Fizyka Oswiecenia Cz 2

5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2

1/58

Fizyka owieceniacz 2


2/58

Elektryczno i magnetyzm

od Gilberta do Volty


3/58

1600 Gilbert versorium, elektryki, nieelektryki

1629 Cabeo odpychanie elektryczne

1660 Guericke maszyna elektrostatyczna (kula z siarki),

odpychanie elektryczne i przewodzenie

1705 Hauksbee maszyna elektrostatyczna (kula szklana)

1729 Gray ruch elektrycznoci (do okoo 300 m)

1733 Dufay dwa rodzaje elektrycznoci: szklana i ywiczna

1739 Desaguliers przewodniki i izolatory

Waniejsze daty z historii elektrycznoci


4/58

1745 Kleist

Musschenbroek butelka lejdejskaCunaeus

1746 Watson jeden fluid elektryczny

1747 Franklin jeden fluid elektryczny

1759 Symmer dwa fluidy elektryczne

1752 Franklin piorunochron

1775 Volta elektrofor

1785 Coulomb F ~ Q1Q2/r2 (1746 Kratzenstein,

1760 D. Bernoulli,

1766 Priestley,

1769 Robison,1772 Cavendish)

1791 Galvani elektryczno zwierzca

1800 Volta napicie kontaktowy, stos elektryczny

Waniejsze daty z historii elektrycznoci


5/58

Pierwsze systematyczne badania naelektryzowania cia

przy uyciu versorium

elektrykielektryki : bursztyn, gagat, diament, szafir, opal, ametyst,beryl, kryszta grski, rubin, granat, siarka, aurypigment, szko,

twarda ywica, sl kuchenna, wosk, byszcz antymonu, aun,

mika...nieelektrykinieelektryki: wszystkie metale, alabaster, agat, marmur, pery,

ko soniowa, korale, porfir, szmaragd, chalcedon, jaspis,

szmergiel, krwawnik, porfir, krzemie, koci, najtwardszedrewno (cedr, cyprys, jaowiec)...

William GilbertWilliam Gilbert -- De magnete (1600)


6/58

Wczesne graficzne przedstawienia polaWczesne graficzne przedstawienia pola

magnetycznegomagnetycznego

Cabeo (1629)

Rohault (1671)

Lana (1692)Dalenc (1687)Vallemont (1696)


7/58

Kula z siarki

Guericke (1660)

Kula szklana

Hauksbee (1705)

MaszynyMaszyny

elektrostatyczneelektrostatyczne


8/58

Rne typy maszyn elektrostatycznych


9/58

Prba pomiaru

prdkoci rozchodzenia

si elektrycznociPary 1746 r.


10/58

Butelka lejdejska (1745)

Ewald von Kleist (Kamie Pomorski)

Pieter van MusschenbroekAndreas Cunaeus (Lejda)


11/58

Chc Panu opowiedzie o nowym lecz strasznym

eksperymencie, ktrego nie radz prbowa; take ja, ktry

go wykonaem i przeyem dziki asce Boga, nie powtrzgo nawet za cae krlestwo Francji. Prowadziem pewne

badania nad sielektrycznoci i w tym celu zawiesiem na

dwch bkitnych sznurach jedwabnych rur elaznAB,ktra otrzymywaa elektryczno przez kontakt z kul

szklanobracanszybko wok osi i pocieranprzy tym

rkami. Na drugim kocu B wisia swobodnie drutmiedziany, ktrego koniec znajdowa si w okrgej flaszce

szklanej D, czciowo wypenionej wod; trzymaem t

flaszk w swej prawej rce F, a drugrkE staraem siwydoby iskry z naelektryzowanej rury elaznej.

Musschenbroek do Raumura,20 stycznia 1746 r.


12/58

Nagle moja prawa rka F doznaa tak gwatownegowstrznicia, e cae moje ciao odczuo to jakby

uderzenie piorunem...do i cae ciao sporaone w tak

straszny sposb, e nie mog tego wyrazi; jednymsowem, sdziem, e ze mnju koniec...

Dowiedziaem si tyle o elektrycznoci, e osignem

punkt, gdzie nie rozumiem niczego i niczego nie potrafiwyjani.

Musschenbroek do Raumura,

20 stycznia 1746 r.


13/58

Benjamin Franklin

(1706-1790)


14/58

Materia elektryczna skada si z czstek

niezmiernie subtelnych, poniewa moe

przenika przez materi zwyk, nawet

przez najgstsze metale z takswobod

iatwoci, jakby nie doznawaa

widocznego oporu. Jeli ktokolwiek

wtpiby w to, e materia elektryczna

przenika przez substancj cia,a rozchodzi si tylko po ich

powierzchniach, to przekona go

prawdopodobnie uderzenie przydotkniciu duej naadowanej butelki

lejdejskiej.

Benjamin Franklin,Experiments and Observations on Electricity (1751)


15/58

Materia elektryczna rni si tym od materii zwykej, e

czstki tej ostatniej nawzajem si przycigaj, a czstki

pierwszej nawzajem si odpychaj. To wanie powodujewidocznrozbieno wypyww elektrycznych. Chocia

czstki materii elektrycznej odpychajsi nawzajem, to

jednak sone silnie przycigane przez kad innmateri.

