STRONA TYTUŁOWA:

INWESTORGmina Wrocław pl. Nowy Targ 1-8, 50-141 Wrocławreprezentowana przezZarząd Zieleni Miejskiej

UMOWA DPIR.611.20.2017NAZWAINWESTYCJI

ZAGOSPODAROWANIE TERENU POŁOŻONEGO PRZYULICY ŚW. MARCINA WE WROCŁAWIU WRAZ Z

REMONTEM ZABYTKOWYCH MURÓW OBRONNYCHOSTROWA TUMSKIEGO NA ODCINKU WZDŁUŻ

BULWARU KS. ZIENKIEWICZA WE WROCŁAWIU 2 i 3 ETAP INWESTYCJI

ADRES INWESTYCJI

ul. Św. Marcina we Wrocławiu, działki nr: 11, 12, 13/2; AM-27; Obręb Plac Grunwaldzki

KATEGORIA OBIEKTU Kategoria IV — elementy dróg publicznychKategoria VIII - inne budowle, Kategoria XXVI - sieci

NAZWAOPRACOWANIA PROJEKT WYKONAWCZY

BRANŻA ARCHITEKTURA, KONSTRUKCJA

DATA 20.02.2018r.

1

IMIĘ, NAZWISKO BRANŻA NR UPR. PODPIS

architekturaPROJEKTANT

dr inż. arch. Tomasz Myczkowski

architektonicznabez ograniczeń

LOIA/4/2003/GW

20.02.2018

SPRAWDZAJĄCYdr inż. arch. Maciej Stojak

architektonicznabez ograniczeń

185/00/DUW20.02.2018

Program prac konserwatorskich OPRACOWAŁ

mgr Agnieszka Witkowska

Konserwator zabytków dyplom UMK w Toruniu nr 1746

20.02.2018

konstrukcja OPRACOWAŁ

mgr inż. Marek Koźbiał

konstrukcyjno-budowlanabez ograniczeń

159/DOŚ/06

20.02.2018

SPRAWDZIŁmgr inż. Wanda Ilków

konstrukcyjno-budowlanabez ograniczeń

93/92/UW

20.02.2018

zieleńOPRACOWAŁ

mgr inż.Angelika Kuśmierczyk-Jędrzak

architektura krajobrazu

20.02.2018

SPIS ZAWARTOŚCI OPRACOWANIA:

STRONA TYTUŁOWA:......................................................................................................................................1SPIS ZAWARTOŚCI OPRACOWANIA:............................................................................................................2 SPIS RYSUNKÓW..............................................................................................................................................2WYKAZ ZAŁ ĄCZNIKÓW I UZGODNIEŃ :.....................................................................................................3

opis techniczny.........................................................................................................................................................41. PODSTAWA OPRACOWANIA:.....................................................................................................................42. DANE EWIDENCYJNE..................................................................................................................................43. PRZEDMIOT PLANOWANEJ INWESTYCJI...............................................................................................44. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA .................................................................................................................65. STAN ISTNIEJĄCY ........................................................................................................................................66. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA TERENU .........................................................................................106.1. Założenia do projektu...................................................................................................................................106.2. ZGODNOŚĆ PROJEKTU z MPZP ............................................................................................................106.3. WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW.........................................................................................................116.4. DANE OKREŚLAJĄCE WPŁYW EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ.........................................................116.5. OCHRONA ŚRODOWISKA......................................................................................................................116.6. OBSZAR ODDZIAŁYWANIA OBIEKTU................................................................................................126.7. ODPROWADZENIE WÓD OPADOWYCH..............................................................................................127. ROZWIĄZANIA PROJEKTOWE ................................................................................................................127.1. Roboty ziemne i przygotowanie podłoża.....................................................................................................137.2. Przekroje konstrukcyjne...............................................................................................................................137.3. Remont pozostałości murów obronnych......................................................................................................137.4. PROGRAM KONSERWACJI I RESTAURACJI ZABYTKOWYCH MURÓW RELIKTÓW ZAMKU PIASTOWSKIEGO NA TERENIE REKREACYJNYM PRZY UL. ŚW. MARCINA WE WROCŁAWIU. 179. ZIELEŃ...........................................................................................................................................................2210. KONSTRUKCJA..........................................................................................................................................2713. WYTYCZNE TECHNOLOGICZNE WYKONANIA ROBÓT..................................................................2714. INFORMACJA DOTYCZĄCA BIOZ.........................................................................................................2815. WYKAZ NIEISTOTNYCH ODSTĄPIEŃ OD PROJEKTU BUDOWLANEGO......................................28

SPIS RYSUNKÓW

2

Lp.Nazwa rysunku skala Nr rysunku

1. ORIENTACJA 1:5000

2. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA TERENU 1:500 PZT-1

3. PLAN SYTUACYJNY – RYSUNEK NAWIERZCHNI 1:250 PZT-2

4. PLAN TYCZENIA 1:250 PZT-3

5. PLAN WARSTWICOWY 1:250 PZT-4

6. INWENTARYZACYJA NAWIERZCHNI 1:250 PZT-5

7. MAŁA ARCHITEKTURA 1:500 6

8. REMONT MURU 1:50 7

WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW I UZGODNIEŃ :3

L.p.

ZAŁĄCZNIKstrona

1. Decyzja Nr 380/2018 zmiana pozwolenia konserwatorskiego 30-31

2. Uzgodnienie koordynatora projektu plastycznego wystroju miasta 32

3. Decyzja DWKZ Nr 2160/2017 pozwolenie na prowadzenie badań archeologicznych 33-36

4. Decyzja Nr 15/2018 pozwolenie konserwatorskie 37-39

5. Decyzja Nr 374/2018 pozwolenie konserwatorskie 40-42

6. Uzgodnienie ZDiUM w zakresie zagospodarowania terenu 43-44

7. Protokół z Narady Koordynacyjnej Nr: ZKK17.TZ.6630.4273.2018 45-47

8. Uzgodnienie TAURON DYSTRYBUCJA S.A. z dnia 15.01.2018r. 48-49

9. Uzgodnienie Polskiej Spółki Gazownictwa 50-51

10.

11.

12.

13.

14.

15.

opis techniczny

1. PODSTAWA OPRACOWANIA:

1. Umowa z Zarządem Zieleni Miejskiej nr: DPIR.611.20.20172. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 Prawo Budowlane (Dz.U.2010 nr 243, poz. 1623 - teks jednolity) z

późniejszymi zmianami.3. Ustawa z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2003 nr 80,

poz. 717) z późniejszymi zmianami.4. Wizja lokalna i inwentaryzacja stanu istniejącego5. Ekspertyza budowlana stanu technicznego murów obronnych6. Uzgodnienia i wytyczne Zamawiającego7. Opracowania kartograficzne: Podkład mapowy skala 1:500 wraz z pomiarami uzupełniającymi 8. Inwentaryzacja dendrologiczna opracowana w sierpniu 2017 roku.9. Pozwolenie na budowę Nr 6242/2017 z dnia 13.11.2017r.

2. DANE EWIDENCYJNE

2.1. Lokalizacja inwestycji: Teren znajdujący się po południowej stronie ul. Św. Marcinawokół kaplicy św. Marcina, działki nr: 11, 12, 13/2, AM-27; Obręb Plac Grunwaldzki.

2.2. Inwestor: Gmina Wrocław pl. Nowy Targ 1-8, 50-141 Wrocław, reprezentowana przez Zarząd Zieleni Miejskiej, ul.Trzebnicka 33, 50-231 Wrocław

2.3. Projektant: dr inż. arch. Tomasz Myczkowski Pracownia Projektowa Myczkowski, 51-152 Wrocław, ul.Micińskiego 6a

2.4. Nazwa przedsięwzięcia: Zagospodarowanie terenu położonego przy ul. Św. Marcina we Wrocławiu – 2 i 3 etap inwestycji.

2.5. Faza projektu: PROJEKT WYKONAWCZY.

3. PRZEDMIOT PLANOWANEJ INWESTYCJI

Przedmiotem całej inwestycji jest zagospodarowanie terenu pomiędzy ulicą św.Marcina, a bulwarem Ks. Aleksandra Zienkiewicza (w podziale na 3 etapy inwestycji).

Granicę nieregularnego obszaru zainwestowania stanowią:- od południa: krawędź chodnika wzdłuż bulwaru (skarpa i pozostałości

średniowiecznego muru obronnego Zamku Książąt Piastowskich)- od północy: ściek wzdłuż ulicy św. Marcina;- od zachodu: granica zrealizowanego etapu zagospodarowania terenu;- od wschodu: mur wydzielający teren Orphanotropheum (Katedralna 4).

Przedmiotowy teren w ramach podziału na poszczególne działki odpowiednio należy doZarządu Zieleni Miejskiej (dz. 13/2) oraz Zarządu Dróg i Utrzymania Miasta (dz. 11) weWrocławiu (własność Gminy Wrocław). Teren wokół kościoła św. Marcina (dz. 12) jestwłasnością Archidiecezji Wrocławskiej.

Przestrzennie teren zagospodarowania stanowi otoczenie kościoła św. Marcina,inwestycja została podzielona na trzy etapy (etapy 2 i 3 przedmiotowe dla niniejszegoopracowania, etap 1 uzyskał decyzję pozwolenia na budowę Nr 6246/2017 wydaną13.11.2017r.):

Etap 1 – obecnie zakończony fragment zagospodarowania terenu przy pomnikupapieża Jana XXIII, stanowiący zakończenie kompozycji kamiennych ław, zieleni inawierzchni zrealizowanej w 2016 r.

Etap 2 - teren pomiędzy kościołem i murem (podzielony dla potrzebkosztorysowych na podetapy 2 i 2a (2a dotyczy działki nr 12).

4

Etap 3 - skarpa ziemna porośnięta trawą i drzewami wraz z remontem muruZamku Książąt Piastowskich.

