW Gmina Trzyciąż SPOŁ 1.2

16. Rozbudowa cmentarza komunalnego w Jangrocie 2018-2019 1 000 000,00 budżet gminy, środki parafii

Gmina Trzyciąż SPOŁ 1.3

17. Stworzenie Izby Regionalnej 2018-2019 500 000,00 budżet gminy, MKiDN, LIDER

Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.4

18. Wzmacnianie więzi międzypokoleniowych poprzez włączenie i angażowanie osób starszych w zajęcia dla dzieci i młodzieży

2018-2021 50 000,00 budżet gminy,

LIDER Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.2, 2.3, 2.1

19. Rozwój placówki na cele społeczno-rehabilitacyjne 2018-2022 500 000,00 RPO,PROW,EFS,

MPIPS inwestor prywatny SPOŁ 2.3, 1.1

20. Odwodnienie i osuszenie fundamentów kościoła p.w. św. Benedykta Opata w Imbramowicach

2019-2020 150 000,00 środki własne

Parafii

Parafia rzymskokatolicka p.w. św. Benedykta Opata

w Imbramowicach

SPOŁ, TECH

2.3

21. Wspieranie kształcenia ustawicznego oraz zdobywania nowych kwalifikacji przez osoby dorosłe

2019-2022 300 000,00 EFS, budżet


SPOŁ, GOSP

2.3

22. Rozwijanie oferty zajęć pozalekcyjnych i wyrównawczych w szkołach podstawowych na obszarze rewitalizacji

2020-2022 100 000,00 budżet gminy,

EFS Gmina Trzyciąż SPOŁ 2.3



S t r o n a |87

8.3. Charakterystyka pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Dla realizacji kierunków działań służących eliminacji lub ograniczeniu zdiagnozowanych wcześniej negatywnych zjawisk, ściśle odpowiadających przyjętym celom rewitalizacji, o których mowa w rozdziale 7, niniejszy Program charakteryzuje poniższe typy pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Celem realizacji przedsięwzięć wyszczególnionych w ramach poniższych typów jest niwelowanie i rozwiązywanie problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych i przestrzennych realizowanych przez różnych interesariuszy. Skala oraz zakres działań mogą być bardzo różne w zależności od specyfiki danego przedsięwzięcia. Zakłada się, że znacząca liczba przedsięwzięć będzie dotyczyć lokalnych inicjatyw oddziałujących na sytuacje kryzysowe m.in. niską aktywność społeczną, ubóstwo, niski poziom edukacji, niski stan techniczny obiektów etc.

Należy mieć na uwadze, że na chwilę obecną trudno jest zidentyfikować jednoznacznie wszystkie potrzeby mieszkańców. Mogą się one bowiem zmieniać na przestrzeni funkcjonowania Programu. Aby Gminny Program Rewitalizacji był elastyczny i mógł reagować na zmieniające się potrzeby mieszkańców, poniżej zaprezentowano zakres tematyczny projektów, które będą mogły być podejmowane w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji:

wyrównywanie szans społecznych i zawodowych osób wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym (w tym działania z zakresu aktywnej integracji społecznej);

działania włączające osoby narażone na utrwalone wykluczenie społeczne, w szczególności programy resocjalizacyjne i terapeutyczno-resocjalizacyjne, działania profilaktyczne, diagnostyczne, leczniczo-rehabilitacyjne i terapeutyczno-edukacyjne;

integracja i aktywizacja mieszkańców oraz zwiększenie ich udziału w życiu publicznym; aktywizacja i integracja społeczna seniorów; rozwijanie usług opiekuńczych oraz interwencja kryzysowa; poprawa jakości i dostępności do infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia; rozwijanie kształcenia ogólnego z zakresu wychowania przedszkolnego, w szkołach

prowadzących kształcenie ogólne, z zakresu wspierania uczniów uzdolnionych; rozwijanie kształcenia zawodowego uczniów i osób dorosłych; rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzmocnienie kwalifikacji i umiejętności mieszkańców; rozwijania infrastruktury edukacyjnej; mikro-inicjatywy samopomocowe, współdziałanie sąsiedzkie, projekty wymiany usług i

współużytkowania dóbr, budowanie trwałej sieci wzajemnego wsparcia; przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców; promowanie przedsiębiorczości, podejmowanie działań na rzecz rozwoju gospodarczego,

w tym podejmowanie działań sprzyjających tworzeniu nowych firm i rozwoju kompetencji przedsiębiorczości mieszkańców;

wsparcie przedsiębiorczości społecznej; poprawa stanu zagospodarowania oraz jakości przestrzeni publicznych i półpublicznych; rozwój nowych przestrzeni publicznych służących zaspokajaniu różnych potrzeb

społecznych; kształtowanie, z udziałem mieszkańców, przestrzeni publicznych, takich jak: place,

skwery, trakty piesze, parki, zielone enklawy, kameralne miejsca wypoczynku i spotkań; poprawa efektywności energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego; ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego i ich udostępnianie na cele społeczne i

gospodarcze; ochrona środowiska przyrodniczego; poprawa stanu technicznego obiektów użyteczności publicznej oraz zasobów

mieszkaniowych; poprawa wyposażenia obszaru w niezbędną infrastrukturę sieciową, w tym: ciepłowniczą,

gazową i teletechniczną; rozwijanie infrastruktury transportu publicznego, w tym tras rowerowych.


88 | S t r o n a

8.4. Plan finansowy

W ramach Gminnego Programu Rewitalizacji zaplanowano 13 zadań o charakterze strategicznym, które zostały zgłoszone w procesie otwartego naboru. Zadania te – na łączną kwotę 47 470 000,00 PLN - zostały zaprezentowane w poniższej tabeli. Odnosząc się do wartości projektów, 36% z nich to projekty, których beneficjentem jest samorząd gminy Trzyciąż, zaś 64 % stanowią projekty, które zamierzają realizować inni beneficjenci (organizacje pozarządowe i kościelne).

Ponadto w dokumencie przedstawiono także szereg innych zadań, które w perspektywie realizacji Programu będą wdrażane przez różne podmioty, z wykorzystaniem różnych źródeł finansowania, w tym środków własnych, które także wpływają na poprawę jakości życia mieszkańców gminy Trzyciąż, a zatem mają istotny udział w osiąganiu celów zdefiniowanych na poziomie niniejszego dokumentu. Ich wartość, a także liczba zaangażowanych podmiotów, jest większa niż zdefiniowana w ramach grupy zadań podstawowych (szczegóły w rozdziale 8.2).

Tabela 23. Harmonogram rzeczowo – finansowy przedsięwzięć planowanych do realizacji w

ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023

Lp

. Nazwa zadania

Wartość

projektu

Termin

realizacji

Źródło

finansowania

1.

Rewitalizacja centrum Imbramowic wraz z

odtworzeniem infrastruktury służącej wzmacnianiu więzi społecznych i rozwoju gospodarczego 1 700 000,00 2017-2019

RPO WM, oś 11, środki własne

2. Zagospodarowanie centrum miejscowości Ściborzyce 800 000,00 2020-2021

PROW, środki własne

3.

Poprawa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej w

miejscowości Imbramowice poprzez budowę ciągu pieszego, miejsc parkingowych oraz elementów

małej architektury 650 000,00 2017-2018

PROW, środki

własne

4.

Rewaloryzacja zabytkowego Zespołu Kościelno-Klasztornego Sióstr Norbertanek w

Imbramowicach wraz z lepszym udostępnieniem obiektu do celów turystycznych

30 000 000,00 2017-2020

RPO WM / PO IiŚ

(dz. 8.1) / MF EOG/NMF

5.

Aktywizacja społeczno-ekonomiczna obszaru

rewitalizacji poprzez wykorzystanie instrumentów ekonomii społecznej 2 000 000,00 2019-2022

EFS, MPIPS, środki własne

6.

Ożywienie życia kulturalnego mieszkańców gminy

Trzyciąż poprzez budowę Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki 4 000 000,00 2019-2021

RPO WM, oś 11, środki własne

7. U źródeł – pielęgnowanie i rozwijanie tradycji

lokalnej 400 000,00 2018-2020

RPO WM, PROW,

środki własne

8. Poprawa jakości nauczania w szkołach na

obszarach objętych kryzysem gminy Trzyciąż 1 200 000,00 2017-2023

EFS, MEN, środki

własne

9.

Rewitalizacja niszczejącego budynku dawnej szkoły w Trzyciążu z przeznaczeniem na rozwój

infrastruktury społecznie użytecznej 6 000 000,00 2020-2023

środki własne,

środki partnera

10. Czas dojrzałości, czas aktywności - aktywizacja

społeczna i zawodowa mieszkańców z obszaru Imbramowic i Ściborzyc 200 000,00 2017-2020

EFS, MPIPS, PROW, gmina

Trzyciąż, środki własne

11.

Renowacja budynku dawnej „Organistówki” w

Imbramowicach wraz z zagospodarowaniem otoczenia 120 000,00 2017-2020

RPO WM, PROW, środki własne

12. Norbertański Festiwal Chorału Gregoriańskiego

Musica Antiqua 100 000,00 2019-2023

MKIDN, Woj.

małopolskie, gmina Trzyciąż, środki

własne

13. Modernizacja obiektu Niepublicznej Szkoły

Podstawowej w Imbramowicach 300 000,00 2019-2021

RPO WM, MSiT, MEN, środki

własne

Razem 47 470 000 Źródło: Opracowanie własne na podstawie kart zadań


S t r o n a |89

Ogólna szacunkowa wartość zgłoszonych projektów ujętych na liście Uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych wynosi 31 550 000,00 PLN. Poniżej zaprezentowano jej podsumowanie w układzie celów Programu zdefiniowanych w rozdziale 7.

Tabela 24. Podsumowanie uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych w odniesieniu do celów Gminnego Programu Rewitalizacji

Lp. Cele strategiczne Spodziewane koszty

w okresie 2016-2023

1. Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały 21 500 000,00

2. Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi

lokalnych na obszarze rewitalizacji 10 050 000,00

Razem 31 550 000,00 Źródło: Opracowanie własne


90 | S t r o n a

9. KOMPLEKSOWOŚĆ I KOMPLEMENTARNOŚĆ GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI

9.1. Mechanizmy zapewnienia komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi

Gminny Program Rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych współfinansowanych ze środków EFRR, EFS, EFRROW oraz innych publicznych lub prywatnych) tak, aby nie pomijać aspektów społecznych, gospodarczych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych związanych zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Układ wzajemnie uzupełniających się celów, które obejmują wszystkie ważne elementy z punktu widzenia ożywienia obszarów objętych problemami, a także wielość zadań zarówno z listy podstawowej, jak i dodatkowej oraz różnorodność podmiotów zaangażowanych we wdrażanie Programu, gwarantują komplementarność działań podejmowanych na obszarze gminy Trzyciąż.

