Fizyka w do wiadczeniach - EduPage · 2021. 3. 24. · Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna , Oficyna...

Marcin Król

FIZYKA W DOŚWIADCZENIACH Program nauczania w gimnazjum

Podstawa prawna:

� Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.)

� Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. 2012 poz. 977 z późn. zm. )

� Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. 2012 poz. 204 z późn. zm.)

� Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do uŜytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do uŜytku szkolnego podręczników (Dz.U. 2012 poz. 752 z późn. zm.)

� Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. 2007 nr 83 poz. 562 z późn. zm.)

� Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2013 poz. 532 z późn. zm.)

- 2 -

SPIS TREŚCI

Wstęp - 3 -

Cele programu nauczania - 6 -

Ogólna charakterystyka programu nauczania - 10 -

Treści nauczania do realizacji podstawy programowej z fizyki w gimnazjum - 12 -

Opis załoŜonych osiągnięć ucznia - 19 -

Sposoby osiągania celów - 71 -

Propozycje kryteriów i metod sprawdzania osiągnięć ucznia - 76 -

Ewaluacja programu nauczania - 78 -

- 3 -

Wstęp

„Słucham i zapominam,

widzę i pami ętam,

robi ę i rozumiem."

Konfucjusz

Izaak Newton, Albert Einstein, Maria Curie-Skłodowska, Charls Darwin, Mikołaj Kopernik,

Ludwig Pasteur to tylko przykłady uczonych, którzy zmienili świat. Nauki przyrodnicze, których są

przedstawicielami, pozwalają opisywać przyrodę a takŜe przyczyniają się do wielu odkryć, bez

których współczesna cywilizacja nie wyobraŜa sobie innego Ŝycia, a ma nadzieję na jego poprawę

poprzez ich dalszy rozwój. To przedstawicielom tych nauk zawdzięczamy m.in. komputery, telefony

komórkowe, satelity, promy kosmiczne, lekarstwa, Internet, GPS, radary, sejsmografy, samochody,

łodzie podwodne.

W obecnych czasach nie pamięta się o tym, Ŝe te wszystkie odkrycia zawdzięczamy

przyrodnikom. Wszyscy jesteśmy przyzwyczajeni do dobrodziejstw, z których korzystamy

codziennie, nie zastanawiając się nad tym, skąd je mamy. Mimo wielkiego zaangaŜowania

naukowców w poprawę jakości Ŝycia, nauki przyrodnicze nie cieszą się popularnością wśród

społeczeństwa. W szczególności wśród dzieci i młodzieŜy panuje przekonanie, iŜ są one trudne.

WaŜna rola spada w tym miejscu na nauczycieli poszczególnych przedmiotów nauk

przyrodniczych, aby poprzez realizację treści kształcenia zawartych w Podstawie programowej

uczeń osiągnął załoŜone cele edukacyjne, a zainteresowanie młodego pokolenia tą gałęzią nauki

wzrastało.

Pojawiają się więc pytania: W jaki sposób osiągnąć załoŜone cele edukacyjne? Jak uczyć

efektywnie? Jaką strategię nauczania przyjąć, aby była skuteczna?

Z pomocą w uzyskaniu odpowiedzi na powyŜsze pytania przychodzi nam program

nauczania. Według Krzysztofa Kruszewskiego1 program nauczania obejmuje cele, materiał

nauczania, proces dydaktyczny uczniów i nauczycieli oraz ewaluację.

W swoim autorskim programie przedstawiam w jaki sposób, poprzez rozbudzanie

zainteresowań naukami przyrodniczymi, będziemy dąŜyć do osiągnięcia załoŜonych celów

edukacyjnych, kierując się mottem Konfucjusza zamieszczonym na samym początku przedmowy.

Przedstawię takŜe skuteczność metod, które pozwalają zwiększyć efektywność nauczania

w dąŜeniu do osiągnięcia zamierzonych celów.

NaleŜy pamiętać, Ŝe stosując róŜne metody w nauczaniu, działamy na korzyść ucznia.

W literaturze spotykamy się z róŜnymi podziałami metod nauczania. Czesław Kupisiewicz2

wyodrębnia metody oparte na słowie (opowiadanie, wykład, dyskusja, pogadanka, praca

z ksiąŜką), obserwacji i pomiarze (pokaz, pomiar), na działalności praktycznej (ćwiczenia

laboratoryjne, zajęcia praktyczne), a Wincenty Okoń3 dokonuje następującej klasyfikacji metod

1 K. Kruszewski, Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. 2 Cz. Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna, Oficyna Wydawnicza GRAF-PUNKT, Warszawa 2000. 3 W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie śAK, Warszawa 1998.

- 4 -

nauczania: podające (pogadanka, dyskusja, opowiadanie, opis, wykład, praca z ksiąŜką),

problemowe (klasyczna metoda przypadków, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, burza

mózgów, mikronauczanie, gry dydaktyczne), praktyczne (ćwiczenia laboratoryjne i praktyczne,

zajęcia warsztatowe).

Marian ŚnieŜyński4 zaproponował równieŜ swój podział, który według Władysława

Błasiaka5 najpełniej związany jest z teorią kształcenia wielostronnego a zarazem najtrafniej

wpisujący się w słowa Konfucjusza - naszą myśl przewodnią. Według autora moŜna wyodrębnić

metody odpowiadające poszczególnym tokom lekcji (podającym, problemowym, eksponującym,

praktycznym), które wynikają z podstawowych funkcji człowieka (poznania, rozumienia,

przeŜywania i działania). M. ŚnieŜyński do toku podającego zalicza następujące metody: opis,

opowiadanie, anegdota, pokaz, wykład oraz pracę z ksiąŜką. Tokowi podającemu przypisuje:

dyskusję, pogadankę, pracę ze źródłem, metody sytuacyjne, tzw. burzę mózgów, metodę

trybunału, gry dydaktyczne. Do toku eksponującego zalicza: inscenizację, opowiadanie, dyskusję,

ekspozycję. W toku praktycznym znalazły się ćwiczenia laboratoryjne, praktyczne, konstrukcyjne.

W przewaŜającej ilości szkół, na lekcjach przedmiotowych, dominują metody nauczania

związane z tokiem podającym. M. ŚnieŜyński potwierdza, Ŝe na około 75% wszystkich lekcji

obserwowano tę metodę, zaś pozostałe toki stanowią niewielki procent zajęć lekcyjnych.6

W tym miejscu pojawia się pytanie: Czy moje lekcje tak wyglądają? Jaka jest ich

skuteczność?

A. Mikina i B. Zając podają dane, które wskazują, iŜ procent skuteczności takiej strategii

nauczania, jaką jest wykład wynosi, zaledwie 5%7, a więc taka forma zajęć lekcyjnych nie inspiruje

uczniów do twórczego rozwiązywania problemów, a poziom zainteresowania wykładem spada.

Tak prowadzone zajęcia nie są dla mózgu wystarczającym powodem do wyzwolenia

motywacji wewnętrznej i podejmowania jakiejkolwiek aktywność wśród uczestników wykładu.

Nauczyciel powinien znać podstawy funkcjonowania tego narządu, poniewaŜ dzięki prowadzonym

badaniom, którymi zajmuje się neurodydaktyka, wiadomo, co sprzyja, a co blokuje proces

uczenia się.

KaŜdy, zgodnie z naszą naturą, jest więc ciekawy świata, a ciekawość ta wraz

z pragnieniem poznania i przeŜywania staje się bodźcem do silnego pobudzenia sieci neuronalnej.

Lekcje, na których pozwala się uczniowi stawiać hipotezy, weryfikować je, a takŜe dochodzić do

prawdy, rozwijają jego kreatywność, co przyczynia się do ich atrakcyjności i skuteczności. Zajęcia

prowadzone w taki sposób powodują, Ŝe nauczanie staje się przyjazne mózgowi.

Badania dowodzą, iŜ najefektywniej uczymy się całą powierzchnią mózgu, angaŜując do

pracy jednocześnie bodźce wzrokowe i słuchowe w połączeniu z samodzielnym działaniem

i przeŜywaniem wykonywanych doświadczeń.

Przeprowadzone badania przez W. Błasiaka oraz M. Godlewską na początku lat 90

wskazywały, Ŝe uczniowie lubią doświadczenia8. Z ankiety, którą przeprowadziłem, wynika, iŜ 97%

4 M. ŚnieŜyński, Dialog edukacyjny, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2001. 5 W. Błasiak, RozwaŜania o nauczaniu przyrody, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2011 6 M. ŚnieŜyński, Sztuka dialogu, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2005. 7 A. Mikina, B. Zając, Jak wdroŜyć metodę projektów?, Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków 2006 8 W. Błasiak, RozwaŜania o nauczaniu … s. 119.

- 5 -

lepiej rozumie poruszane treści, kiedy są przedstawiane za pomocą doświadczeń, a 95% uwaŜa,

Ŝe duŜa ilość doświadczeń przeprowadzonych na lekcji czyni je interesującymi i bardzo

interesującymi. Zaprezentowane wyniki badań a takŜe pozostałe, które omówię w dalszej części

pracy, są dla mnie wskazówkami, którymi będę się kierował przy tworzeniu kalendarza działań,

czyli programu nauczania.

Mam nadzieję, Ŝe ten program nie będzie kolejnym zbędnym dokumentem odłoŜonym na

półkę a odkurzonym podczas kontroli, tylko sprawnym narzędziem w rękach nauczyciela, który

przyczyni się do jego ewaluacji.

- 6 -

Cele programu nauczania

„Głównym celem edukacji jest nie nauka,

lecz rozbudzanie ducha.”

Ernest Renan

W. Błasiak9 uwaŜa za podstawowy cel szkolnej edukacji uczenie mądrości. Pojawia się

więc pytanie: Jak zdefiniować mądrość?

Mądrość kaŜdy z nas moŜe postrzegać na wiele sposobów, a przedstawiciele nauk

przyrodniczych powinni ją pojmować jako zrozumienie praw opisujących przyrodę, a takŜe jako

wykorzystanie zdobytej wiedzy i doświadczenia w Ŝyciu codziennym.

Kolejne pytaniem jakie naleŜy zadać to: Jak tej mądrości uczyć?

Myśl E. Renan, zamieszczona na samym początku tego rozdziału, daje nam odpowiedź na

powyŜsze pytanie. Aby uczyć mądrości, naleŜy wśród uczniów rozbudzić ducha, czyli

zainteresować ich naukami przyrodniczymi tak, aby samodzielnie poszukiwali odpowiedzi na

sformułowane pytania, a na zajęciach lekcyjnych uczestniczyli nie z obowiązku, lecz z ciekawości

poznawania praw rządzących we Wszechświecie. Ogromną rolę odgrywa więc fizyka. Jako jedna

z nauk przyrodniczych jest doskonałym przedmiotem do nauczania tak pojmowanej mądrości

dzięki moŜliwości rozbudzania tego ducha.

W tym miejscu naleŜy zadać kolejne pytania: Do czego dąŜymy, rozbudzając ich

zainteresowania? Jak skonkretyzować ich osiągnięcia w toku nauczania?

W procesie kształcenia dąŜymy do opanowania przez uczniów określonej wiedzy

i umiejętności, a osiągnięcia zamierzonych efektów uzyskujemy poprzez konkretnie sprecyzowane

cele kształcenia.

B. Nemierko10 wyróŜnia dwa typy celów: cele ogólne formułowane jako kierunki dąŜeń

pedagogicznych i cele operacyjne (szczegółowe) odnoszące się do zamierzonych osiągnięć

uczniów. Analizując podstawę programową, dostrzegamy trzy cele kształcenia ogólnego, które

przekładają się na wymagania ogólne z fizyki w III etapie edukacyjnym, a co zostało przedstawione

w Tab. 1.

Cele kształcenia ogólnego zawarte w podstawie programowej

Wymagania ogólne z fizyki zawarte w podstawie programowej

I. Przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk.

I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.

II. Zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów.

II. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.

III. Kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie

III. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zaleŜności fizycznych.

IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi

z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).

Tab. 1. Cele kształcenia ogólnego (III etap edukacyjny) i wymagania ogólne z fizyki (III etap edukacyjny)

9 W. Błasiak, RozwaŜania o nauczaniu … s. 19. 10 B. Nemierko, Między oceną szkolną a dydaktyką. BliŜej dydaktyki, WSiP, Warszawa 1997.

- 7 -

NaleŜy pamiętać, Ŝe cele kształcenia ogólnego to zamiary, które są formułowane

zazwyczaj w sposób zwięzły, a ich zmierzenie czy zostały osiągnięte jest niemoŜliwe.

Aby więc zmierzyć osiągnięte efekty kształcenia, naleŜy zamienić cele ogólne na cele

operacyjne, czyli je zoperacjonalizować.

W swoim programie nauczania, podąŜając za B. Nemierką, stosuję klasyfikację

hierarchiczną celów nauczania od kategorii najniŜszych do najwyŜszych. NaleŜy równieŜ pamiętać,

iŜ kategorie celów są uporządkowane, a w dydaktyce taki sposób uporządkowania nazywa się

taksonomią celów nauczania lub taksonomią ABC11. Taksonomia celów obejmuje dwa poziomy:

widomości i umiejętności, gdzie kaŜdy z poziomów zawiera dwie kategorie, co przedstawia Tab. 2.

Poziom Kategoria Przedział Określenie konkretne Czasowniki operacyjne

A. Zapamiętanie wiadomości

Zna wielkości fizyczne, jednostki wielkości

fizycznych, oznaczenia fizyczne, pojęcia, prawa,

reguły i zasady itp.

Nazwać Zdefiniować Wymienić Wyliczyć

I. WIADOMOŚCI

B. Zrozumienie wiadomości

Rozumie poznane prawa, zasady, reguły i pojęcia

wyjaśniając je.

Wyjaśnić Streścić

Zilustrować RozróŜnić

Opisać (pod kątem rozumienia)

C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

Prowadzi obserwacje, przeprowadza pomiary, oblicza. Stosuje zdobytą

wiedzę w sytuacjach typowych.

Rozwiązać Zastosować Porównać

Sklasyfikować Obliczyć Określić Wybrać

Zmierzyć Narysować II. UMIEJĘTNOŚCI

D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych

(problemowych)

Formułuje problem i znajduje sposób

rozwiązania, interpretuje dane oraz wyciąga wnioski dokonując analizy zjawisk.

Dowieść Przewidzieć

Odkryć Zaproponować

Planować Wnioskować

Ocenić

Tab. 2. Taksonomia celów w nauczaniu fizyki

Program nauczania „Fizyka w doświadczeniach” zakłada realizację powyŜszych celów

nauczania fizyki w gimnazjum, kładąc szczególny nacisk na:

� rozbudzanie zainteresowania uczniów fizyką poprzez zwiększenie roli doświadczenia

na zajęciach lekcyjnych,

� rozwijanie dociekliwości poznawania praw rządzących w przyrodzie poprzez

obserwacje zjawisk fizycznych a takŜe samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na

stawiane pytanie,

� rozwijanie ciekawości badawczych poprzez samodzielne wykonanie doświadczenia,

z uŜyciem przedmiotów codziennego uŜytku,

11 B. Nemierko, Między oceną szkolną … s.86.

- 8 -

� wykształcenie nawyku posługiwania się prawami, zasadami i regułami w celu

wyjaśnienia zjawisk zachodzących w przyrodzie,

� kształceniu umiejętności posługiwania się metodami badawczymi typowymi dla fizyki,

� kształcenie umiejętności posługiwania się przyrządami pomiarowymi, odczytywania

danych pomiarowych, starannego opracowywania i interpretowania wyników, a takŜe

formułowania wniosków i prowadzenia dyskusji,

� zwracanie uwagi, iŜ kaŜdy pomiar jest obarczony niepewnością pomiarową, którą

uwzględniamy przy opracowywaniu danych pomiarowych,

� wyrabianie nawyku porównywania wielkości mierzonej z wzorcem, korygowania

popełnionych błędów oraz odróŜniania przyczyny od skutku, czyli wyszukiwania

powiązań przyczynowo-skutkowych (logiczne rozumowanie),

� wskazywanie powiązań pomiędzy wiedzą zdobytą na zajęciach a praktycznym jej

wykorzystaniu w Ŝyciu codziennym i w innych gałęziach nauki,

� kształtowanie umiejętności wyszukiwania, selekcjonowania i posługiwania się

informacjami z róŜnych źródeł z zastosowaniem technologii informacyjno-

komunikacyjnej (ICT),

� wskazywanie umiejętności pracy w grupie podczas planowania doświadczenia,

wykonywania pomiarów i analizowania wyników,

� wykształcenie nawyku posługiwania się symbolami, schematami, wykresami

i rysunkami wszędzie tam, gdzie jest to moŜliwe,

� wykształcenie umiejętności rozwiązywania zadań ilościowych i jakościowych,

a w szczególności umiejętności posługiwania się zaleŜnością wprost

proporcjonalności,

� indywidualizację procesów nauczania, stosownie do potrzeb i moŜliwości ucznia,

� wyrabianie w świadomości ucznia znaczenia fizyki dla rozwoju współczesnej

cywilizacji.

Nieodłącznym elementem w procesie kształcenia jest łączenie nauczania

z wychowaniem. KaŜdy z nas, bez względu na przedmiot, którego uczy, jest wychowawcą i dobiera

tak treści nauczania, aby ukazywały istotne walory wychowawcze. Wpływały na rozwój osobowości

młodego człowieka, przygotowującego się do Ŝycia w społeczeństwie.

W procesie wychowania, podobnie jak w toku kształcenia, osiągnięcia zamierzonych

efektów uzyskujemy poprzez konkretnie sprecyzowane cele wychowawcze. Realizacja tych celów

polega na przekazywaniu i kształtowaniu u uczniów odpowiednich wartości, potrzeb i postaw m.in.

takich jak:

� szacunku dla podejmowanego wysiłku intelektualnego oraz pracy wykonanej przez

drugiego człowieka (praca w grupach),

� odpowiedzialności za bezpieczeństwo swoje i rówieśników,

� poszanowania szkolnych pomocy dydaktycznych,

� sumienności, wytrwałości, staranności i systematyczności w wykonywaniu

powierzonych zadań,

- 9 -

� umiejętności współdziałania w grupie,

� świadomości uŜyteczności zdobytej wiedzy,

� formułowania zrozumiałych i precyzyjnych pytań

� udzielania odpowiedzi w sposób jasny i precyzyjny,

� umiejętności prowadzenia dialogu i słuchania,

� analizowania, argumentowania i formułowania wniosków i opinii,

� dbałości o piękno otaczającej nas przyrody,

� potrzebę samokształcenia w doskonaleniu swoich moŜliwości

� postaw patriotycznych wynikających ze znajomości i osiągnięć naukowych wybitnych

Polaków i ich wkładu w rozwój nauk przyrodniczych.

Reasumując, celem mojego programu nauczania jest rozwijanie zainteresowań i pasji

poznawczych uczniów w taki sposób, aby zdobyta przez nich wiedza pozwoliła posiąść mądrość

i dała moŜliwości efektywnego funkcjonowania we współczesnym świecie. Zachęcała ich równieŜ

do dalszej edukacji w kierunku nauk przyrodniczych, a szczególnie fizyki, której jestem

reprezentantem.

- 10 -

Ogólna charakterystyka programu nauczania

„Pierwsze lekcje nie powinny zawiera ć niczego poza tym,

co jest eksperymentalne i interesuj ące do zobaczenia.

Ładny eksperyment jest sam w sobie bardziej warto ściowy

niŜ dwadzie ścia wzorów wydobytych z naszych umysłów”

Albert Einstein

Zgodnie z zalecanymi warunkami i sposobami realizacji podstawy programowej nauczanie

fizyki na III etapie naleŜy rozpocząć od intuicyjnego rozumienia zjawisk, kładąc nacisk na opis

jakościowy, a takŜe kształtowania umiejętności sprawnego wykonywania prostych obliczeń

i szacunków ilościowych, uwzględniając dokonanie analizy realności otrzymywanych wyników.