Zakres niniejszego zamierzenia inwestycyjnego obejmuje wykonanie następujących robótbudowlanych:

- czasowy demontaż słupków ORD wzdłuż ulicy- demontaż krawężnika wzdłuż ulicy i granicy działki nr 12- delikatny demontaż płyt graniowych (do powtórnego wykorzystania)- demontaż płyt chodnikowych betonowych 35x35cm (do utylizacji)- demontaż fragmentu nawierzchni jezdni wraz ze ściekiem z kostki 18/20cm

w celu skorygowania ukształtowania wysokościowego dla zapewnienia skutecznegoodwodnienia powierzchniowego w kierunku istniejącego wpustu;

- demontaż tymczasowego krawężnika wykonanego na styku etapów I i II- demontaż połówek płyt kończących układ na granicy etapów, w celu jego

kontynuacji poprzez uzupełnienie całymi płytami z zapewnieniem wiązania wzoru;- wykonanie betonowego fundamentu pod granitową ławę i montaż

granitowej ławy (faktura, kształt, kolor, sposób opracowania detalu w nawiązaniu dowykonanych w 2015 r.);

- kontynuacja nowego krawężnika i ciągu płyt chodnikowych do ceramicznejnawierzchni podkreślającej kształt dawnej przypory;

- montaż obrzeża granitowego wyznaczającego zakres opaski żwirowej;- montaż ekobordu wyznaczającego zakres opaski żwirowej na styku z

trawnikiem;- wykonanie opaski żwirowej z kamienia polnego pod granitową ławą i

wzdłuż muru;- wykonanie fundamentów pod projektowane latarnie wraz z ułożeniem kabli

zasilających i montażem słupów;- wykonanie instalacji nawadniającej zieleń (również w 1 etapie inwestycji);- montaż skrzynek rozsączających z dwoma wpustami kamiennymi w miejscu

zaniżenia terenu;- wykonanie nawierzchni z płyt z odzysku na nowej podbudowie (w tym segregacja

płyt o równych krawędziach, docinka płyt z „postarzeniem” krawędzi przezmłotkowanie, nowe ukształtowanie wysokościowe i montaż płyt z dystansem 13-15cm przewidzianym na zieleń oraz od strony ulicy w miejscu ciągu pieszego nastyk);

- wykonanie nawierzchni z kamienia polnego spoinowanego miałem bazaltowymwokół kościoła;

- wykonanie odwodnienia powierzchniowego terenu w postaci indywidualniekształtowanego ścieku z ozdobnymi kamiennymi wpustami;

- wykonanie nawierzchni z kostki kamiennej 18/20cm jako rozwiązaniealternatywne dopuszczone w przypadku mniejszego niż zakładany odzysku płytkamiennych;- nasadzenia trzech drzew oraz wycinka wytypowanych krzewów, - zakładanie i rekultywacja trawników, w tym wymiana starej podbudowy na

ziemię urodzajną w miejscach po nawierzchni;- prace pielęgnacyjne na zieleni istniejącej, prześwietlenie drzew, wycięcie

niższych konarów od strony muru, podcięcie dolnych gałęzi świerków i żywotników w celuekspozycji muru;

- montaż koszy na śmieci;- montaż zdemontowanych słupków ORD wzdłuż ulicy (postulowana prostsza

forma mniej dekoracyjna).- remont i rekonstrukcja średniowiecznego muru obronnego wraz z

częściowym odkopaniem muru na niezbędną głębokość, wykonaniem badańarcheologicznych, zabezpieczeniem muru przed zawilgoceniem i niekorzystnym wpływemzieleni. Powyższe z uwzględnieniem zachowania zieleni istniejącej i w formie imitującej„trwałą ruinę”;

Pełen zakres realizacji inwestycji wymaga zachowania kolejności wykonywania robót jakponiżej:

− prace rozbiórkowe,− badania archeologiczne i remont murów obronnych

5

− prace fundamentowe pod granitowe ławy i latarnie− roboty instalacyjne (zasilanie oświetlenia, demontaż instalacji gazowej

wraz z istn. latarnią, zasilanie nawodnienia, montaż studni chłonnej i przykanalików)- osadzenie nowych obrzeży- prace nawierzchniowe – w tym korytowanie, wymiana gruntu na ziemię

urodzajną i nowe ukształtowanie terenu, wykonanie nawierzchni z płyt granitowychnowych, płyt granitowych z odzysku, kostki kamiennej 18/20cm.

- montaż elementów małej architektury (stojaki na rowery, kosze na śmieci,latarnie, granitowe ławy)

− sadzenie drzew i krzewów oraz zakładanie trawników.

Wszystkie roboty budowlane należy etapować w sposób ograniczający dewastacjęwykonanych docelowo fragmentów zagospodarowania przez transport i ruch ciężkiegosprzętu, w tym ochronie podlegają również nawierzchnie tłuczniowe od strony rzeki, nastyku etapów.

4. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA

Niniejsza dokumentacja określa sposób zagospodarowania terenu stanowiącegozachodnie wejście (symboliczną bramę) na teren historycznego Ostrowa Tumskiego,zmiany dotyczą:- uporządkowania terenu zdewastowanego po przebudowie nabrzeża i remoncie kościoła- uatrakcyjnienia funkcjonalnego i wizualnego terenu, - uporządkowania istniejącej zieleni i wykonania nowych nasadzeń;- montażu elementów małej architektury (ławy, oświetlenie)

Niniejsze opracowanie nie zawiera pełnej rekonstrukcji historycznych murów, ajedynie określa założenia remontowe dla zachowania integralności i unikatowościobecnego stanu, umożliwiające utrzymanie obiektu oraz powstrzymanie dynamicznegoprocesu destrukcji i jego bezpowrotnego niszczenia.

Celem opracowania jest opis pełnego zakresu inwestycji, z uwzględnieniemniemożliwego do przewidzenia na etapie projektowania marginesu błędu wynikającego z:

− szacunkowego bilansu płyt „staroużytecznych” możliwych do powtórnegowykorzystania (duża ilość płyt docinanych w trapezy i z licznymi ubytkami),

− trudnego do oszacowania zakresu robót remontowych przy murze przedwykonaniem badań archeologicznych i przed odsłonięciem zabytkowego korpusu.

5. STAN ISTNIEJĄCY

5.1. Obecny sposób zagospodarowania terenu

Ulica św. Marcina – komunikacyjnie stanowi jedyny wyjazd z zachodniej części OstrowaTumskiego oraz czasowy parking dla autokarów wycieczkowych. Wykonana jest z kostkikamiennej 18/20cm, niespoinowanej. Krawędzie tworzą po stronie północnej opornikigranitowe, a wzdłuż kościoła od strony południowej - ściek z kostki 18/20cm,bezpośrednio łączący się z placem wyłożonym płytami kamiennymi, wokół kościoła.Plac ze starych płyt granitowych o spatynowanej fakturze i znacznych rozmiarach jest wstanie technicznym różnym – miejscami złym, pozapadane płyty zostały zdewastowanem.in. przez ciężki sprzęt budowlany prowadzący prace remontowe na nabrzeżu. Płytystraciły również pierwotne ukształtowanie zapewniające odwodnienie terenu. Jednak podwzględem estetycznym i historycznym stanowią nadal niewątpliwą wartość i wymagająremontu.

Od strony muru zamkowego plac został wydzielony krawężnikiem granitowymgroszkowanym (do przekazania na magazyn ZDiUM) i zróżnicowany materiałowo, tamznajdują się chodniki z płyt betonowych 35x35cm z lat 60-tych XXw (do utylizacji).

6

5.2. Historia miejsca1 Historia i sposób ukształtowania otoczenia kościoła św. Marcina sięga czasów dawnej rezydencji wrocławskich kasztelanów, a później piastowskich książąt dzielnicowych na zachodnim skraju Ostrowa Tumskiego. Z murowanego zamku z XII i XIII wieku, który powstał w miejscu istniejącego od X wieku grodu, zachowały się tylko mocno zniekształcony kościół św. Marcina oraz nieliczne fragmenty w obrębie innych budynków lub pod poziomem terenu. W XIII-XIV wieku cała północna strona terenu ograniczona była budynkiem mieszkalnym ikaplicą. Z pozostałych stron teren zamkowy otoczony był ceglanym murem wysokości rekonstruowanej na 6-7 m. W murach znajdowały się dwie bramy (zewnętrzna "wodna" od zachodu i prowadząca na pozostałą część Ostrowa "grodzka" od wschodu, przy obecnym wschodnim końcu ul. św. Marcina) z wieżami. Około 16-metrowej wysokości wieża od strony Ostrowa zachowała się aż do początku XIX wieku, używana jako więzienie kapituły św. Krzyża; jej fundamenty (o wymiarach około 6,20 x 7,00 m) zachowały się do chwili obecnej pod poziomem jezdni narożnika pl. Kościelnego – przewidziane do remontu na styku z nową nawierzchnią oraz wzdłuż muru.

W XIX w. teren był zabudowany, stały tam kamienice mieszkalne w linii istniejącychmurów. Ważnym etapem historii najnowszej mającym wpływ na ukształtowanie całego terenubyło wzniesienie pomnika papieża Jana XXIII wraz z uporządkowaniem całego terenu w1968 roku. Wówczas wykonano kreację konserwatorską w postaci okładziny ceglanejzachowanych pozostałości murów obronnych.W 2016 roku ukończono zagospodarowanie bulwaru Ks. Zienkiewicza.

5.3. Określenie stanu krajobrazu architektoniczno-urbanistycznego.

Teren postrzegany jest jako uporządkowany oraz zagospodarowany docelowo jednakzdegradowany i pozbawiony wyrazistej struktury przestrzennej.

Zwraca uwagę niski stopień czytelności kompozycji i zaburzenie hierarchii ważnościelementów zagospodarowania (zabytkowe mury, kościół św. Marcina) oraz dominujefunkcja parkingowa, w tym dla autokarów wycieczkowych. Informacja o reliktacharcheologicznych i wartościach historycznych jest szczątkowa w postaci niewielkiejtabliczki z opisem.

5.4. Nawierzchnie istniejące

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje nawierzchni, wynikające z czasu ich wbudowania:

1. płyty granitowe i kostka kamienna 18/20cm jezdni (XIXw.)2. chodniki z płyt betonowych (zagospodarowanie terenu z 1968r.)3. plac wokół kościoła z płyt granitowych starych (zagospodarowanie terenu z 1968r.).

zestawienie powierzchni [m2]

Lp. Rodzaj nawierzchni Etap 1 Etap 2 - GminaWrocław

Etap 2 - KuriaMetropolitalna

Etap 3

1. płyty betonowe 35x35cm 25 7522. Płyty granitowe stare 320 289 4673. Zieleń urządzona, rabaty, ... 512 6514. Mur ceglany, nawierzchnia

ceramiczna14 146

5. Kościół wraz z przyporami 3855. Schody, inne... 13Razem 345,0 m2 1553,0 m2 866,0 m2 810,0 m2

1Na podst. http://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_na_Ostrowie_Tumskim_we_Wroc%C5%82awiu

7

5.5. Istniejące sieci i urządzenia podziemne

Przez teren planowanej inwestycji przebiegają sieci: gazowa gA200 (w tymzasilająca zabytkowe oświetlenie gazowe), wodociągowa wa150 (hydrant), kablezasilające istn. oświetlenie.