Program złożony jest z różnorodnych projektów, zarówno infrastrukturalnych jak i miękkich, co jest warunkiem niezbędnym do osiągnięcia kompleksowej interwencji na obszarze zdegradowanym. Koncentracja interwencji i konieczność hierarchizacji potrzeb powodują, że projekty rewitalizacyjne dotyczą terenów o istotnym znaczeniu dla rozwoju całej gminy, a obejmują obszary dotknięte szczególną koncentracją problemów i negatywnych zjawisk kryzysowych. Interwencja Programu obejmuje wiele różnych obiektów i przestrzeni, których dysponenci deklarują realizację przedsięwzięć, które z jednej strony poprawiają sytuację na obszarze rewitalizacji, z drugiej, poprzez efekt synergii wpływają na ożywienie i rozwój całej gminy, przyczyniając się w ten sposób do budowy pozycji konkurencyjnej gminy Trzyciąż.

Działania ujęte w Gminnym Programie Rewitalizacji obejmują zasięgiem całość obszaru dotkniętego szczególną koncentracją problemów i negatywnych zjawisk kryzysowych. Wszystkie ujęte projekty realizowane będą na obszarze zdegradowanym.

Komplementarność jest jednym z nadrzędnych aspektów Gminnego Programu Rewitalizacji. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi projektami skutkuje lepszym i bardziej efektywnym wykorzystaniem środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Warto zwrócić uwagę, jak wiele zadań i projektów zdefiniowanych na poziomie listy zadań dodatkowych wpisuje się w więcej niż jeden cel Gminnego Programu Rewitalizacji, co jest potwierdzeniem ich przekrojowości i szerokiego odziaływania na szereg zjawisk związanych z rozwojem gminy Trzyciąż.

9.1.1. Komplementarność przestrzenna

Wszystkie podstawowe projekty rewitalizacyjne skupiają się na obszarze rewitalizacji i są z nim ściśle powiązane. Odpowiadają na główne problemy dla tego terenu. Dzięki ich realizacji pozytywne skutki widoczne będą na wszystkich podobszarach zdegradowanych, ponieważ wiele z nich dotyczy działań podejmowanych dla miejsc lub obiektów użyteczności publicznej, przez co korzystać z nich będą mogli mieszkańcy nie tylko obszaru rewitalizacji. Ich realizacja będzie zapobiegać rozprzestrzenianiu się różnych problemów na dalsze obszary gminy.

Kluczem do definiowania działań i projektów było to, aby się wzajemnie dopełniały i aby ich rozkład przestrzenny nie pomijał mieszkańców żadnego podobszaru rewitalizacji, co mogłoby powodować pogłębianie się sytuacji kryzysowej. W opisie projektów w rozdziale 7.1 Przedsięwzięcia rewitalizacyjne wskazano powiązania kluczowych projektów (por. Projekty powiązane).


S t r o n a |91

Rysunek 35. Oddziaływanie podstawowych infrastrukturalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie analizy wskazań mieszkańców w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych, ankiet

rewitalizacyjnych, badania fokusowego.

9.1.2. Komplementarność problemowa

Celem wszystkich przedsięwzięć rewitalizacyjnych jest przede wszystkim poprawa jakości życia. Ponadto bardzo wiele zdefiniowanych projektów ma charakter przekrojowy – realizuje więcej niż jeden cel i dotyka szeregu aspektów (społecznych, ekonomicznych, przestrzennych, środowiskowych, technicznych), co ukazano w liście zadań podstawowych w punkcie „obszar tematyczny” oraz w tabeli zadań dodatkowych w kolumnach „obszar tematyczny” i „realizowane cele”.

9.1.3. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna

System zarządzania programem rewitalizacji został wpisany w struktury Urzędu Gminy Trzyciąż, a także bardzo mocno angażuje czynnik społeczny (Komitet Rewitalizacji), co pozwoli na efektywne współdziałanie na rzecz rewitalizacji różnych środowisk oraz ich wzajemne uzupełnianie się. W systemie zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji zdefiniowano czytelne procedury oraz przypisano zakres odpowiedzialności do poszczególnych organów.

9.1.4. Komplementarność międzyokresowa

Podczas wyboru projektów ważnym kryterium była ciągłość programowa. Zdefiniowane projekty są naturalną kontynuacją i rozwinięciem działań oraz przedsięwzięć realizowanych przez samorząd gminy Trzyciąż, partnerów społecznych i instytucjonalnych na przestrzeni ostatnich lat, w tym tych z wykorzystaniem środków zewnętrznych. W opisie projektów w rozdziale 7.1 wskazano powiązania kluczowych projektów (por. Projekty powiązane). Projekty rewitalizacyjne wpisują się w długoterminowe plany strategiczne gminy, których celem jest podniesienie jakości życia mieszkańców.

9.1.5. Komplementarność źródeł finansowania

Projekty zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacji mają zapewnione finansowanie z różnych instrumentów wsparcia (m.in. EFRR, EFS, EFRROW) bez ryzyka podwójnego dofinansowania. Jednocześnie uwzględniają zaangażowanie środków prywatnych i publicznych.


92 | S t r o n a

Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu środków będzie można uzyskać korzystne i optymalne efekty na obszarze rewitalizacji. W finansowaniu przedsięwzięć rewitalizacyjnych uwzględniono także projekty realizowane w formie partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Doświadczenia krajów szeroko korzystających z formuły PPP pokazują, że przynosi to efekt nie tylko w postaci pozyskania kapitału prywatnego na finansowanie zadań publicznych (pozwala na realizację tych zadań w sytuacjach deficytu finansów publicznych), ale i znaczących oszczędności nakładów finansowych w całym procesie.

9.2. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym

Gminny Program Rewitalizacji, odnosząc się w swych założeniach do zidentyfikowanych problemów mieszkańców na zdegradowanym obszarze gminy, uwzględnia kontekst innych dokumentów strategicznych na szczeblu lokalnym (stanowiąc istotny element całościowej wizji rozwoju jednostki), a także dokumentów regulujących działania w przedmiotowym obszarze na szczeblu subregionalnym, regionalnym, krajowym oraz europejskim. W związku z tym, komplementarność z innymi działaniami oraz priorytetami wpływa na skuteczność i efektywność procesu rewitalizacji. W tabeli zaprezentowano powiązanie celów strategicznych Gminnego Programu Rewitalizacji z celami i priorytetami rozwoju społeczno-gospodarczego, jakie wyznaczono w różnorodnych dokumentach strategicznych oraz planistycznych przyjętych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.


S t r o n a |93

Tabela 25. Powiązanie celów Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 ze strategicznymi dokumentami

dotyczącymi rozwoju przestrzenno-społeczno-gospodarczego gminy, regionu i kraju

Aktywizacja społeczno-gospodarcza w oparciu o lokalne potencjały Wykorzystanie społecznej aktywności dla wzmacniania więzi

lokalnych na obszarze rewitalizacji

POZIOM KRAJOWY

Strategia Rozwoju Kraju 2020

I.1 Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem (zapewnienie ładu przestrzennego)

I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela (rozwój kapitału społecznego, zwiększenie bezpieczeństwa obywatela)

II.4. Rozwój kapitału ludzkiego (poprawa jakości kapitału ludzkiego, zwiększanie aktywności zawodowej)

II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych (zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu, upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych)

II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko (poprawa efektywności energetycznej, poprawa stanu środowiska, adaptacja do zmian klimatu)

II.7. Zwiększenie efektywności transportu (modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych

III.1. Integracja społeczna (Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym)

III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych (podnoszenie

jakości i dostępności usług publicznych)

III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych (rozwój regionalny i subregionalny)

Program Rozwoju Turystyki do 2020

Rozwój innowacyjności, atrakcyjności, jakości usług i produktów turystycznych, jako czynnika konkurencyjnej gospodarki

Wzmocnienie aktywności społecznej i przedsiębiorczości w sektorze turystyki oraz zwiększenie kompetencji kadr

Promocja priorytetowych obszarów produktów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce

Zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i przepisów ochrony środowiska.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury

Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu

Poprawa bezpieczeństwa energetycznego

Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia

POZIOM REGIONALNY

Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020

Gospodarka wiedzy i aktywności

Dziedzictwo i przemysł czasu wolnego

Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej


94 | S t r o n a



Krakowski Obszar Metropolitalny i inne subregiony

Rozwój miast i terenów wiejskich

Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020

Przedsiębiorcza Małopolska

Regionalna polityka energetyczna

Ochrona środowiska

Dziedzictwo regionalne

Rynek pracy

Region spójny społecznie

Wiedza i kompetencje

Rewitalizacja przestrzeni regionalnej

Infrastruktura społeczna

Strategia Rozwoju Polski Południowej

Polska południowa miejscem przyciągającym ludzi, podmioty i inicjatywy wzmacniające potencjał makroregionu (3.1 Tworzenie pakietowych produktów turystycznych)

Inteligentne specjalizacje Województwa Małopolskiego uszczegółowienie obszarów wskazanych w Regionalnej Strategii Województwa Małopolskiego 2014-2020

Przemysły kreatywne i czasu wolnego (7.1 Przemysły kreatywne, 7.4 Przemysł czasu wolnego)

Subregionalny Program Rozwoju na lata 2014-2020

Wysoka konkurencyjność subregionów dzięki wykorzystaniu endogenicznych potencjałów oraz usprawnieniu sieci komunikacyjnej (1.1.1. Tworzenie i rozbudowa stref aktywności gospodarczej, 1.1.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w subregionach, 1.1.3. Zagospodarowanie otoczenia

zbiorników wodnych na cele turystyczne i rekreacyjne 1.1.4. Rozwój lokalnych tras turystycznych, 1.2.2. Rozwój subregionalnej infrastruktury drogowej)

Wysoka jakość życia na terenie subregionów województwa małopolskiego (2.1. Lepsza jakość powietrza w subregionach, 2.2. Dobry stan środowiska naturalnego, 2.3 Dostępne oraz wysokiej jakości usługi społeczne i ochrona zdrowia mieszkańców subregionów, 2.4. Wysoka jakość kapitału intelektualnego mieszkańców subregionów)

Program Strategiczny Dziedzictwo i Przemysł Czasu Wolnego

Wzmocnienie źródeł tożsamości poprzez ochronę zasobów dziedzictwa, jego rewaloryzację, kształtowanie krajobrazu kulturowego, rewitalizację przestrzeni oraz odczytywanie i interpretację znaczeń kulturowych (1.1 Przeszłość przyszłości _ Prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane przy zabytkach, 1.3 Kompleksowe programy rewitalizacji społecznej i ekonomicznej oraz

kształtowanie przestrzeni)

Pobudzanie kreatywności oraz wzrost dostępu do oferty czasu wolnego (2.2 Wzmacnianie potencjału kreatywnego w regionie)

Kreowanie innowacyjnej i atrakcyjnej oferty czasu wolnego dla wzmocnienia przewagi konkurencyjnej regionu (3.1. Podnoszenie atrakcyjności turystycznej regionu w oparciu o zasoby

dziedzictwa regionu, 3.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej)

Program Strategiczny Ochrona Środowiska


S t r o n a |95



Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych (1.1 Sukcesywna redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza

pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań)

Ochrona zasobów wodnych (2.1.1 Porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, 2.2 Utrzymanie i rozbudowa systemów zaopatrzenia w wodę i optymalizacji zużycia wody)

Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych (4.1 Właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych

powodzią i suszą hydrologiczną z uwzględnieniem wymagań dotyczących oceny zagrożenia i ryzyka powodziowego)

Regionalna polityka energetyczna (5.2 Wsparcie działań mających na celu oszczędne i

efektywne wykorzystanie energii)

Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym (7.2 Realizacja programu poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym)

Program Strategiczny Obszary Wiejskie

Wdrażanie instrumentów regulacyjnych i planistycznych służących zintegrowanemu rozwojowi obszarów wiejskich

Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich (4. Wykorzystanie potencjału wytwórczego i przedsiębiorczości społeczności lokalnych)

POZIOM LOKALNY

Strategia Rozwoju Powiatu Olkuskiego na lata 2016 - 2023

Zwiększenie konkurencyjności gospodarki lokalnej powiatu olkuskiego (1.2 Wspieranie i pobudzanie aktywności ekonomicznej mieszkańców powiatu, 1.3 Tworzenie warunków dla systematycznego wzrostu liczby miejsc pracy na terenie powiatu olkuskiego, 1.4. Poprawa powiązań komunikacyjnych powiatu dla

zwiększenia konkurencyjności gospodarczej i aktywizacji ekonomicznej mieszkańców)

Efektywne zarzadzanie rozwojem powiatu w oparciu o partnerskie mechanizmy współpracy oraz mobilizowanie zasobów (2.1 Wzmacnianie kapitału intelektualnego. 2.2 Zabezpieczenie wysokiego poziomu bezpieczeństwa mieszkańców w wymiarze zdrowotnym i społecznym)

Poprawa parametrów środowiskowych oraz ochrona bioróżnorodności na terenie powiatu olkuskiego (3.1 Rozwój infrastruktury ochrony środowiska oraz wzrost świadomości ekologicznej

mieszkańców)

Kształtowanie zintegrowanej i różnorodnej oferty czasu wolnego (4.1 Rozwój infrastruktury kulturalnej, sportowej i turystyczno-rekreacyjnej. 4.2 Budowa i promocja zintegrowanej oferty czasu wolnego na terenie powiatu olkuskiego)

Strategia Rozwoju Gminy Trzyciąż na lata 2016 – 2023

Rozwój infrastruktury gospodarczej służącej poprawie jakości życia mieszkańców gminy (1. Poprawa stanu technicznego dróg, zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy oraz podniesienie bezpieczeństwa ruchu drogowego, 3. Realizacja inwestycji z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, 4. Poprawa warunków funkcjonowania oraz rozwój obiektów dydaktycznych, kulturalnych oraz sportowo-

rekreacyjnych, Rozbudowa infrastruktury teleinformacyjnej oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego, 7. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej miejscowości)

Przyspieszenie rozwoju gospodarczego gminy poprzez kreowanie przyjaznego klimatu dla rozwoju nowoczesnej przedsiębiorczości (1. Wspieranie powstawania nowych oraz kreowanie sprzyjających

warunków dla rozwoju już istniejących podmiotów gospodarczych w oparciu o lokalne zasoby)

Stworzenie optymalnych warunków do rozwoju turystyki i kultury w gminie oraz zabezpieczenie trwałości dziedzictwa kulturowego (1. Rozwijanie i poprawa jakości infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej oraz infrastruktury służącej rozwojowi aktywnych form turystyki, 2. Wykorzystanie i ochrona zabytkowych obiektów dziedzictwa kulturowego wraz z ich otoczeniem)


96 | S t r o n a



Wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych oraz dochodów rolników w gminie oraz poprawa jakości środowiska naturalnego. (4 .Poprawa jakości powietrza w gminie Trzyciąż oraz budowanie

gospodarki niskoemisyjnej, 5. Ochrona środowiska przyrodniczego oraz stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz edukacja ekologiczna)

Integrująca polityka społeczna , edukacyjna i kulturalna wraz z rozwojem infrastruktury (1 .Rozwój i modernizacja infrastruktury kulturalnej, oświatowej i społecznej, 2. Zwiększenie dostępu do kultury jako sposobu spędzania wolego czasu, 3. Wyrównanie szans kształcenia oraz stworzenie optymalnych warunków rozwoju dla dzieci i młodzieży, 4. Wspieranie osób zagrożonych

wykluczeniem społecznym , polepszanie jakości służby zdrowia)

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Trzyciąż na lata 2014 – 2019

Rozwój kadr służb społecznych poprzez podnoszenie umiejętności i kwalifikacji niezbędnych do diagnozowania oraz rozwiązywania problemów społecznych, co w perspektywie pozwoli na bardziej kompleksową i profesjonalną pomoc osobom i rodzinom znajdującym się w kryzysie.

Zwiększająca się liczba osób w wieku poprodukcyjnym w gminie powoduje konieczność zapewnienia w najbliższych latach rozwoju usług wspierających tę grupę społeczną m.in. poprzez rozwój usług opiekuńczych

Ograniczanie zjawiska bezrobocia wśród mieszkańców gminy poprzez budowanie sieci współpracy z instytucjami działającymi na rzecz osób bezrobotnych oraz zwiększanie nakładów na prace społecznie użyteczne, finansowanie kursów zawodowych

Działania ukierunkowane na wspieranie rodziny zwłaszcza niewydolnej wychowawczo.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Dla Gminy Trzyciąż

Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku

Zmniejszenie zużycia energii do 2020 roku

Zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku

Aktualizacja programu ochrony środowiska dla gminy Trzyciąż na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody

Środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego

Wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trzyciąż

C.1. Zwiększenie możliwości uzyskiwania większych dochodów mieszkańców i budżetu gminy na bazie produkcji rolnej (1.1 sukcesywne tworzenie dużych gospodarstw, bądź związków gospodarstw

posiadających znaczący potencjał inwestycyjny i ukierunkowanie produkcji rolnej na specjalizację),

C.2. Podnoszenie jakości życia mieszkańców, sukcesywnego tworzenia możliwości rozwoju gospodarstw w oparciu o nowoczesne rolnictwo (2.2 wspieranie inicjatyw lokalnych ukierunkowanych na przeprofilowanie produkcji rolnej na przetwórstwo, 2.4 utrzymanie dotychczasowego tempa działań inwestycyjnych gminy w

zakresie rozbudowy infrastruktury, podnoszenie standardu wyposażenia w infrastrukturę techniczną i komunalną)

C. 3 Wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych gminy

C.4 Wzmocnienia roli siedziby władz gminy jako ośrodka integracji mieszkańców wszystkich sołectw (4.2 kształtowanie atrakcyjnych przestrzeni publicznych, 4.4 poprawa estetyki wizualnej centrum

gminy w Trzyciążu i wytworzenie centrów poszczególnych sołectw, poszerzenie działalności usługowej (szeroko rozumianej) na rzecz wszystkich mieszkańców)



97 | S t r o n a

10. SYSTEM REALIZACJI (WDRAŻANIA) PROGRAMU REWITALIZACJI

Gminny Program Rewitalizacji ma charakter operacyjny i jako taki winien identyfikować organizacyjne struktury wdrażające planowane cele, działania, zadania oraz ustalenia. Wśród struktur organizacyjnych wymienić należy dwa typy podmiotów:

podmioty wykonawcze, czyli jednostki sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego realizujące poszczególne zadania/projekty;

podmiot zarządzający, czyli jednostka koordynująca wdrożenie Programu, jako całości, a przy tym prowadząca jego aktualizację, monitoring i ocenę.

Niepodważalna rola organów gminy w zarządzaniu Programem polega na jego ukierunkowaniu, uchwaleniu, kontrolowaniu i ocenie z punktu widzenia lokalnej strategii rozwoju. Odnosi się to szczególnie do kontekstu celów przygotowania Programu (uszczegółowienie i wcielenie w życie instrumentów rozwoju gminy, pozyskanie środków z funduszy strukturalnych, etc.). Role poszczególnych organów gminy we wdrażaniu Programu przedstawiają się następująco:

Do wyłącznych kompetencji Rady Gminy Trzyciąż zastrzeżone zostaje: uchwalenie Gminnego Programu Rewitalizacji; strategiczny nadzór nad realizacją Programu; opiniowanie i uchwalanie zmian i aktualizacji Programu, przedstawionych przez wójta

gminy. Do kompetencji wójta gminy należeć będzie: realizacja zapisów Programu m.in. poprzez wyznaczenie Operatora Programu

Rewitalizacji i nadzór nad jego działalnością oraz zapewnienie i uwzględnienie w planach budżetowych finansowania zadań ujętych w Programie, zgodnie z założonym udziałem gminy;

podejmowanie decyzji o potrzebie weryfikacji Programu, m.in. na podstawie wniosków zarówno samego Operatora, jak i wniosków innych jednostek gminnych, a także partnerów społeczno-gospodarczych.

Do działań o charakterze wykonawczym zostanie wyznaczony Operator Programu Rewitalizacji.

Zadania Operatora będą obejmowały następujące elementy zarządzania Programem:

przygotowanie i koordynowanie wdrażania projektów ujętych w GPR (zarówno w ramach listy podstawowej, jak i komplementarnej);

aktualizację i kontynuację procesu planowania, także w odniesieniu do poszerzenia Ramowego Programu o działania realizowane w ramach mikroprogramów społecznych lub uwzględniające inne kategorie projektów;

planowanie dalszych procesów rozwojowych, wykraczających poza okres realizacji niniejszego Programu (tj. rok 2023);

realizację Programu, w rozumieniu koordynowania i animowania działań administracji i beneficjentów, w kierunku przestrzegania zasad wdrożenia, wymagań wewnętrznych i zewnętrznych (np. RPO WM), a także spójności Programu;

organizację procesu upowszechnienia Programu i komunikacji społecznej (NGO, przedsiębiorcy, struktury partnerstwa publiczno-prywatnego);

monitorowanie realizacji Programu; opracowywanie sprawozdań i dokonywanie wewnętrznej oceny efektów Programu.

10.1. Harmonogram realizacji procesu rewitalizacji

Okres realizacji procesu rewitalizacji objętego niniejszym GPR wynosi 7 lat (lata 2016 – 2023). Przewiduje się podział tego okresu na trzy podokresy dwuletnie pełnej funkcjonalności GPR, poprzedzone okresem uruchamiania Programu.


98 | S t r o n a

Tabela 26. Ramowy program realizacji procesu rewitalizacji w latach 2016-2023

Etap realizacji GPR Rok Działania

Przygotowanie GPR 2016/2017 1. Diagnoza i wyznaczenie obszaru rewitalizacji.

2. Opracowanie i przyjęcie GPR.

3. Powołanie struktury zarządzania GPR – w tym określenie zasad wyboru członków Komitetu Rewitalizacji.

4. Zainicjowanie prac Komitetu Rewitalizacji

5. Opracowanie szczegółowego harmonogramu na rok 2017.

Okres uruchamiania GPR 2017 1. Realizacja harmonogramu działań na rok 2017.