W powyŜsze zalecenia wpisują się słowa A. Einsteina, zamieszczone na początku tego

rozdziału, wskazując nam drogę, którą powinniśmy podąŜać, prowadząc zajęcia lekcyjne. Dlatego

teŜ w moim programie nauczania, który podzieliłem na trzy części, najwaŜniejszą rolę pełni

doświadczenie, a przede wszystkim moŜliwość samodzielnego wykonania przez ucznia większej

ilości doświadczeń, kształtując przy tym jego kluczowe umiejętności, przyczyniając się do

traktowania fizyki jako przedmiotu doświadczalnego powiązanego z rzeczywistością. W programie

tym większość doświadczeń i pomiarów wykonywanych przez uczniów została tak dobrana, aby

ich realizacja była moŜliwa za pomocą prostych i tanich środków, które są przedmiotami

codziennego uŜytku.

WaŜną rolę w nauczaniu fizyki pełni zrozumienie i poprawne posługiwanie się definicjami

i wielkościami fizycznymi, za pomocą których wyjaśniamy i opisujemy obserwowane zjawiska

podczas wykonywanych doświadczeń. Program ten zawiera część teoretyczną, podczas której

ułatwia się uczniom przyswojenie poznanych praw, reguł, definicji i wielkości fizycznych, a takŜe

ich stosowania w praktyce. Podczas pracy w tej części zajęcia lekcyjne naleŜy prowadzić według

tzw. modelu odwróconej lekcji. Zgodnie z takim modelem nauczania, uczeń przygotowuje się do

zajęć w domu, korzystając z róŜnego rodzaju źródeł informacji. Natomiast rola nauczyciela

sprowadza się do samodzielnego opracowania materiałów dydaktycznych, prezentacji

multimedialnej, wskazywania odpowiednich źródeł informacji, fachowego czasopisma, ksiąŜki czy

stron internetowych. Prowadzenie zajęć w takiej formie wpływa na większą aktywność uczniów

podczas dyskusji czy rozwiązywania problemów, co przyczynia się do utrwalania nabytych

wcześniej wiadomości i umiejętności.

Oprócz części teoretycznej i eksperymentalnej w programie zamieściłem część

rachunkową. W części tej uczniowie spotykają się z zadaniami jakościowymi, które pozwalają

sprawdzić dokładnie przyswojoną partię danego materiału bez ich rozwiązywania oraz ilościowymi,

których rozwiązanie wymaga zastosowania operacji matematycznych, co prowadzi do zrozumienia

omawianych treści.

Aby w pełni zrealizować treści nauczania zawarte w podstawie programowej, a takŜe wyjść

poza jej ramy i dać moŜliwość pełniejszego poznania przyrody, program ten zakłada realizację

załoŜonych osiągnięć w trzyletnim cyklu nauczania (3-3-2) o łącznej liczbie godzin 270. Zajęcia

- 11 -

lekcyjne w części eksperymentalnej, teoretyczne i rachunkowej powinny odbywać się w grupach

2-3 osobowych, w których to grupach uczniowie będą wykonywać przygotowane przez nauczyciela

doświadczenia, przeprowadzać obliczenia, analizować ich wyniki, a następnie opracowywać

sprawozdania, zwracając uwagę na staranne opracowanie danych pomiarowych, tworzenie

wykresów, obliczanie średniej czy niepewności pomiarowych, wykorzystując przy tym narzędzia

technologii informacyjno-komunikacyjnej.

Moim zdaniem tak skonstruowany program nauczania w pełni wpisuje się w motto

A. Einsteina: „Nauka w szkołach powinna być prowadzona w taki sposób, aby uczniowie uwaŜali ją

za cenny dar, a nie za cięŜki obowiązek.”

- 12 -

Treści nauczania do realizacji podstawy programowej z fizyki w gimnazjum

Ogólny podział godzinowy przy 8 godzinach w trzyletnim cyklu nauczania (3-3-2) o ł ącznej liczbie godzin 270

Klasa Dział fizyki Liczba godzin lekcyjnych

1. Lekcja organizacyjna 1 2. Wykonujemy pomiary. 22 3. Cząsteczkowa budowa i niektóre właściwości fizyczne ciał. 22 4. Kinematyka. 25 5. Siły w przyrodzie. 30

I

Suma godzin 100 1. Praca, moc, energia mechaniczna. 23 2. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych. 19 3. Drgania i fale spręŜyste. 17 4. Elektryczność statyczna. 17 5. Prąd elektryczny. 24

II

Suma godzin 100 1. Magnetyzm. 17 2. Optyka. 23 3. Trening przed egzaminem. 10 4. Fizyczne projekty. 20

III

Suma godzin 70 Razem 270

Szczegółowy rozkład materiału

TEMAT Liczba godzin

1. Lekcja organizacyjna. 1

WYKONUJEMY POMIARY 22 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 5

1. Wielkości fizyczne wektorowe i skalarne. Jednostki wielkości fizycznych. 1 2. Pomiar i błąd pomiaru. Niepewność pomiarowa. 1 3. Siła cięŜkości. 1 4. O gęstości substancji i ciśnieniu. 1 5. Jak narysować wykres? Jak uwzględnić niepewność pomiarową na wykresie? 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 9 1. Jak napisać sprawozdanie z przeprowadzonego doświadczenia? 1 2. Wyznaczanie wartości przyspieszenia ziemskiego czyli badanie zaleŜności siły

cięŜkości od masy ciała. 1

3. Wyznaczanie gęstości substancji o kształtach regularnych oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej.

1

4. Wyznaczanie gęstości substancji o kształtach nieregularnych oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej.

1

5. Wyznaczanie gęstości cieczy oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej. 1 6. Wyznaczanie ciśnienia wywieranego przez ciało w kształcie prostopadłościanu

w zaleŜności od powierzchni, którą zostało połoŜone na podłoŜe. 1

7. Wyznaczanie średniej masy i objętości kropli wody oraz szacowanie niepewności i niepewności względnej.

1

- 13 -

8. Wyznaczanie objętości pudełka zapałek oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej.

1

9. Wyznaczanie pola nieregularnej figury wyciętej z kartonu, posługując się wagą i paskiem tego kartonu o szerokości 1cm i długości 10cm. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 6 1. Uczymy się przekształcać wzory. 1

2. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru: gmFc ⋅= . 1

3. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru:V

m=ρ . 1

4. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru:S

Fp N= . 1

5. Rozwiązywanie zadań obliczeniowych wymagających zastosowania zintegrowanej wiedzy.

2

Powtórzenie wiadomości. 1 Sprawdzian wiadomości i umiejętności. 1

CZĄSTECZKOWA BUDOWA I NIEKTÓRE WŁA ŚCIWOŚCI FIZYCZNE CIAŁ 22

CZĘŚĆ TEORETYCZNA 4 1. Hipoteza i dyfuzja. Skala Kelwina i Celsjusza. 1 2. O siłach międzycząsteczkowych i o róŜnicach w budowie cząsteczkowej ciał. 1 3. Ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku. 1 4. O zmianie trzech stanów skupienia. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 11 1. Sprawdzamy prawdziwość hipotezy o cząsteczkowej budowie ciał. 1 2. Obserwujemy zjawisko dyfuzji i jego zaleŜność od temperatury. 1 3. Badamy siły międzycząsteczkowe i obserwujemy skutki ich działania. 1 4. Badamy siły napięcia powierzchniowego oraz działanie detergentów. 1 5. Szacowanie średnicy cząsteczki oleju. 1 6. Wyznaczanie ciśnienia atmosferycznego za pomocą strzykawki i siłomierza. 1 7. Sprawdzamy od czego zaleŜy ciśnienie w zamkniętym zbiorniku. 1 8. Badamy właściwości fizyczne ciał. 1 9. Badamy zjawisko topnienia i krzepnięcia. 1 10. Sprawdzamy w jakiej temperaturze lód się topi, a woda paruje z całej swojej

objętości. 1

11. Badamy rozszerzalność temperaturową ciał. 1 CZĘŚĆ RACHUNKOWA 5

1. Przeliczamy jednostki temperatury. 1 2. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem zaleŜności: ∆l ~ ∆t oraz ∆V ~ ∆t. 2 3. Zadania jakościowe. 2


KINEMATYKA 25 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 4

1. Układ odniesienia. Tor ruchu, droga. 1 2. Klasyfikacja ruchów w fizyce. 1 3. Prędkość w ruchu jednostajnym prostoliniowym. Szybkość średnia i prędkość

chwilowa. 1

4. Przyspieszenie ciała w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym. 1 CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 9

1. Badamy ruch jednostajny prostoliniowy. 1 2. Badamy ruch jednostajnie przyspieszony prostoliniowy. 1 3. Badamy ruch jednostajnie opóźniony prostoliniowy. 1 4. Wyznaczamy średnią wartość prędkości. 1 5. Badamy kierunek prędkości w ruchu po okręgu i wyznaczamy wartość prędkości 1

- 14 -

końca sekundowej wskazówki zegara. 6. Wyznaczamy okres obiegu i częstotliwość w ruchu po okręgu. 1 7. Wyznaczamy przyspieszenie ziemskie ze swobodnego spadku. 1 8. Wyznaczamy wartość prędkość wypływu wody z kranu. 1 9. Wyznaczmy wartość przyspieszenia ciała na równi pochyłej. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 10

1. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru:t

sv = . 1

2. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru:c

cśr t

sv = . 2

3. Rozwiązywanie zadań dotyczących ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego.

2

4. Rozwiązywanie zadań dotyczących ruchu jednostajnie opóźnionego prostoliniowego. 2 5. Rozwiązywanie zadań dotyczących ruchu jednostajnego po okręgu. 1 6. Rozwiązywanie zadań obliczeniowych wymagających zastosowania zintegrowanej

wiedzy. 2


SIŁY W PRZYRODZIE 30 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 5

1. Rodzaje i skutki oddziaływań. 1 2. O zasadach dynamiki Newtona. 1 3. Siły: spręŜystości, oporu powietrza i tarcia. 1 4. Prawo Pascala. Ciśnienie hydrostatyczne. 1 5. Siła wyporu. Prawo Archimedesa. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 14 1. Badamy, jakie wartości mają siły wzajemnego oddziaływania ciał. 1 2. Badamy wpływ rodzaju podłoŜa na zmianę prędkości ciał. Obserwujemy zjawisko

bezwładności. 1

3. Badamy zaleŜność wartości siły spręŜystości od wydłuŜenia spręŜyny. Wyznaczamy współczynnik spręŜystości spręŜyny.

1

4. Badamy od czego zaleŜy wartość siły oporu powietrza. 1 5. Badamy od czego zaleŜy wartość siły tarcia podczas ruchu ciała. 1 6. Badamy zaleŜność siły parcia od powierzchni tłoka, czyli sprawdzamy słuszność

prawa Pascala. 1

7. Badamy zaleŜność ciśnienia hydrostatycznego od głębokości. 1 8. Wyznaczamy wartości siły wyporu działającą na ciało zanurzone w róŜnych cieczach. 1 9. Sprawdzamy słuszność prawa Archimedesa za pomocą zestawu wiaderko

Archimedesa. 1

10. Badamy zaleŜność siły wyporu od objętości ciała zanurzonego. 1 11. Wyznaczamy gęstość cieczy korzystając z prawa Archimedesa. 1 12. Badamy warunki pływania ciał. 1 13. Badamy zaleŜność wartości przyspieszenia ciała od działania niezrównowaŜonej siły. 1 14. Badamy zaleŜność wartości przyspieszenia ciała od masy ciała. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 9 1. Rozwiązywanie zadań dotyczących sił spręŜystości. 1 2. Rozwiązywanie zadań z zastosowaniem prawa Pascala. 1 3. Rozwiązywanie zadań z zastosowaniem prawa Archimedesa. 2 4. Obliczamy ciśnienie hydrostatyczne. 1 5. Druga zasada dynamiki Newtona w zadaniach. 1 6. Rozwiązujemy zadania dotyczące siły tarcia i współczynnika tarcia. 1 7. Rozwiązywanie zadań obliczeniowych wymagających zastosowania zintegrowanej

wiedzy. 2


- 15 -

PRACA, MOC, ENERGIA MECHANICZNA 23 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 4

1. Praca mechaniczna i moc. 1 2. Energia mechaniczna. Energia potencjalna i kinetyczna. 1 3. Zasada zachowania energii mechanicznej. 1 4. Maszyny proste. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 9 1. Wyznaczamy pracę potrzebną do przesunięcia ciała na odległość s. 1 2. Wyznaczamy pracę potrzebną na podniesienie ciała z podłoŜa na stół. 1 3. Wyznaczamy straty energii mechanicznej przy odbiciu piłki od podłoŜa. 1 4. Wyznaczamy moc silnika modelarskiego. 1 5. Wyznaczamy moc mięśni podczas wchodzenia po schodach. 1 6. Wyznaczamy energię kinetyczną ciała. 1 7. Wyznaczamy pracę wykonaną przez ciało o róŜnej energii potencjalnej. 1 8. Wyznaczamy masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej. 1 9. Sprawdzamy czy Ep w najwyŜszym punkcie, zgodnie z zasadą zachowania energii

jest równa Ek w najniŜszym punkcie. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 8 1. Zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru: sFW ⋅= . 1

2. Zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru: t

WP = . 1

3. Zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru: hgmEp ⋅⋅= . 1

4. Zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru: 2

2

1vmEk ⋅= . 1

5. Zasada zachowania energii – rozwiązywanie zadań. 1 6. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem warunku na równowagę dźwigni

dwustronnej. 1


2


PRZEMIANY ENERGII W ZJAWISKACH CIEPLNYCH 19 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 4

1. Sposoby zmiany energii wewnętrznej ciała. Pierwsza zasada termodynamiki. 1 2. Transport energii. 1 3. Ciepło właściwe. 1 4. Ciepło topnienia, krzepnięcia, parowania i skraplania. Budowa i zasada działania

chłodziarki. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 9 1. Obserwacja przewodnictwa cieplnego. 1 2. Badamy właściwości przewodnictwa cieplnego metali. 1 3. Obserwacja zjawiska konwekcji. 1 4. Obserwacja skutków występowania zjawiska konwekcji. 1 5. Sprawdzamy, od czego zaleŜy wymiana ciepła z otoczeniem. 1 6. Sprawdzamy czy olej to przewodnik ciepła, czy izolator. 1 7. Wyznaczamy przyrost temperatury ciała po zderzeniu z podłoŜem. 1 8. Wyznaczamy zmianę energii wewnętrznej piłki po pierwszym odbiciu od podłoŜa. 1 9. Wyznaczanie ciepła topnienia lodu. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 4 1. Rozwiązywanie zadań z zastosowaniem wzoru: tmcQ w ∆⋅⋅= . 1

2. Procesy: topnienia, krzepnięcia, parowania i skraplania w zadaniach obliczeniowych. 1 3. Rozwiązywanie zadań obliczeniowych wymagających zastosowania zintegrowanej

wiedzy. 1

- 16 -

4. Układamy i rozwiązujemy bilans energetyczny. 1 Powtórzenie wiadomości. 1 Sprawdzian wiadomości i umiejętności. 1

DRGANIA I FALE SPR ĘśYSTE 17 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 3

1. Ruch drgający i wielkości, które go opisują. Wahadło. 1 2. Fale spręŜyste: poprzeczne i podłuŜne. 1 3. Dźwięki i wielkości, które je opisują. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 9 1. Wyznaczamy okres drgań wahadła i sprawdzamy, czy zaleŜy od amplitudy drgań. 1 2. Badamy zaleŜność okresu drgań wahadła od jego długości. 1 3. Badamy zaleŜność okresu drgań wahadła od jego masy. 1 4. Badamy związek pomiędzy częstotliwością dźwięku, a jego długością. 1 5. Badamy zaleŜność wysokości dźwięku od długości słupa powietrza. 1 6. Wyznaczamy okres drgań i częstotliwość kamertonu. 1 7. Wytwarzamy falę dźwiękową, czyli grające szkło. 1 8. Oglądamy dźwięki. 1 9. Wyznaczamy przyspieszenie ziemskie za pomocą wahadła. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 3

1. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzorów: .1

,1

,T

ff

Tn

tT === 1

2. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru: .f

v=λ 1


1


ELEKTRYCZNOŚĆ STATYCZNA 17 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 4

1. Elektryzowanie ciał przez tarcie i dotyk z ciałem naelektryzowanym. 1 2. Siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych. Pole elektryczne. 1 3. Przewodniki i izolatory. Napięcie elektryczne. 1 4. Zjawisko indukcji elektrostatycznej. Zasada zachowania ładunku. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 8 1. Badamy zachowanie się ciał naelektryzowanych przez tarcie. 1 2. Badanie sił wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych. 1 3. Sprawdzamy czy ciało ludzkie jest przewodnikiem. 1 4. Sprawdzamy, jak wilgoć wpływa na elektryzowanie ciał. 1 5. Obserwujemy zjawisko elektryzowania ciał przez dotyk. 1 6. Obserwujemy zjawisko elektryzowania ciał przez indukcję. 1 7. Obserwujemy pole elektryczne. 1 8. Obserwujemy wykonywanie pracy przez pole elektrostatyczne. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 3 1. Rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem wzoru na napięcie elektryczne. 1 2. Rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem prawa Coulomba. 1 3. Rozwiązywanie zadań obliczeniowych wymagających zastosowania zintegrowanej

wiedzy. 1


PRĄD ELEKTRYCZNY 24 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 5

1. Prąd elektryczny w metalach i skutki jego przepływu. 1 2. Obwód elektryczny. NatęŜenie prądu. 1 3. Prawo Ohma. Opór elektryczny. 1

- 17 -

4. Własności połączeń szeregowych i równoległych. 1 5. Praca i moc prądu elektrycznego. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 10 1. Sprawdzamy słuszność prawa Ohma. 1 2. Wyznaczanie oporu elektrycznego opornika. 1 3. Badamy od czego zaleŜy opór elektryczny. 1 4. Badamy połączenia szeregowe i równoległe odbiorników. 1 5. Badamy związki między wartościami napięcia i natęŜenia prądu w połączeniu

szeregowym. 1

6. Badamy związki między wartościami napięcia i natęŜenia prądu w połączeniu równoległym.

1

7. Wyznaczamy opór odbiorników połączonych szeregowo. 1 8. Wyznaczamy opór odbiorników połączonych równolegle. 1 9. Wyznaczamy moc Ŝarówki. 1 10. Wyznaczamy ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego o znanej

mocy. 1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 7 1. Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru na natęŜenie prądu. 1 2. Wykorzystujemy prawo Ohma i wzór na opór elektryczny w zadaniach

rachunkowych. 1

3. Wykorzystujemy własności połączeń szeregowych i równoległych w rozwiązywaniu zadań.

2

4. Rozwiązywania zadań z wykorzystaniem wzorów na pracę i moc prądu elektrycznego.

1


2


MAGNETYZM 17 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 4

1. O magnesach trwałych i przewodniku z prądem. 1 2. Budowa i zasada działania silnika elektrycznego. 1 3. Zjawisko indukcji elektromagnetycznej. 1 4. Fale elektromagnetyczne. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 9 1. Badanie właściwości magnesów. 1 2. Obserwujemy linie pola magnetycznego. 1 3. Badamy oddziaływanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną. 1 4. Obserwujemy zjawisko indukcji elektromagnetycznej. 1 5. Obserwujemy działanie siły elektrodynamicznej. 1 6. Badanie zaleŜności wartości siły oddziaływania pomiędzy dwoma magnesami od

odległości pomiędzy nimi. 1

7. Obserwujemy drgania wahadła z magnesem nad płytką przewodzącą. 1 8. Obserwacja zachowania się diod półprzewodnikowych zasilonych zwojnicą

umieszczoną w polu magnetycznym. 1

9. Obserwacja siły działającej na wolframowe włókno świecącej Ŝarówki w obecności pola magnetycznego.

1

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 2 1. Rozwiązywanie zadań jakościowych i rachunkowych. 2


OPTYKA 23 CZĘŚĆ TEORETYCZNA 5

1. O naturze światła i jego źródłach. 1 2. O prawie odbicia i załamania światła. 1 3. Zwierciadła płaskie i kuliste. 1

- 18 -

4. Soczewki skupiające i rozpraszające. Wady wzroku. 1 5. Porównanie fal mechanicznych i elektromagnetycznych. 1

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 10 1. Wykazujemy prostoliniowe rozchodzenie się światła. 1 2. Sprawdzamy słuszność prawa odbicia światła metodą szpilkową. 1 3. Badamy zjawisko załamania światła. 1 4. Wyznaczamy współczynnik załamania światła metodą szpilkową. 1 5. Otrzymujemy obrazy za pomocą zwierciadła płaskiego i określamy cechy obrazu. 1 6. Otrzymujemy obrazy za pomocą zwierciadła wklęsłego i określamy ich cechy. 1 7. Obserwujemy zjawisko rozszczepienia światła. 1 8. Wykazujemy, Ŝe przedmioty o określonej barwie odbijają tylko światło o tej barwie,

a inne pochłaniają. 1

9. Obserwujemy bieg promieni świetlnych po odbiciu od zwierciadła kulistego wklęsłego i wypukłego.

1

10. Obserwujemy bieg promieni świetlnych po przejściu przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą.

CZĘŚĆ ZADANIOWA 6 1. Konstrukcja obrazów otrzymywanych za pomocą zwierciadeł płaskich. 1 2. Konstrukcja obrazów otrzymywanych za pomocą zwierciadeł kulistych. 1 3. Bieg promieni świetlnych w pryzmacie. 1 4. Konstrukcja obrazów otrzymywanych za pomocą soczewek. 1 5. Obliczamy zdolność skupiającą soczewki oraz długość i częstotliwość fali

elektromagnetycznej. Korzystamy z równania soczewki. 2


TRENING PRZED EGZAMINEM 10 FIZYCZNE PROJEKTY 20

- 19 -

Opis zało Ŝonych osi ągni ęć ucznia

Kategorie celów nauczania: Poziomy wymaga ń edukacyjnych:

A – zapamiętanie wiadomości K – konieczny – ocena dopuszczająca (2) B – rozumienie wiadomości P – podstawowy – ocena dostateczna (3) C – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych R – rozszerzający – ocena dobra (4) D – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych D – dopełniający – ocena bardzo dobra (5) W – wykraczający – ocena celująca (6)

CELE KSZTAŁCENIE W UJ ĘCIU OPERACYJNYM WRAZ Z OKRE ŚLENIEM WYMAGAŃ

podstawowe ponadpodstawowe

DZ

IAŁ

PR

OG

RA

MO

WY

JED

NO

ST

KA

LE

KC

YJN

A

JEDNOSTKA TEMATYCZNA

KATEGORIA A Uczeń:

KATEGORIA B Uczeń:

KATEGORIA C Uczeń:

KATEGORIA D Uczeń:

1 Lekcja organizacyjna.

CZĘŚĆ TEORETYCZNA 2 Wielkości fizyczne

wektorowe i skalarne. Jednostki wielkości fizycznych.