Nie przewiduje się zmian w istniejącej infrastrukturze podziemnej za wyjątkiemprzebudowy oświetlenia wraz z zasilaniem energetycznym (w tym likwidacja istniejącejlatarni gazowej).Wszelkie prace ziemne w pobliżu infrastruktury podziemnej należy wykonywać ręcznie zzachowaniem zasad bezpieczeństwa, zgodnie z treścią uzgodnień i w porozumieniu zwłaścicielami sieci.Sieci nowe wg projektów branżowych.

5.6. Zieleń istniejąca

Na terenie opracowania znajdują się zarówno planowane nasadzenia drzew ikrzewów jak i samosiewy. Wzdłuż muru ceglanego samosiewy drzew z gatunków klonjawor (Acer pseudoplatanus) oraz wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), o pniach częściowowrośniętych w mur. Ponadto przy granicy terenu opracowania wielopniowa robiniaakacjowa (Robinia pseudoacacia) nachylona w kierunku przedmiotowej działki. Na tereniepomiędzy budynkiem kościoła a murem zinwentaryzowano planowane nasadzenia drzew ikrzewów iglastych w układzie swobodnym z gatunków: świerk kłujący (Picea pungens’Glauca’), żywotnik zachodni (Thuja occidentalis) i jałowiec pośredni (Juniperus x media).Przy murze samosiew bzu czarnego (Sambucus nigra). W gazonie przy ulicy grupakrzewów irgi Dammera (Cotoneaster dammeri).

Drzewostan w średnim stanie zdrowotnym, pnie powrastane częściowo w murceglany. Krzewy, z wyjątkiem irgi, w dobrym stanie zdrowotnym.

Szczegółowa inwentaryzacja zieleni w tabeli poniżej.

8

mgr inż. Angelika Kuśmierczyk-Jędrzak

architekt krajobrazuwrzesień 2017 r.

9

6. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA TERENU

6.1. Założenia do projektu

Drugi i trzeci etap zagospodarowania terenu wpisują się w rozwiązaniacharakterystyczne dla Ostrowa Tumskiego, t.j. materiał kamienny tzw. „staroużyteczny”przewidziany jako kontynuacja placu wokół kościoła.

Głównym założeniem zagospodarowania jest zmniejszenie do racjonalnegominimum śladu węglowego inwestycji zakładającej:

− powtórne wykorzystanie istniejącego materiału kamiennego,− maksymalizacja powierzchni zieleni, − ograniczenie do minimum wycinki drzew, − gospodarka wodami opadowymi zakładająca ich rozsączanie w terenie.

W ramach remontu średniowiecznego muru obronnego, będącego w stanie trwałejruiny wyklucza się jakiekolwiek prace rekonstrukcyjne.

Z uwagi na brak możliwości precyzyjnej oceny stanu technicznego2 pozostałościśredniowiecznych murów oraz braku dostępu do wielu elementów na etapieprojektowania (elementy zakryte, częściowo zakryte, zabudowane, przerośniętezielenią...), część wyszczególnionych w projekcie prac określono opisowo i szacunkowo idopiero podczas robót budowlanych po odsłonięciu należy stwierdzić trafność założeńprojektowych. Nie wyklucza się występowania w remontowanym murze miejscawaryjnych nie wykazanych w niniejszej dokumentacji.

Pełen zakres realizacji inwestycji wymaga zachowania kolejności wykonywania robótzapewniającej bezpieczeństwo konstrukcji murów, osób trzecich z zapewnieniemszczelności tymczasowego pokrycia i odwodnienia zabezpieczającego przed zalaniem izawilgoceniem fragmentów odsłanianych murów.Uwaga: ze wzgl. na zły stan techniczny murów, prace remontowe muszą odbywać się nawygrodzonym i zabezpieczonym terenie zgodnie z planem BIOZ, a prace rozbiórkowe izabezpieczające należy wykonywać zgodnie ze sztuką budowlaną i pod nadzoremkonserwatorskim.

6.2. ZGODNOŚĆ PROJEKTU z MPZP

Przedmiotowy teren znajduje się w zakresie uchwalonego planu miejscowego:

UCHWAŁA NR XIII/442/99 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 21 października 1999 roku wsprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru -OSTRÓW TUMSKI - WYSPY - OGRÓD BOTANICZNY we Wrocławiu.

Ustalenia (skrót):

1) strefa "A" ścisłej ochrony konserwatorskiej, gdzie obowiązuje priorytet działań konserwatorskich nad wszelką działalnością inwestycyjną,

2 Podsumowując analizy metod obliczeniowych konstrukcji murowych dla obiektów w ruinie należy stwierdzić iż

- brak jest metod obliczeniowych opisujących wystarczająco dokładnie nośność zabytkowych konstrukcji murowych lub kamiennych,

– brak jest wskazań i zaleceń, odnośnie rodzaju i zakresu analiz jakie należy przeprowadzać dla tego typu konstrukcji,

– brak jest wskazań i zaleceń odnośnie rodzaju norm jakie należałoby stosować – lub stosowanie jakich byłoby niewłaściwym.

Nicer Tomasz - ANALIZA NOŚNOŚCI RUIN – RUINA JAKO ELEMENT NOŚNY [w:] OCHRONA, KONSERWACJA I ADAPTACJA ZABYTKOWYCH MURÓW. Praca zbiorowa pod redakcją Bogusława Szmygina. Lubelskie Towarzystwo Naukowe Politechnika Lubelska Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Lublin – Warszawa 2010

10

2) strefa "W" ochrony archeologicznej, gdzie obowiązuje przeprowadzaniewyprzedzających kompleksowych badań archeologiczno-architektonicznych.

Obszar objęty planem wpisany do rejestru zabytków pod nr 213 z dnia 12 maja 1967r.,a zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. uznany za "pomnik historii" podlega ochronie prawnej w myśl przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U. z 1962 r. nr 10 poz. 48 ze zmianami).

Obowiązuje:- usunięcia dysharmonizujących obiektów architektonicznych i nieodpowiedniej zieleni, - rekonstrukcja historycznych założeń ogrodowych ozdobno-użytkowych, - układ bulwarów spacerowo-widokowych i wydzielonych ciągów pieszych, - z Bulwaru przy kościele św. Marcina - obowiązuje zachowanie widoku na północną fasadę kościoła Najświętszej Marii Panny, mosty Tumski i Młyńskie.- ogród w południowo-zachodniej części powinien uzyskać uczytelnienie dawnych fortyfikacji Zamku Piastowskiego z wykorzystaniem historycznego detalu architektonicznego, a w południowo-wschodniej części uczytelnienie dawnych fragmentówpóźnoromańskiej kaplicy, wskazane wkomponowanie fragmentów późnoromańskiej kaplicy w pieszą część ul. św. Marcina.

Wyznacza się spacerowo-widokowy "Bulwar św. Marcina" z widokiem na fasadę kościoła NMP i mosty Tumski i Młyńskie oraz określa się następujące zasady zagospodarowania:

a) bulwar o szerokości min. 7 m,

b) w zieleń wkomponować zabytkowe mury Zamku Piastowskiego w oparciu o szczegółowe ustalenia i wymogi konserwatorskie,

c) wschodnia część bulwaru zakończona punktem widokowym,

d) w przestrzeń bulwaru wkomponować istniejące schody i wyznaczone planem punkty widokowe wraz z zejściami do wody,

e) nawierzchnię bulwaru wykonać z mozaiki kamiennej podkreślając kompozycję otwartej przestrzenni publicznej,

6) układ kompozycyjny otwartej przestrzeni publicznej - zieleń i alejki spacerowe w nawiązaniu do historycznych założeń ogrodowych.

6.3. WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW

Przedmiotowy teren znajduje się w strefa "A" ścisłej ochrony konserwatorskiej oraz ochrony zabytków archeologicznych. Jest wpisany do rejestru zabytków pod nr 678/213 z dnia 12.05.1967r. jako „Zespół urbanistyczny Ostrowia Tumskiego i wysp: Piaskowej, Bielarskiej, Słodowej i Tamki”, uznany zarządzeniem Prezydenta RP z 08.09.1994r. za Pomnik Historii.

6.4. DANE OKREŚLAJĄCE WPŁYW EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ

Zamierzenie inwestycyjne nie znajduje się w granicach terenu górniczego.

6.5. OCHRONA ŚRODOWISKA

Projektowany obiekt w swym charakterze, cechach nie będzie stanowił zagrożenia dlaśrodowiska oraz higieny i zdrowia użytkowników i ich otoczenia w zakresie zgodnym zprzepisami odrębnymi.

11

6.6. OBSZAR ODDZIAŁYWANIA OBIEKTU

Przedmiotowe zagospodarowanie terenu stanowi remont stanu istniejącego, w związku zczym, inwestycja nie wprowadza żadnych dodatkowych ograniczeń w zagospodarowaniuterenów przyległych. Wyznacza się obszar oddział obiektu w obrębie działki Inwestora.

6.7. ODPROWADZENIE WÓD OPADOWYCH

Projektuje się skierowanie wód opadowych do istniejących wpustów wzdłuż ulicy św.Marcina, za pomocą systemu pochyleń podłużnych i spadków poprzecznych na zasadachobecnych.

Na odcinkach ciągów pieszych projektuje się również skierowanie wód opadowych nateren zielony oraz w miejscach zaniżenia nawierzchni do skrzynek rozsączających.

Szczegóły wg opisu poniżej (Pkt. 12.).

6.8. ZESTAWIENIE POWIERZCHNI PROJEKTOWANYCH

Lp.