2. Uruchamianie, zgodnie z planem, kolejnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych i testowanie systemu zarządzania i monitorowania.

3. Uruchomienie systemu monitorowania i oceny realizacji.

4. Opracowanie harmonogramu 2018 – 2019.

I etap GPR 2018-2019 1. Ewaluacja realizacji GPR w roku 2017, wnioski i poprawki.

2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata

2018 - 2019 ze szczególnym uwzględnieniem bieżącego dbania o synergię pomiędzy przedsięwzięciami (korygowanie harmonogramów w taki sposób, aby przedsięwzięcia potencjalnie synergiczne były uruchamiane w sposób skoordynowany).

3. Opracowanie harmonogramu na lata 2020 – 2021 (w 2019 roku).

II etap GPR 2020-2021 1. Ewaluacja realizacji GPR 2018-2019, wnioski i poprawki.

2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2020 – 2021.

3. Opracowanie harmonogramu na lata 2022 – 2022 (w 2021 roku).

III etap GPR 2022-2023 1. Ewaluacja realizacji GPR 2020-2021, wnioski i poprawki.

2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2022 – 2023.

3. 2023 – opracowanie GPR na kolejny okres (min. 6-letni).


10.2. Struktura zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji

Analizując specyfikę gminy oraz zakres zadań (w których przeważają zadania leżące w kompetencji samorządu – zarówno organizacyjnej, jak i finansowej), wydaje się, iż najkorzystniejszym i najprostszym rozwiązaniem jest usytuowanie Operatora w strukturze Urzędu Gminy Trzyciąż. W ramach komórki odpowiedzialnej za inwestycje należy powołać zespół zadaniowy ds. rewitalizacji (w skład którego wejdą osoby z referatów, obejmujące swoimi kompetencjami całą tematykę Programu Rewitalizacji), na którego czele stanie Pełnomocnik ds. Rewitalizacji. Nie ma obecnie podstaw do precyzyjnego oszacowania kosztów zarządzania Programem. Według wstępnego oszacowania powinny one mieścić się w granicach 1% – 1,5% całkowitych kosztów programu tj. od 60 tys. do 100 tys. rocznie.

Struktura zarządzania Programem składa się z następujących komórek: Rada Gminy – odpowiada za uchwalanie Programu i jego głównych kierunków oraz

opiniowanie zmian i aktualizację Programu; Wójt – odpowiada za bieżący nadzór nad realizacją Programu, w tym dbałość

o zagwarantowanie (w budżecie i WPF) środków na jego skuteczną realizację oraz pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania, a także podejmowanie decyzji o potrzebie dokonania korekt w Programie;

Operator Programu – referat inwestycji i rozwoju, do koordynacji spraw rewitalizacyjnych zostanie powołany Pełnomocnik ds. Rewitalizacji – odpowiada za bieżącą koordynację działań podejmowanych w ramach Programu, aktualizację i kontynuację procesu planowania, pozyskiwanie nowych partnerów Programu,


S t r o n a |99

upowszechnianie zarówno samego Programu, jak i możliwości korzystania z niego, bieżący monitoring działań oraz sprawozdawczość.

Komitet Rewitalizacji – w skład którego wejdą m.in. przedstawiciele operatora, jednostek gminnych, przedsiębiorcy, partnerzy społeczni i mieszkańcy. Zadaniem Komitetu będzie opiniowanie zgłaszanych projektów oraz wskazywanie nowych obszarów tematycznych i zadań ważnych z punktu widzenia interesariuszy. Rola Komitetu Rewitalizacji jest niezwykle istotna z punktu widzenia promocji Programu, z uwagi zarówno na szeroki krąg, jak i społeczny zasięg oddziaływania Komitetu.

10.3. System obiegu informacji w instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie programem

System obiegu informacji oraz środków finansowych w ramach Programu Rewitalizacji, będzie realizowany przez Operatora Programu zgodnie z dotychczasowymi zarządzeniami i instrukcjami kancelaryjnymi obowiązującymi w Urzędzie Gminy w odniesieniu do powyższych kwestii, które wynikają z Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2011 roku w sprawie instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych. W oparciu o powyższe rozporządzenie w Urzędzie Gminy wprowadzono stosowne procedury, które rozstrzygają zakres odpowiedzialności i kompetencji poszczególnych jednostek Urzędu Gminy, regulują zasady przepływu informacji w Urzędzie, a także środków finansowych pozostających w dyspozycji gminy. Uszczegółowienie powyższych zapisów w odniesieniu do Gminnego Programu Rewitalizacji znajdzie swoje odzwierciedlenie w Zarządzeniu Wójta powołującym Pełnomocnika ds. Rewitalizacji z umiejscowieniem go w strukturze Urzędu Gminy Trzyciąż.

Obieg informacji poza strukturą Urzędu Gminy Trzyciąż zapewnią stałe spotkania Komitetu Rewitalizacji, na których będą przekazywane informacje nt. bieżącego postępu prac nad Programem, a także pozyskiwane informacje o postępie prac u pozostałych partnerów Programu, w tym informacje o środkach zaangażowanych poza gminą.

Ponadto informacja o postępie prac i uruchamianych projektach będzie dostępna na wydzielonej części portalu internetowego Urzędu Gminy Trzyciąż poświęconej wdrażaniu Programu Rewitalizacji. Tam też będą publikowane bieżące sprawozdania z postępu prac nad Programem.

10.4. Promocja i informacja

W fazie realizacyjnej Programu, zarówno jego Operator, jak i konkretni beneficjenci podejmowanych działań, dołożą wszelkich starań, aby we właściwy sposób rozpowszechnić informacje o jego celach, zamierzeniach, jak i konkretnych efektach, które przyniesie jego realizacja. Działania te będą także cały czas otwarte na dalszy proces konsultacji i możliwą aktualizację Programu w sytuacji zmiany jakichkolwiek czynników, które determinowały obecny jego kształt.

Za podejmowanie konkretnych działań promocyjnych odpowiadać będzie Operator Programu, który określi:

cele działań informacyjnych i promocyjnych; potencjalne grupy docelowe działań informacyjnych i promocyjnych; strategie informowania i promocji. Podstawowym celem działań informacyjnych i promocyjnych realizowanych w ramach

Programu Rewitalizacji, winno być podniesienie wiedzy opinii publicznej o przebiegu realizacji i rezultatach Programu.

Ze względu na zintegrowany charakter Programu, zasięg terytorialny i rangę realizacji jego celów, do grup docelowych działań PR zaliczyć należy:

społeczeństwo, z uwzględnieniem specyficznych narzędzi kierowanych do mieszkańców obszarów rewitalizowanych oraz kierowanych do mieszkańców obszarów gminy nieobjętych Programem;


100 | S t r o n a

beneficjentów i potencjalnych beneficjentów Programu; partnerów społeczno-gospodarczych; organizacje pozarządowe; samorządy gospodarcze, instytucje otoczenia biznesu; właściwe władze publiczne (władze regionalne województwa małopolskiego,

administracja rządowa szczebla wojewódzkiego, władze publiczne gmin i powiatów sąsiedzkich, władze publiczne miast i gmin partnerskich);

media (prasa, radio, telewizja o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnopolskim oraz media elektroniczne).

Proces informowania o Programie Rewitalizacji powinien mieć charakter dwukierunkowy, to znaczy pozwalać odbiorcom przekazów na formułowanie informacji zwrotnych i własnych opinii. Plan promocji powinien zatem realizować zarówno bierne, jak i czynne prawo obywateli do informacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami i standardami. I tak, wśród instrumentów realizacji działań PR w tych sferach wymienić należy:

wykorzystanie oficjalnych stron internetowych gminy i jednostek podległych (w tym BIP) do publikacji informacji o rewitalizacji;

prowadzenie serwisu internetowego Programu Rewitalizacji, w którego skład wejść powinny: o opis problematyki związanej z rewitalizacją obszarów wiejskich, o publikacja Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023, o informacje o bieżącym stanie wdrażania, finansowania, ewaluacji Programu, o inne informacje i materiały o charakterze informacyjnym (komunikaty

o przetargach, konkursach ofert i ich wynikach), o forum mieszkańców, o baza przedsięwzięć rewitalizacyjnych, o informacje o możliwości pozyskania środków na projekty, związane z przyjętymi

celami rewitalizacji, o baza umożliwiająca znalezienie partnera do projektu (zgłoszonego lub planowanego

do zgłoszenia do Programu Rewitalizacji), o statystyki i raporty związane z realizacją Programu, o galeria fotografii (np. przed realizacją – po realizacji);

broszury informacyjne, publikacje związane z realizacją poszczególnych projektów, wydawane przez Operatora oraz podmioty zaangażowane w realizację Programu Rewitalizacji;

konferencje prasowe (organizowane przez Operatora i/lub beneficjentów Programu Rewitalizacji) dotyczące np. uchwalenia Programu, kolejnych etapów wdrożenia i ewaluacji, uzyskania środków na finansowanie Programu lub poszczególnych projektów, zakończenia każdego projektu realizowanego w ramach Programu.

10.5. System monitoringu i oceny skuteczności działań

Aby móc zmierzyć efekt przyszłych działań rewitalizacyjnych realizowanych w gminie i trafnie reagować na niepożądane tendencje, niezbędne jest wdrożenie profesjonalnego systemu monitoringu i ewaluacji opierającego się na konkretnych wskaźnikach.

Zgodnie z definicją, monitorowanie jest procesem systematycznego zbierania, raportowania i interpretowania danych opisujących postęp i efekty programu. Tak rozumiany monitoring spełnia także rolę systemu wczesnego ostrzegania o ewentualnych nieprawidłowościach. W monitorowaniu brać winny udział wszystkie podmioty zaangażowane we wdrażanie Programu Rewitalizacji.

Do instytucji i podmiotów biorących udział w monitoringu Programu Rewitalizacji zaliczyć należy w szczególności:

Radę Gminy Trzyciąż; Wójta Gminy Trzyciąż; Operatora Programu Rewitalizacji;


S t r o n a |101

Komitet Rewitalizacji; Odpowiednie stanowiska w strukturze Urzędu Gminy w Trzyciążu odpowiedzialne za

nadzór i kontrolę nad istotnymi dla procesu rewitalizacji sferami; Beneficjentów Programu Rewitalizacji. W osiąganiu wskaźników Programu Rewitalizacji, szczególna rola w procesie monitoringu

przypada beneficjentom, którzy mają obowiązek monitorowania wdrażania poszczególnych, ujętych w nim projektów.

Na poziomie monitorowania Programu Rewitalizacji głównym podmiotem, monitorującym oraz dokonującym oceny osiągania założonych wskaźników, stać się powinien Operator Programu, a w odniesieniu do osiągania celów szczegółowych i ogólnych rewitalizacji Rada Gminy Trzyciąż, Wójt Gminy Trzyciąż i Komitet Rewitalizacji.

Rola Operatora Programu obejmować powinna jednocześnie monitoring oraz sprawozdawczość. Sprawozdania z realizacji programów (rzeczowo-finansowe) przedkładane powinny być przez Operatora Wójtowi Gminy w cyklach półrocznych i w formie sprawozdania rocznego, a także załączane do sprawozdania z realizacji całego Programu Rewitalizacji, przedkładanego corocznie Radzie Gminy Trzyciąż i Komitetowi Rewitalizacji.