� wie, Ŝe wielkości fizyczne dzielimy na wektorowe i skalarne (R)

� wymienia cechy wielkości wektorowej (P),

� zna podstawowe jednostki wielkości fizycznych (drogę, czas, masę, temperaturę) (K)

� wie, Ŝe kaŜda wielkość fizyczna i jednostka wielkości fizycznej ma swój symbol (K)

� wymienia przyrządy słuŜące do pomiaru długości, masy, czasu i temperatury (K)

� wymienia jednostki mierzonych wielkości (K)

� wyjaśnia pojęcie wielkości fizycznej (P)

� wskazuje róŜnice pomiędzy wielkościami wektorowymi a skalarnymi (D)

� zapisuje wielkość fizyczną wraz z jednostką (P)

� posługuje się symbolami wielkości fizycznych i ich jednostek (P)

� przelicza jednostki wielkości fizycznych (P)

WY

KO

NU

JEM

Y P

OM

IAR

Y 2

2h

3 Pomiar i błąd pomiaru. Niepewność pomiarowa.

� wie, Ŝe kaŜdy pomiar obarczony jest niepewnością (K-P)

� rozróŜnia wielkość fizyczną mierzoną od wyznaczonej (P)

� wyjaśnia pojęcie błędu pomiarowego i niepewności pomiarowej (R)

� oblicza średnią arytmetyczną jako wartość najbardziej zbliŜoną do rzeczywistej (P)

� planuje wykonywanie pomiarów (D)

� rozumie istotę wykonywania większej ilości pomiarów (R)

� szacuje wynik pomiaru (D)

- 20 -

� zapisuje róŜnicę między wartością końcową i początkową zmierzonych wielkości fizycznych (P)

� podaje zakres pomiarowy przyrządu oraz jego dokładność (P-R)

� zapisuje wynik pomiarowy wraz z jego niepewnością (D)

� przedstawia graficznie wyniki pomiarów (R)

� oblicza niepewność maksymalną wartości średniej (D)

4 Siła cięŜkości. � wie, jaki przyrząd słuŜy do pomiaru siły (K)

� zna jednostkę siły (K) � wie, Ŝe skutki działania siły

zaleŜą od punktu przyłoŜenia (P)

� rozumie zaleŜność pomiędzy wartością siły cięŜkości a masą ciała (R)

� rozumie istotę traktowania siły jako wielkość wektorową (D)

� potrafi określić cechy siły czyli wielkości wektorowej (P-R)

� przedstawia graficznie siłę (D)

5 O gęstości substancji i ciśnieniu.

� zna pojęcia gęstości oraz ciśnienia (K-P)

� wie, w jakich jednostkach wyraŜamy gęstość i ciśnienie (K-P)

� wie, jaki przyrząd słuŜy do pomiaru ciśnienia (K)

� zna wzór na obliczenie gęstości i ciśnienia (K-P)

� zna inne jednostki ciśnienia (K-P)

� rozumie, o czym informuje nas gęstość substancji oraz ciśnienie (P)

� odczytuje gęstości róŜnych substancji z tabeli (P)

� wskazuje urządzeniach, w których do ich działania niezbędne jest ciśnienie (R)

� podaje przykłady zjawisk, w których istotną rolę odgrywa ciśnienie (R)

� opisuje zaleŜność ciśnienia atmosferycznego od wysokości (D)

6 Jak narysować wykres? Jak uwzględnić niepewność pomiarową na wykresie?

� sporządza wykres zaleŜności dwóch wielkości fizycznych na podstawie tabeli (P)

� dopasowuje wykres do punktów naniesionych w układzie współrzędnych (P-R)

� przedstawia na wykresie zaleŜność wielkości do siebie wprost proporcjonalnych (R)

� uwzględnia na wykresie niepewności pomiarowe (W)

� wyciąga informacje z wykresu na podstawie jego kąta nachylenia do osi poziomej (D)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 7 Jak napisać

sprawozdanie z przeprowadzonego doświadczenia?

� wie, Ŝe nie wszystkie sprawozdania zawierają część obliczeniową (K-P)

� rozumie, Ŝe najistotniejszym elementem kaŜdego sprawozdania jest wniosek (P-R)

� sporządza sprawozdania według podanego schematu (K-P)

- 21 -

8 Wyznaczanie wartości przyspieszenia ziemskiego czyli badanie zaleŜności siły cięŜkości od masy ciała.

� wyznacza wartość przyspieszenia ziemskiego (P-R)

� uŜywa odpowiednich przyrządów do przeprowadzenia doświadczenia (P)

� dokonuje pomiaru wartości siły cięŜkości i masy (P)

� przedstawia na wykresie zaleŜności wartości siły cięŜkości od masy (P-R)

� wykazuje, Ŝe siła cięŜkości i masa są do siebie wprost proporcjonalne (D)

� uwzględnia niepewności pomiarowe na wykresie i oblicza ich wartości (W)

9 Wyznaczanie gęstości substancji o kształtach regularnych oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej.

� zna wzór na objętość sześcianu i prostopadłościanu (K-P)

� wyznacza objętość ciała o kształtach regularnych za pomocą linijki (P)

� dokonuje pomiaru masy ciała za pomocą wagi (P)

� odczytuje niedokładności pomiarowe przyrządów (P-R)

� wyznacza doświadczalnie gęstość substancji (R)

� porównuje wartość wyznaczoną z wzorcową (R)

� wyznacza niepewność względną (D)

10 Wyznaczanie gęstości substancji o kształtach regularnych oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej.

� wyznacza objętość ciała o kształtach nieregularnych za pomocą menzurki z wodą (P)

� mierzy objętość cieczy za pomocą menzurki (P)

� dokonuje pomiaru masy za pomocą wagi (P)

� odczytuje niedokładności pomiarowe przyrządów (P-R)

� wyznacza doświadczalnie gęstość substancji (R)


� wyznacza niepewność względną (D)

11 Wyznaczanie gęstości cieczy oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej.

� mierzy objętość cieczy za pomocą menzurki (P)

� dokonuje pomiaru masy za pomocą wagi (P)

� wyznacza doświadczalnie gęstość cieczy (R)


� wyznacza niepewność pomiarową mierzonej wielkości fizycznej (D)

- 22 -

12 Wyznaczanie ciśnienia wywieranego przez ciało w kształcie prostopadłościanu w zaleŜności od powierzchni którą zostało połoŜone na podłoŜe.

� mierzy długości krawędzi ciała za pomocą linijki uczniowskiej (P)

� mierzy wartość siły nacisku za pomocą siłomierza (P)

� wyznacza pole powierzchni zetknięcia ciała z podłoŜem (P-R)

� wykazuje, Ŝe ciśnienie wywierane przez ciało w kształcie prostopadłościanu zaleŜy od wielkości powierzchni zetknięcia ciała z podłoŜem (R)

13 Wyznaczanie średniej masy i objętości kropli wody oraz szacowanie niepewności i niepewności względnej.

� wie, Ŝe objętość i masa kropli zaleŜą od wielkości otworu wylotu kroplomierza (K-P)

� posługuje się kroplomierzem, menzurką i wagą (P)

� szacuje objętość i masę kropli (D) � wyznacza niepewności pomiarowe

(D)

14 Wyznaczanie objętości pudełka zapałek oraz obliczanie niepewności i niepewności względnej.

� zna wzór na objętość prostopadłościanu (K-P)

� mierzy długości krawędzi za pomocą linijki uczniowskiej (P)

� wyznacza objętość pudełka zapałek (P-R)

� wyznacza niepewność pomiarową mierzonej wielkości (D)

15 Wyznaczanie pola nieregularnej figury wyciętej z kartonu, posługując się wagą i paskiem tego kartonu o szerokości 1cm i długości 10cm.

� wyznacza doświadczalnie pole nieregularnej figury (R)

� posługuje się linijką uczniowską i wagą (P)

� posługuje się wzorem na pole powierzchni (P)

� posługuję się związkiem zaleŜności masy i pola powierzchni (D)

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 16 Uczymy się

przekształcać wzory. � wykonuje działania na

wyraŜeniach algebraicznych (P-R)

� wyróŜnia wiadome i niewiadome w wyraŜeniach algebraicznych (K-P)

� wyznacza ze wzoru wskazaną wielkość fizyczną (R-D)

� wskazuje analogię między równaniem, a wzorem fizycznym (D)

17 Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru: gmFc ⋅= .

� oblicza wartość cięŜaru, posługując się wzorem

gmFc ⋅= (K-P)

� przekształca wzór i oblicza masę ciała znając wartość cięŜaru (R)

� przelicza jednostki masy i siły cięŜkości (K-P)

� rysuje wektor siły cięŜkości uwzględniając skalowanie (P-R)

� wyprowadza jednostkę obliczanej wielkości fizycznej (D)

- 23 -

18 Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem

wzoru: V

m=ρ .

� oblicza gęstość substancji posługując się wzorem

V

m=ρ (K-P)

� przekształca wzór na gęstość substancji i oblicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� przelicza jednostki objętości i gęstości (P)



wzoru:S

Fp N= .

� oblicza ciśnienie posługując się

wzorem S

Fp N= (K-P)

� przekształca wzór na ciśnienie i oblicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� przelicza jednostki pola powierzchni i ciśnienia (P)


20 21

Rozwiązywanie zadań obliczeniowych wymagających zastosowania zintegrowanej wiedzy.

� wskazuje w treści zadania dane i szukane wielkości fizyczne (P)

� przelicza jednostki w zadaniu (P)

� oblicza dowolną wielkość fizyczną za pomocą wzorów na wartość siły cięŜkości, gęstość substancji oraz ciśnienie (D)

22 Powtórzenie wiadomości.

23 Sprawdzian wiadomości i umiejętności.

CZĘŚĆ TEORETYCZNA 24 Hipoteza i dyfuzja.

Skala Kelwina i Celsjusza.

� wie, od czego zaleŜy zjawisko dyfuzji (K-P)

� wie, jak przeliczyć temperaturę ze skali Kelwina na Celsjusza i na odwrót (P)

� wie, Ŝe zmiana temperatury w skali Kelwina i Celsjusza jest sobie równa (R)

� rozumie potrzebę wprowadzenia skali Kelwina (P)

� wyjaśnia znaczenie słowa hipoteza (P)

� wyjaśnia zjawisko dyfuzji i jego rolę w przyrodzie (P-R)

� uzasadnia potrzebę wprowadzenia skali Kelwina (R)

CZĄ

ST

EC

ZK

OW

A B

UD

OW

A

I NIE

KT

ÓR

E W

ŁAŚ

CIW

OŚ

CI

FIZ

YC

ZN

E C

IAŁ

22h

25 O siłach międzycząsteczkowych i o róŜnicach w budowie cząsteczkowej ciał.

� wie, Ŝe siły międzycząsteczkowe dzielimy na siły napięcia powierzchniowego, spójności oraz przylegania (P)

� podaje przykłady atomów i cząsteczek (P)

� podaje róŜnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym (P)

� wskazuje przyczynę, która odpowiada za brak rozpadu ciał stałych i cieczy na oddzielne cząsteczki (R)

- 24 -

� wyjaśnia róŜnicę w cząsteczkowej budowie ciał stałych, cieczy i gazów (P-R)

� wyjaśnia pojęcie budowy krystalicznej ciała stałego (R)

� wskazuje przykłady pierwiastków i związków chemicznych występujących w przyrodzie (R)

26 Ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku.

� wie, jak moŜna zmienić ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku (P)

� wyjaśnia dlaczego gaz na wewnętrzne ściany zbiornika wywiera parcie (P-R)

� objaśnia sposoby zwiększania ciśnienia gazu w zamkniętym zbiorniku (R)

27 O zmianie trzech stanów skupienia.

� wymienia stany skupienia substancji (K)

� podaje temperaturę krzepnięcia i wrzenia wody pod normalnym ciśnieniem (K)

� wie, Ŝe ciała podczas zmiany temperatury zmieniają swoją objętość (K-P)

� podaje właściwości fizyczne ciał stałych, cieczy i gazów (P)

� klasyfikuje ciała według stanu skupienia substancji (P)

� wymienia i opisuje występujące zmiany stanów skupienia w przyrodzie (P-R)

� wykonuje doświadczenia potwierdzające właściwości fizyczne ciał (P)

� odczytuje z tabeli temperatury topnienia i wrzenia (P)

� podaje anomalne zachowanie się wody w temperaturze od 0ºC do 4ºC (D)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 28 Sprawdzamy

prawdziwość hipotezy o cząsteczkowej budowie ciał

� wyjaśnia dlaczego poziom substancji po wymieszaniu się zmniejszył (P)

� wyjaśnia, Ŝe za wolne przestrzenie odpowiadają róŜnice w rozmiarach cząsteczek (R)

� wykonuje doświadczenie potwierdzające cząsteczkową budowę ciał (P)

29 Obserwujemy zjawisko dyfuzji i jego zaleŜność od temperatury.

� wykonuje doświadczenie, za pomocą którego obserwuje zjawisko dyfuzji (P)

� wykazuje zaleŜność szybkości zjawiska dyfuzji od temperatury (R)

� wskazuje przykłady występowania zjawiska dyfuzji w przyrodzie (P)

30 Badamy siły międzycząsteczkowe i obserwujemy skutki ich działania.

� wykazuje doświadczalnie, jak duŜe są siły międzycząsteczkowe (P)

� demonstruje skutki działania sił międzycząsteczkowych (P-R)

� tłumaczy zjawisko powstawanie baniek mydlanych (R)

- 25 -

31 Badamy siły napięcia powierzchniowego oraz działanie detergentów.

� wykazuje doświadczalnie występowanie sił napięcia powierzchniowego (P)

� opisuje skutki działania sił napięcia powierzchniowego (R)

� wykazuje doświadczalnie wpływ detergentów na siły międzycząsteczkowe (P)

� opisuje wpływ detergentów na działanie sił międzycząsteczkowych (R)

� uzasadnia uŜywanie detergentów na co dzień (P)

32 Szacowanie średnicy cząsteczki oleju.

� wyznacza doświadczalnie średnicę cząsteczki oleju (R)

� porównuje otrzymany wynik z informacjami na temat rozmiarów cząsteczek (R)

� podaje nazwę takiego szacowania (D)

33 Wyznaczanie ciśnienia atmosferycznego za pomocą strzykawki i siłomierza.

� wyznacza doświadczalnie wartość ciśnienia atmosferycznego (P)

� posługuje się wzorem na pole powierzchni koła i ciśnienie (P)

� porównuje uzyskany wynik z danymi IMGW (R)

� zapisuje wynik wraz z niepewnością pomiarową (D)

34 Sprawdzamy od czego zaleŜy ciśnienie w zamkniętym zbiorniku.

� wykazuje doświadczalnie zaleŜność ciśnienia gazu w zamkniętym zbiorniku od ilości cząsteczek, objętości i temperatury (P)

� opisuje zachowanie się ciał w zamkniętym zbiorniku po zmianie ciśnienia (R)

� wyjaśnia w oparciu o przeprowadzone doświadczenie sytuacje, z którymi spotyka się w Ŝyciu codziennym (D)

35 Badamy właściwości fizyczne ciał.

� zna właściwości fizyczne ciał stałych, cieczy i gazów (K)

� wie, Ŝe zmiana temperatury ciała wpływa na zmianę stanu skupienia (K-P)

� wykazuje doświadczalnie, Ŝe zmiana kształtu nie zmienia objętości ciała stałego (P)

� wskazuje przykłady ciał, które są równocześnie kruche, spręŜyste i plastyczne (P)

� wykazuje doświadczalnie nieściśliwość cieczy (P)

� wykazuje doświadczalnie ściśliwość gazów (P)

- 26 -

36 Badamy zjawisko topnienia i krzepnięcia.

� wyjaśnia kiedy następuje zmiana stanu skupienia substancji (P)

� bada doświadczalnie zjawisko topnienie i krzepnięcia (R)

� wyznacza temperaturę topnienia i krzepnięcia substancji (R)

� sporządza wykres zaleŜności temperatury substancji od czasu ogrzewania (R)

� sporządza wykres zaleŜności temperatury substancji od czasu chłodzenia (R)

37 Sprawdzamy w jakiej temperaturze lód się topi, a woda paruje z całej swojej objętości.

� wie, Ŝe wrzenie to parowanie wody z całej objętości (K-P)

� wyznacza doświadczalnie temperaturę topnienia lodu i wrzenia wody (P)

� wykazuje doświadczalnie, Ŝe temperatura topnienia lodu podczas topnienia nie ulega zmianie (P)

� wykazuje doświadczalnie, Ŝe temperatura parowania wody z całej swojej objętości podczas wrzenia nie ulega zmianie (P)

38 Badamy rozszerzalność temperaturową ciał.

� wie, jak zbudowana jest taśma bimetalowa (K-P)

� podaje przykłady występowania badanego zjawiska w Ŝyciu codziennym i technice (P-R)

� bada rozszerzalność temperaturową ciał stałych, cieczy i gazów (P-R)

� opisuje zachowanie się taśmy bimetalowej podczas ogrzewania (P-R)

� zapisuje zaleŜność przyrostu długości prętów lub objętości cieczy od przyrostu temperatury za pomocą symboli (D)

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 39 Przeliczamy jednostki

temperatury. � przelicza temperaturę ze skali

Kelwina na skalę Celsjusza i na odwrót (P)

� oblicza przyrost (zmianę) temperatury w skali Celsjusza i Kelwina (P-R)

� udowadnia, Ŝe zmiana temperatury w skali Kelwina i Celsjusza jest sobie równa (D)

40 41

Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem zaleŜności: ∆l ~ ∆t oraz ∆V ~ ∆t.