Rodzaj nawierzchni Powierzchnia [m2]

1 etap 2 etapGmina Wrocław

2 etap Kuria

Metropolitalna

3 etap

1. Kostka granitowa 8/10-9/11cm surowołupana szara

42

2. Płyty granitowe „staroużyteczne” 92 779 3793. Otoczaki / opaska żwirowa 82,8 88 364. Płyty granitowe nowe 385. ZIELEŃ URZĄDZONA wg zestawienia 166 672 6046. Schody, ławy, inne... 7 7,2 137. Mur ceglany 1468. Ekspozycja muru w nawierzchni – cegła

drogowa12 14 11

9. Kościół wraz z przyporami i schodami (poza zakresem)

385

Razem powierzchnia 345 1553 866 810

BILANS PŁYT „STAROUŻYTECZNYCH”:PŁYTY GRANITOWE ISTNIEJĄCE (łącznie wszystkie etapy): 1076 m2 (zakładany odzyskna poziomie 1000 m2)PŁYTY GRANITOWE PROJEKTOWANE: 1250 m2 (układ z fugą szerokości 15cm, co dajenetto ok. 1000 m2 płyt i 250 m2 fugi wypełnianej ziemią urodzajną i trawnikiem).

7. ROZWIĄZANIA PROJEKTOWE

Zakłada się, że kompozycja ma zawierać cechy porządkujące w kontekście elementówistniejących oraz eksponować treści związane z tożsamością i historią miejsca.Funkcjonalnie tworzy plac związany z rekreacją i miejscem spotkań dla mieszkańców iturystów zwiedzających Ostrów Tumski.

Plac wokół kościoła, stanowi zasadniczą powierzchnię spacerową, zbudowanybędzie z wykorzystaniem istniejących płyt granitowych układanych z dystansemprzerastanym trawą. Od strony ulicy łączy się z jezdnią z kostki 18/20cm, w tej częścidopuszcza się kostkę jako kontynuację wzoru jezdni, ale zapewniającą komfort ruchupieszego w przypadku braku płyt granitowych. Całość ma wizualnie łączyć plac z jezdniądla podkreślenia formy placu – jako terenu dawnego zamku, dla zniwelowanianadrzędności ulicy przecinającej całe założenie. Wokół kościoła nawierzchnia tylkolokalnie pozostaje bez zmian, od strony placu wykonana ma być z kamienia polnegofugowanego miałem bazaltowym – tworząc efekt „kocich łbów”.Na tyłach kościoła powiększono teren zieleni ozdobnej przenikającej się z nawierzchnią zpłyt. Od strony północno-zachodniej zakłada się kontynuację chodnika z nowych płyt

12

granitowych groszkowanych oraz kontynuację krawężnika dla zapewnienia ciągłościkompozycji i równomiernego spadku nawierzchni.

Remont muru zakłada prace konserwatorskie wg opisu poniżej. Wzdłuż muruzaprojektowano pas zieleni w celu uzyskania efektu ekspozycji ruiny muru na trawniku.

Skarpa przed murem przewidziana jest jako zieleń – bez zmian.Małą architekturę, stanowią: uzupełnienie ław kamiennych, kosze na śmieci

KP/KA-A03 (2+1 szt.) oraz stojaki na rowery (4 szt.) - usytuowane przy murze. Oświetlenie terenu stanowią latarnie o formie współczesnej w nawiązaniu do

wykonanych przed pomnikiem (z katalogu BEGA) uzupełnione iluminacją muru iistniejącą iluminacją kościoła.

Słupki ograniczające wjazd na chodnik zaprojektowano przed ciągiem pieszym,aby ograniczyć ryzyko wjazdu samochodu na plac (odtworzenie istniejących, lub zalecanewykorzystanie słupków o prostszej formie).

7.1. Roboty ziemne i przygotowanie podłoża

Podłoże pod posadowienie warstw konstrukcyjnych chodników powinno spełniaćwymagania podłoża kategorii G1 oraz powinno być właściwie zagęszczone iwyprofilowane. Wymagane parametry to wskaźnik zagęszczenia Is ≥ 1.00 i wtórny modułodkształcenia E2 ≥ 60 MPa.

7.2. Przekroje konstrukcyjne

Chodnik z kostki i płyt kamiennych

Rodzaj materiału Warstwa Grubość w cm

Płyty kamienne Ścieralna 10

podsypka cementowo piaskowa 1:3 gr. 3 cm wiążąca 3

Kruszywo łamane o ciągłym uziarnieniu 0/31,5 mm (C90/3) stabilizowane mechanicznie

podbudowa zasadnicza

15

Grunt lub kruszywo naturalne o CBR 20%, k ≥8m/d

warstwa odsączająca.

15

Wyprofilowane i dogęszczone podłoże gruntowe

Razem 43

Zaprojektowano wykonanie obrzeży granitowych o „świetle” 0 cm od stronynawierzchni i 5cm z fazą od strony zieleni.Obrzeże granitowe 10 x 25 cm na ławie betonowej (C 12/15) z oporem (zgodnie zplanem sytuacyjnymi i przekrojami konstrukcyjnymi) w nawiązaniu do wykonanych.

7.3. Remont pozostałości murów obronnych

7.3.1. Założenia wstępne

• Wykluczenie prac rekonstrukcyjnych na tym etapie inwestycji.• Zabezpieczenie substancji historycznej.• Wykonanie zgodnie z oceną stanu technicznego wygrodzenia stref niebezpiecznych i zabezpieczenie konstrukcji awaryjnych.

7.3.1.1. planowane zabiegi konserwacyjne

W wyniku planowanych prac konserwatorskich należy:- zachować, lub odtworzyć obecną formę murów w stanie konserwatorskiej rekonstrukcji- zachować oryginalną substancję wewnątrz korpusu muru- nie dopuścić do zatarcia walorów „oryginalności”, „dawności” i „malowniczości”.

13

7.3.1.2. Prace odkrywkowe i badawcze3.

• Przeprowadzenie pod nadzorem archeologicznym niezbędnych rozbiórek, odgruzowanie fragmentów zawalonych, odkopanie górnych warstw murów oryginalnych i sporządzenie dokumentacji.• Sporządzenie pełnej inwentaryzacji pomiarowo-rysunkowej i fotograficznej po oczyszczeniu obiektu oraz faz niezbędnych rozbiórek.• Zgromadzenie i zabezpieczenie wydobytych elementów muru, które zostaną wykorzystane do odtworzenia rozbieranych fragmentów. • Dokonanie wstępnych prac zabezpieczających, tzw. czasowych, które obejmują nadwyrężone konstrukcje (pęknięte mury, mury pochylone i przerośnięte korzeniami drzew). Oprócz zabezpieczenia o charakterze konstrukcyjnym ważne są zabezpieczenia ewentualnych detali wystroju architektonicznego.

7.3.2. Ocena stanu technicznego

Na obecnym etapie badań wykonano ogólną ocenę stanu technicznego muru w oparciu osondażowe badania makroskopowe ograniczone do podstawowych, dających się ustalićorganoleptycznie cech fizycznych zapraw i budulca, jak barwa, uziarnienie, twardość,kruchość. Stwierdzony zróżnicowany stan techniczny oraz dynamicznie pogłębiającą siędestrukcję (zinwentaryzowano dużą ilość wykruszonych elementów zapraw i cegiełzalegających wzdłuż murów).Liczne przykłady destrukcji technicznej nieobciążonego siłami zewnętrznymi ceglanegomuru wynikają głównie z rodzaju zastosowanego budulca nieodpornego na działaniaczynników atmosferycznych oraz niejednorodnej struktury wewnętrznej samego muru. Mury pierwotnie zostały wzniesione w technice tradycyjnej murowanej z cegły pełnej złukami odciążającymi, po częściowym wyburzeniu stanowiły podstawę ścian budynkówmieszkalnych, a po wojennych zniszczeniach, w latach sześćdziesiątych ubiegłego wiekuich pozostałości zostały wyeksponowane w koncepcji konserwatorskiej przyjętej podczasprzeprowadzonych w latach 60-tych XXw. prac restauratorskich. Zdecydowano sięwówczas na obudowanie korony murów i zastosowanie nowej cegły, dostosowanej podwzględem wymiarów do cegły zabytkowej, poprzez dołożenie dwóch zewnętrznychpłaszczy powtarzających rysunek ceglanej elewacji (bez przewiązania), zwieńczonychpłytą z cegieł na silnej zaprawie cementowej ułożonej w nieznacznym spadku. Niestetynowo wbudowany materiał, choć zachowuje wątek i wymiary materiału zabytkowego niejest najwyższej jakości. Szczelna korona muru spowodowała poprzez izolację (brakmożliwości migracji wilgoci na zewnątrz muru) destrukcję i dezintegrację strukturalnąhistorycznego rdzenia. Główną przyczyną uszkodzeń obiektu jest działanie wilgoci – wody opadowejprzenikającej do wnętrza muru. Uszkodzenia i bardzo duże ubytki substancji są wynikiemprocesów erozyjnych zachodzących podczas długotrwałej penetracji wód opadowych wstrukturę muru oraz działania procesów atmosferycznych. Destrukcja zaprawynastępowała w trakcie wieloletnich procesów zamarzania i rozmrażania oraz na skutekdziałania kwasów z zanieczyszczenia atmosferycznego oraz butwiejących roślin.Powstające szczeliny umożliwiają rozwój roślinności, która działa na nie niszcząco,wydzielając agresywne substancje (np. kwas humusowy powodujący rozkład węglanuwapnia) oraz mechanicznie - rozwarstwiając mur na skutek rozrastającego się systemukorzennego (możliwe do stwierdzenia dopiero po odkopaniu).

Obserwuje się na cegle chropowatość będącą efektem wypłukania powierzchniprzez wody opadowe oraz wyoblenia krawędzi części bloków. W miejscach zwiększonejporowatości powierzchni towarzyszy pudrowanie spoiny i osypywanie się warstwypowierzchniowej, występują także ubytki mechaniczne i wyszczerbienia krawędzi, coświadczy o niszczącym działaniu soli rozpuszczalnych w wodzie, transportowanej równieżkapilarnie z gruntu oraz zawilgacającej partie cokołowe poprzez rozbryzg wódopadowych, co w konsekwencji powoduje wypadanie cegieł z wątku i wypłukanie spoin.Innym, groźnym zjawiskiem jest silne zakażenie mikrobiologiczne obiektu. Cegły zwidocznym zakażeniem bakteryjnym, charakteryzujące się tym, iż cegła wygląda tak,jakby została wypłukana w głąb całej powierzchni.

3 na podstawie: Jan Tajchman „Na czym polega metoda ochrony, konserwacji i zagospodarowania ruinzamkowych” [w:] Zamki w ruinie – zasady postępowania konserwatorskiego.