Jednostki organizacyjne Urzędu Gminy w Trzyciążu będą brały bezpośredni udział w monitorowaniu projektów zgłoszonych i zarządzanych przez siebie, tak jak każdy Beneficjent Programu. Z drugiej strony mogą włączać się w proces monitorowania w związku z udostępnianiem przez nie danych o stanie spraw prowadzonych przez Gminę i jej jednostki, a dotyczących inwestycji zgłoszonych jako projekty do Programu Rewitalizacji.

10.6. Rodzaje monitoringu i wskaźniki monitoringu

Jednym z celów monitoringu jest dostarczanie informacji o postępie realizacji i efektywności wdrażania pomocy – na poziomie pojedynczego projektu i całego Programu. Zgodnie z zasadami, w zależności od charakteru dostarczanych danych, monitoring dzielimy na rzeczowy i finansowy. Zakłada się przyjęcie tej systematyki dla Gminnego Programu.

10.6.1. Monitoring rzeczowy

Monitoring rzeczowy dostarcza danych obrazujących postęp we wdrażaniu programu oraz umożliwiających ocenę jego wykonania w odniesieniu do ustalonych celów. Dane wykorzystywane przy monitorowaniu powinny zostać skwantyfikowane i obrazować postęp we wdrażaniu oraz rezultaty działań w podziale na trzy kategorie wskaźników:

wskaźniki produktu, które odnoszą się do rzeczowych efektów działalności i są liczone w jednostkach materialnych;

wskaźniki rezultatu, odpowiadające bezpośrednim i natychmiastowym efektom wynikającym z wdrożenia Programu, które mogą mieć formę wskaźników materialnych lub finansowych;

wskaźniki oddziaływania, obrazujące konsekwencje Programu, wykraczające poza natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów (mogą przybrać formę oddziaływań bezpośrednich, jak i oddziaływań pośrednich).

Wskaźniki, z wyjątkiem oddziaływań, formułowane są już w trakcie opracowywania wniosków o finansowanie poszczególnych projektów. Studia wykonalności projektów stanowią zatem podstawę do monitorowania efektów rzeczowych przez odpowiednie podmioty.

Zgodnie obowiązującymi zasadami wdrażania programów finansowanych ze środków UE poziom wymaganej kwantyfikacji celów zależy od rodzaju interwencji. W przypadku tych celów, które nie mogą być skwantyfikowane ex-ante, wskaźniki będą musiały być dopracowane już we wczesnej fazie wdrażania.


102 | S t r o n a

10.6.2. Monitoring finansowy

Monitoring finansowy dostarcza danych dotyczących finansowych aspektów realizacji Programu i stanowi podstawę do oceny sprawności wydatkowania przeznaczonych na niego środków. Powinien odbywać się w oparciu o sprawozdania – okresowe, roczne oraz końcowe (obejmujące projekt, cele szczegółowe, Program Rewitalizacji), które przedstawiane są:

Operatorowi Programu – w formie kopii sprawozdań przedkładanych Instytucji Zarządzającej przez beneficjentów projektów, które uzyskały wsparcie w ramach RPO WM lub innych funduszy UE;

Operatorowi Programu – w formie sprawozdań, przedkładanych przez Beneficjentów Programu, którzy nie pozyskali środków z Funduszy Strukturalnych, ale rozpoczęli realizację projektów, ujętych w Programie Rewitalizacji i wykorzystują inne publiczne źródła finansowania, w tym środki gminy;

Wójtowi Gminy Trzyciąż – w formie sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu, dotyczących finansowania w odniesieniu do Programu – w podziale na cele szczegółowe rewitalizacji;

Radzie Gminy Trzyciąż – w formie rocznych sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu w zakresie realizacji i sposobu finansowania Programu.

Komitetowi Rewitalizacji – w formie rocznych sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu w zakresie realizacji i sposobu finansowania Programu.

Dane zawarte w tych sprawozdaniach obejmować powinny wysokość wkładu finansowego pochodzącego ze środków publicznych (wydatki poniesione w okresie objętym sprawozdaniem, wydatki poniesione od początku realizacji zadania, stan zaawansowania realizacji zadania w ujęciu procentowym) z wyszczególnieniem:

wkładu wspólnotowego: ogółem oraz środków z EFRR/EFS/EFRROW; krajowego wkładu publicznego: ogółem oraz budżet państwa, budżet jednostek

samorządu terytorialnego szczebla regionalnego, budżet gminy, inne środki publiczne (fundusze celowe, środki specjalne);

środków z pożyczek na prefinansowanie; środków prywatnych; innych środków. Dodatkowo sprawozdania winny zawierać informacje na temat postępu realizacji planu

finansowego odpowiednio projektu lub Programu w okresie sprawozdawczym oraz prognozę w tym zakresie na rok następny.

10.6.3. Sprawozdawczość

Monitorowanie rzeczowe i finansowe odbywać się powinno na podstawie dostarczanych sprawozdań z realizacji: okresowych, rocznych i końcowych. Sprawozdawczość zakłada bieżący i periodyczny przepływ informacji, co pozwala na weryfikację nieprawidłowości w procesie wdrażania i monitorowania Programu. Elementami systemu sprawozdawczości w przypadku Programu Rewitalizacji są:

instytucje i podmioty otrzymujące i sporządzające sprawozdania tj. Rada Gminy Trzyciąż, Wójt Gminy Trzyciąż, Komitet Rewitalizacji, Operator Programu, Beneficjenci;

przedmiot sprawozdania, tj. informacje o postępie realizacji projektu, celów szczegółowych oraz całego Programu;

narzędzia sprawozdawczości, tj. sprawozdania, umowy o dofinansowanie i wnioski aplikacyjne/o refundację;

okresy sprawozdawcze. Kompleksowe sprawozdanie, obejmujące dane umożliwiające skuteczny monitoring

rzeczowy i finansowy, powinno zawierać: informacje ogólne; informacje dotyczące przebiegu rzeczowego realizacji projektu lub Programu:


S t r o n a |103

o na poziomie Programu: informacje dotyczące zgłoszonych do realizacji projektów, podpisanych umów lub podjętych decyzji, celów głównych i szczegółowych, stopnia osiągania założonych w Programie wskaźników monitorujących,

o na poziomie projektu: informacje dotyczące podpisanych umów lub podjętych decyzji, stanu realizacji celów projektu, stopnia osiągania założonych w nim wartości wskaźników;

informacje dotyczące postępu finansowego, według źródeł pochodzenia środków, zawierające w szczególności zestawienie poniesionych wydatków, zrealizowanych płatności oraz ocenę poziomu wykorzystania środków;

prognozę przebiegu realizacji Programu lub projektu w kolejnym okresie sprawozdawczym – dla sprawozdań okresowych lub rocznych;

informacje na temat przestrzegania polityk Wspólnoty przy realizacji projektu lub Programu;

informacje na temat wypełniania zobowiązań w zakresie informacji i promocji; informacje na temat sprawności systemu realizacji; informacje o napotkanych problemach, przeprowadzonych kontrolach oraz

stwierdzonych nieprawidłowościach. Założyć należy, iż sprawozdanie okresowe może nie zawierać informacji dotyczących

stopnia osiągania wartości wskaźników monitorujących rezultatu i oddziaływania, a jedynie wskaźniki produktu.

Sprawozdania będą składane w formie zgodnej z zasadami obowiązującymi przy składaniu sprawozdań, odpowiadających wymaganiom każdego z podmiotów monitorujących.

10.7. Zasady pomiaru i doboru wskaźników monitorowania

Wskaźniki monitorowania podzielono na kategorie: produktu, rezultatu i oddziaływania. Wszystkie wskaźniki mierzone będą cyklicznie. Częstotliwość pomiaru wskaźników jest uzależniona od kategorii wskaźnika. Bazowym okresem, wobec którego porównywane są zmiany wskaźników, jest rok (lub jego ostatni kwartał) poprzedzający rok, w którym rozpoczęto wdrażanie Programu.

Częstotliwość pomiaru w zależności od kategorii wskaźników i przedmiotu sprawozdawczości przedstawia tabela 27. Podstawą monitoringu dla wskaźników produktu i rezultatu jest tabela „Produkty i rezultaty Gminnego Programu Rewitalizacji” w rozdziale 8 Przedsięwzięcia rewitalizacyjne, zaś dla wskaźników oddziaływania tabela „Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023” w tymże rozdziale.


104 | S t r o n a

Tabela 27. Częstotliwość sprawozdawczości z uwzględnieniem pomiaru wskaźników

Przedmiot

sprawo-zdawczości

Wskaźniki

produktu

Wskaźniki

rezultatu

Wskaźniki

oddziaływania

Podmiot

składający sprawozdanie

Podmiot monitorujący

Projekt Okresowo (co najmniej raz na pół roku)

Corocznie lub po zakończeniu projektu

– Beneficjent Operator Programu (wszystkie projekty); podmioty wynikające z systemu wdrożenia RPO WM (projekty dofinansowane z EFRR/EFS)

Cele strategiczne

Okresowo (co najmniej raz na rok)

Corocznie lub zgodnie z zapisami umowy o dofinansowanie działania

W połowie okresu realizacji i po zakończeniu wdrażania Programu

Operator Wójt Gminy Trzyciąż;

Komitet Rewitalizacji

Cel główny Okresowo (co najmniej raz na rok)

Corocznie W połowie okresu realizacji i po zakończeniu

wdrażania Programu

Operator Wójt Gminy Trzyciąż;

Rada Gminy Trzyciąż;

Komitet Rewitalizacji

Program Rewitalizacji

Okresowo (co najmniej raz na rok)

Corocznie W połowie okresu realizacji i po zakończeniu wdrażania Programu

Operator Rada Gminy Trzyciąż


10.8. Ocena Gminnego Programu Rewitalizacji

Ocena (ewaluacja) Programu Rewitalizacji pozwala oszacować oddziaływanie samego Programu, jak i pomocy finansowej, w tym pomocy strukturalnej Unii Europejskiej, w odniesieniu do założonych celów. Wyniki oceny powinny zostać wykorzystane w celu jak najlepszego dopasowania realizowanych przedsięwzięć do rzeczywistych potrzeb oraz najbardziej efektywnego wydatkowania środków. Ocena udziela odpowiedzi na pytanie o celowość, trafność i wartość dodaną interwencji planowanej, przeprowadzanej lub zakończonej. Warunkiem dobrej oceny jest dostępność danych i terminowość raportowania przez wszystkie podmioty zaangażowane w system wdrażania Programu. Ocena taka bada sam program i jego efekty długotrwałe, czyli oddziaływania. Wiąże się zatem z przedstawionym wyżej monitoringiem rzeczowym.

Proponuje się, by system i rodzaje oceny Programu odpowiadały metodologii ogólnie stosowanej, metodologii oceny i systemowi sprawozdawczości programów finansowanych ze środków UE.