� wyjaśnia zapis: ∆l ~ ∆t oraz ∆V ~ ∆t (P-R)

� wykorzystuje do obliczeń zaleŜność: ∆l ~ ∆t oraz ∆V ~ ∆t (R)

� odczytuje potrzebne informacje z diagramu do rozwiązania problemu (P)

- 27 -

42 43

Zadania jakościowe. � wie, Ŝe w zadaniach ilościowych nie występują liczby i nie wykonuje się obliczeń matematycznych (P)

� interpretuje zjawiska i procesy fizyczne (R)

� przewiduje kolejne procesy zachodzące w zjawiskach fizycznych (R)

� przewiduje zjawisko, które zachodzi w toku doświadczenia (D)



CZĘŚĆ TEORETYCZNA 46 Układ odniesienia. Tor

ruchu, droga. � wie, Ŝe ruch i spoczynek są

względne (P) � wie, Ŝe drogę przebytą

przez ciało wzdłuŜ linii prostej, oblicza się jako róŜnicę połoŜenia (P)

� rozróŜnia pojęcia toru ruchu i drogi (P)

� klasyfikuje ruch ze względu na kształt toru (K)

� wskazuje układ odniesienia i opisuje ruch ciała względem niego (R)

� stosuje współrzędną x do opisu połoŜenia (R)

47 Klasyfikacja ruchów w fizyce.

� wie, Ŝe dla wykresów v(t) drogę liczymy jako pole figury pod wykresem (K)

� klasyfikuje ruchu ze względu na szybkość (K)

� opisuje ruch jednostajny i jednostajnie przyspieszony (P)

� wskazuje przykłady ruchu jednostajnego, jednostajnie przyspieszonego (P)

� przedstawia na wykresie zaleŜność s(t) i v(t) dla ruchu jednostajnego (R)

� przedstawia na wykresie zaleŜność v(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego (R)

� opisuje ruch jednostajnie opóźniony (R)

� wskazuje przykłady ruchu jednostajnie opóźnionego (P)

� przedstawia na wykresie zaleŜność v(t) dla ruchu jednostajnie opóźnionego (R)

KIN

EM

AT

YK

A 2

5h

48 Prędkość w ruchu jednostajnym prostoliniowym. Szybkość średnia i prędkość chwilowa.

� zna wzór na szybkość ciała w ruchu jednostajnym prostoliniowym i krzywoliniowym (po okręgu) (K-P)

� zna znaczenie słowa „prędkość” w fizyce (P)

� wymienia urządzenia słuŜące do pomiaru chwilowej wartości prędkości (K)

� zna wzór na obliczenie szybkości średniej ciała (K-P)

� zna wielkości charakteryzujące ruch po okręgu (P)

� rozróŜnia pojęcia prędkości i szybkości (P)

� rozróŜnia pojęcia: średnia wartość prędkości i chwilowa wartości prędkości (R)

� przedstawia graficznie wektor prędkości (P)

� uzasadnia potrzebę wprowadzenia do opisu ruchu szybkości średniej (D)

� wprowadza do opisu ruchu wielkość wektorową, którą jest prędkość (D)

- 28 -

� wymienia na przykładzie cechy wektora prędkości (R)

49 Przyspieszenie ciała w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym.

� wie, Ŝe wartość przyspieszenia jest stała w ruchu jednostajnie przyspieszonym (P)

� zna wzór na wartość przyspieszenia ciała i jego jednostkę (K-P)

� opisuje ruch jednostajnie przyspieszony, posługując się pojęciem wartości przyspieszenia (R)

� przedstawia na wykresie zaleŜność a(t) w ruchu jednostajnie przyspieszonym (D)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 50 Badamy ruch

jednostajny prostoliniowy.

� bada ruch jednostajny prostoliniowy i formułuje wniosek s~t (R-D)

� sporządza wykres zaleŜności s(t) z uzyskanych danych pomiarowych (R)

� oblicza szybkość z danych pomiarowych a następnie sporządza wykres zaleŜności v(t) (R)


� uwzględnia niepewności pomiarowe sporządzając wykresy (W)

51 Badamy ruch jednostajnie przyspieszony prostoliniowy.

� bada doświadczalnie ruch jednostajnie przyspieszony (R)

� sporządza wykres zaleŜności v(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego (R)

� zapisuje wynik z uwzględnieniem niepewności pomiarowej (D)


52 Badamy ruch jednostajnie opóźniony prostoliniowy.

� bada doświadczalnie ruch jednostajnie opóźniony (R)

� sporządza wykres zaleŜności v(t) dla ruchu jednostajnie opóźnionego (R)

� zapisuje wynik z uwzględnieniem niepewności pomiarowej (R)

� oblicza wartość opóźnienia z danych pomiarowych i sporządza wykres zaleŜności a(t) (D)


53 Wyznaczamy średnią wartość prędkości.

� wyznacza doświadczalnie średnią wartość prędkości (P)

� posługuje się odpowiednimi przyrządami przy wyznaczaniu średniej wartości prędkości (P)

- 29 -

� oblicza średnią wartość prędkości z uzyskanych pomiarów (R)

� zapisuje wynik wraz z niepewnością pomiarową (R)

54 Badamy kierunek prędkości w ruchu po okręgu i wyznaczamy wartość prędkości końca sekundowej wskazówki zegara.

� bada kierunek wektora prędkości w ruchu po okręgu (R)

� wyznacza doświadczalnie wartość prędkości końca sekundowej wskazówki zegara (R)

� przedstawia na rysunku wektor prędkości w ruchu po okręgu (D)


55 Wyznaczamy okres obiegu i częstotliwość w ruchu po okręgu.

� wyznacza doświadczalnie okres obiegu i częstotliwość w ruchu po okręgu (R)

� dokonuje pomiaru promienia okręgu (P)

� mierzy czas n obiegów za pomocą stopera (P)


56 Wyznaczamy przyspieszenie ziemskie ze swobodnego spadku.

� wyznacza doświadczalnie wartość przyspieszenia ziemskiego (R)

� dokonuje pomiaru wysokości i czasu (P)

� oblicza wartość przyspieszenia ziemskiego (R)


� wyznacza niepewność pomiarową obliczonej wielkości fizycznej (D)

57 Wyznaczamy wartość prędkość wypływu wody z kranu.

� wyznacza doświadczalnie szybkość wypływu wody z kranu (R)

� dokonuje pomiaru objętości i czasu (P)

� oblicza szybkość wypływu wody z kranu (R)

- 30 -

� zapisuje wynik pomiaru

w min

li z uwzględnieniem

niepewności pomiarowej (R)

58 Wyznaczmy wartość przyspieszenia ciała na równi pochyłej.

� wyznacza doświadczalnie wartość przyspieszenia ciała (R)

� dokonuje pomiaru drogi i czasu (P)


� oblicza wartość przyspieszenia z danych pomiarowych i sporządza wykres zaleŜności a(t) (D)

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 59 Zadania obliczeniowe

z wykorzystaniem

wzoru:t

sv = .

� oblicza szybkość w ruchu jednostajnym posługując się

wzorem t

sv = (P)

� oblicza szybkość w ruchu jednostajnym prostoliniowym, posługując się wykresem (P)

� przekształca wzór na szybkość w ruchu jednostajnym i oblicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R-D)

� przelicza jednostki szybkości

z h

km na

s

mi odwrotnie (P)

� sporządza wykres zaleŜności s(t) i v(t) dla ruchu jednostajnego (P-R)

� oblicza drogę przebytą przez ciało korzystając z wykresu v(t) (P-R)


60 61

Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem

wzoru:

c

cśr t

sv = .

� oblicza szybkość średnią, korzystając ze wzoru

c

cśr t

sv = (P)

� oblicza drogę całkowitą i czas całkowity na podstawie danych i z wykresu (P-R)

� sporządzam wykres v(t) dla ciała poruszającego się ruchem zmiennym (D)

- 31 -

� przekształca wzór na szybkość średnią i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R-D)

62 63

Rozwiązywanie zadań dotyczących ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego.

� oblicza wartość przyspieszenia, posługując się wzorem

t

va

∆= (P)

� przekształca wzór na wartość przyspieszenia i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R-D)

� odczytuje z wykresu v(t) przyrost szybkości w równych odstępach czasu (P)

� sporządza wykres zaleŜności v(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego (P-R)

� oblicza drogę przebytą przez ciało, korzystając z wykresu v(t) (P-R)

� oblicza drogę przebytą przez ciało,

korzystając z wzoru 2

2

1ats =

i vts2

1= (R)

� przekształca wzory na drogę i wylicza z nich kaŜdą wielkość fizyczną (D)


� sporządza wykres zaleŜności a(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego (D)

� wykonuje obliczenia wartości przyspieszenia i drogi dla

00 ≠v (D)

� sporządza wykres zaleŜności v(t)

dla 00 ≠v (W)

64 65

Rozwiązywanie zadań dotyczących ruchu jednostajnie opóźnionego prostoliniowego.

� oblicza wartość opóźnienia, posługując się wzorem (P-R)

� przekształca wzór na wartość opóźnienia i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (D)

� sporządza wykres zaleŜności v(t) dla ruchu jednostajnie opóźnionego (P-R)

� oblicza drogę przebytą przez ciało, korzystając z wykresu v(t) (P-R)

� oblicza drogę przebytą przez ciało, korzystając ze wzorów (R)

� przekształca wzory na drogę i wylicza z nich kaŜdą wielkość fizyczną, wyprowadza jednostkę obliczanej wielkości fizycznej (D)

� sporządza wykres zaleŜności a(t) dla ruchu jednostajnie opóźnionego (D)

- 32 -

� wykonuje obliczenia wartości

opóźnienia i drogi dla 0≠v (D) � sporządza wykres zaleŜności v(t)

dla 0≠v (W) 66 Rozwiązywanie zadań

dotyczących ruchu jednostajnego po okręgu.

� oblicza szybkość w ruchu jednostajnym po okręgu, posługując się wzorami

T

rv

π2= i rfv π2= (P)

� oblicza okres i częstotliwość w ruchu po okręgu, korzystając

z zaleŜności f

T1= lub

Tf

1= (P)

� przekształca powyŜsze wzory i wyznacza z nich kaŜdą wielkość fizyczną (D)


67 68


� dokonuje selekcji wielkości fizycznych na dane i szukane (P)

� oblicza dowolną wielkość fizyczną za pomocą poznanych wzorów (R)


� tworzy wykresy s(t) i v(t) dla ruchu zmiennego (R)

� oblicza drogę przebytą przez ciało w ruchu zmiennym (D)



CZĘŚĆ TEORETYCZNA

SIŁ

Y W

P

RZ

YR

OD

ZIE

30

h

71 Rodzaje i skutki oddziaływań.

� zna podział oddziaływań na bezpośrednie (mechaniczne) i na odległość (K)

� wymienia rodzaje i skutki oddziaływań (P)

� rozpoznaje na dowolnym przykładzie rodzaj i skutek oddziaływania (P)

- 33 -

72 O zasadach dynamiki Newtona.

� zna treść pierwszej, drugiej i trzeciej zasady dynamiki Newtona (K-P)

� wie, jak zapisać wzorem drugą zasadę dynamiki Newtona (P)

� zna cechy sił wzajemnego oddziaływania (P)

� podaje przykład siły równowaŜących się (P)

� opisuje zjawisko bezwładności na dowolnym przykładzie (R)

� oblicza wartość siły wypadkowej sił składowych (P)

� opisuje ruch jednostajny i spoczynek, posługując się pierwszą zasadą dynamiki Newtona (R)

� opisuje ruch jednostajnie przyspieszony, posługując się drugą zasadą dynamiki Newtona (R)

� stosuje do opisu wzajemnego oddziaływania trzecią zasadę dynamiki Newtona (R)

� wskazuje siły wzajemnego oddziaływania występujące w przyrodzie (P)

� przedstawia graficznie siły wzajemnego oddziaływania (R)

73 Siły: spręŜystości, oporu powietrza i tarcia.

� zna wzór na wartość siły spręŜystości i tarcia (R)

� wskazuje w otoczeniu występowanie sił spręŜystości, oporu powietrza i tarcia (P)

� wskazuje przyczynę występowania sił spręŜystości w ciele (R)

� wskazuje przyczynę odpowiedzialną za występowanie sił tarcia (P)

� wskazuje poŜyteczność i szkodliwość skutków działania sił tarcia (K)

� rozróŜnia współczynnik tarcia statycznego od kinetycznego (D)

� przedstawia graficznie siły spręŜystości, oporu powietrza i tarcia (R)

� opisuje siły działające na ciało wiszące na spręŜynie (P-R)

� opisuje siły działające na spadochroniarza podczas skoku (P-R)

74 Prawo Pascala. Ciśnienie hydrostatyczne.

� wie, Ŝe ciecz i gaz wywiera ciśnienie we wszystkich kierunkach (P)

� zna wzór na ciśnienie hydrostatyczne (P)

� wie, Ŝe ciśnienie hydrostatyczne zaleŜy od głębokości (P)

� zna treść prawa Pascala (K)

� posługuje się pojęciem ciśnienia hydrostatycznego (P)

� podaje przykłady wykorzystania prawa Pascala (K)

� wyjaśnia zasadę działania układu hamulcowego lub podnośnika hydraulicznego (R)

� opisuje prostą proporcjonalnością zaleŜność ciśnienia hydrostatycznego od głębokości (P-R)

- 34 -

75 Siła wyporu. Prawo Archimedesa.

� wymienia cechy siły wyporu (P)

� zna warunki na pływanie ciał (P)

� zna treść prawa Archimedesa (K)

� zna wzór na wartość siły wyporu (P)

� wskazuje przykłady występowania siły wyporu w Ŝyciu codziennym (P)

� opisuje pływanie i tonięcie ciał za pomocą zasad dynamiki Newtona (R)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 76 Badamy, jakie wartości

mają siły wzajemnego oddziaływania ciał.

� wykazuje doświadczalnie wzajemność oddziaływań (P)

� wykazuje doświadczalnie, Ŝe siły wzajemnego oddziaływania mają ten sam kierunek, przeciwne zwroty, tę samą wartość i róŜne punkty przyłoŜenia (P-R)

77 Badamy wpływ rodzaju podłoŜa na zmianę prędkości ciał. Obserwujemy zjawisko bezwładności.

� wykazuje doświadczalnie istnienie zjawiska bezwładności (P)

� opisuję zamianę prędkości ciała w zaleŜności od podłoŜa, po którym ciało się porusza (P)

� potwierdza doświadczalnie związek między masą a bezwładnością ciała (R)

78 Badamy zaleŜność wartości siły spręŜystości od wydłuŜenia spręŜyny. Wyznaczamy współczynnik spręŜystości spręŜyny.

� bada zaleŜność wartości siły spręŜystości od jej wydłuŜenia (R)

� uŜywa odpowiednich przyrządów do wykonania doświadczenia (P)

� dokonuje pomiaru wartości siły spręŜystości i wydłuŜenia (P)

� sporządza wykres zaleŜności Fs(x) na podstawie danych pomiarowych (R)

� uwzględnia niepewności pomiarowe (D)

79 Badamy od czego zaleŜy wartość siły oporu powietrza.

� wyznacza doświadczalnie, od czego zaleŜy wartość siły oporu powietrza (P)

� bada czy ciała w próŜni spadają w jednakowym czasie bez względu na ich rozmiar, kształt, pole powierzchni i masę (R)

- 35 -

80 Badamy od czego zaleŜy wartość siły tarcia podczas ruchu ciała.

� wykazuje doświadczalnie, Ŝe wartość siły tarcia przesuwnego jest większa od wartości siły tarcia tocznego (P)

� wykazuje doświadczalnie, od czego zaleŜy wartość siły tarcia (R)

� wyznacza doświadczalnie współczynnik tarcia statycznego (D)

81 Badamy zaleŜność siły parcia od powierzchni tłoka, czyli sprawdzamy słuszność prawa Pascala.

� wykazuje doświadczalnie rozchodzenie się siły parcia we wszystkich kierunkach (P)

� sprawdza słuszność prawa Pascala za pomocą modelu podnośnika hydraulicznego (R)

82 Badamy zaleŜność ciśnienia hydrostatycznego od głębokości.

� wykazuje doświadczalnie zaleŜność ciśnienie hydrostatycznego od głębokości (P)

� dokonuje pomiaru głębokości zanurzenia ciała (P)

� oblicza wartość ciśnienia hydrostatycznego ze wzoru:

hgp cieczy ⋅⋅= ρ (P-R)

� sporządza wykres zaleŜności ciśnienia hydrostatycznego od głębokości (R)

83 Wyznaczamy wartości siły wyporu działającą na ciało zanurzone w róŜnych cieczach.

� wyznacza wartości sił wyporu, działające na ciało zanurzone w róŜnych cieczach (P)

� sprawdza, czy wartość siły wyporu zaleŜy od gęstości cieczy (P)

� dokonuje pomiaru wartości siły cięŜkości w powietrzu i wartości siły wypadkowej, gdy ciało zanurzone jest w cieczy (P)

� oblicza wartość siły wyporu, korzystając ze wzoru:

wypadkowacwyporu FFF −=

(P-R)

� uwzględnia niepewności pomiarowe w wykonywanym doświadczeniu (D)

84 Sprawdzamy słuszność prawa Archimedesa za pomocą zestawu wiaderko Archimedesa.

� sprawdza doświadczalnie, czy wartość siły wyporu jest równa cięŜarowi wypartej cieczy przez ciało (R)

� wyznacza doświadczalnie kierunek i zwrot siły wyporu (P)

- 36 -

85 Badamy zaleŜność siły wyporu od objętości ciała zanurzonego.

� bada zaleŜność wartości siły wyporu od objętości ciała zanurzonego (R)

� dokonuje pomiaru wartości siły wyporu za pomocą siłomierza (P)

� dokonuje pomiaru objętości części ciała zanurzonej za pomocą linijki uczniowskiej (P)

� sporządza wykres zaleŜności wartości siły wyporu od objętości ciała zanurzonego (R)


86 Wyznaczamy gęstość cieczy korzystając z prawa Archimedesa.

� wyznacza gęstość cieczy, korzystając z prawa Archimedesa (P)

� dokonuje pomiaru wartości siły wyporu i objętości ciała za pomocą siłomierza i linijki uczniowskiej (P)

� wyznacza gęstość cieczy ze wzoru:

gV

F

ozanurzonegciałi

wyporucieczy ⋅

=ρ

(R)


87 Badamy warunki pływania ciał.

� bada doświadczalnie warunki pływania ciał (P)

� przedstawia graficznie siły działce na ciało, które pływa na powierzchni cieczy, na pewnej głębokości pod powierzchnią cieczy i tonie (R)

88 Badamy zaleŜność wartości przyspieszenia ciała od działania niezrównowaŜonej siły.

� formułuje wniosek: a~Fwypadkowej (D)

� wykazuje doświadczalnie zaleŜność wartości przyspieszenia ciała od działa- nia niezrównowaŜonej siły (R)

� sporządza wykres zaleŜności wartości przyspieszenia od wartości siły wypadkowej (R)

89 Badamy zaleŜność wartości przyspieszenia ciała od masy ciała.

� formułuje wniosek: m

1~a

(D)

� wykazuje doświadczalnie zaleŜność wartości przyspieszenia ciała od masy ciała (R)

� sporządza wykres zaleŜności wartości przyspieszenia od masy ciała (R)

- 37 -

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 90 Rozwiązywanie zadań

dotyczących sił spręŜystości.

� oblicza wartość siły spręŜystości, posługując się wzorem:

xkFs ⋅−= (P)

� odczytuje z wykresu wartość siły spręŜystości i wydłuŜenie (P-R)

� przekształca wzór na wartość siły spręŜystości i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)


91 Rozwiązywanie zadań z zastosowaniem prawa Pascala.

� rozwiązuje zadania z wykorzystaniem prawa Pascala (R)

� rysuje wektory sił działające na powierzchnie tłoków w zaleŜności od wielkości powierzchni (P-R)

92 93

Rozwiązywanie zadań z zastosowaniem prawa Archimedesa.