14

Stąd po pracach konserwatorskich należy prowadzić obserwację murów na ichpowierzchni i w razie powstawania kolejnych zakażonych powierzchni pobrać próbki dobadań mikrobiologicznych i powtarzać proces odkażania obiektu. Niekorzystne dla murów jest również bezpośrednie przyleganie do terenów zieleni.

Mur na całej długości przedmiotowego zakresu nie jest obciążony innymiobciążeniami poza ciężarem własnym, okresowo śniegiem i lokalnie różnicą poziomuterenu. Mury budowli na żadnym odcinku nie wykazują odkształceń, ani też oznakwskazujących aby ich źródłem był zły stan fundamentów i nierównomierne osiadaniepodłoża gruntowego, co z kolei dowodzi ich stabilności. Wszystkie zinwentaryzowanepęknięcia mają przyczynę w wyżej opisanej utracie spoistości wewnętrznego budulcamuru oraz najczęściej na skutek odspojenia fragmentów współczesnych od historycznegordzenia.

Podsumowanie:W wyniku lat zaniedbań, braku bieżących prac remontowych, braku zabezpieczenia przedwodą opadową, dopuszczeniu do porostu murów roślinnością oraz stosowaniu silnychzapraw cementowych należy stwierdzić, że ogólny stan techniczny murów jest zły, a wkilku miejscach awaryjny i przedawaryjny i wymaga niezwłocznych praczabezpieczających i remontowych. Na niską ocenę składa się zarówno stan techniczny,sytuacja wilgotnościowa, skutki oddziaływań mechanicznych oraz względy estetyczno-plastyczne zachowanego obiektu. Pełna ocena stanu technicznego muru możliwa jest jedynie podczas prac remontowych, pousunięciu zieleni i humusu, odkuciu cementowych spoin i rozebraniu elementów luźnychoraz demontażu wszystkich miejsc odkształconych.

Jednak mimo znacznej destrukcji muru - prawidłowość przyjętych założeńkonserwatorskich przesądza o zasadności pozostawienia formy muru pochodzącej zostatniej interwencji konserwatorskiej z niewielkimi zmianami nadającymi muromcharakter i czytelność trwałej ruiny. W związku z powyższym należy dążyć doprzywrócenia odpowiedniego stanu technicznego i estetycznego zabytku oraz nawiązaniado współcześnie remontowanych fortyfikacji w formie trwałej ruiny zwieńczonej uskokaminie przywołującymi na myśl formy skończonej.

Główne problemy konserwatorskie mają charakter:− technologiczny, wynikający ze złego stanu zachowania ceglanego lica murów,− estetyczny i funkcjonalny, związany z potrzebą pozostawienia zieleni wysokiej

rosnącej w bezpośrednim sąsiedztwie muru, stanowiąc zacienione miejsca doprzesiadywania na murze. Oprócz niewielkich walorów przyrodniczych – zieleńrosnąca wzdłuż muru tworzy linię granicy obszaru zamku, stanowi malownicze tłodla kompozycji urbanistycznej oraz duży walor rekreacyjny.

− Kompozycyjny – wymagający połączenia zarysu niezachowanych murówwykonanych w nawierzchni z rekonstruowanymi odcinkami.

− Pod względem estetycznym do uporządkowania pozostają strzępia i uskoki muruprzy schodach, ścianach prostopadłych (niższych) oraz całkowicie nieczytelnejbaszcie łupinowej (rozciętej schodami). Zaleca się wykonanie w tych miejscachpoprzecznych, zgeometryzowanych pasów cegieł, wysuniętych co drugi poziomcegły z lica przekroju muru, przełamanych – w nawiązaniu do niedawnowykonanych przy nieistniejącej baszcie bramnej na zakończeniu muru.

− Ostateczne decyzje dotyczące zakresu prac remontowych powinny byćpodejmowane dopiero po oczyszczeniu murów podczas robót budowlanych wramach nadzoru konserwatorskiego.

7.3.3. Prace na murach

Należy wykonać następujące prace:− dokonać dokładnych oględzin fragmentów konstrukcji niedostępnych, poddać

ocenie spoistość warstw wewnętrznych i przydatność konstrukcyjną− rysy naprawiać w zależności od stwierdzonej przyczyny przez przemurowanie,

zszycie zbrojeniem, iniekcję, wzmocnienia powierzchniowe.

15

− wykonać w wytypowanych miejscach skotwienia stabilizujące płaszczezewnętrzne muru oraz iniekcję wzmacniającą strukturalnie wypełnienie muru

− wstępnie oczyścić powierzchnię z brudu (na sucho) przy użyciu szczotek -usunięcie zanieczyszczeń organicznych jak gniazda i odchody ptasie,mikroorganizmy (np. glony, porosty) i nieorganicznych - wykwity solne,nagromadzony humus,

− oczyścić mechanicznie i chemicznie poszczególne elementy z nawarstwieńkorozyjnych, z usunięciem resztek spoin cementowych (metodą hydrodynamicznąstrumieniowania drobnymi cząstkami ścierniwa, kity usunąć metodąmechaniczną);

− odtworzenie brakujących elementów nową cegłą o wymiarach 15x30cm, lubwykorzystanie cegieł rozbiórkowych. Przemurowania wykonać na zaprawietrasowo-wapiennej. Płaszcze boczne posadowić na istniejących odsadzkach, lubbetonowych ławach. W miejscach przy drzewach zachować dystans .

− wykonanie izolacji mineralnej z elastycznej zaprawy uszczelniającej o wysokiejparoprzepuszczalności na koronie murów, izolacja ta ma chronić przed wnikaniemwody z ewentualnych nieszczelności pomiędzy wieńczącymi mur cegłamiukładanymi w spadku 5% z wysunięciem poza lico muru. Kierunek spadku płytnależy dostosować do lokalnych możliwości odprowadzenia wody z terenu,przeważnie na zewnątrz murów, na teren zieleni. Płyty ceglanego zwieńczenianależy po zamontowaniu i spoinowaniu zabezpieczyć przez impregnacjępreparatem hydrofobowym.

− Ostatnim elementem zabezpieczającym mury przed wodą gruntową jestwykonanie opaski żwirowej z zabezpieczeniem muru izolacją szlamową (dotyczytylko współczesnej okładziny).

Mur podzielono na odcinki „A”, „B”, „C”, „D” i „E” odpowiednio:Odcinek „A” - dotyczy wykonania rekonstrukcji muru w nawierzchni jako kontynuacjęwykonanego odcinka przed pomnikiem papieża Jana XXIII (alternatywnie proponuje siępozostawienie istniejącego żywopłotu z cisa formowanego w linii muru izabezpieczającego przed schodzeniem po skarpie);Odcinek „B” - z uwagi na najgorszy stan przewidziany jest do całkowitego oczyszczenia znawarstwień współczesnych i odbudowy w postaci „trwałej ruiny” z zaleceniemwyeksponowania zróżnicowanego poziomu oraz szczególnym sprawdzeniem wpływudrzew na stan techniczny murów z oceną możliwości ich zachowania;Odcinek „C” - z uwagi na relatywnie dobry stan techniczny przewidziany jest do remontupolegającego na podmurowaniu warstw zewnętrznych wzdłuż skarpy i iniekcjizabezpieczającej szczeliny i wypłukane miejsca wewnątrz muru. Całość należy oczyścić,uzupełnić ubytki i wyspoinować;Odcinek „D” - dotyczy muru wyższego, narożnik do przemurowania z uwagi na głębokiepęknięcie i znaczne ubytki. Mur składa się z części niższej oryginalnej i wyższejprawdopodobnie będącej pozostałością ścian kamienic. Część niższa wymaga demontażuczapy wieńczącej i wykonania izolacji wywiniętej na wyższą część muru z połączeniemodspojonych fragmentów. Po wykonaniu prac zabezpieczających należy odtworzyćceglane zwieńczenie w spadku z kapinosem odprowadzającym wodę. Odcinek tencharakteryzuje się oryginalnym licem i znacznymi ubytkami wymagającymi uzupełnieniamateriałem nowym.Odcinek „E” dotyczy wykonania kontynuacji muru w nawierzchni i remontu zarysu baszty.

Mur przy trójpolowej kwaterze stanowiącej rekonstrukcję pozostałości zabudowańz uwagi na brak potwierdzenia przy wykopach sondażowych musi zostać szczegółowoprzebadany i zostanie poddany remontowi, lub rozbiórce w wyniku decyzji podjętej pobadaniach archeologicznych.

Wzdłuż wszystkich odcinków przewiduje się zabezpieczenie muru przed wilgocią zgruntu i destrukcją spowodowaną humusem poprzez zastosowanie opaski żwirowej i foliikubełkowej zakończonej poniżej opaski w sposób uniemożliwiający wnikanie wodyspływającej po murze pomiędzy folię i mur oraz wywiniętej poniżej na zewnątrz w sposóbzapewniający wsiąkanie wód opadowych w możliwie dużej odległości od muru.Wypełnienie opaski projektuje się otoczakami w formie kamienia polnego imitującegohistoryczną nawierzchnię (nie drobnego żwiru).

16

7.4. PROGRAM KONSERWACJI I RESTAURACJI ZABYTKOWYCH MURÓWRELIKTÓW ZAMKU PIASTOWSKIEGO NA TERENIE REKREACYJNYM PRZY UL. ŚW. MARCINA WE WROCŁAWIU.

Założenia ogólne.

Niniejszy program stanowi uzupełnienie do projektu budowlanego „Zagospodarowanieterenu położonego przy ul. Św. Marcina we Wrocławiu” i obejmuje konserwacjęzachowawczą pozostałości murów obronnych na terenie dawnego Zamku KsiążątPiastowskich.

Przedmiotem opracowania są archeologiczne relikty zabudowy zamkowej, które wramach prowadzonych w 1968 r. prac konserwatorskich zostały eksponowane jakoelement małej architektury placu oraz terenu rekreacyjnego wyłożonego po częścipłytami chodnikowymi, w części obsianego trawą z pojedynczymi nasadzeniami.Pozostałości średniowiecznych murów, na niezachowanych fragmentachrekonstruowanych, zostały zasłonięte licówką z cegły współczesnej murowanej ispoinowanej zaprawą cementową.

Zgodnie z założeniami projektowymi konserwacji mają podlegać, w możliwie największymzakresie, warstwa lica oraz najcenniejsze, oryginalne odcinki murów.