10.8.1. Ocena przed realizacją programu (ocena ex-ante)

Celem oceny ex-ante jest dostarczenie danych dla przygotowania (aktualizacji) Programu i zawartych w nim planów, dzięki oparciu się na doświadczeniach z ubiegłych okresów programowania (wynikach oceny ex-post). Ocena ex-ante zawiera m.in. analizę wpływu dotychczasowych interwencji oraz analizę problemów na obszarze rewitalizacji. W związku z wymogiem zgodności Programu Rewitalizacji z politykami wspólnotowymi i politykami horyzontalnymi Unii Europejskiej, a także polityką regionalną państwa i regionu, ewaluacja Programu winna uwzględniać jego wpływ na realizację tych zasad.

Pierwszą pełną ocenę ex-ante Programu przeprowadzić winien Operator Rewitalizacji, posiadając pełną informację o celach, działaniach i projektach włączonych do Programu. Zakłada się, iż organizowanie kolejnych ocen ex-ante wiązać się będzie z aktualizacją Programu, wynikającą z kolejnych okresów programowania oraz należeć będzie do obowiązków Operatora Programu.


S t r o n a |105

10.8.2. Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term)

Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term) Planu lub Programu, przeprowadzana nie później niż w ciągu roku następującego po zakończeniu połowy okresu realizacji, obejmuje analizę:

efektywności wykorzystania środków; skuteczności w zakresie osiągania założonych celów; oddziaływania na sytuację społeczno-gospodarczą, w tym na zatrudnienie; funkcjonowania systemu realizacji.

10.8.3. Ocena na zakończenie Programu (ocena ex-post)

Celem oceny ex-post będzie określenie długotrwałych efektów wdrożenia Programu, w tym wielkości zaangażowanych środków, skuteczności i efektywności pomocy. Z ewaluacji końcowej wynikać powinny wskazania odnośnie dalszych kierunków polityki rozwoju gminy, szczególnie w zakresie zdefiniowania czynników, które przyczyniły się do sukcesu lub niepowodzenia wdrażania Programu.

Za organizację procesu ewaluacji końcowej odpowiadać powinien Operator Programu z udziałem Komitetu Rewitalizacji, Wójta Gminy oraz Rady Gminy, jako organu przyjmującego wyniki oceny.

Ocenę przeprowadzić powinni niezależni ewaluatorzy. Przyjąć można, iż ocena powinna zostać zakończona nie później niż 3 lata po zakończeniu okresu programowania.

Raport z realizacji programu powinien zostać upubliczniony i opublikowany na stronie internetowej gminy (Biuletyn Informacji Publicznej).

10.8.4. Ocena bieżąca (ocena on-going)

Niezależnie od prowadzenia wyżej wymienionych form ewaluacji, Rada Gminy, a także Wójt Gminy oraz Operator, mogą inicjować bieżącą ocenę Programu Rewitalizacji, której przedmiotem jest efektywność stosowanych instrumentów i całego systemu wdrażania.

10.8.5. Kryteria oceny

Za główne kryteria oceny Programu Rewitalizacji przyjąć należy ogólnie stosowane kryteria, do których należą:

trafność – kryterium pozwalające ocenić, w jakim stopniu cele Programu odpowiadają potrzebom i priorytetom na danym poziomie analizy, np. na poziomie obszaru rewitalizacji, gminy, regionu. Trafność jest głównym kryterium przy przeprowadzaniu oceny ex-ante i mid-term;

efektywność – kryterium pozwalające ocenić poziom „ekonomiczności” Programu, czyli stosunek poniesionych nakładów (zasobów finansowych, zasobów ludzkich i poświęconego czasu) do uzyskanych wyników i rezultatów;

skuteczność – kryterium pozwalające ocenić, do jakiego stopnia cele przedsięwzięcia, zdefiniowane na etapie programowania, zostały osiągnięte;

użyteczność – kryterium pozwalające ocenić, do jakiego stopnia oddziaływanie Programu odpowiada potrzebom grup docelowych;

trwałość – kryterium pozwalające ocenić, na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Programu, będą trwać po jego zakończeniu. Ma zastosowanie przy ocenie wartości Programu w kategoriach jego użyteczności w dłuższej perspektywie czasowej. W ocenie ex-post zaś, zwłaszcza realizowanej w dłuższym odstępie czasu po zakończeniu Programu, można zbadać, na ile zmiany wywołane jego oddziaływaniem są rzeczywiście trwałe.


106 | S t r o n a

10.9. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach

10.9.1. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 15 ust 1 pkt 10)

Gminny Program Rewitalizacji nie przewiduje zmian w uchwałach, o których mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150 oraz z 2015 r. poz. 1322).

10.9.2. Określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7, ust. 3

Komitet Rewitalizacji, to ciało doradczo-opiniotwórcze, przewidziane w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku, jako podmiot wspierający Wójta Gminy Trzyciąż w podejmowaniu decyzji i wydawaniu opinii o działaniach rewitalizacyjnych. Komitet Rewitalizacji został uwzględniony w strukturze zarządzania i monitoringu Gminnego Programu Rewitalizacji, a zostanie powołany zarządzeniem wójta do 3 miesięcy od daty przyjęcia Programu.

10.9.3. Specjalna Strefa Rewitalizacji

W Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Trzyciąż nie przewiduje się ustanowienia Specjalnej Strefy Rewitalizacji, o której mowa w art. 25 Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku.

10.9.4. Zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Trzyciąż nie przewiduje wprowadzenia zmian w obecnym dokumencie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trzyciąż uchwalonym uchwałą nr XLI/254/2002 z dnia 20 marca 2002 r. Rady Gminy Trzyciąż z późniejszymi zmianami.

10.9.5. Niezbędne zmiany w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Trzyciąż nie przewiduje wprowadzenia zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

10.9.6. Niezbędne zmiany w Wieloletniej Prognozie Finansowej

Po uchwaleniu Gminnego Programu Rewitalizacji Rada Gminy Trzyciąż wprowadzi przedsięwzięcia rewitalizacyjne zawarte w tym programie, służące realizacji zadań własnych gminy, do załącznika do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej gminy (zgodnie z art. 21 Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku).


S t r o n a |107

11. PARTYCYPACJA SPOŁECZNA

Partycypacja społeczna została wpisana w proces rewitalizacji gminy Trzyciąż jako fundament działań na różnych jego etapach, tj. diagnozowania, programowania, wdrażania (w tym finansowania), monitorowania i ewaluacji. Takie podejście ma na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz gotowości i świadomości mieszkańców o partycypacyjnym współdecydowaniu o obszarze objętym Programem. Ponadto realizuje zasadę partnerstwa wynikającą z art. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013, polegającą na włączaniu szerokiego grona partnerów (w szczególności lokalnych społeczności i przedsiębiorców, a także ekspertów) w procesy programowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz konsekwentnego, otwartego i trwałego dialogu, także z tymi podmiotami i grupami, których rezultaty rewitalizacji mają dotyczyć. Opiera się ona na założeniu, że opinia środowiska lokalnego jest najważniejszym elementem tworzenia dokumentu, który ma stanowić narzędzie do projektowania konkretnych zadań podejmowanych w celu rozwiązywania problemów i eliminacji niepożądanych zjawisk, a tym samym podnoszących jakość życia mieszkańców terenów zdegradowanych.

Proces diagnozowania sytuacji społeczno-ekonomicznej gminy Trzyciąż oraz społecznego odbioru zagadnień objętych sytuacją kryzysową, odbywał się metodą partycypacyjną, której ideą jest włączanie mieszkańców i partnerów społecznych w przebieg wyznaczania obszaru zdegradowanego i rewitalizacji, a także przedsięwzięcia i aktywności, które powinny przyczynić się do poprawy sytuacji na wyznaczonych podczas konsultacji obszarach. Twórcy dokumentu tzn. samorząd gminy, uczestnicy oraz moderatorzy procesu, od samego początku kładli nacisk na wagę rozwiązań organizacyjnych (poszukiwanie nowych dróg dojścia) oraz potrzebę zmiany społecznej świadomości w zakresie szukania innych rozwiązań problemów na obszarach kryzysowych, poza tworzeniem na nich kolejnych, nowych inwestycji.

Warunkiem dobrej dyskusji jest świadomość społeczeństwa o rewitalizacji, o jej znaczeniu i efektach. Dlatego wiele uwagi poświęcono na dotarcie do społecznej świadomości mieszkańców gminy i dostarczenie im informacji o zaletach rewitalizacji i procesach towarzyszących wyprowadzaniu poszczególnych miejsc z sytuacji kryzysowej. Pomocne okazały się tutaj narzędzia informatyczne – głównie strona internetowa gminy, ale korzystano także z niestandardowych sposobów komunikacji ze społecznością lokalną, np. angażując księży, którzy przekazywali informacje w czasie ogłoszeń parafialnych i wskazywali miejsca, w których można poszerzyć wiedzę bądź wziąć udział w warsztatach. Do komunikacji użyto także skutecznego systemu powiadamiania mieszkańców działającego w gminie – mailing i zebrania sołeckie.

11.1. Partycypacja społeczna na etapie przygotowywania Gminnego Programu Rewitalizacji

11.1.1. Diagnozowanie obszaru zdegradowanego

Pierwszym krokiem w diagnozowaniu sytuacji na obszarze gminy Trzyciąż było przeprowadzenie ankiety:

skierowanej do wszystkich mieszkańców – pytano w niej m.in. o ocenę jakości życia w gminie, dostępność usług publicznych (i rzeczywiste miejsca korzystania z nich przez mieszkańców), najważniejsze problemy społeczne, gospodarcze, przestrzenne i środowiskowe. Co istotne, pytania były tak sformułowane, aby dawać obraz sytuacji nie na obszarze całej gminy, a jedynie danej jednostki urbanistycznej, w której mieszka wypełniający. Pytano także o priorytetowe działania lokalne, jakie należy podjąć, aby poprawić jakość i komfort życia najmniejszych społeczności. Konsultacje trwały od 9 czerwca do 15 lipca 2016 roku, a liczba zebranych ankiet wyniosła 83.


108 | S t r o n a

Drugi krok stanowiły warsztaty rewitalizacyjne. Był to moment szerokiego zaprezentowania idei rewitalizacji, osadzenia w kontekście strategicznym procesów rozwojowych gminy, a także pokazania dobrych i złych praktyk działań rewitalizacyjnych.

Rysunek 36. Praca z mapą w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych dot. problemów i potencjałów poszczególnych jednostek urbanistycznych

Źródło: Peridea

W części warsztatowej skupiono się na pogłębionym diagnozowaniu przyczyn powstawania problemów w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej oraz próbie osadzania poszczególnych zjawisk w konkretnych, wskazanych jednostkach urbanistycznych gminy Trzyciąż. Warsztaty rewitalizacyjne odbyły się 11 lipca 2016 roku i zgromadziły ponad 40 osób.