� wykorzystuje wzór na wartość siły wyporu do jej obliczenia (P)

� oblicza kaŜdą wielkość występującą we wzorze na wartość siły wyporu (R)

� sprawdza przekształcenie wzoru wyprowadzając jednostkę wielkości fizycznej (D)

94 Obliczamy ciśnienie hydrostatyczne.

� oblicza ciśnienie hydrostatyczne słupa cieczy na dnie naczynia (P)

� uwzględnia w obliczeniach ciśnienie atmosferyczne (R)

� przekształca wzór na ciśnienie hydrostatyczne i wlicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� sprawdza słuszność wyprowadzonego wzoru wyprowadzając jednostkę wielkości fizycznej (D)

95 Druga zasada dynamiki Newtona w zadaniach.

� zna wymiar jednego niutona (K)

� oblicza wartość siły wypadkowej korzystając ze wzoru opisującego drugą zasadę dynamiki Newtona (P)

� oblicza kaŜdą wielkość fizyczną

we wzorze amF ⋅= (R) � odczytuje z wykresów dane

wielkości fizyczne (P) � rozwiązuje zadania,

wykorzystując prostą proporcjonalność wartości siły wypadkowej i wartości przyspieszenia (R)

� wyprowadza jednostki obliczanej wielkości fizycznej (D)

96 Rozwiązujemy zadania dotyczące siły tarcia i współczynnika tarcia.

� wykorzystuje wzór na wartość siły tarcia do jej obliczenia (P)

� uwzględnia w obliczeniach współczynnik tarcia (D)

- 38 -

� przekształca wzór na wartość siły tarcia i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� oblicza współczynnik tarcia na poziomym podłoŜu jak i na równi pochyłej (W)

� wykorzystuje w obliczeniach cechy podobieństwa trójkątów (W)

97 98




� przelicza jednostki w zadaniu (P) � odczytuje dane z wykresu (P)

� wyprowadza wzór i jednostkę obliczanej wielkości fizycznej (D)



CZĘŚĆ TEORETYCZNA 101 Praca mechaniczna i moc. � zna pojęcie pracy

w sensie fizycznym i odróŜnia ją od pracy potocznej (K-P)

� podaje wzór na pracę i jednostkę pracy (P)

� podaje wymiar dŜula (P) � wie, przy jakich

ograniczeniach wzór na

pracę sFW ⋅= moŜna stosować (P)

� zna pojęcie mocy i wyraŜa ją w odpowiednich jednostkach (K-P)

� wskazuje przykłady wykonania pracy w sensie fizycznym (P)

� wskazuje przykłady urządzeń pracujących z róŜną mocą (P)

� wyjaśnia sens fizyczny pojęcia mocy (R)

� dokonuje graficznej interpretacji pracy (D)

PR

AC

A, M

OC

, EN

ER

GIA

ME

CH

AN

ICZ

NA

23h

102 Energia mechaniczna. Energia potencjalna i kinetyczna.

� zna pojęcie energii mechanicznej i jej róŜne formy (K)

� wie, Ŝe energia mechaniczna to suma energii potencjalnej i kinetycznej (P)

� wymienia przykłady ciał posiadających energię potencjalną grawitacji i energię kinetyczną (P)

� określa energię potencjalną względem wybranego poziomu zerowego (R)

� podaje oraz objaśnia związek wykonanej pracy ze zmianą energii potencjalnej ciała (R)

� podaje sposoby wykorzystania energii mechanicznej (D)

- 39 -

103 Zasada zachowania energii mechanicznej.

� zna zasadę zachowania energii (K-P)

� wie, Ŝe podczas ruchu bez Ŝadnych oporów całkowita energia mechaniczna ciała jest zachowana (P)

� opisuje przemiany energii mechanicznej zgodnie z zasadą zachowania energii (R)

� uzasadnia słuszność zasady zachowania energii (W)

104 Maszyny proste. � wymienia przykłady maszyn prostych stosowanych w Ŝyciu codziennym (K)

� wie, Ŝe praca wykonana z maszyną prostą jest taka sama jak bez jej uŜycia (R)

� podaje warunki na równowagę dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego i ruchomego, kołowrotu (P)

� wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej (R)

� wykonuje rysunek zaznaczając siły działające na ciała znajdujące się na dźwigni dwustronnej, zachowując proporcje (D)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 105 Wyznaczamy pracę

potrzebną do przesunięcia ciała na odległość s.

� dokonuje pomiaru potrzebnych wielkości fizycznych za pomocą przyrządów pomiarowych (P)

� oblicza pracę, korzystając z danych pomiarowych (P)

� sporządza wykres zaleŜności W(s) i F(s) (R)


106 Wyznaczamy pracę potrzebną na podniesienie ciała z podłoŜa na stół.

� uŜywa odpowiednich przyrządów pomiarowych do wyznaczenia wielkości pomiarowych (P)

� dokonuje pomiaru potrzebnych wielkości fizycznych (P)

� wykorzystuje dane pomiarowe i oblicza pracę jako zmianę energii potencjalnej (P)

� dokonuje analizy błędu pomiarowego (D)

107 Wyznaczamy straty energii mechanicznej przy odbiciu piłki od podłoŜa.

� dokonuje pomiaru maksymalnej wysokości przed odbiciem i po odbiciu (P)

� oblicza zmianę energii jako róŜnicę energii potencjalne w najwyŜszym połoŜeniu przed odbiciem i po odbiciu (P)

� zapisuje wyniki z uwzględnieniem niepewności pomiarowej (D)

- 40 -

108 Wyznaczamy moc silnika modelarskiego.

� dokonuje pomiaru czasu i wysokości (P)

� oblicza pracę jako zmianę energii potencjalnej grawitacji (R)

� oblicza moc silnika, korzystając

ze wzoru: t

WP = (P)

� uwzględnia niepewność pomiarową w obliczeniach (D)

109 Wyznaczamy moc mięśni podczas wchodzenia po schodach.

� uŜywa odpowiednich przyrządów pomiarowych do wyznaczenia wielkości pomiarowych (P)

� dokonuje pomiaru potrzebnych wielkości fizycznych (P)

� oblicza pracę jako zmianę energii potencjalnej grawitacji (R)

� oblicza moc mięśni, korzystając

ze wzoru: t

WP = (P)


110 Wyznaczamy energię kinetyczną ciała.

� stosuje odpowiednie przyrządy pomiarowe do wyznaczenia czasu i odległości (P)

� dokonuje pomiaru czasu i odległości (P)

� oblicza energię kinetyczną (R)

� dokonuje analizy błędu pomiarowego w obliczeniach (D)

111 Wyznaczamy pracę wykonaną przez ciało o róŜnej energii potencjalnej.

� dokonuje pomiaru wysokości za pomocą taśmy mierniczej (P)

� opisuje skutki wykonanej pracy przez ciało o róŜnej energii potencjalnej (R)

� wykorzystuje dane pomiarowe i oblicza pracę jako przyrost energii potencjalnej (R)


112 Wyznaczamy masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej.

� demonstruje doświadczalnie działanie dźwigni dwustronnej (P)

� wyznacza masę ciała, korzystając z wagi i linijki (P)

� dokonuje pomiaru długości ramienia dźwigni dwustronnej (P)

� oblicza masę ciała z warunku na równowagę dźwigni dwustronnej (R)

� szacuje wielkość błędu pomiarowego (D)

- 41 -

113 Sprawdzamy czy Ep w najwyŜszym punkcie, zgodnie z zasadą zachowania energii jest równa Ek w najniŜszym punkcie.

� wykorzystuje odpowiednie przyrządy pomiarowe (P)

� dokonuje pomiaru potrzebnych do obliczeń wielkości fizycznych (P)

� oblicza energię potencjalną grawitacji i energię kinetyczną i porównuje uzyskane wyniki (R)

� uwzględnia niepewności pomiarowe w obliczeniach (D)


z zastosowaniem wzoru:

sFW ⋅=

� oblicza pracę mechaniczną, posługując się wzorem:

sFW ⋅= (P) � odczytuje z wykresu wartość

siły wykonującej pracę i przemieszczenia (P)

� przekształca wzór i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� sporządza wykres zaleŜności W(s) i F(s) na podstawie danych (R)

� oblicza odpowiednie wielkości fizyczne na podstawie wykresów W(s) i F(s) (R)

� przelicza jednostki pracy (P)


115 Zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru:

t

WP =

� wykorzystuje wzór na moc do jej obliczenia (P)

� przekształca wzór na moc i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� sporządza wykres zaleŜności W(t) i P(t) (R)

� oblicza wielkości fizyczne na podstawie wykresów W(t) i P(t) (R)

� przelicza jednostki mocy (P)



hgmEp ⋅⋅=

� rozwiązuje zadania z wykorzystaniem wzoru na energie potencjalną grawitacji i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (P-R)

� na podstawie wykresu dokonuje obliczenia energii potencjalnej grawitacji (R)

� przelicza jednostki energii potencjalnej grawitacji (P)


- 42 -


2

2

1vmEk ⋅=

� wykonuje obliczenia z wykorzystaniem wzoru na energię kinetyczną i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (P-R)

� na podstawie wykresu dokonuje obliczenia energii kinetycznej (R)

� przelicza jednostki energii kinetycznej (P)


118 Zasada zachowania energii – rozwiązywanie zadań.

� rozwiązuje zadania z wykorzystaniem zasady zachowania energii mechanicznej (D)

119 Zadania obliczeniowe z wykorzystaniem warunku na równowagę dźwigni dwustronnej.

� wykorzystuje do obliczeń warunki na równowagę dźwigni dwustronnej (P)

� oblicza kaŜdą wielkość fizyczną występując w warunku na równowagę dźwigni dwustronnej (R)

120 121





� tworzy wykresy zaleŜności na podstawie danych (R)

� odczytuje dane z wykresu (P)




- 43 -

CZĘŚĆ TEORETYCZNA 124 Sposoby zmiany energii

wewnętrznej ciała. Pierwsza zasada termodynamiki.

� zna składniki energii wewnętrznej (K)

� wie, Ŝe temperatura związana jest z energią wewnętrzną (P)

� zna sposoby zmiany energii wewnętrznej (K)

� podaje przykłady, w których na skutek wykonania pracy lub dostarczenia ciepła wzrosła energia wewnętrzna (P)

� podaje związek między zmianą energii wewnętrzną a wykonaną pracą nad układem (P)

� podaje związek między zmianą energii wewnętrzną a dostarczoną energią na sposób ciepła (P)

� posługuje się pojęciem energii wewnętrznej (P)

� wyjaśnia, dlaczego wraz ze wzrostem temperatury wzrasta energia wewnętrzna (R)

� formułuje treść pierwszej zasady termodynamiki i zapisuje ją wzorem (R)

� uzasadnia dlaczego na podczas wystąpienia sił tarcia nie jest spełniona zasada zachowania energii mechanicznej (D)

125 Transport energii. � zna sposoby przekazywania energii wewnętrznej (K)

� dokonuje podziału ciał na przewodniki i izolatory ciepła (K)

� wyjaśnia przepływ energii w zjawisku przewodnictwa cieplnego i konwekcji w oparciu o model cząsteczkowej budowy ciał (R)

� wskazuje przykłady przewodników i izolatorów ciepła wykorzystywanych w Ŝyciu codziennym (P)

� opisuje rolę przewodników i izolatorów w Ŝyciu codziennym (R)

� opisuje ruch cieczy i gazów posługując się zjawiskiem konwekcji (R)

� wskazuje przykłady wykorzystania zjawiska konwekcji (P)

� omawia budowę kalorymetru (D)

126 Ciepło właściwe. � zna pojęcie ciepła właściwego (K)

� zna wzór i jednostki ciepła właściwego (P)

� wie, w jaki sposób obliczyć ilość energii potrzebną do ogrzania ciała (P)

� wyjaśnia rolę duŜej wartości ciepła właściwego wody dla przyrody (R)

� odczytuje z tabeli wartości ciepła właściwego dla róŜnych substancji (P)

� posługuję się proporcjonalnością Q~m oraz Q~∆T przy definiowaniu pojęcia ciepła właściwego (P-R)

PR

ZE

MIA

NY

EN

ER

GII

W Z

JAW

ISK

AC

H C

IEP

LNY

CH

19h

127 Ciepło topnienia, krzepnięcia, parowania i skraplania. Budowa i zasada działania chłodziarki.

� zna pojęcia ciepła topnienia, krzepnięcia, parowania i skraplania i wyraŜa je odpowiednich jednostkach Układu SI (K)

� wyjaśnia rolę duŜej wartości ciepła topnienia i parowania dla przyrody (R)

� odczytuje z tabeli ciepło topnienia i parowania (P)

� porównuje wartość ciepła topnienia z wartością ciepła krzepnięcia oraz wartość ciepła

- 44 -

� zna wzór na obliczenie ciepła topnienia, krzepnięcia, parowania i skraplania (P)

� zna budowę i zasadę działa chłodziarki (P)

parowania z wartością ciepła skraplania (R)

� posługuję się proporcjonalnością Q~m przy definiowaniu ciepła topnienia (P-R)

� wyjaśnia dlaczego nie wzrasta temperatura ciała podczas procesu topnienia przy dostarczaniu energii na sposób ciepła (R)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 128 Obserwacja

przewodnictwa cieplnego.

� wyjaśnia obserwowany efekt w oparciu o cząsteczkową budowę ciał (R)

� wykonuje doświadczenie pozwalające zaobserwować przewodnictwo cieplne (P)

� opisuje, które z uŜytych ciał są przewodnikami ciepła, a które izolatorami (P)

� wymienia przykłady wykorzystania zjawiska przewodnictwa cieplnego w Ŝyciu codziennym (R)

129 Badamy właściwości przewodnictwa cieplnego metali.

� bada przewodnictwo cieplne róŜnych metali sprawdzając, który z nich jest lepszym przewodnikiem cieplnym (P)

130 Obserwacja zjawiska konwekcji.

� wyjaśnia obserwowany efekt w oparciu o cząsteczkową budowę ciał (R)

� wykonuje doświadczenia za pomocą którego obserwujemy zjawisko konwekcji (P)

� wymienia przykłady wykorzystania zjawiska konwekcji w Ŝyciu codziennym (R)

131 Obserwacja skutków występowania zjawiska konwekcji.

� wyjaśnia znaczenie zjawiska konwekcji w prawidłowym oczyszczaniu powietrza w mieszkaniu (R)

� wykonuje doświadczenie pozwalające zaobserwować skutki występowania zjawiska konwekcji (P)

� wykonuje ilustrację przedstawiającą przepływ ciepłego i zimnego powietrza na skutek zjawiska konwekcji (P)

- 45 -

132 Sprawdzamy od czego zaleŜy wymiana ciepła z otoczeniem.

� wyjaśni dlaczego kaloryfery, chłodnice i radiatory mają duŜą powierzchnię (P)

� wykazuje doświadczalnie zaleŜność wymiany ciepła z otoczeniem od róŜnicy temperatur i wielkości powierzchni (P)

133 Sprawdzamy, czy olej to przewodnik ciepła, czy izolator.

� wykonuje doświadczenie sprawdzające właściwości przewodnictwa cieplnego oleju (P)

� dokonuje pomiaru temperatury za pomocą termometru (P)

� dokonuje pomiaru czasu za pomocą stopera (P)

� sporządza wykres zaleŜności T(t) (R)

� szacuje niepewność pomiarową (D)

134 Wyznaczamy przyrost temperatury ciała po zderzeniu z podłoŜem.

� wyznacza doświadczalnie przyrost temperatury ciała po zderzeniu z podłoŜem (R)

� dokonuje pomiaru wysokości za pomocą taśmy mierniczej (P)

� korzysta z zaleŜności Q=∆Ep

przy wyznaczaniu zmiany temperatury (R)

� zapisuje wynik wraz z niepewnością pomiarową

135 Wyznaczamy zmianę energii wewnętrznej piłki po pierwszym odbiciu od podłoŜa.

� wykonuje doświadczenie pozwalające wyznaczyć przyrost energii wewnętrznej ciała (R)

� dokonuje pomiaru wysokości z jakiej upuszczono ciało i na jaką się wzniosło maksymalnie po odbiciu za pomocą taśmy mierniczej (P)

� korzysta z zaleŜności ∆Ew =∆Ep

przy wyznaczaniu zmiany temperatury (R)

� uwzględnia niepewności pomiarowe przy zapisie wyniku (D)

136 Wyznaczanie ciepła topnienia lodu.

� dokonuje pomiaru odpowiednich wielkości fizycznych za pomocą odpowiednich przyrządów pomiarowych (P)

� oblicza ciepło topnienia lodu z bilansu cieplnego (W)

� zapisuje wynik z uwzględnieniem niepewności pomiarowych (D)

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 137 Rozwiązywanie zadań

z zastosowaniem wzoru:

tmcQ w ∆⋅⋅= .

� oblicza ciepło właściwe posługując się wzorem:

Tm

Qcw ∆⋅

= (P)


- 46 -


� sporządza wykres zaleŜności Q(T) i T(τ) na podstawie danych (R)

� odczytuje dane i oblicza odpowiednie wielkości fizyczne na podstawie wykresów Q(T) i T(τ) (R)

� przelicza jednostki ciepła i ciepła właściwego (P)

138 Procesy: topnienia, krzepnięcia, parowania i skraplania w zadaniach obliczeniowych.

� oblicza ciepło, w zaleŜności od procesu, posługując się

wzorem: m

Qc = (P)


� sporządza wykres zaleŜności Q(T) i T(τ) na podstawie danych (R)

� odczytuje dane i oblicza odpowiednie wielkości fizyczne na podstawie wykresów Q(T) i T(τ) (R)

� przelicza jednostki ciepła w zaleŜności od procesu (P)


139 Rozwiązywanie zadań obliczeniowych wymagających zastosowania zintegrowanej wiedzy.




� tworzy wykresy zaleŜności na podstawie danych (R)



- 47 -

140 Układamy i rozwiązujemy bilans energetyczny.

� układy bilans cieplny (energetyczny) (D)

� wyznacza z ułoŜonego bilansu cieplnego dowolną wielkość fizyczną (W)




CZĘŚĆ TEORETYCZNA 143 Ruch drgający

i wielkości, które go opisują. Wahadło.

� wyjaśnia znaczenie pojęć: amplituda, połoŜenia równowagi, okres i częstotliwość drgań oraz podaje ich jednostki w Układzie SI (K-P)

� wie, Ŝe ruch drgający jest złoŜeniem ruchu przyspieszonego i opóźnionego (P)

� wie, Ŝe drgania dzieli się na wymuszone i gasnące (P)

� zna definicję wahadła matematycznego i punktu materialnego (P)

� podaje przyczynę występowania drgań tłumionych (P)

� wskazuje przykłady ruchu drgającego w przyrodzie (P)

� opisuje przemiany energii zachodzące w ruchu drgającym (R)

DR

GA

NIA

I F

ALE

SP

RĘś

YS

TE

17h

144 Fale spręŜyste: poprzeczne i podłuŜne.

� wie, jak powstaje fala mechaniczna i co jest jej źródłem (P)

� zna pojęcia: długości fali, kierunku rozchodzenia się fali oraz kierunku drgań cząsteczek (K-P)

� zna wzór i jednostkę długość fali (K)

� rozróŜnia falę poprzeczną od podłuŜnej (P)

� wymienia ośrodki, w których rozchodzą się fale poprzeczne i podłuŜne (P)

� odczytuje z wykresu x(t) długość fali (P)

� opisuje mechanizm powstawania fali poprzecznej i podłuŜnej w ośrodkach spręŜystych (R)

- 48 -

145 Dźwięki i wielkości, które je opisują.

� wie, Ŝe dźwięk to fala podłuŜna (P)

� zna ośrodki, w których rozchodzi się fala dźwiękowa (K)

� zna wartość prędkości fali dźwiękowej w powietrzu (K)

� wie, od jakich wielkości fizycznych zaleŜy wysokość i głośność dźwięku (P)

� zna pojęcia ultradźwięków i infradźwięków oraz ich zastosowanie i występowanie w przyrodzie (P-R)

� zna pojęcie hałasu oraz jego szkodliwe skutki działania (P)

� klasyfikuje fale dźwiękowe ze względu na częstotliwość (R)

� opisuje mechanizm powstawania fali dźwiękowej w powietrzu i instrumentach muzycznych (D)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 146 Wyznaczamy okres

drgań wahadła i sprawdzamy, czy zaleŜy od amplitudy drgań.