Stan zachowania warstwy licowej, współczesnej wynika z wieloletniej ekspozycji wśrodowisku zewnętrznym i niejednorodnej struktury wewnętrzna muru, gdzienajsłabszym fragmentem jest jego wnętrze.Obserwowane obecnie zniszczenia są charakterystyczne dla obiektów nie izolowanychprzed penetracją wód gruntowych na granicy środowisk ziemnego i powietrznego.

Na obecnym etapie rozpoznania obiektu nie można określić faktycznego stanuzachowania fragmentów oryginalnych murów średniowiecznych na wszystkich odcinkach.Na podstawie oględzin fragmentów odsłoniętych oraz ogólnego stanu zachowania obiektumożna przyjąć, że warstwa powierzchniowa nie stanowi obecnie wystarczającej ochronyprzed niszczeniem rdzenia muru, stała się jednym z czynników niszczących.

Charakterystyczne zniszczenia obiektu:

Odpadanie lica, budowa złożona z cegieł nowych, rozbiórkowych i większych kawałkówgruzu budowlanego.

Liczne ubytki w podstawie lica opartej miejscami na płytach chodnikowych i gruncie iwrażliwej na zmiany podłoża.Powstają spękania podłużne i poprzeczne muru, czego efektem jest odspajanie sięsztywnej skorupy odpadającej płatami od rozkruszanego, słabszego rdzenia.

17

Wzrost roślinności, drzewa i krzewy wrastające tuż przy odcinkach muru lub w spoinach –obecnie i w przeszłości.

18

Końcowym efektem są odsłonięte fragmenty niezabezpieczonego obiektu

19

Powierzchniowa warstwa murów jest w różnym stopniu uszkodzona. Krawędzie cegiełnadkruszone, na narożach nakrywy wyoblone. Pojedyncze cegły są niemal całkowiciewykruszone.Spoiny, głównie cementowe w większości tworzą warstwę ciągłą. Występują powierzchniepozbawione fugi, przez które możliwa jest penetracja wody opadowej w głąb muru. Najwięcej ubytków występuje w strefach muru średniowiecznego, spoinowanego zaprawąwapienną.

Widoczne są skutki działania czynników biologicznych zarówno w postacimikroorganizmów zasiedlających środowisko ziemne przez trawy, byliny.

Powierzchniowa warstwa murów odcinkami porośnięta mikroorganizmami, pokrytazabrudzeniami osadów atmosferycznych, miejscowo przebarwiona farbą napisów graffiti.

20

CEL I ZAŁOŻENIA DO PROGRAMU KONSERWACJI

Celem nadrzędnym prac konserwatorskich i restauratorskich przy murachśredniowiecznej zabudowy Zamków Książąt Piastowskich jest ochrona reliktów zabudowyoryginalnej. Okładzina licowa, współczesna stanowi obecnie dla większości obiektu czynnikwpływający niekorzystnie na stan zachowania oryginału, a jak wskazują autorzyekspertyzy technicznej stanu zachowania części nadziemnej muru, mogący równieżzagrażać bezpieczeństwu ludzi.

Zakłada się możliwość pozostawienia fragmentów nadbudowy i lica wtórnego poszczegółowej ocenie stanu zachowania i jej wpływu na dalszą kondycję na warstwęoryginału wykonanej w trakcie prac konserwatorskich – odsłanianie poszczególnychfragmentów murów zamku.

W trakcie rekonstrukcji lica muru niezbędne jest wykonanie badań architektoniczno-archeologicznych oraz stała konsultacja archeologiczno – historyczna, min. w celuustalenia / korekty przebiegu muru, lokalizacji i sposobu eksponowania strzępi muru,rodzaju wątku, sposobie opracowania powierzchni spoin. itp.

Proponowane niżej postępowanie konserwatorskie dla murów średniowiecznych macharakter ogólny, szczegółowe wytyczne należy określać indywidualnie w miaręodsłaniania kolejnych partii obiektu.

Dla zapewnienia trwałości prac konserwatorskich konieczne jest:- Usunięcie wrastających roślin – bezwzględnie tych wyrastających w szczelinach muru. - Ograniczenie dostępu wody gruntowej, opadowej, obniżenie poziomu wody –wprowadzenie drenaży, koryt odprowadzających, które pozwolą na obniżenie stopnianasycenia murów wodą.- Wprowadzenie zakazu stosowania środków chemicznych (np. sól w okresach zimowych,środki ochrony roślin) na terenie przyległym.- Usunięcie licowania współczesnego, bezwzględnie fragmentów odspojonych, znacznieuszkodzonych. Należy w miarę możliwości odzyskać cegły pozostające w dobrym stanietechnicznym i po odsoleniu (np. w kąpieli dynamicznej) wykorzystać do uzupełnieniadrobnych ubytków w pozostawionych fragmentach obecnego licowania.Podczas usuwania warstwy licowej zachować szczególną ostrożność na granicy oryginału.- Odtworzenie licowania muru z zastosowaniem spoiw mineralnych oczyszczonych, niezawierających soli rozpuszczalnych w wodzie. Zastosowane materiały nie mogą tworzyćsztywnej, szczelnej warstwy (za wyjątkiem projektowanych izolacji).

21

PROPONOWANE POSTĘPOWANIE KONSERWATORSKIE

- Usunąć uszkodzone fragmenty lica współczesnego. Odkucie ręczne ze wstępnymnacięciem powierzchni piłą tarczową. Zachować w maksymalnym stopniu oryginał – niedopuszcza się usuwania osłabionej substancji oryginalnej do „zdrowego”, nośnegopodłoża dla nowego oblicowania. - Powierzchnie muru oczyścić ręcznie, na sucho z osadów mineralnych i organicznych,usunięcie pozostałości roślin, rozkruszonych fragmentów zapraw i cegieł, resztek spoiwcementowych itp. - Osłabione partie muru wzmocnić przez impregnację (preparaty hydrofilne), uzupełnieniespoin, klamrowanie fragmentów spękanych itp. - Podmurować nadwieszone nad gruntem, lecz stabilne fragmenty lica współczesnego nastałym podłożu (np. odsadzka). Głębokość, sposób przewiązania i inne parametrydostosować do stanu obiektu i wprowadzanych nowych rozwiązań projektowych podnadzorem archeologiczno-konserwatorskim.- Odsłonięte fragmenty muru zdezynfekować metodą chemiczną przez natrysk,pędzlowanie.- Odtworzyć lico muru zgodnie z zaleceniami projektu, pod nadzorem konserwatorskim iarcheologicznym. Stosowane materiały (za wyjątkiem świadomie prowadzonej izolacjiprzeciwwilgociowej) nie mogą powodować blokady dla migracji par i gazów. Stosowaćzaprawy i cegły o zbliżonej porowatości do tych zastanych w miejscu uzupełnienia, tj.spoiny cementowe uzupełniać spoiną cementową (lico współczesne), spoiny wapiennezaprawami na bazie modyfikowanego spoiwa wapiennego itp.- Oczyścić powierzchnię zachowanego licowania metodą strumieniowo-ścierną.Dostosować parametru urządzenia oraz rodzaj ścierniwa do stanu zachowania oryginału,nie dopuścić do uszkodzenia powierzchni. Przed przystąpieniem do prac wykonać próbyoczyszczania do oceny i akceptacji przez nadzór konserwatorski. Nie stosować preparatów hydrofobizujących powierzchnię, preparatów typu antygraffitiitp. za wyjątkiem wytypowanych w projekcie płaszczyzn poziomych.

9. ZIELEŃ9.1. Gospodarka drzewostanem

Poniższa gospodarka drzewostanem została opracowana na podstawie inwentaryzacji dendrologicznejopracowanej przez autorkę opracowania we wrześniu 2017 roku. Inwentaryzacja dendrologiczna znajduje się w osobnym tomie dokumentacji.

UWAGA: Przed usuni ęciem drzew, których obwód na wysoko ści 5 cm przekracza 50/65/80 cm (w zależności od gatunku) i krzewów o powierzchni powy żej 25 mkw nale ży na te czynno ści uzyska ć decyzj ę właściwego Organu zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 roku poz. 2134 z pó żn. zm.)

9.1.1.Wycinki krzewów

W ramach gospodarki drzewostanem przewiduje się usunięcie krzewów o numerach inwentaryzacyjnych: 12, 13 i 19.

9.1.2. Prace piel ęgnacyjne w drzewostanie

Przewiduje się również lekkie podkrzesanie koron drzew nr inw. 9 i 10 tj. do wysokości około 2,2 m.

Nie przewiduje się prac pielęgnacyjnych w koronach innych drzew. Uwaga: w terminie realizacji projektu prace pielęgnacyjne mogą okazać się konieczne z uwagi na zmiany zachodzące w strukturze drzewostanu. W takim przypadku należy prace pielęgnacyjne ograniczyć do usuwania skupisk jemioły i posuszu, ewentualnie uprzątnięcia połamanych konarów i gałęzi. Możliwe również,że prace takie okażą się niezbędne dla przeprowadzenia remontu zabytkowego muru. W takim przypadku prace pielęgnacyjne winny być wykonywane zgodnie ze sztuką ogrodniczą we właściwym terminie i przez wykwalifikowaną firmę.

9.1.3. Zabezpieczenie drzew na czas realizacji inwe stycji

Drzewa i krzewy do zachowania i w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji należy zachować i zabezpieczyć na czas realizacji inwestycji przed uszkodzeniami mechanicznymi, przemarzaniem i wysychaniem.

22

Wszelkie prace należy wykonywać zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody tj. w sposóbjak najmniej szkodzący drzewom i krzewom.

Pnie drzew, w pobliżu których prowadzone będą prace budowlane, zabezpieczyć przed uszkodzeniami mechanicznymi deskowaniem. Deskowanie wykonać jako wiązane do drzewa powrozem lub wykonane za pomocą obudowy skrzynią z desek wokół pnia, przywiązaną do drzewaza pomocą elastycznych szerokich taśm. Deskowanie wykonać do wysokość min. 2 m (optymalnie 2,5-3 m) od poziomu gruntu. Zabrania się mocowania jakichkolwiek elementów, drutów, kabli itp. dopni drzew.

W przypadku prowadzenia prac ziemnych w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących roślin, prace te należy prowadzić ręcznie. System korzeniowy odsłonięty w wykopie należy zabezpieczy. Poszczególne korzenie o średnicy powyżej 4 cm, jeśli zostały uszkodzone, należy odciąć ostrym narzędziem (powierzchnia cięcia powinna być równa i gładka) i zasmarować maścią ogrodniczą z dodatkiem fungicydu (preparatu grzybobójczego).