Rysunek 37. Warsztaty rewitalizacyjne z mieszkańcami gminy Trzyciąż

Źródło: Peridea

Opracowane wyniki ankiet (zaprezentowane w raporcie z tego etapu konsultacji), wyniki prac warsztatowych i nałożone na to eksperckie analizy ilościowe w układzie jednostek urbanistycznych, pozwoliły wskazać te tereny, w których suma negatywnych zjawisk społecznych oraz towarzyszących im zjawisk gospodarczych, przestrzennych i środowiskowych wskazuje, iż obszar można uznać za zdegradowany.

Rysunek 38. Warsztaty rewitalizacyjne z mieszkańcami gminy Trzyciąż

Źródło: Peridea

11.1.2. Wyznaczanie obszaru rewitalizacji

Wyniki pierwszego etapu konsultacji społecznych – w tym graficzna mapa problemów oraz wiedza o istocie i miejscu koncentracji problemów – pozwoliły przystąpić do określenia obszarów o największym zagęszczeniu zjawisk negatywnych. Do ostatecznego wskazania


S t r o n a |109

obszaru rewitalizacji wykorzystano metodę badań fokusowych (zogniskowanych wywiadów grupowych), z uwzględnieniem wyników z zebranych i opracowanych materiałów.

W badaniu wzięli udział przedstawiciele Urzędu Gminy Trzyciąż, instytucji odpowiedzialnej za pomoc społeczną, instytucji związanych z kulturą, przedstawiciele NGO oraz przedstawiciele lokalnej społeczności z obszaru zdegradowanego.

Do przeprowadzenia zogniskowanych wywiadów grupowych skonstruowany został scenariusz wywiadu, mający postać określonych pytań badawczych oraz wypunktowanych kwestii, które omawiano z uczestnikami badania. Scenariusz pełnił w badaniu rolę „bazy” i zestawu wskazówek, natomiast moderatorzy na bieżąco reagowali na przebieg dyskusji i dostosowywali pytania do zachowania uczestników i biegu wydarzeń.

Scenariusz, opracowany na potrzeby badań, składał się z 9 tematycznie podzielonych części. Pierwsze 3 pełniły rolę wstępu i wprowadzenia do istotnej dla badacza części wywiadu (w której moderatorzy mogli wysłuchać opinii zebranych na interesujące ich tematy). Uczestnikom został w nich przybliżony projekt i cele badania. Omówiona została również istota techniki zogniskowanych wywiadów grupowych oraz rola moderatorów w trakcie przeprowadzania badania. Uczestnicy i moderatorzy mogli też się zapoznać, co pozytywnie wpływało na przebieg dyskusji, dzięki przełamaniu barier i obaw osób biorących udział w wywiadzie.

Po części wprowadzającej, badanie podzielono na 4 obszary, w których pytania koncentrowały się wokół zagadnień będących właściwym obiektem zainteresowania badaczy. Pierwszy obszar zawierał pytania stanowiące wstęp do dyskusji na temat sfery społecznej gminy Trzyciąż. Kolejne dotyczyły sfery gospodarczej gminy, przestrzennej oraz środowiskowej. Istotą prowadzonego badania było osadzenie omawianych problemów w bardzo konkretnym miejscu, w którym ich koncentracja jest największa. Ostatni element scenariusza wywiadu miał na celu zachęcenie do dyskusji nad komunikacją pomiędzy instytucjami funkcjonującymi na terenie gminy Trzyciąż oraz relacjami pomiędzy centrum gminy, a jej peryferiami. Uczestnicy mieli możliwość porównania ze sobą różnych obszarów gminy Trzyciąż.

Scenariusz kończył się podsumowaniem przeprowadzonego badania. Zawierał on ogólne pytania dotyczące tworzenia programów rewitalizacji oraz wykorzystania techniki zogniskowanych wywiadów grupowych do zbierania niezbędnych informacji. Miał także na celu zbudowanie pozytywnej relacji między moderatorami i uczestnikami dyskusji, przydatnej w przypadku przeprowadzania innych badań w przyszłości.

W wyniku przeprowadzonych badań fokusowych uzyskano obraz szczególnej koncentracji obszarowej zdiagnozowanych problemów. Jednocześnie wskazano te miejsca i projekty, których potencjał pozytywnego oddziaływania na dany obszar, ale też na społeczność całej jednostki urbanistycznej, a nierzadko całej gminy, jest największy. Nałożenie perspektywy koncentracji problemów i potencjału dla ich rozwiązania pozwoliło wyznaczyć obszar rewitalizacji.

11.1.2.1. Konsultacje społeczne wyznaczonego obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

Zgodnie z zapisami ustawowymi, wyznaczone obszary: zdegradowany i rewitalizacji, poddano konsultacjom społecznym. Ogłoszenie o konsultacjach zamieszczono w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPie, a po 7 dniach od zamieszczenia informacji rozpoczęto proces konsultacji. Miał on formę zarówno bierną (zgłaszanie uwag ustnie i pisemnie), jak i czynną (spotkanie konsultacyjne).

Raport z przeprowadzonych konsultacji opublikowano w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPie.


110 | S t r o n a

Rysunek 39. Ogłoszenia dotyczące konsultacji umieszczone na stronach BIP Urzędu Gminy Trzyciąż

Źródło: BIP Urząd Gminy Trzyciąż

Konsultacjom obszarów towarzyszyły także konsultacje trybu wyłaniania Komitetu Rewitalizacyjnego. Co prawda ustawa mówi, iż komitet powinien zostać wyłoniony najpóźniej w ciągu 3 miesięcy od zakończenia prac nad dokumentem, niemniej jednak samorząd gminy zdecydował, iż chce już na tym etapie rozpocząć formowanie się Komitetu Rewitalizacji, tak aby Komitet mógł wziąć udział w pracach nad Programem.

11.1.3. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji

Najważniejszym celem pogłębionej analizy obszaru rewitalizacji było osadzenie procesu budowy programu rewitalizacji w lokalnym środowisku, bo tylko to gwarantuje trafność sformułowania celów rewitalizacji oraz adekwatność przedsięwzięć rewitalizacyjnych. To właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji określili hierarchię zdiagnozowanych problemów, wskazując w ten sposób swoje priorytety w zakresie jakości życia. Pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji dokonano na podstawie analizy desk research zgromadzonych danych statystycznych i dwóch technik badań jakościowych:

zogniskowanych wywiadów grupowych; wywiadów z liderami lokalnymi z obszaru rewitalizacji.

11.1.4. Tworzenie Gminnego Programu Rewitalizacji

Także w tym przypadku zdecydowano się na szeroki proces uspołecznienia oraz włączenia i zaangażowania mieszkańców gminy Trzyciąż w tworzenie Programu.

Pierwszym etapem były szerokie konsultacje internetowe listy działań i projektów rewitalizacyjnych. Moderatorom procesu chodziło o to, by w maksymalnie dużym stopniu zaangażować lokalną społeczność w proces współdecydowania o kierunkach podejmowanych działań. Z tego względu zdecydowano się na zamieszczenie na specjalnym formularzu wstępnej listy zadań rewitalizacyjnych z prośbą o:

wskazanie 3 zadań priorytetowych dla rozwiązania zdiagnozowanych problemów społecznych, gospodarczych, przestrzennych i środowiskowych;

wskazanie zadań dodatkowych, ważnych z punktu widzenia respondenta, a nieujętych na wstępnej liście.

Działanie to miało na celu zaangażowanie lokalnej społeczności w proces współdecydowania o wyborze najważniejszych zadań i projektów, które będą w jak największym stopniu odpowiadać na społeczne zapotrzebowanie i wpływać na poprawę sytuacji na obszarze uznanym za wymagający rewitalizacji.

W ten sposób opracowano listę działań i projektów rewitalizacyjnych, które udało się – w drodze konsultacji – ułożyć w sposób obrazujący priorytety i oczekiwania lokalnej społeczności gminy Trzyciąż.


S t r o n a |111

Ostatnim elementem partycypacji były warsztaty rewitalizacyjne zorganizowane na obszarze rewitalizacji w dniu 4 października 2016 roku (warsztaty i spotkanie z lokalnymi liderami w Izbie Regionalnej w Imbramowicach oraz spacer rewitalizacyjny w Ściborzycach). W spotkaniu wzięli udział lokalni liderzy z całego obszaru rewitalizacji. W trakcie spotkań - analizując uzyskane wyniki dotyczące hierarchicznego układu zadań – zastanawiano się nad priorytetami w zakresie działań rewitalizacyjnych, które zostały zasygnalizowane przez lokalną społeczność.

W ten sposób zdefiniowano wizję rewitalizacji, cele strategiczne i wiodące kierunki interwencji, które wynikają ze wszystkich wcześniejszych etapów konsultacji społecznych i są ujęte w formie ostatecznej listy projektów rewitalizacyjnych.

Rysunek 40. Spotkanie z lokalnymi liderami w Imbramowicach

Źródło: Peridea

Dodatkowo przedmiotem warsztatów było znalezienie lokalnych liderów, którzy mogliby propagować ideę rewitalizacyjną wśród mieszkańców i umieliby wciągnąć lokalną społeczność do aktywnych działań na rzecz swoich „małych ojczyzn”. W trakcie warsztatów udało się także opracować założenia wiodących projektów rewitalizacyjnych i przekazać je pracownikom Urzędu Gminy Trzyciąż do dalszego (formalnego) opracowania, tak aby mogły być wdrożone w życie w najbliższym czasie (z uwzględnieniem posiadanych środków finansowych).

Rysunek 41. Spacer rewitalizacyjny w Ściborzycach

Źródło: Peridea

11.1.4.1. Konsultacje społeczne Gminnego Programu Rewitalizacji

Zgodnie z zapisami ustawowymi opracowany Program został poddany konsultacjom społecznym. Ogłoszenie o konsultacjach zamieszczono w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPie, a po 7 dniach od zamieszczenia informacji rozpoczęto proces konsultacji.

Jednocześnie dokument przesłano do zaopiniowania instytucjom wskazanym w art. 17, ustęp 2, tiret 4 a i b. Ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji.


112 | S t r o n a

11.2. Partycypacja społeczna na etapie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji

11.2.1. Mechanizmy włączania w proces rewitalizacji mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy

Szerokie upowszechnianie informacji o rewitalizacji i partycypacyjny model opracowywania Gminnego Programu Rewitalizacji będzie się przekształcał w partycypacyjny model wdrażania, a wokół grupy uczestniczącej w pracach nad dokumentem będą pojawiały się kolejne podmioty lokalne angażujące się w działania rewitalizacyjne.