� wie, dla jakich kątów zachodzi zjawisko izochronizmu wahadła (D)

� buduje wahadło za pomocą dostępnych przedmiotów codziennego uŜytku (P)

� dokonuje pomiaru czasu „n” ilości pełnych wychyleń, przy róŜnych amplitudach, za pomocą stopera (P)

� oblicza okres drgań i częstotliwość z uzyskanych pomiarów (P)

� sprawdza zaleŜność okresu drgań od amplitudy na podstawie uzyskanych danych (R)

� zapisuje wniosek z uŜyciem słów „izochronizm wahadła” (R)


- 49 -

147 Badamy zaleŜność okresu drgań wahadła od jego długości.

� konstruuje wahadło za pomocą dostępnych przedmiotów (P)

� dokonuje pomiaru czasu „n” ilości pełnych wychyleń, przy róŜnych długościach wahadła, za pomocą stopera (P)


� sprawdza zaleŜność okresu drgań od długości wahadła na podstawie uzyskanych danych (R)

� zapisuje wniosek w postaci prostej proporcjonalność

lT ~ (D) � zapisuje wynik z uwzględnieniem

niepewności pomiarowych (D)

148 Badamy zaleŜność okresu drgań wahadła od jego masy.

� wykonuje wahadło przy pomocy dostępnych przedmiotów (P)

� dokonuje pomiaru czasu „n” ilości pełnych wychyleń, przy róŜnych masach wahadła, za pomocą stopera (P)


� sprawdza zaleŜność okresu drgań od masy wahadła na podstawie uzyskanych danych (R)

� zapisuje wniosek wynikający z uzyskanych danych pomiarowych (R)

� uwzględnia niepewności pomiarowe w obliczeniach (D)

149 Badamy związek pomiędzy częstotliwością dźwięku, a jego długością.

� bada zaleŜność częstotliwości drgań ciała w zaleŜności od jego długości (P)

� porównuje wysokości wytworzonych dźwięków ze sobą (P)

� zapisuje związek pomiędzy częstotliwością dźwięku, a jego długością na podstawie wykonanego doświadczenia (R)

150 Badamy zaleŜność wysokości dźwięku od długości słupa powietrza.

� porównuje wysokości wytworzonych dźwięków w zaleŜności od długości słupa powietrza (P)

� zapisuje zaleŜność pomiędzy wysokością dźwięku, a długością słupa powietrza (R)

- 50 -

151 Wyznaczamy okres drgań i częstotliwość kamertonu.

� wyznacza okres drgań i częstotliwość kamertonu za pomocą programu komputerowego (R)

� odczytuje z wykresu amplitudę i okres drgań kamertonu (P)

� oblicz częstotliwość drgań ze

związku T

f1= (P)

� szacuje niepewność pomiarową uzyskanych wyników

152 Wytwarzamy falę dźwiękową, czyli grające szkło.

� wytwarza falę dźwiękową w szkle o określonej częstotliwości (R)

� posługuje się programem komputerowym w celu ustalenia odpowiedniej częstotliwości dźwięku (R)

� wyjaśnia, dlaczego w szkle powstała fala dźwiękowa (W)

153 Oglądamy dźwięki. � demonstruje dźwięki za pomocą programu komputerowego (R)

� rozróŜnia dźwięk, ton i szum (P)

� porównuje amplitudę, okres drgań i częstotliwość róŜnych dźwięków (P)

154 Wyznaczamy przyspieszenie ziemskie za pomocą wahadła.

� buduje wahadło za pomocą dostępnych przedmiotów (P)

� dokonuje pomiaru czasu n ilości pełnych wychyleń, przy stałej amplitudzie, za pomocą stopera (P)

� dokonuje pomiaru długości wahadła za pomocą taśmy mierniczej (P)

� oblicza okres drgań z uzyskanych pomiarów (P)

� oblicza wartość przyspieszenia ziemskiego z uzyskanych danych pomiarowych (D)


CZĘŚĆ RACHUNKOWA 155 Zadania obliczeniowe z

wykorzystaniem wzorów:

.1

,1

,T

ff

Tn

tT ===

� oblicza okres drgań i częstotliwość posługując się poznanymi wzorami (P)


� odczytuje dane i oblicza odpowiednie wielkości fizyczne na podstawie wykresu x(t) (P)


- 51 -

� przelicza jednostki częstotliwości (P)


wzoru: .f

v=λ

� oblicza długość fali posługując się poznanym wzorem (P)


� odczytuje dane i oblicza odpowiednie wielkości fizyczne na podstawie wykresu x(t) (P)

� przelicza jednostki długości fali (P)



� wskazuje w treści zadania dane i szukane wielkości fizyczne (P)








ELE

KT

RY

CZ

NOŚĆ

S

TA

TY

CZ

NA

30h

160 Elektryzowanie ciał przez tarcie i dotyk z ciałem naelektryzowanym.

� zna budowę atomu i pojęcie jonu (K)

� zna pojęcie ładunku elektrycznego oraz jego jednostkę (P)

� wie, Ŝe ładunek elektryczny jest wielokrotnością ładunku elementarnego (P-R)

� wymienia rodzaje ładunków elektrycznych (K-P)

� wskazuje występowanie zjawiska elektryzowania się ciał przez tarcie w Ŝyciu codziennym (P)

� analizuje kierunek przepływu ładunków podczas elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk (R)

- 52 -

161 Siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych. Pole elektryczne.

� wie, Ŝe ciała elektryzują się róŜnym znakiem (K)

� wie, Ŝe ciała naelektryzowane jednoimiennie się odpychają, a róŜnoimiennie przyciągają (K)

� wie, Ŝe pomiędzy ciałami naelektryzowanymi działają siły zwane siłami elektrycznymi (P)

� wie, od czego zaleŜą siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych (P)

� zna pojęcia pola elektrycznego i ładunku próbnego (P)

� wie, co jest źródłem pola elektrycznego (P)

� wie, Ŝe pole elektryczne jest zdolne do wykonania pracy (R)

� rozumie treść prawa Coulomba i zapisuje je wzorem (R)

� obrazuje pole elektryczne za pomocą linii sił pola elektrycznego (P-R)

� opisuje zachowanie się ładunku próbnego w polu elektrycznym (R)

� przedstawia graficznie siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych (R)

162 Przewodniki i izolatory. Napięcie elektryczne.

� zna budowę wewnętrzną przewodnika i izolatora (P-R)

� wie, co jest nośnikiem ładunku w metalach, elektrolitach i gazach szlachetnych (P)

� wie, jak zobojętnić metale i dielektryki (P)

� zna jednostkę napięcia elektrycznego oraz przyrząd słuŜący do jego pomiaru (P)

� wskazuje przykłady przewodników i izolatorów w otoczeniu (P)

� wyjaśnia rolę instalacji odgromowej (uziemienie ciał) (R)

� posługuje się pojęciem napięcia elektrycznego (P-R)

163 Zjawisko indukcji elektrostatycznej. Zasada zachowania ładunku.

� zna pojęcia indukcji elektrostatycznej, polaryzacji elektrycznej oraz dipola elektrycznego (P)

� wie, jak powstaje dipol elektryczny (R)

� wskazuje przykłady elektryzowania się ciał przez indukcję w Ŝyciu codziennym (P)

� analizuje rozmieszczenie się ładunków w ciele pod wpływem ciała naelektryzowanego (P)

� rozumie treść zasady zachowania ładunku (R)

� wyjaśnia na przykładzie sens zasady zachowania ładunku (D)

- 53 -

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 164 Badamy zachowanie

się ciał naelektryzowanych przez tarcie.

� wie, jakim znakiem elektryzuje się szkło, a jakim PCV i ebonit (K)

� formułuje wniosek zachowania się ciał naelektryzowanych względem siebie (D)

� elektryzuje przez tarcie szklaną i ebonitową pałeczkę oraz rurę PCV (P)

� opisuje zachowanie się ciał naelektryzowanych jednoimiennie i róŜnoimiennie (P)

165 Badanie sił wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych.

� formułuje wniosek z obserwacji z uŜyciem pojęcia siła elektryczna (D)

� sprawdza zaleŜność sił wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych od odległości oraz od ładunku elektrycznego zgromadzonego na obu ciałach (P)

� opisuje zachowania się ciał naelektryzowanych znajdujących się w róŜnych odległościach od siebie (P)

� demonstruje zachowanie się ciał naelektryzowanych o róŜnym ładunku elektrycznym (R)

166 Sprawdzamy czy ciało ludzkie jest przewodnikiem.

� wyjaśnia co się dzieje z ładunkiem elektrycznym zgromadzonym w naelektryzowanym ciele po dotknięciu ciał naelektryzowanego palcem (R)

� formułuje i zapisuje wniosek z przeprowadzonej obserwacji (D)

� elektryzuje ciała przez tarcie i dotyk (P)

� demonstruje zachowanie się ciał przed zobojętnieniem i po zobojętnieniu ciała naelektryzowanego (R)

167 Sprawdzamy, jak wilgoć wpływa na elektryzowanie ciał.

� formułuje i zapisuje wniosek z przeprowadzonej obserwacji (D)

� demonstruje zachowanie się ciała po zbliŜeniu do niego ciała naelektryzowanego w ośrodku o róŜnej wilgotności (R)

168 Obserwujemy zjawisko elektryzowania ciał przez dotyk.

� zna budowę elektroskopu i wie do czego słuŜy (K-P)

� wie, jak naelektryzować ciało przez tarcie i dotyk (P)

� wyjaśnia dlaczego wskazówka elektroskopu się wychyliła i nie wróciła do połoŜenia początkowego (P)

� formułuje wniosek analizując kierunek przepływu ładunku pomiędzy ciałami (D)

� demonstruje zachowanie się wskazówki elektroskopu po dotknięciu jej ciałem naelektryzowanym (R)

� przedstawia graficznie rozkład ładunków w ciałach elektryzowanych przez dotyk (P-R)

- 54 -

169 Obserwujemy zjawisko elektryzowania ciał przez indukcję.

� wyjaśnia obserwowane zjawisko posługując się pojęciami zjawisk indukcji elektrostatycznej i polaryzacji oraz pojęciem dipola (R)

� demonstruje zachowanie się metalowej puszki, wody i skrawków papieru pod wpływem ciała naelektryzowanego (D)

� przedstawia graficznie rozkład ładunków w ciałach elektryzowanych przez indukcję (R)

170 Obserwujemy pole elektryczne.

� zna budowę i zasadę działania maszyny elektrostatycznej (P-R)

� demonstruje pole elektrycznego wokół ciał naelektryzowanych (R)

� przedstawia graficznie za pomocą linii sił pola elektrycznego pole centralne i jednorodne (R)

171 Obserwujemy wykonywanie pracy przez pole elektrostatyczne.

� wykorzystuje maszynę elektrostatyczną do obserwacji pracy wykonywanej przez pole elektryczne (R)

� demonstruje przemieszczanie się ładunku w pole jednorodnym (R)

� opisuje ruch ładunku w polu elektrycznym wykorzystując pojęcia elektryzowania przez tarcie dotyk i indukcję (D-W)

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 172 Rozwiązywanie zadań z

wykorzystaniem wzoru na napięcie elektryczne.

� oblicza napięcie elektryczne posługując się wzorem:

q

WU = (P)



173 Rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem prawa Coulomba.

� oblicza wartość siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych, posługując

się wzorem: 2

21

r

qqkF = (R)

� przekształca wzór i wylicza z niego kaŜdą wielkość fizyczną (D)


- 55 -

� sporządza wykres zaleŜności F(r) na podstawie danych (W)

� odczytuje dane i oblicza odpowiednie wielkości fizyczne na podstawie wykresu F(r) (R)

� przelicza jednostki ładunku elektrycznego (P)




� przelicza jednostki w zadaniu (P) � tworzy wykresy zaleŜności na

podstawie danych (D-W) � odczytuje dane z wykresu (P-R)




CZĘŚĆ TEORETYCZNA 177 Prąd elektryczny

w metalach i skutki jego przepływu.

� opisuje przepływ prądu elektrycznego w przewodniku, jako ruch elektronów swobodnych (P)

� wymienia i opisuje skutki przepływu prądu elektrycznego w przewodnikach (K-P)

Obwód elektryczny. NatęŜenie prądu. P

RĄ

D E

LEK

TR

YC

ZN

Y 2

4h

178

� wymienia źródła napięcia elektrycznego (K)

� zna symbole graficzne elementów obwodu elektrycznego (K)

� wie, Ŝe obwody elektryczne przestawia się graficznie za pomocą schematów elektrycznych (K-P)

� zna warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie elektrycznym (P)

� wskazuje kierunek przepływu prądu i dryfu elektronów w obwodzie elektrycznym (R)

� posługuje się pojęciem natęŜenia prądu i wyraŜa je w odpowiednich jednostkach (P)

� posługuje się proporcjonalnością q~t przy definiowaniu pojęcia natęŜenia prądu (R)

� rysuje schemat elektryczny latarki (P-R)

- 56 -

179 Prawo Ohma. Opór elektryczny.

� zna wzór i jednostkę oporu elektrycznego (P)

� wymienia róŜne rodzaje oporników (P)

� zna pojęcie oporu właściwego i odczytuje jego wartość z tabeli (P)

� wie, od jakich wielkości fizycznych zaleŜy opór elektryczny (R)

� posługuje się proporcjonalnością I~U i definiuje opór elektryczny (R)

� rozumie treść prawa Ohma (P)

180 Własności połączeń szeregowych i równoległych.

� zna pojęcia oporu zastępczego, węzła elektrycznego i bezpiecznika (P-R)

� zna sposoby połączeń odbiorników (P)

� zna treść pierwszego prawa Kirchhoffa (P)

� wie, Ŝe natęŜenie prądu w połączeniu szeregowym jest takie samo w kaŜdym jego punkcie (D)

� wie, Ŝe natęŜenie prądu w połączeniu równoległym w poszczególnych gałęziach obwodu sumuje się (D)

� wie, Ŝe napięcia elektryczne w połączeniu szeregowym kaŜdego odbiornika sumują się (D)

� wie, Ŝe napięcie elektryczne w połączeniu równoległym na kaŜdym odbiorniku jest takie samo (D)

� wyjaśnia rolę bezpiecznika w instalacjach elektrycznych (P)

� wskazuje przykłady połączeń szeregowych i równoległych w otoczeniu (P)

� oblicza opór zastępczy obwodu (R-D)

- 57 -

181 Praca i moc prądu elektrycznego.

� zna pojęcia pracy i prądu elektrycznego oraz ich jednostki (P)

� wskazuje przykłady pracy wykonanej przez prąd elektryczny (K)

� opisuje pracę elektryczną i moc prądu elektrycznego za pomocą odpowiednich wzorów (P)

� posługuje się pojęciem energii elektrycznej i wyraŜa ją w odpowiednich jednostkach (P)

� odczytuje zuŜytą energię elektryczną na liczniku (P)

� odczytuje dane z tabliczki znamionowej (P)

� opisuje przemiany energii elektrycznej na inne rodzaje energii (D)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 182 Sprawdzamy słuszność

prawa Ohma. � wie, jak włączyć w obwód

amperomierz i woltomierz (P)

� formułuje wniosek potwierdzający słuszność prawa Ohma (D)

� buduje obwód elektryczny na podstawie schematu elektrycznego (R)

� dokonuje pomiaru natęŜenia prądu i napięcia elektrycznego (P)

� sporządza wykres zaleŜności I(U) (R)

� uwzględnia niepewności pomiarowe na wykresie (D)

183 Wyznaczanie oporu elektrycznego opornika.

� buduje obwód elektryczny na podstawie schematu elektrycznego (R)

� włącza w odpowiedni sposób amperomierz i woltomierz w obwód (R)

� odczytuje wskazania mierników i umieszcza je w tabeli pomiarowej (P)

� oblicza opór elektryczny z uzyskanych danych pomiarowych (P)


184 Badamy od czego zaleŜy opór elektryczny.

� wie, Ŝe opór elektryczny nie zaleŜy od napięcia i natęŜenia prądu (R)

� formułuje wniosek zaleŜności oporu elektrycznego od pola przekroju poprzecznego i długości przewodnika (W)

� mierzy opór elektryczny przewodników o róŜnych długościach i jednakowych przekrojach poprzecznych za pomocą omomierza (R)

� dokonuje pomiaru oporu elektrycznego przewodników o jednakowych długościach i róŜnych przekrojach poprzecznych (R)

- 58 -

185 Badamy połączenia szeregowe i równoległe odbiorników.

� wie, Ŝe prąd w połączeniu szeregowym płynie po jednym torze, a w połączeniu równoległym po róŜnych torach (K)

� łączy odbiorniki szeregowo, a następnie równolegle (R)

� demonstruje zaleŜność działania urządzeń elektrycznych od siebie w połączeniu szeregowym i niezaleŜność w połączeniu równoległym (R)

186 Badamy związki między wartościami napięcia i natęŜenia prądu w połączeniu szeregowym.

� łączy elementy obwodu elektrycznego według schematu elektrycznego (R)

� dokonuje pomiaru napięcia elektrycznego i natęŜenia prądu (P)

� zauwaŜa związki między wartościami napięcia elektrycznego i natęŜenia prądu w obwodzie i zapisuje je (D)

187 Badamy związki między wartościami napięcia i natęŜenia prądu w połączeniu równoległym.

� łączy elementy obwodu elektrycznego według schematu elektrycznego (R)

� dokonuje pomiaru napięcia elektrycznego i natęŜenia prądu (P)

� zauwaŜa związki między wartościami napięcia elektrycznego i natęŜenia prądu w obwodzie i zapisuje je (D)

188 Wyznaczamy opór odbiorników połączonych szeregowo.

� formułuje związek między oporem zastępczym a oporami poszczególnych odbiorników (D)

� wyjaśnia róŜnicę w uzyskanych wynikach (D)

� dokonuje pomiaru oporu elektrycznego kaŜdego z odbiorników (P)

� łączy odbiorniki szeregowo i mierzy opór elektryczny (P-R)

� porównuje uzyskane wyniki pomiarowe (R)

189 Wyznaczamy opór odbiorników połączonych równolegle.

� wyjaśnia róŜnicę w uzyskanych wynikach

� dokonuje pomiaru oporu elektrycznego kaŜdego z odbiorników (P)

� oblicza opór zastępczy odbiorników połączonych równolegle (R)

� łączy odbiorniki równolegle i mierzy opór elektryczny (P-R)

� porównuje uzyskane wyniki pomiarowe z obliczeniami (R)

190 Wyznaczamy moc Ŝarówki.

� wie, Ŝe aby wyznaczyć moc urządzenia naleŜy dokonać pomiaru napięcia elektrycznego i natęŜenia prądu (P)

� buduje obwód elektryczny według schematu elektrycznego (R)

� odczytuje wskazania mierników elektrycznych i zapisuje dane pomiarowe (P)

� oblicza moc urządzenia z danych pomiarowych (P)


- 59 -

191 Wyznaczamy ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego o znanej mocy.

� odczytuje moc urządzenia z tabliczki znamionowej (P)

� dokonuje pomiaru masy, czasu, temperatury za pomocą odpowiednich przyrządów (P)

� oblicza ciepła właściwe wody korzystając ze związku W=Q (R)

� porównuje uzyskany wynik z wynikami wzorcowymi (R)

� podaje przyczyny występowania niepewności pomiarowej (D)


z wykorzystaniem wzoru na natęŜenie prądu.

� oblicza natęŜenie prądu,

posługując się wzorem: t

qI =

(P) � przekształca wzór i wylicza

z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� przelicza jednostki ładunku elektrycznego (P)

� sporządza wykres zaleŜności I(t) i q(t) (R)

� odczytuje dane z wykresów zaleŜności I(t) i q(t) (P)


193 Wykorzystujemy prawo Ohma i wzór na opór elektryczny w zadaniach rachunkowych.

� posługuje się wzorem

I

UR = do obliczenia oporu

elektrycznego (P) � przekształca wzór i wylicza

z niego kaŜdą wielkość fizyczną (R)

� przelicza jednostki oporu elektrycznego (P)

� sporządza wykres zaleŜności I(U) (R)

� odczytuje dane z wykresu zaleŜności I(U) (P)

� korzysta z proporcjonalności I~U, rozwiązując zadania (R)


194 195

Wykorzystujemy własności połączeń szeregowych i równoległych w rozwiązywaniu zadań.