Powierzchnię ścian wykopu pozostawioną otwartą dłużej niż 3 dni należy okryć matami słomianymi lub jutowymi, które należy silnie zwilżać wodą celem zabezpieczenia korzeni przed wysychaniem. Przy ujemnych temperaturach powietrza maty powinny być utrzymywane w stanie suchym celem zabezpieczenia korzeni przed przemarzaniem.

Podczas prowadzenia prac budowlanych pod koronami drzew i w obrębie krzewów nie należy składować materiałów budowlanych. Ponadto należy unikać zagęszczania gruntu oraz zmian rzędnych terenu mogących spowodować odsłonięcie systemu korzeniowego lub jego zaduszenie.

Tereny zadrzewione w granicach opracowania, na których nie będą prowadzone prace budowlane należy w miarę możliwości wygrodzić trwałym ogrodzeniem tak, aby nie dopuścić do niszczenia zieleni, zarówno mechanicznego, jak i spowodowanego zagęszczeniem gruntu oraz składowaniem materiałów budowlanych.

Podczas zabezpieczania drzew i wykonywania prac budowlanych należy stosować się ściśle do wszelkich zaleceń Inspektora Nadzoru Terenów Zieleni.

9.2. Założenia projektowe

W projekcie przyjęto następujące założenia projektowe:

– kontynuację szpaleru dużych drzew liściastych z rodzaju lipa wzdłuż ul. Św. Marcina,

– zachowanie istniejącego drzewostanu zgodnie z wymaganiami Zamawiającego.

9.3. Opis elementów projektowanej szaty ro ślinnej:

Wzdłuż ul. Św. Marcina zaprojektowano kontynuację szpaleru dużych drzew liściastych z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata ’Greenspire’). Poza tym planuje się renowację istniejących trawników oraz trawnik w nawierzchni pomiędzy płytami kamiennymi.

9.4. Wykaz projektowanych ro ślin:

Poniżej przedstawiono łączne zestawienie roślin dla obszaru objętego opracowaniem:

Nr Nazwa łaci ńska Nazwa polska rozstawa sadzenia ilo ść sztuk

DRZEWA LIŚCIASTE:

1 Tilia cordata ’Greenspire’ lipa drobnolistna ’Greenspire’ co 7,2 m 3

9.5. Wymagania dotycz ące sadzonych ro ślin

Należy zastosować wyłącznie materiał roślinny w I gatunku. Materiał roślinny musi spełniać wymaganiajakościowe dla materiału roślinnego zgodnie z normą: PN-R67023 - drzewa i krzewy liściaste oraz zgodnie z publikacją ”Zalecenia jakościowe dla ozdobnego materiału szkółkarskiego” (praca zbiorowa,wydanie III poprawione i uzupełnione, Związek Szkółkarzy Polskich, Warszawa 2013).

Nie dopuszcza się zmian gatunków i odmian ujętych w niniejszym projekcie bez uzgodnienia z projek-tantem.

23

Sadzonki roślin należy zakupić w licencjonowanym punkcie szkółkarskim. Materiał w jednym ga-tunku i odmianie musi być wyrównany wielkością, zdrowy, z dobrze wykształconą bryłą korzeniową i koroną oraz w pokroju charakterystycznym dla gatunku i odmiany.

Wymagania dotyczące wielkości i jakości poszczególnych gatunków i odmian zestawiono w tabeli poni-żej. Przedstawione wielkości i wymagania są wymaganiami minimalnymi co do sadzonek. Dopuszcza się posadzenie roślin większych i/lub z większych pojemników.

Nr Nazwa łaci ńska Nazwa polska ilo ść roślin

wielko ści uwagi

DRZEWA LIŚCIASTE:

1 Tilia cordata ’Greenspire’ lipa drobnolistna ’Green-spire’

3 obwód 20-25 cmwysokość 400-500 cm,średnica korony 150- 200 cm,Pa min. 220 cm, śred-nica bryły korzeniowejmin. 60 cm,

drzewa alejowe, forma pien-na, 4 razy szkółkowane z bry-łą korzeniową balotowaną

9.6. Prace przygotowawcze

Po przeprowadzeniu planowanych robót ziemnych związanych z budową projektowanych elementów zagospodarowania terenu, teren pod planowaną zieleń należy oczyścić z ewentualnych resztek gruzu oraz śmieci.

Na tereny renowacji trawników należy dowieźć 10 cm humusu.

9.7. Wskazania do prac zwi ązanych z sadzeniem ro ślin

Drzewa należy sadzić zgodnie ze sztuką ogrodniczą w celu zapewnienia im prawidłowego wzrostu i rozwoju. Nasadzenia drzew należy wykonać wczesną wiosną lub jesienią, zgodnie ze sztuką ogrodni-czą. Wymagania dotyczące jakości i wielkości sadzonek według pkt 10 - Wymagania dotyczące sadzo-nych roślin.

Drzewa należy sadzić w doły o średnicy min. 1,2 m i głębokości dostosowanej do wielkości brył korze-niowych, z całkowitą zaprawą ziemią urodzajną z dodatkiem hydrożelu. Podczas sadzenia bryły korze-niowe drzew należy przymocować za pomocą 3 samoklinujących się kotew ustawionych w trójkąt wo-kół bryły korzeniowej oraz pasa szerokości minimum 50 mm z klamrą napinającą. Przewiduje się 3 sztuki drzew mocowanych w sposób opisany powyżej.

Przy każdym drzewie powierzchnię gruntu uformować tak, aby powstała misa gromadząca wodę. Przy sadzeniu drzewa obficie podlać, a misy wyściółkować korą mieloną - warstwą o miąższości 3-5 cm. Ewentualne złamane lub uszkodzone korzenie należy przed posadzeniem przyciąć.

Wszystkie drzewa liściaste należy po posadzeniu przyciąć redukując koronę o około 1/3 objętości i ob-ficie podlać. Nie należy przycinać przewodnika. Nie wolno zasilać roślin związkami azotowymi w pierw-szym roku po posadzeniu.

Przewiduje się łącznie do wyściółkowania 1,5 m powierzchni pod drzewami (po 0,5 mkw na jedno drze-wo).

9.8. Sposób zakładania trawników

9.8.1. Trawniki

Projektowane trawniki należy wykonać siewem zgodnie ze sztuką ogrodniczą. Trawnik należy zakła-dać w sezonie wegetacyjnym najpóźniej do połowy września. Ziemię wymieszać z nawozem mine-ralnym, zwałować, a następnie wysiać nasiona za pomocą siewnika w dwóch prostopadłych kierun-kach.

Należy zastosować mieszankę traw na trawnik uniwersalny. Gotowa mieszanka traw powinna mieć oznaczony procentowy skład gatunkowy, klasę, numer normy wg której została wyprodukowana i podaną zdolność kiełkowania.

24

Po wysianiu nasion, w ilości zalecanej przez producenta, nasiona przykryć cienką warstwą gleby grabiąc sprężystymi grabiami i zwałować. Po tych czynnościach trawnik należy podlać rozpro-szonym strumieniem wody uważając, aby nie wypłukać nasion. Pierwsze koszenie trawy należy przeprowadzić, gdy źdźbła osiągną wysokość 8-10 cm – skrócenie o 1-1,5 cm. Następne koszenia wykonywać coraz niżej, aż do osiągnięcia żądanej wysokości koszenia – proponowane 3-3,5 cm.

9.9. Zalecenia piel ęgnacyjne

9.9.1. Pielęgnacja drzew

Wszystkie nasadzenia roślin należy objąć pielęgnacją gwarancyjną i pogwarancyjną w okresie mini-mum 3 lat. Pielęgnacja w okresie gwarancyjnym i pogwarancyjnym polega na:

- regularnym podlewaniu - raz w tygodniu w okresie od kwietnia do września - w zależności od warunków pogodowych,

- regularnym odchwaszczaniu - min. raz na 2 tygodnie w okresie od maja do sierpnia,

- regularnym nawożeniu dostosowanym do potrzeb roślin - w drugim roku od posadzenia roślin (nawozami mineralnymi, zalecane jest stosowania długodziałających nawozów otoczkowanych),

- usuwaniu odrostów korzeniowych - w razie potrzeby - 1 raz w roku,

- poprawianiu ukształtowanych wokół drzew mis - według potrzeb,

- uzupełnianiu kory - w razie potrzeby, ale minimum 1 raz w roku,

- uzupełnianiu palikowania i wiązadeł drzew - w razie potrzeby,

- wymianie uszkodzonych roślin - w razie potrzeby zgodnie z terminem sadzenia,

- wymianie roślin, które się nie przyjęły, przycięciu złamanych i/lub chorych gałęzi - w razie potrzeby,

- regularnych cięciach zagęszczających, pielęgnacyjnych i sanitarnych roślin - 1 raz w roku,

- oprysku w razie wystąpienia chorób i/lub szkodników - w razie potrzeby,

- regularnym wygrabianiu liści w okresie jesiennym oraz uzupełniającym wygrabianiu w okresie wiosennym.

Wszelkie prace pielęgnacyjne należy prowadzić zgodnie ze sztuką ogrodniczą.

9.9.2. Pielęgnacja trawników

Wszystkie trawniki należy objąć pielęgnacją gwarancyjną i pogwarancyjną w okresie minimum 3 lat.Pielęgnacja w okresie gwarancyjnym i pogwarancyjnym polega na:

- częstym i w regularnych odstępach czasu koszeniu dostosowanym do intensywności wzrostu trawnika (tj. min. raz w tygodniu w pełni sezonu wegetacyjnego),

- regularnym podlewaniu - szczególnie po założeniu, co 2-3 dni w okresie wegetacyjnym w pierwszym roku po założeniu,

- regularnym odchwaszczaniu - chwasty trwałe w pierwszym roku należy usuwać ręcznie, środki chwastobójcze o selektywnym działaniu należy stosować z dużą ostrożnością i dopiero po upływie 6 miesięcy od założenia trawnika,

- regularnym nawożeniu - minimum 4 razy w sezonie wegetacyjnym, o składzie nawozu dostosowanym do pory roku,

- wałowaniu - raz w roku,

- aeracji - raz z w roku,

- uzupełnianiu i renowacji - w razie potrzeby,

- odcinaniu brzegów trawnika od strony nawierzchni - 2 razy w roku,

- regularnym wygrabianiu liści w okresie jesiennym oraz uzupełniającym wygrabianiu w okresie wiosennym.