11.2.2. Komitet Rewitalizacji

Włączenie lokalnych społeczności w działania rewitalizacyjne to warunek konieczny do osiągnięcia głównego celu rewitalizacji, czyli poprawy jakości życia. Mieszkańcy muszą mieć poczucie, że zmiany w ich otoczeniu kształtowane są z myślą o nich i przy ich udziale. Zostanie im to zapewnione m.in. poprzez możliwość uczestnictwa w pracach Komitetu Rewitalizacji. Stanowi on forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełni funkcję opiniodawczo-doradczą wójta. Komitet Rewitalizacji uprawniony jest do wyrażania opinii oraz podejmowania inicjatyw rozwiązań odnoszących się do rewitalizacji gminy Trzyciąż. W jego skład wchodzą:

przedstawiciele Urzędu Gminy Trzyciąż i jednostek organizacyjnych; przedstawiciele Rady Gminy Trzyciąż; przedstawiciele każdego podobszaru zdegradowanego delegowani przez organy

stanowiące jednostek pomocniczych wchodzących w skład danego podobszaru zdegradowanego;

przedstawiciele sektora społecznego (organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, działających na terenie gminy Trzyciąż);

przedstawiciele podmiotów prywatnych (prowadzących działalność gospodarczą na obszarze zdegradowanym);

przedstawiciele mieszkańców. Prace nad powołaniem Komitetu Rewitalizacji rozpoczęto już w momencie dokonywania

delimitacji, wychodząc z założenia, że ciało powinno zostać powołane możliwe szybko, aby mogło być zaangażowane w proces tworzenia Gminnego Programu Rewitalizacji. Uchwała Rady Gminy Trzyciąż w sprawie określenia zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji została przyjęta 28 września 2016 roku (Uchwała nr XXVI/225/2016 Rady Gminy Trzyciąż). Zgodnie z przyjętym regulaminem odbył się także otwarty nabór na członków Komitetu, w efekcie którego wójt powoła skład Komitetu Rewitalizacji. Komitet Rewitalizacji będzie podstawowym narzędziem dalszego rozwijania i aktualizowania dokumentu. Ponadto będzie upowszechniał informacje o samym Programie, jak i jego efektach wśród lokalnej społeczności oraz pozyskiwał informacje o nowych pojawiających się potrzebach, które powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w aktualizacji Programu.

11.2.3. Partnerstwo – zasady współpracy pomiędzy sektorem publicznym, społecznym i gospodarczym

Wdrażanie projektów rewitalizacyjnych na zdegradowanym obszarze gminy Trzyciąż nie ma szans powodzenia bez udanej współpracy pomiędzy sektorem społecznym, gospodarczym i publicznym.

W związku z tym określenie zasad i sposobów współuczestnictwa wszystkich interesariuszy jest kluczowym elementem osiągnięcia zgodności podejmowanych działań


S t r o n a |113

z potrzebami i oczekiwaniami społeczności lokalnej, ograniczenia występowania konfliktów oraz kosztów ich rozwiązywania, a także podstawą wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego.

Współpraca międzysektorowa w realizacji zapisów Gminnego Programu Rewitalizacji odbywać się będzie w trzech zintegrowanych wymiarach:

merytorycznym – poprzez wspólne podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów;

organizacyjnym – polegającym na angażowaniu specyficznych i unikalnych zasobów oraz kompetencji charakterystycznych dla danego sektora i wzajemnym ich uzupełnianiu podczas realizacji wspólnych projektów;

finansowym – opierającym się na współudziale finansowym wszystkich partnerów poprzez zapewnienie wkładu własnego w realizację określonych przedsięwzięć i wykorzystanie koncepcji partnerstwa publiczno-prywatnego.

Partnerstwo trzech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego, opiera się na podstawowych zasadach stanowiących fundament wspólnych działań: respektowanie własnych potrzeb, możliwości i dążenie do osiągnięcia kompromisu, przejrzystość podejmowanych działań, otwarty dialog z mieszkańcami.

Rola partnerskiej współpracy w procesie rewitalizacji obszarów objętych kryzysem jest szczególnie istotna zarówno z punktu widzenia społecznej użyteczności Programu, jak i wymogów stawianych przez Unię Europejską. W tym celu już na etapie konstruowania Programu ogromną rolę – zarówno opiniotwórczą, jak i ważnego kreatora zdarzeń w Programie, a także niezwykle istotny element uspołecznienia i promocji samego Programu - przypisano Komitetowi Rewitalizacji składającemu się z przedstawicieli gminy, jednostek gminnych, lokalnych przedsiębiorców, przedstawicieli organizacji pozarządowych, partnerów społecznych i mieszkańców obszaru zdegradowanego.

Kluczowe było wyłonienie członków Komitetu Rewitalizacji już w trakcie prac nad opracowywaniem Gminnego Programu Rewitalizacji, aby włączyć ciało doradcze w proces przygotowawczy. Wydaje się, iż tak silne umocowanie w procesie realizacji Programu czynnika społecznego i niezależnego gwarantuje wypracowanie spójnego i wspólnego sposobu działania ponad jednostkowymi celami partnerów procesu (władz lokalnych, beneficjentów Programu, podmiotów włączanych) i da rzeczywisty impuls do rozwoju terenów rewitalizowanych i w konsekwencji całej gminy.

Ponadto dla pełniejszego zrealizowania zasad partnerstwa planuje się także wykorzystać następujące instrumenty:

Stworzone zostanie w ramach działalności Operatora Programu tzw. Centrum Jednej Wizyty (One Stop Centre), pozwalającego w jednym miejscu i krótkim czasie na uzyskanie pełnej informacji o:

o możliwościach zainwestowania, o możliwościach pozyskania partnera, o przetargach i konkursach ofert organizowanych w ramach realizacji Programu.

Uwzględniona zostanie w bieżącej pracy Urzędu Gminy Trzyciąż potrzeba koordynacji działań programowych i planistycznych, dostosowanych do zapisów Programu Rewitalizacji, co bezpośrednio łączy się z możliwością wykorzystywania Programu do poszerzania bazy inwestycji publicznych oraz do włączania partnerów społecznych w system finansowania i realizacji gminnych inwestycji;

Wykorzystanie strony internetowej gminy m.in. do: o public relations Gminnego Programu Rewitalizacji z informowaniem

o warunkach włączenia się do Programu z nowymi działaniami i projektami (aktualizacja Programu),

o prowadzenia bazy „Znajdź partnera do projektu”, o informowania o możliwości pozyskania środków na projekty związane z celami

rewitalizacji. Inicjowanie i organizowanie dyskusji publicznej związanej z istotnymi fazami

procesu rewitalizacji, bądź zmianami mogącymi wpłynąć na jego realizację z udziałem: przedstawicieli władz, regionu, instytucji uczestniczących w realizacji polityki


114 | S t r o n a

regionalnej, Operatora, Komitetu Rewitalizacji i innych zainteresowanych partnerów społeczno-gospodarczych (przedstawicieli organizacji pozarządowych, nauki, kultury, biznesu, samorządów zawodowych, itp.).

11.2.4. Instrumenty wsparcia beneficjentów działań rewitalizacyjnych

Poza działaniami informacyjnymi (wymienione w rozdziale Promocja i informacja) warto wykorzystywać narzędzia, których celem jest wsparcie beneficjentów Gminnego Programu Rewitalizacji:

Szkolenia i seminaria dla instytucji zaangażowanych we wdrażanie Programu Rewitalizacji oraz beneficjentów i potencjalnych beneficjentów, na temat m.in.: możliwości udziału w Programie (aktualizacji), zarządzania projektami, monitorowania realizacji projektów, zasad finansowania projektów;

Nadzór i wparcie (organizacyjne, doradcze, techniczne) beneficjentów Programu Rewitalizacji przy wypełnianiu obowiązków promocyjnych, związanych z unijnym źródłem finansowania.

11.2.5. Instrumenty włączające społeczność lokalną w działania rewitalizacyjne

Wśród działań skierowanych do społeczności lokalnej będą wykorzystywane następujące instrumenty:

festyny, święta ulicy/sołectwa; warsztaty dot. przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz wspólnego podejmowania nowych

aktywności realizowane z uwzględnieniem technik partycypacyjnych (np. world cafe, narada obywatelska, spacery badawcze, kawiarnia obywatelska);

lekcje w szkołach poświęcone rozwojowi społeczno-gospodarczemu i rewitalizacji; konkursy na koncepcje architektoniczno-urbanistyczne zagospodarowania terenów

rewitalizowanych; konkursy w mediach (plastyczne, fotograficzne); uroczystości związane z zakończeniem realizacji projektów.

11.3. Partycypacja społeczna na etapie oceny efektów Gminnego Programu Rewitalizacji

Niezbędnym elementem zarządzania procesem rewitalizacji jest uwzględnianie w nim udziału społecznego nie tylko na etapie planowania i wdrażania, ale także w momencie oceny efektów wdrożenia Gminnego Programu Rewitalizacji. Konieczne jest podsumowanie efektów procesu rewitalizacji oraz prognoza ich trwałości, efektów synergicznych i mnożnikowych. Ten etap, z tego względu, że ostatni, jest często pomijany, jednak nie można do tego dopuszczać. Celem oceny końcowej nie jest bowiem tylko zweryfikowanie, czy cele rewitalizacji zostały w pełni osiągnięte, czy też nie. Celem jest również ocena trwałości osiągniętego stanu, w tym przede wszystkim trwałości dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji. Celem jest także podjęcie decyzji o ewentualnym przedłużeniu działań rewitalizacyjnych oraz ich zaprojektowanie. Przeprowadzenie tego etapu nie jest możliwe bez udziału mieszkańców.

Ocena Programu powinna obejmować diagnozę czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych i techniczno-środowiskowych obszaru rewitalizacji, opartą na wskaźnikach oraz opinii mieszkańców. Partycypacja społeczna na etapie oceny rewitalizacji uwzględnia aktywny udział mieszkańców poprzez uczestnictwo w pracach Komitetu Rewitalizacji oraz w szerokich konsultacjach społecznych.

Formy i narzędzia aktywnego włączenia mieszkańców w ocenę efektów Gminnego Programu Rewitalizacji wykorzystywane na końcowym etapie:

badania sondażowe na temat oceny procesów rewitalizacji,


S t r o n a |115

ankiety z wykorzystaniem mediów społecznościowych: sondy na stronie www, wydarzenia na facebooku,

badania fokusowe dot. jakości życia na obszarze rewitalizacji, debata z władzami publicznymi na temat rewitalizacji, analiza postrzegania przez mieszkańców zmian na obszarze rewitalizacji, debaty publiczne, warsztaty sektorowe, festyny, święta miejscowości połączone z prezentacją efektów rewitalizacji, konkursy, spacery rewitalizacyjne, warsztaty z mieszkańcami (world cafe, kawiarenka obywatelska). Opisywane instrumenty powinny każdorazowo być dostosowane do lokalnych warunków

oraz możliwości działania. Dla partycypacji społecznej w rewitalizacji ważne są przy tym umiejętności osób animujących proces oraz ich otwartość na współpracę z mieszkańcami i ich organizacjami. Bez owej otwartości i pełnej gotowości do współpracy instrumenty partycypacji nie będą spełniały swej roli.


116 | S t r o n a

ZAŁĄCZNIK

Mapa gminy Trzyciąż obrazująca podstawowe kierunki zmian funkcjonalno-przestrzennych obszaru rewitalizacji (opracowana z wykorzystaniem treści mapy o skali 1:5 000).

Gminny Program Rewitalizacji...Gminny Program Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 2 | S...

Documents

Transcript of Gminny Program Rewitalizacji...Gminny Program Rewitalizacji Gminy Trzyciąż na lata 2016-2023 2 | S...