� zna własności połączeń szeregowych i równoległych (D-W)

� rozróŜnia połączenie szeregowe i równoległe na schemacie elektrycznym (P-R)

� posługuje się własnościami połączeń szeregowych i równoległych w rozwiązywaniu zadań (D-W)

- 60 -

196 Rozwiązywania zadań z wykorzystaniem wzorów na pracę i moc prądu elektrycznego.

� posługuje się wzorami

UIPUItW == , do

obliczenia pracy i mocy prądu elektrycznego (P)


� przelicza jednostki energii elektrycznej i mocy (P)


197 198



� oblicza dowolną wielkość fizyczną za pomocą poznanych wzorów (R-D)

� przelicza jednostki w zadaniu (P) � tworzy wykresy zaleŜności na

podstawie danych (R) � odczytuje dane z wykresu (P)





MA

GN

ET

YZ

M 3

0h

201 O magnesach trwałych i przewodniku z prądem.

� wie, Ŝe kaŜdy magnes ma dwa bieguny, które odpowiednio nazywa (K)

� wie, Ŝe nie moŜna uzyskać pojedynczego bieguna magnetycznego (P)

� zna róŜnicę między biegunami geograficznymi a magnetycznymi (K)

� zna pojęcia pole magnetyczne i linie pola magnetycznego (P)

� wie, jaki kształt mają linie pola magnetycznego magnesu sztabkowego i podkowiastego (P)

� wie, Ŝe wokół Ziemi istnieje pole magnetyczne (P)

� dzieli magnesy w zaleŜności od kształtu na sztabkowe i podkowiaste (K)

� posługuje się kompasem, opisuje jego budowę i wyjaśnia zasadę działania (R)

� posługuje się regułą prawej dłoni w celu wyznaczenia kierunku i zwrotu linii pola magnetycznego (R)

� opisuje zachowanie się igły magnetycznej na ziemskich biegunach geograficznych, a takŜe na równiku (R)

� korzysta z pojęcia domen magnetycznych do wyjaśnienia zjawiska magnesowania się ciał (D)

- 61 -

202 Budowa i zasada działania silnika elektrycznego.

� zna budowę i zasadę działania elektromagnesu (P-R)

� wie, dlaczego rdzeń elektromagnesu jest wykonany ze stali miękkiej (R)

� wie, Ŝe elektromagnes i magnes ze sobą wzajemnie oddziałują (P)

� wie, Ŝe na przewodnik z prądem umieszczony w polu magnetycznym działa siła elektrodynamiczna (R)

� wie, Ŝe działanie siły elektrodynamicznej wykorzystujemy w silnikach elektrycznych (R)

� wie, w jaki sposób wyznaczyć kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej (P)

� zna budowę i zasadę działania silnika elektrycznego (P-R)

� wskazuje przykłady wykorzystania elektromagnesu w Ŝyciu codziennym (P)

� określa bieguny N i S elektromagnesu (R)

� rozróŜnia ferromagnetyki (D)

� opisuje przemiany energii w silniku elektrycznym (R)

203 Zjawisko indukcji elektromagnetycznej.

� wie, jak waŜną rolę w Ŝyciu człowieka odgrywa zjawisko indukcji elektromagnetycznej podając przykłady jego wykorzystania (P)

� zna sposoby indukowania prądu indukcyjnego (P-R)

� zna budowę i zasadę działania prądnicy i transformatora (R-D)

� zna regułę Lenza (przekory) (P)

� posługuje się pojęciem prądu indukcyjnego (D)

� opisuje przemiany energii w prądnicy (R)

- 62 -

204 Fale elektromagnetyczne.

� zna szybkość rozchodzenia się fal elektromagnetycznych w próŜni (K)

� wie, Ŝe kaŜda fala elektromagnetyczna niesie energię (R)

� klasyfikuje fale elektromagnetyczne ze względu na ich długość (R)

� wskazuje zastosowanie fal elektromagnetycznych (P)

� opisuje fale elektromagnetyczne posługując się pojęciami pola elektrycznego i magnetycznego (D)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 205 Badanie właściwości

magnesów. � formułuje wniosek

z obserwacji oddziaływania biegunów magnetycznych róŜnoimiennych i jednoimiennych (D)

� wskazuje przykłady praktycznego wykorzystania oddziaływania magnetycznego (P)

� demonstruje oddziaływanie biegunów magnetycznych (P)

� bada, w którym miejscu oddziaływanie magnesu jest najmocniejsze, a w którym najsłabsze (P)

� sprawdza czy magnesy oddziałują z wszystkimi ciałami (P)

� zapisuje wynik obserwacji dotyczący oddziaływania magnesów na Ŝelazo i stal (P)

� opisuje zachowanie igły magnetycznej w pobliŜu magnesu (P)

206 Obserwujemy linie pola magnetycznego.

� wie, Ŝe zwrot linii pola magnetycznego zaznaczamy od bieguna północnego do południowego (K)

� demonstruje linie pola magnetycznego magnesu sztabkowego i podkowiastego (R)

� przedstawia graficznie kształt linii pola magnetycznego magnesu sztabkowego, podkowiastego (P)

� przedstawia graficznie kształt linii pola magnetycznego magnesów zwróconych do siebie biegunami jednoimiennymi i róŜnoimiennymi (R)

- 63 -

207 Badamy oddziaływanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną.

� demonstruje zachowanie się igły magnetycznej w pobliŜu prostoliniowego przewodnika z prądem (P)

� demonstruje zachowanie się igły magnetycznej po zmianie kierunku przepływu prądu (P)

� wyznacza kierunek przepływu prądu w prostoliniowym przewodniku za pomocą reguły prawej dłoni (R)

� wyznacza biegun północny zwojnicy za pomocą reguły prawej dłoni (R)

� demonstruje kształt linii pola magnetycznego wokół prostoliniowego przewodnika i zwojnicy z prądem (R)

� bada oddziaływanie zwojnicy z prądem na igłę magnetyczną (R)

� przedstawia graficznie kształt linii pola magnetycznego zwojnicy i prostoliniowego przewodnika z prądem (R)

208 Obserwujemy zjawisko indukcji elektromagnetycznej.

� demonstruje zachowanie się wskazówki galwanometru podczas wsuwania i wysuwania magnesu z wnętrza zwojnicy (R)

� wyjaśnia róŜnicę wychyleń wskazówki galwanometru podczas ruchu magnesu posługując się regułą Lenza (D)

� formułuje wniosek mówiący o przepływie prądu przemiennego w obwodzie (D)

� demonstruje zachowanie się magnesów poruszających się we wnętrzu rurek wykonanych z róŜnych substancji (R)

� wyjaśnia róŜnicę w czasie spadania magnesów w rurkach posługując się regułą przekory (D)

� buduje obwód zamknięty składający się z galwanometru i zwojnicy (P)

- 64 -

209 Obserwujemy działanie siły elektrodynamicznej.

� wie, Ŝe zmiana kierunku przepływu prądu lub odwrócenie biegunów magnetycznych powoduje zmianę wychylenia się ramki (P)

� demonstruje działanie siły elektrodynamicznej na przewodnik z prądem umieszczony w polu magnetycznym (P-R)

� wyznacza kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej za pomocą reguły lewej dłoni (R)

210 Badanie zaleŜności wartości siły oddziaływania pomiędzy dwoma magnesami od odległości pomiędzy nimi.

� bada zaleŜność wartości siły oddziaływania od odległości pomiędzy dwoma magnesami (R)

� dokonuje pomiaru wartości siły oraz odległości (R)

� sporządza wykres zaleŜności F(r) (R)

211 Obserwujemy drgania wahadła z magnesem nad płytką przewodzącą.

� demonstruje drgania wahadła z magnesem nad pytką przewodzącą (P-R)

� wyjaśnia ruch wahadła, posługując się regułą Lenza (R)

212 Obserwacja zachowania się diod półprzewodnikowych zasilonych zwojnicą umieszczoną w polu magnetycznym.

� demonstruje zachowanie się diod półprzewodnikowych zasilonych zwojnicą umieszczoną w polu magnetycznym (R)

� wyjaśnia wynik obserwacji w oparciu o poznane prawa fizyczne (D-W)

� buduje zamknięty obwód składający się z diod półprzewodnikowych oraz zwojnicy (P)

213 Obserwacja siły działającej na wolframowe włókno świecącej Ŝarówki w obecności pola magnetycznego.

� demonstruje zachowanie się wolframowego włókna świecącej Ŝarówki w obecności pola magnetycznego (R)

� wyjaśnia zachowanie się obserwowanego włókna posługując się regułą przekory (D)

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 214 215

Rozwiązywanie zadań jakościowych i rachunkowych.

� wie, Ŝe w zadaniach ilościowych nie występują liczby i nie wykonuje się obliczeń matematycznych (P)

� dokonuje interpretacji zjawisk i procesów fizycznych (R-D)

� przewiduje kolejne procesy zachodzące w zjawiskach fizycznych (R)


� przewiduje zjawisko, które zachodzi w toku doświadczenia (D)

- 65 -

� posługuje się wzorem

BIlF = do obliczenia wartości siły elektrodynamicznej (P)




CZĘŚĆ TEORETYCZNA 218 O naturze światła i jego

źródłach. � wie, Ŝe źródła światła

dzielimy na naturalne i wtórne (K)

� wie, Ŝe światło rozchodzi się po liniach prostych w ośrodkach jednorodnych (P)

� podaje przybliŜoną wartość wartości prędkości światła w próŜni (K)

� wie, Ŝe prędkość światła jest maksymalną prędkością przesyłu danych (R)

� zna pojęcia cień i półcień, promień światła, wiązka światła, ośrodek optyczny, ośrodek optycznie jednorodny (P)

� wymienia przykłady źródeł światła występujących w przyrodzie (P)

� rozumie, jak powstają obszary cienia i półcienia (P)

� przedstawia schematycznie powstawanie cienia i półcienia (R)

OP

TY

KA

30h

219 O prawie odbicia i załamania światła.

� zna prawo odbicia światła i załamania światła (K-P)

� wie, Ŝe światło w ośrodkach optycznych o róŜnej gęstości rozchodzi się z róŜnymi prędkościami (P)

� posługuje się pojęciami kąt padania, kąt odbicia, kąt załamania i prosta normalna prostopadła do powierzchni (P)

� opisuje zjawisko rozproszenia światła podczas odbicia od powierzchni chropowatych (R)

� zaznacza na rysunkach kąt padania, kąt odbicia, kąt załamania i prostą normalną prostopadłą do powierzchni (P)

� rysuje bieg promienia świetlnego padającego i odbitego od powierzchni chropowatych i wypolerowanych (R)

� szkicuje przejście wiązki światła białego przez granicę dwóch ośrodków przezroczystych (R)

� opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia światła (D)

� wyjaśnia budowę światłowodów i sposób przesyłu przez nie informacji (D)

- 66 -

220 Zwierciadła płaskie i kuliste.

� wie, jak powstaje obraz w zwierciadłach płaskich i kulistych (P)

� zna cechy powstałego obrazu w zwierciadle płaskim (P)

� zna zaleŜność pomiędzy ogniskową a promieniem krzywizny (P)

� zna cechy powstałego obrazu w zwierciadłach kulistych wklęsłych i wypukłych (P)

� wie, jakich promieni świetlnych uŜyć do konstrukcji obrazu w zwierciadłach płaskich i kulistych (R)

� opisuje zwierciadła kuliste za pomocą pojęć: główna oś optyczna, ognisko, ogniskowa, promień krzywizny i środek czaszy zwierciadła (R)

� podaje przykłady praktycznego zastosowania zwierciadeł (P)

� opisuje zwierciadła za pomocą równania zwierciadła (D)

221 Soczewki skupiające i rozpraszające. Wady wzroku.

� zna róŜne rodzaje soczewek (K)

� wie, jakich promieni świetlnych uŜyć do konstrukcji obrazu w soczewkach (R)

� zna wzór na zdolność skupiającą soczewki oraz jej jednostkę (P)

� wie, jakich soczewek uŜyć do skorygowania danej wady wzroku (K)

� podaje znak zdolności skupiającej soczewek korygujących krótkowzroczność i dalekowzroczność (P)

� opisuje soczewki za pomocą pojęć: główna oś optyczna, ognisko rzeczywiste, ognisko pozorne, ogniskowa, i zdolność skupiająca (R)

� opisuje bieg promieni równoległych do głównej osi optycznej przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (R)

� odróŜnia obraz rzeczywisty od pozornego (P)

� wymienia i wyjaśnia, na czym polegają wady wzroku: dalekowzroczność i krótkowzroczność (R)

� wyjaśnia zasadę działania prostych przyrządów optycznych (D)

� opisuje soczewki za pomocą równania soczewki (D)

� oblicza powiększenie obrazu (D)

- 67 -

222 Porównanie fal mechanicznych i elektromagnetycznych.

� zna róŜnice w mechanizmie powstawania fal elektromagnetycznych i mechanicznych (P-R)

� dokonuje klasyfikacji fal elektromagnetycznych i mechanicznych ze względu na długość oraz podaje ich nazwy (R)

� porównuje mechanizm rozchodzenia się fal elektromagnetycznych i mechanicznych (R)

� zapisuje związek między długością fali a częstotliwością dla fal mechanicznych i elektromagnetycznych (P)

� podaje przykłady zastosowań fale elektromagnetycznych i mechanicznych (P)

� wyjaśnia transport energii przez fale mechaniczne i elektromagnetyczne (D)

� opisuje wpływ ośrodka na szybkość rozchodzenia się fal mechanicznych i elektromagnetycznych (R)

CZĘŚĆ EKSPERYMENTALNA 223 Wykazujemy

prostoliniowe rozchodzenie się światła.

� wyjaśnia mechanizm powstawania odwróconych obrazów w kamerze Obscura (R)

� wykazuje doświadczalnie prostoliniowe rozchodzenie się światła (P)

� wskazuje w przyrodzie przykłady prostoliniowe rozchodzenia się światła (P)

224 Sprawdzamy słuszność prawa odbicia światła metodą szpilkową.

� formułuje wnioski z przeprowadzonego doświadczenia (D)

� sprawdza doświadczalnie słuszność prawa odbicia światła dla róŜnych kątów (P)

� wykorzystuje metodę szpilkową i sprawdza prawo odbicia (R)

225 Badamy zjawisko załamania światła.

� demonstruje zjawisko załamania światła na przykładzie przedmiotu umieszczonego w szklance z wodą (P)

� demonstruje przejście wiązki światła przez płytkę równoległościenną (R)

� rysuje bieg promieni podczas zjawiska załamania światła (R)

� rysuje bieg promieni w płytce równoległościennej (R)

� wyjaśnia mechanizm powstawania miraŜy (D)

226 Wyznaczamy współczynnik załamania światła metodą szpilkową.

� wyznacza współczynnik załamania światła (R)

� wykorzystuje metodę szpilkową przy wyznaczaniu współczynnika załamania światła (R)

� wyznacza współczynnik załamania światła z uzyskanych danych pomiarowych (D)

� uwzględnia niepewności pomiarowe w zapisie wyniku (D)

- 68 -

227 Otrzymujemy obrazy za pomocą zwierciadła płaskiego i określamy cechy obrazu.

� otrzymuje obrazy w zwierciadle płaskim (P)

� określa cechy obrazu otrzymanego w zwierciadle płaskim (P)

� przewiduje i przedstawia wygląd obrazu w zwierciadle płaskim (R)

228 Otrzymujemy obrazy za pomocą zwierciadła wklęsłego i określamy ich cechy.

� demonstruje obrazy przedmiotu o róŜnych cechach w zaleŜności od jego odległości od zwierciadła (R)

� wymienia cechy obserwowanych obrazów podając ich odległość od zwierciadła (P)

� otrzymuje obrazy za pomocą zwierciadła wklęsłego (P)

� określa przedziały odległości przedmiotu od zwierciadła, w których obraz jest powiększony i pomniejszony, a takŜe rzeczywisty i pozorny (R)

229 Obserwujemy zjawisko rozszczepienia światła.

� wie, Ŝe światło białe jest mieszaniną wielu barw (K)

� demonstruje zjawisko rozszczepienia światła białego i monochromatycznego za pomocą pryzmatu (R)

� demonstruje na ekranie widmo ciągłe światła białego (R)

� wyjaśnia dlaczego światło białe uległo rozszczepieniu oraz róŜnicę w kątach załamania kaŜdej barwy (R)

� demonstruje zjawisko odwrotne do rozszczepienia światła białego za pomocą krąŜka Newtona (R)

� rysuje bieg promieni światła białego i monochromatycznego przy przejściu przez pryzmat (D)

230 Wykazujemy, Ŝe przedmioty o określonej barwie odbijają tylko światło o tej barwie, a inne pochłaniają.

� wie, Ŝe barwa światła ma związek z długością fali (R)

� wie, w jakiej porze roku nosić czerń a w jakiej biel (K)

� wyjaśnia na czym polega widzenie barwne (R)

231 Obserwujemy bieg promieni świetlnych po odbiciu od zwierciadła kulistego wklęsłego i wypukłego.

� opisuje bieg promieni świetlnych po odbiciu od zwierciadła kulistego wklęsłego i wypukłego (P)

� rysuje dalszy bieg promieni świetlnych po odbiciu od zwierciadła (P)

� wyznacza ognisko zwierciadła wklęsłego i wypukłego (R)

� wyznacza promień krzywizny i ogniskową zwierciadła (R)

- 69 -

232 Obserwujemy bieg promieni świetlnych po przejściu przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą.

� opisuje bieg promieni świetlnych po przejściu przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (P)

� rysuje dalszy bieg promieni świetlnych po przejściu przez soczewkę (P)

� wyznacza ognisko soczewki wklęsłej i wypukłej (R)

� odczytuje z rysunku ogniskową soczewki (P)

CZĘŚĆ RACHUNKOWA 233 Konstrukcja obrazów

otrzymywanych za pomocą zwierciadeł płaskich.

� konstruuje obrazy powstające w zwierciadłach płaskich (R-D)

� wykorzystuje prawo odbicia przy konstrukcji obrazów w zwierciadle płaskim (P)

234 Konstrukcja obrazów otrzymywanych za pomocą zwierciadeł kulistych.

� konstruuje obrazy powstające w zwierciadłach kulistych wklęsłych i wypukłych (R-D)

� wykorzystuje prawo odbicia przy konstrukcji obrazów w zwierciadłach kulistych (P)

235 Bieg promieni świetlnych w pryzmacie.

� rysuje bieg promienia świetlnego przechodzącego przez pryzmat dla światła białego i monochromatycznego (R)

� wykorzystuje prawo załamania światła przy biegu promienia świetlnego pomiędzy przezroczystymi ośrodkami o róŜnej gęstości (R)

236 Konstrukcja obrazów otrzymywanych za pomocą soczewek.

� konstruuje obrazy powstające w soczewce skupiającej i rozpraszającej dla róŜnych odległości przedmiotu od soczewki (R-D)

237 238

Obliczamy zdolność skupiającą soczewki oraz długość i częstotliwość fali elektromagnetycznej. Korzystamy z równania soczewki.

� posługuje się wzorami

νλ c

fZ == ,

1do

obliczenia zdolności skupiającej soczewki, długości fali elektromagnetycznej (P)

� przekształca wzory i wylicza z niech kaŜdą wielkość fizyczną (R)


� oblicza ogniskową korzystając z równania soczewki (D-W)

� oblicza kaŜdą wielkość fizyczną z równania soczewki (D-W)


- 70 -


241 250

Trening przed egzaminem.

251 270

Fizyczne projekty. � zna prawa i zjawiska fizyczne

� rozumie, jak duŜą rolę odgrywają prawa i zjawiska fizyczne praktycznie wykorzystane w Ŝyciu codziennym

� umiejętnie wykorzystuje zdobytą wiedzę w praktyce oraz w Ŝyciu codziennym

� samodzielnie planuje doświadczenie fizyczne

� realizuje zaplanowane doświadczenie w formie projektu

- 71 -

Sposoby osi ągania celów

„DąŜenie do prawdy i poznania,

jest jedn ą z najwspanialszych cech człowieka.”

Albert Einstein

A. Einstein w swojej myśli trafnie ocenił naturę człowieka, mówiąc, Ŝe jej najwspanialszą

cechą jest dąŜenie do prawdy i poznania. KaŜdy, zgodnie z naszą naturą, jest więc ciekawy świata,

pragnie go poznać, zbadać i opisać za pomocą odpowiednich zasad, reguł i praw. Młody człowiek,

w którym chęć poznania odgrywa znaczącą rolę, jeśli nie największą, juŜ od najmłodszych lat

potrzebuje motywacji do swoich działań. W początkowej fazie rolę osób rozbudzających

zainteresowania dzieci pełnią rodzice, jednak w miarę upływu czasu wzrasta znaczenie

nauczyciela, na którego ramionach spoczywa tak odpowiedzialne zadanie. Aby być dobrym

pedagogiem, naleŜy stosować odpowiednie metody nauczania, Ŝeby motywować swoich uczniów

do działania, a nie zniechęcać.