Wszelkie zabiegi pielęgnacyjne powinny być wykonywane zgodnie ze sztuką ogrodniczą.

25

9.10. Zalecenia dotycz ące zakładania terenów zieleni

Wszelkie prace związane z zakładaniem terenów zieleni należy prowadzić zgodnie ze sztuką ogrodniczą. Prace muszą być wykonywane przez wykwalifikowaną firmę z udokumentowanymi referencjami i kwalifikacjami.

Nad realizacją projektu szaty roślinnej musi czuwać Inspektor Nadzoru ds. zieleni. Wszystkie rośliny przed posadzeniem muszą być zaakceptowane przez Inspektora Nadzoru. Inspektor Nadzoru zobowią-ązany jest sprawdzić materiał roślinny z wymaganiami projektowymi w zakresie wielkości roślin oraz ja -kości materiału szkółkarskiego. Rośliny mogą być sadzone jedynie po akceptacji Inspektora Nadzoru.

Inspektor Nadzoru zobowiązany jest:

- sprawdzić jakość humusu do zaprawy dołów i pod trawnik jak również miąższość warstw powyższych w zakresie zgodności z projektem i możliwości posadzenia roślin - właściwe przygotowanie podłoża,

- sprawdzić wielkość dołów wykopanych i ich lokalizację zgodnie z projektem szaty roślinnej do posa-dzenia drzew oraz ich zaprawienia ziemią urodzajną (humus) z dodatkiem hydrożelu, prawidłowość osadzenia drzew, właściwego opalikowania/mocowania bryły korzeniowej, mocowania pnia, kształto-wania mis wokół drzew, podlewania i ściółkowania po posadzeniu, a także za odpowiednie cięcia re-dukcyjne i formujące koron drzew,

- sprawdzić prawidłowość wykonania trawników,

- sprawdzać prawidłowość i wykonanie prac pielęgnacyjnych zgodnie z projektem i zasadami sztuki ogrodniczej w okresie gwarancyjnym.

9.11. Zalecenia dotycz ące utrzymania zieleni

W trakcie użytkowania obiektu zaleca się:

– w warunkach zimowych utrzymywanie obiektu tj. odśnieżanie przeprowadzać bez użycia jakichkolwiek środków chemicznych. Nie należy stosować soli do posypywania chodników. Do utrzymywania nawierzchni w okresie zimowym należy stosować piasek i/lub żwir. Piasek i żwir po zimie powinny być wygrabiane i zamiatane z nawierzchni. Ponadto mas śniegu nie wolno odgarniać na rośliny ani przetrzymywać na roślinach,

– odpady organiczne po przycinaniu roślin, formowaniu żywopłotów, odchwaszczaniu, grabieniu liści należy kompostować i/lub wyrzucać do specjalnych pojemników na odpady biologiczne, zielone,

– podlewanie roślin, poza okresem kluczowym dla przyjmowania się roślin, ograniczyć do niezbędnego minimum. Nawadnianie roślin przeprowadzać w porach wczesnoporannych i/lub późnowieczornych, aby zapobiegać nadmiernemu parowaniu wody bezpośrednio po podlaniu roślin,

– pielęgnację roślin prowadzić ściśle według zaleceń projektu szaty roślinnej oraz zgodnie z zasadami sztuki ogrodniczej. W przypadku stwierdzenia gniazd ptasich cięcia formujące żywopłotów przeprowadzać poza okresem lęgowym ptaków,

– należy przestrzegać właściwych terminów formowania, cięć sanitarnych, zagęszczających itp dla poszczególnych gatunków roślin.

opracowanie:

Angelika Kuśmierczyk-Jędrzak

mgr inż. architekt krajobrazu

marzec 2018 roku

26

10. KONSTRUKCJA

10.1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem niniejszego opracowania jest cześć konstrukcyjna projektubudowlanego ZAGOSPODAROWANIA TERENU POŁOŻONEGO PRZY ULICY ŚW. MARCINAWE WROCŁAWIU.

Zakres opracowania obejmuje:- posadowienie - rysunki zestawcze i założeniowe- schematy konstrukcyjne

Projekt należy rozpatrywać łącznie z projektami i uzgodnieniami pozostałych branż.Wszystkie projektowane elementy należy wykonywać zgodnie z projektamiwykonawczymi, obowiązującymi normami, specyfikacjami technicznymi wykonania iodbioru robót oraz sztuką budowlaną, tak aby po wykonaniu i wbudowaniu były spełnioneprojektowane parametry techniczne.

10.2. ZAŁOŻENIA KONSTRUKCYJNE

10.2.1 Strefy obciążeń

Jako obciążenia obiektu przyjęto następujące wielkości charakterystyczne :

Obciążenie użytkowe dla płyt poziomych siedziska – 1.5 kN/m2 Obciążenie terenu (chodnik i tereny zielone) – 5.0 kN/m2

Obciążenia stałe przyjęto zgodnie z PN –82/B-02001 i projektem architektonicznymRodzaj warstw wykończeniowych, wg proj. architektonicznego.

10.2.3 Rozwiązania materiałowe W projekcie zastosowano następujące materiały konstrukcyjne:• Beton w podłożach: C8/10,• Beton konstrukcyjny: C25/30• Stal AIIIN – BSt500S,

10.3. ROZWIĄZANIA KONSTRUKCYJNE I WYNIKI OBLICZEŃ

W zakresie opracowania zaprojektowano elementy konstrukcyjne małej architektury wpostaci fundamentów ław kamiennych.

Dla ław z płyt granitowych zaprojektowano fundament w postaci żelbetowych ławmonolitycznych o grubości 35cm na podłożu z chudego betonu. Elementy monolitycznezaprojektowano z betonu C20/25.

13. WYTYCZNE TECHNOLOGICZNE WYKONANIA ROBÓT

Wymagane jest od wykonawcy robót opracowanie projektu technologii i organizacji robót,dla wszystkich etapów realizacji elementów konstrukcyjnych obiektu.Projekt ten powinien uwzględniać wszystkie uwarunkowania wynikające z istniejącejinfrastruktury i wymogów realizacyjnych projektowanego obiektu.Realizacja obiektu powinna odbywać się na podstawie projektu wykonawczego iwszystkich informacji i wymogów w obowiązujących przepisach.Po wykonaniu robót należy opracować projekt powykonawczy.Projekt powykonawczy winien pokazywać wszystkie zmiany wprowadzone w trakcierealizacji robót .Wszystkie te projekty powinny spełniać wymogi prawa budowlanego i obowiązującychnorm i przepisów.

27

13.1. Kontrola jakości

Wykonawca jest odpowiedzialny za pełną kontrolę jakości robót i materiałów.Wykonawca zapewni odpowiedni sprzęt, laboratorium, i wszystkie urządzenia niezbędnedo pobierania i badania próbek materiałów oraz robót.Wykonawca będzie przeprowadzać pomiary i badania materiałów oraz robót zczęstotliwością zapewniającą stwierdzenie, że roboty wykonano zgodnie z wymaganiamizawartymi w dokumentacji projektowej (w szczególności robót ziemnych ifundamentowych.)Minimalne wymagania co do zakresu badań i ich częstotliwości określone zostaną naroboczo z Inspektorem nadzoru, zgodnie z obowiązującymi normami i przepisamiszczegółowymi.W przypadku gdy nie zostały one tam określone, Inspektor Nadzoru lub kierownikbudowy ustali zakres kontroli jaki jest konieczny aby zapewnić wykonanie robót zgodnie zkontraktem.

14. INFORMACJA DOTYCZĄCA BIOZ

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawieinformacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa iochrony zdrowia (Dz. U. z dnia 10 lipca 2003 r.) – dla niniejszej inwestycji jestwymagane sporządzenie planu BIOZ.

Zakres robót budowlanychW ramach inwestycji będą występować następujące roboty stwarzające zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi :

- mechaniczna i ręczna rozbiórka nawierzchni

- roboty wykonywane w pobliżu sieci gazowej

- roboty wykonywane w pobliżu sieci sanitarnej

- transport i wyładunek materiałów kamiennych i betonowych na stosy

- przenoszenie materiałów na miejsce wbudowania

- docinanie materiałów kamiennych i betonowych

- mechaniczne zagęszczanie i ubijanie warstw nawierzchni

- praca w bezpośrednim sąsiedztwie pasa drogowego

- przemieszczające się maszyny budowlane przy robotach ziemnych;

- czynny ruch na jezdni sąsiadującej z terenem budowy;- hałas w czasie pracy maszyn i narzędzi mechanicznych;

Dla w/w robót Kierownik budowy jest zobowiązany sporządzić lub zapewnić sporządzenie przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniającego specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych.

15. WYKAZ NIEISTOTNYCH ODSTĄPIEŃ OD PROJEKTU BUDOWLANEGO

W rozumieniu art. 36a Prawa Budowlanego nieistotnymi odstąpieniami od projektubudowlanego, możliwymi do wprowadzenia w projekcie wykonawczym lub w trakciebudowy obiektu są:- zmiana klasy stali i betonu i sposobu zbrojenia z zachowaniem istotnych parametrówtechnicznych i wytrzymałościowych, właściwości konstrukcyjnych i przy zachowaniuwymogów obowiązujących norm i przepisów,- wprowadzenia rozwiązań zamiennych dla konstrukcji nawierzchni o ile nie wpływająna parametry techniczne i wytrzymałościowe

28

- korekty ukształtowania wysokościowego przy zapewnieniu warunków odwodnieniai użytkowania- zmiany odcienia, wielkości i rodzaju wytypowanego materiału nawierzchniowego- zmiany formy, wysokości i ukształtowania rekonstruowanego muru obronnego wprzypadku sformułowania nowych wniosków po wykonaniu pełnych badańarcheologicznych i architektonicznych.

Wszystkie wyżej wymienione zmiany można uważać za nieistotne pod warunkiem, że:- Uzyskają akceptacje projektanta projektu budowlanego. - Powstałe w wyniku zmian nowe ustroje konstrukcyjne, spełniają wymogi stanówgranicznych nośności i użytkowalności w sposób nie gorszy od zamienianych.- Opracowanie projektu wykonawczego ze zmianami, wykonane przez projektantaprojektu budowlanego, jest równoznaczne z uzyskaniem akceptacji.

zebrał i opracował: dr inż. arch. Tomasz Myczkowski

29