Nauczanie fizyki powinno odbywać się zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego,

o której wspomniałem we wstępie programu nauczania. Teoria ta dokonuje podziału zajęć

lekcyjnych na toki nauczania takie jak: tok podający, problemowy, eksponujący i praktyczny,

którym przypisuje się odpowiednie metody motywujące uczniów do poznania, rozumienia,

przeŜywania i działania. Tokowi podającemu przypisuje się: dyskusję, pogadankę, pracę ze

źródłem, metody sytuacyjne, tzw. burzę mózgów, metodę trybunału, gry dydaktyczne. Do toku

eksponującego zalicza się: inscenizację, opowiadanie, dyskusję, ekspozycję, a w toku praktycznym

mieszczą się: ćwiczenia laboratoryjne, praktyczne, konstrukcyjne. Prowadząc lekcje wg programu,

w którym dokonałem podziału na część teoretyczną, eksperymentalną i rachunkową, naleŜy

pamiętać o kształceniu wielostronnym, w kaŜdej z wymienionych części, stosując metody

motywujące uczniów i odpowiadające poszczególnym tokom.

NaleŜy takŜe pamiętać, Ŝe podczas zajęć uczniowie powinni być systematycznie

aktywizowani do przeprowadzania wszechstronnych operacji umysłowych. Nauczyciel nie powinien

być wykładowcą czy „chodzącą encyklopedią”, lecz doradcą, który jest do dyspozycji ucznia,

słuŜąc pomocą w przezwycięŜeniu trudności w nauce. Ponadto powinien być uczestnikiem procesu

dydaktycznego, który uczy się przez całe Ŝycie, obserwatorem, słuchaczem, inspiratorem,

animatorem, a takŜe współuczestnikiem zajęć gotowym do ich modyfikacji w zaleŜności od potrzeb

zespołu klasowego.

MoŜna więc w tym miejscu zadać pytanie: Jakich metod uŜywać do osiągnięcia załoŜonych

celów?

Zgodnie z teorią kształcenie wielostronnego na lekcji powinny być stosowane metody

odpowiadające poszczególnym tokom nauczania i umoŜliwiające zapamiętanie jak największej

partii materiału, a takŜe pozwalające wykształcić określone umiejętności.

Analizując piramidę Dale’a dostrzegamy, iŜ uczniowie zapamiętują 90% wiadomości, gdy

projektują i przygotowują doświadczenia, a takŜe własnoręcznie wykonują, prezentują i komentują

- 72 -

eksperymenty oraz uczą innych. W dalszej kolejności z 70% wynikiem znajduje się problemowa

dyskusja w grupach, a takŜe przygotowanie i wygłaszanie referatów. ZaangaŜowanie uczniów

w tak przygotowanych i przeprowadzonych zajęciach lekcyjnych daje najlepsze efekty

w opanowaniu wiadomości, a takŜe kształci umiejętności analizowania, projektowania, tworzenia,

prezentowania i oceniania. Oprócz nabytych umiejętności czynnych, występują równieŜ bierne,

takie jak: prowadzenie obserwacji, dowodzenie tez, stosowanie poznanych reguł, a takŜe

wyjaśnianie zjawisk. Umiejętności te są równie waŜne w procesie nauczania, a kształcimy je

poprzez czytanie, słuchanie, oglądanie ilustracji i filmów, a takŜe uczestnictwo w pokazach

i wystawach, lecz efekt zapamiętywania wiadomości mieści się kolejno w 10%, 20%, 30% i 50%.

Z przeprowadzonej przeze mnie ankiety wynika, iŜ 97% uczniów dzięki przeprowadzonym

doświadczeniom lepiej rozumie poruszane treści, 83% twierdzi, Ŝe doświadczenia powinny być

przeprowadzane częściej, 95% uwaŜa, Ŝe większa ilość doświadczeń uczyni lekcje bardziej

interesującymi, a 75% ankietowanych uczniów chętnie wykona je samodzielnie. Z ankiety wynika

równieŜ, Ŝe w zrozumieniu poruszanych treści pomagają techniki multimedialne, tak twierdzi 70%

ankietowanych, zaś 74% uczniów uwaŜa, Ŝe powinny one być częściej wykorzystywane.

Wyniki ankiety wpisują się w piramidę Dale’a, potwierdzając znaczącą rolę eksperymentu

oraz wykorzystania technik multimedialnych w sposobie osiągania określonych celów przez

uczniów, nie zapominając m.in. o pracy ze źródłem, tzw. burzy mózgów, dyskusji etc.

Pracując z uczniem, wskazujmy mu drogę do prawdy i sposób jej poszukiwania, stosując

w swojej pracy metody aktywizujące z uwzględnieniem ich podziału na:

� metody problemowe – rozwijające umiejętność krytycznego myślenia np.: burza

mózgów, obserwacja, dyskusja panelowa, metoda problemowa i studium przypadku;

� metody ekspresji i impresji – nastawione na emocje i przeŜycie np.: gra symulacyjna,

mapa mózgu, metoda laboratoryjna i metoda projektu;

� metody graficznego zapisu – przyczyniają się one do samodzielnego podejmowania

decyzji, np.: drzewko decyzyjne, plakat, mapa mentalna i mapa skojarzeń.

Na osiąganie przez uczniów załoŜonych celów wpływają nie tylko prawidłowo dobrane

metody nauczania, lecz takŜe indywidualizowanie procesów nauczania. KaŜdy zespół klasowy to

grupa uczniów o roŜnych moŜliwościach intelektualnych, w którym znajdują się osoby mające

trudności z opanowaniem podstawowych wiadomości i umiejętności, jak i uczniowie zdolni, którym

nauka nie sprawia trudności.

Pracując z uczniem słabym, naleŜy pamiętać, aby indywidualizować czynności i prace

zadawane uczniom (np.: zmniejszyć poziom trudności zadań, formułować zadania krótkie,

zadawać prace związane z ich zainteresowaniami), dawać wskazówki, jak opracowywać zadania

domowe(np.: przestawić wzór do wykonania zadania), pomagać w wykonywaniu zadań (np.:

przeredagowując pytanie, zorganizować pomoc koleŜeńską) i motywować uczniów do dalszej

pracy (np.: zachęcać i pozytywnie komentować, wskazywać ich osiągnięcia).

Indywidualizując procesy nauczania ucznia zdolnego naleŜy m.in.: róŜnicować i rozszerzać

treści, rozwijać zdolności ucznia poprzez udział w konkursach, olimpiadach i projektach,

- 73 -

organizować zajęcia pozalekcyjne np.: koła zainteresowań, a takŜe motywować do pracy przez

ocenianie i prezentację osiągnięć uczniów.

Stosując odpowiednie metody i indywidualizując proces nauczania, zapewniamy uczniom

warunki do osiągnięcia załoŜonych celów.

„…Pierwsze lekcje nie powinny zawierać niczego poza tym, co jest eksperymentalne

i interesujące do zobaczenia. Ładny eksperyment jest sam w sobie bardziej wartościowy niŜ

dwadzieścia wzorów wydobytych z naszych umysłów”.

Reasumując, słowa A. Einsteina potwierdzają ogromne znaczenie eksperymentu. Dlatego

w moim programie wprowadziłem bardzo duŜą liczbę eksperymentów, aby skłonić uczniów do

większego zaangaŜowania a tym samym osiągać załoŜone cele.

Szczegółowe procedury osi ągania celów edukacyjnych na lekcjach fizyki

Fizyka jest jedną z nauk przyrodniczych, w której nauczaniu główną rolę powinny odgrywać

doświadczenia wykonywane przez ucznia samodzielnie, ewentualnie w grupie z kolegą lub

koleŜanką. W ówczesnej szkole, zgodnie z obowiązującą podstawą programową, uczeń wykonuje

tylko 14 doświadczeń tzw. obowiązkowych, natomiast pozostałą, znacznie przewaŜającą ich ilość,

ogląda, gdy wykonują je rówieśnicy pod nadzorem nauczyciela lub sam nauczyciel.

Program ten daje moŜliwość wykonania przez ucznia znacznie większej ilości

doświadczeń, kształtując przy tym jego kluczowe umiejętności.

W części eksperymentalnej uczeń znajduje, w zaleŜności od rozdziału, od 9 do 14

doświadczeń, które wykonuje przy pomocy, o ile to moŜliwe, przyrządów i materiałów codziennego

uŜytku. Doświadczenia te są tak dobrane, aby uczeń miał równieŜ czas na wyciągnięcie wniosków

z obserwacji lub z uzyskanych pomiarów, a takŜe wykonanie obliczeń. Dokonując pomiaru, uczeń

jest świadomy, iŜ wykonuje go z pewną niepewnością, a wynik najbardziej prawdopodobny to

średnia arytmetyczna uzyskanych pomiarów danej wielkości. Odczytując dane z urządzeń

pomiarowych, robi to bardzo dokładnie, aby uzyskany pomiar był obarczony jak najmniejszym

błędem.

Niezwykle waŜną rolę w fizyce odgrywa graficzne przedstawienie uzyskanych danych

pomiarowych. O ile więc jest to moŜliwe, uczeń dokonuje graficznego opracowania wyników

z uwzględnieniem niepewności pomiarowych na wykresie.

Cały szereg powyŜszych czynności nie powinien zakończyć się na lekcji, lecz w domu

podczas opracowywania pisemnej pracy z przeprowadzonego doświadczenia, czyli tzw.

sprawozdania.

Wykonując doświadczenia, uczeń postępuje zgodnie z przygotowaną do nich instrukcją,

kształcąc, jakŜe waŜną umiejętność czytania ze zrozumieniem. Praca ucznia w części

eksperymentalnej nie powinna ograniczać się jednak tylko do wykonywania poleceń z instrukcji.

NaleŜy wykształcić równie waŜne umiejętności, m.in. takie jak: podejmowanie decyzji, planowanie,

projektowanie, analizowanie i prezentowanie. Kształcąc je poprzez samodzielne zaplanowanie,

- 74 -

opracowanie (instrukcja do ćwiczenia) i przeprowadzenie doświadczeń, których tematyka powinna

być ściśle związana z Ŝyciem codziennym, co potwierdza 89% ankietowanych uczniów.

Uczniowie powinni równieŜ 2-3 razy w trzyletnim cyklu nauczania zaplanować,

przygotować i przedstawić projekty fizyczne, pracując w grupach 3-4 osobowych, a ich tematyka

powinna być dowolna i zaleŜeć tylko od ich pomysłowości.

Obok doświadczeń uczniowskich waŜną rolę odgrywają pokazy uczniowskie, które w tym

programie nauczania znalazły swoje miejsce w części teoretycznej. Podczas wykonywanych

pokazów działamy tak, Ŝeby rola ucznia nie była bierna, aby nie był tylko obserwatorem lecz

przeprowadzającym dany pokaz, wyjaśniającym równocześnie obserwowane zjawisko

i wykorzystującym poznane prawa i reguły. Podczas prezentacji pokazu naleŜy zadbać o właściwe

miejsce, aby demonstracja doświadczenia była widoczna dla wszystkich uczestników.

Planując zajęcia trzeba pamiętać, iŜ w zespole klasowym spotkamy się z róŜnymi

uczniami, a mianowicie z takim, którym uczy się łatwiej, jeŜeli przedstawiamy dany problem w ich

systemie sensomotorycznym. Dla słuchowca będzie to np. wykład, kinestetyka np. wykonywanie

doświadczenia, a wzrokowca np. prezentacja multimedialna. Prowadząc więc część teoretyczną,

powinno się pamiętać o wszystkich uczniach a co za tym idzie wykorzystywać takie formy pracy,

aby kaŜdemu z nich uczyło się łatwiej. Z tego teŜ powodu program ten zakłada prowadzenie

przewaŜającej liczby godzin z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych i pokazów

doświadczalnych.

Oprócz części teoretycznej i eksperymentalnej w programie zamieściłem część

rachunkową. W części tej uczniowie spotykają się z zadaniami jakościowymi, które pozwalają

sprawdzić dokładnie przyswojoną partię danego materiału bez ich rozwiązywania oraz ilościowymi,

których rozwiązanie wymaga zastosowania operacji matematycznych, co prowadzi do zrozumienia

omawianych treści.

NaleŜy pamiętać, iŜ w klasie pierwszej algebra nie jest jeszcze znana uczniom i nie

pozwala to na naukę algebraicznego przekształcania wzorów, a jedynie na zastosowanie takich

technik, które nam je zastąpią i nie sprawią im problemów. W fizyce pełne rozwiązanie zadania to

jednak wyprowadzenie wzoru, a takŜe jednostki, a dopiero na końcu podstawienie danych

liczbowych. Jednak taki sposób działania jest przeznaczony dla osób biegle posługujących się

algebrą, co nie oznacza, Ŝe w klasie nie będzie ucznia na takim poziomie, który powyŜszemu

wyzwaniu nie sprosta. Zdolniejszym uczniom, którym nie sprawi to problemu, naleŜy pozwolić na

taki sposób rozwiązywania zadań.

Podczas nauki naleŜy zachęcać uczniów równieŜ do czytania tekstów fizycznych

znajdujących się w literaturze naukowej, Internecie czy fachowych czasopismach itp. Takie

postępowanie prowadzi m.in. do kontrolowania stopnia zrozumienia i zapamiętania określonej partii

materiału, a takŜe do kształcenia umiejętności porządkowania zdobytej wiedzy i selekcji

wiadomości.

Fizyki nie uczymy się tylko w szkole, jest obecna wszędzie, więc w osiąganiu załoŜonych

celów pomagają nam równieŜ zajęcia poza pracownią fizyczną takie jak: wyjścia do ogrodu

- 75 -

doświadczeń, Muzeum InŜynierii Miejskiej, a takŜe udział w festiwalach nauki, konwersatoriach

nauk przyrodniczych, czy nawet wycieczek do obserwatorium astronomicznego i planetarium.

- 76 -

Propozycje kryteriów i metod sprawdzania osi ągni ęć ucznia

„Ocenianie kształtuj ące to cz ęste,

interaktywne ocenianie post ępów ucznia

i uzyskanego przez niego zrozumienia materiału,

tak aby móc okre ślić, jak ucze ń ma się dalej uczy ć

i jak najlepiej go naucza ć.”

Raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów odgrywa bardzo waŜną rolę w procesie

nauczania. Dokonując analizy postępów ucznia, uzyskanego przez niego zrozumienia materiału,

a takŜe nabytych umiejętności, nauczyciel powinien uŜywać odpowiednich narzędzi pomiarowych,

którymi są w naszym przypadku np. formułowane pytania, projekty, sprawozdania, kartkówki etc.

Dzięki odpowiednio dobranym narzędziom jesteśmy w stanie określić, jak młody człowiek ma się

uczyć i jak my efektywnie mamy go nauczać, zaś uzyskany wynik danego pomiaru jest miarą

zapisaną w postaci oceny.

NaleŜy w tym miejscu zadać pytania: Co to jest ocena szkolna? Jaką funkcję pełni ocena

szkolna?

Ocena szkolna jest wynikiem pracy ucznia najczęściej zapisanym w postaci cyfry, czyli

stopnia szkolnego, wraz z komentarzem dotyczącym tego wyniku. Powinna ona przyczyniać się do

rozwoju ucznia, motywować go do podjęcia wysiłku, informować o jego postępach w nauce

i nabytych umiejętnościach. NaleŜy równieŜ pamiętać, iŜ ocena powinna być oceną kształtującą,

czyli dającą m.in. dodatkowe informacje, wspomagające uczenie się, wspierające rozwój, uczące

systematyczności, wdraŜające do samooceny, gromadzące informacje do oceny sumującej,

a takŜe winna być sprawiedliwa, obiektywna, rzetelna, jawna i mobilizująca do działania. Ocena

powinna pełnić równieŜ funkcję: kształtującą, wspierającą, diagnostyczną, wychowawczą,

informacyjną etc. Stosując w praktyce szkolnej takie ocenianie przyczyniamy się do wspomagania

pracy uczniów w procesie kształcenia, a takŜe stwarzamy warunki sprzyjające uczeniu się.

Oceniając opanowanie wiadomości i umiejętności uczniów stosujemy sześciostopniową

skalę ocen: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający i niedostateczny.

Uzyskanie danego stopnia wiąŜe się z opanowaniem wymagań na odpowiednim poziomie, które to

wymagania zostały zamieszczone w rozdziale: Opis załoŜonych osiągnięć ucznia, a przedstawione

w Tab. 3.

Ocena Poziom wymaga ń.

niedostateczny � uczeń nie opanował wiadomości koniecznych do dalszego kształcenia, � uczeń nie korzystał z róŜnych form pomocy oferowanych przez nauczyciela, � uczeń nie sprostał wymaganiom koniecznym (K).

dopuszczający

� uczeń ma niewielkie braki w opanowanych wiadomościach i umiejętnościach, co umoŜliwia dalsze kształcenie,

� uczeń korzysta z róŜnych form pomocy oferowanych przez nauczyciela, � uczeń sprostał wymaganiom koniecznym (K) w 75%.

dostateczny � uczeń sprostał wymaganiom na ocenę dopuszczającą, a takŜe wymaganiom podstawowym (P) w 75%.

dobry � uczeń sprostał wymaganiom na ocenę dostateczną, a takŜe wymaganiom rozszerzającym (R) w 75%.

- 77 -

bardzo dobry � uczeń sprostał wymaganiom na ocenę dobrą, a takŜe wymaganiom dopełniającym (D) w 75%.

celujący

� uczeń wykazuje się wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi poza program nauczania,

� uczeń osiąga sukcesy w konkursach fizycznych, � uczeń w pełni sprostał wymaganiom na ocenę bardzo dobrą.

Tab. 3. Poziom wymagań na poszczególne oceny

Proponuję sprawdzanie wiadomości i umiejętności ucznia następującymi metodami:

� odpowiedź ustna (w formie zbiorowej dyskusji, a nie przy tablicy),

� aktywność ucznia na lekcjach (wiedza, umiejętności, współpraca, zaangaŜowanie,

wykonywanie doświadczenia),

� zadania domowe,

� kartkówki,

� sprawdziany (testy),

� sprawozdania z wykonywanych ćwiczeń,

� projekty uczniowskie,

� dodatkowe prace (referaty, prezentacje etc).

- 78 -

Ewaluacja programu nauczania

„Ewaluacja jest metod ą (procedur ą) pozwalaj ącą sprawdzi ć,

czy oczekiwania i cele procesu nauczania

odzwierciedlaj ą rzeczywisto ść (efekty tego procesu).”

Nydia Elola

W procesie kształcenia z pomocą w dąŜeniu do opanowania przez uczniów określonej

wiedzy i umiejętności przychodzi program nauczania. Dlatego teŜ ze względu na swoją bardzo

waŜną rolę, którą ogrywa w nauczaniu, powinien zostać poddany ewaluacji, czyli procesowi

zmierzającemu do stwierdzenia, w jakim stopniu oczekiwane cele nauczania odzwierciedlają

rzeczywistość. Takie postępowanie prowadzi do wskazania w tym dokumencie mocnych i słabych

stron, a co z kolei przyczynia się do jego udoskonalenie.

Ewaluacja programu nauczania powinna być formatywna (kształtująca) i sumatywna

(sumująca) czyli odbywać się na bieŜąco, po zakończeniu kaŜdej klasy oraz całościowo po

skończeniu trzyletniego cyklu edukacyjnego z fizyki w gimnazjum. Ewaluacji powinny zostać

poddane: treści materiału nauczania, a przede wszystkim ich rozłoŜenie w czasie w kaŜdej klasie

jak i w całym cyklu, dobór metody nauczania, pomocy dydaktycznych, a takŜe procedury osiągania

celów.

Nauczyciel, jako organizator procesu dydaktycznego, za kaŜdym razem bada osiągnięcia

swoich uczniów, posługując się odpowiednimi narzędziami słuŜącymi do gromadzenia informacji

sprawdzających poziom osiągnięcia zamierzonych celów. W swojej pracy wykorzystuje on:

obserwację, rozmowę, wywiad, ankietę, prace uczniów (sprawdziany, testy, projekty etc), wyniki

egzaminów wewnętrznych i zewnętrznych. Zebrane dane poddaje analizie, wyciąga wnioski,

a następnie podejmuje decyzje o kontynuacji programu z uwzględnieniem zmian, w celu jego

ulepszenia.

Fizyka w do wiadczeniach - EduPage · 2021. 3. 24. · Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna , Oficyna...

Documents

Transcript of Fizyka w do wiadczeniach - EduPage · 2021. 3. 24. · Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna , Oficyna...