Z tych trzech rzeczy: nadzwyczajnej subtelnoci materii

elektrycznej, wzajemnego odpychania sijej czsteki silnego przycigania midzy nimi i innmateri, wynika,

e jeli przekaza pewn ilo materii elektrycznej masie

materii zwykej o jakiejkolwiek wielkoci czy dugoci (ktrajeszcze nie posiada w sobie elektrycznoci), to materia

elektryczna rozejdzie si natychmiast rwnomiernie w caej

masie.Benjamin Franklin,Experiments and Observations on Electricity (1751)


16/58

Zatem materia zwyka jest rodzajem gbki dla fluidu

elektrycznego. Gbka nie nasikaaby wod, gdyby czstki

wody nie byy mniejsze ni pory gbki, nasikaaby powoli,

gdyby nie istniao przyciganie midzy czstkami wody

i czstkami gbki, nasikaaby szybciej, gdyby przyciganie

wzajemne midzy czstkami wody nie stawao temu na

przeszkodzie, gdy trzeba uy pewnej siy, aby je od

siebie odczy; wreszcie, nasikanie byoby szybsze,

gdyby zamiast przycigania zachodzio wzajemne

odpychanie midzy czstkami wody, ktre wspdziaaoby

przyciganiu przez gbk. Tak wanie ma si rzecz

z materizwyk i materielektryczn.

Benjamin Franklin,Experiments and Observations on Electricity (1751), cd.


17/58

Ale materia zwyka zawiera oglnie tyle materii

elektrycznej, ile moe si pomieci w jej substancji. Jeli

dodajej wicej, to nadmiar pozostaje na powierzchnii tworzy to, co nazywamy atmosferelektryczn; mwimy

wtedy, e ciao jest naelektryzowane...

Wiemy, e fluid elektryczny jest zawarty w materii zwykej,poniewa moemy go stamtd wypompowa za pomoc

kuli lub rury. Wiemy, e materia zwyka zawiera tego fluidu

tyle mniej wicej, ile moe go utrzyma, gdyjeli dodamygo nieco wicej, to nadwyka nie wchodzi do wewntrz

materii, lecz tworzy atmosfer elektryczn. Wiemy wreszcie,

e materia zwyka nie posiada (oglnie) wicej materiielektrycznej, ni moe zawiera, gdy inaczej czstki

niezwizane odpychayby si wzajemnie, co czynistale,

gdy majatmosfer elektryczn.

Ben amin Franklin,Ex eriments and Observations on Electricit 1751 , cd.


18/58

Pomidzy rozmaitemi przypuszczeniami o naturze pynu

elektrycznego, dwa sznakomitsze, ktre w cigu tey

nauki suy mogza zasad do wytmaczeniarozmaitych elektrycznych objawie. Pierwsze podug

Franklina odnosi si do tego pocztku, e ciaa mog

przyj wicy elektrycznoci anieli do nasycenia ichdoskonaego potrzeba, przeto okaznaki dziaania

wolnego pynu przez nadmiar czyli w stanie dodatnim;

mogznowu mie go mniy a wtenczas snaelektryzowane przez ubyt czyli e sw stanie ujemnym.

Przypuszczenie to jakkolwiek naturalne, niewystarcza

niekiedy na wytmaczenie rozmaitych zdarzeprzycigania i odpychania i dla tego kadniemy tu podug

myli Symmera drugie mniemanie o naturze tego pynu.

Jan Wolski -Fizyka stosownie do teraniyszego stanu wiadomocikrtko zebrana, Warszawa, 1817


19/58

Podug niego ziawienia elektryczne sskutkiem

rozkadu materyi elektryczny naturalnie w ciaachzawarty. Ta materya skada si z dwch osobnych

pocztkw materyalnych, jey pyn udzielny, tworz te

dwa pocztki, razem zczone mocpowinowactwaalbo attrakcyi wzajemny, ale mogje znowu

rozczajeden od drugiego, rne nasze processa

z ciaami: wtenczas ciao zostawszy przy jednym tylkoz tych pierwiastkow, dodatnim lub ujemnym, czyli jak

inni nazywajprzy elektrycznosci szklanny lub

smolny, okazuje znaki wolnego pynu.

Jan Wolski -Fizyka stosownie do teraniyszego stanu wiadomoci

krtko zebrana, Warszawa, 1817


20/58

Siodmy iest piorun: iest exchalacya gorca sucha tga


21/58

Siodmy iest piorun: iest exchalacya gorca, sucha, tga,

zpieka zapalona chmur rozrywaica, y z impetem z niey

wypadaica. Piorunow iest rozmaita dzielno y skutek; iedne

zoto tylko smoly topi, drugie elazo lub inne metale. Iedne

pal, drugie tylko rozwalaiy smol. Te rzeczy twarde krusz,

inne rzeczy midkie niszcz, likwory wysuszai. Co wszystko

pochodzi z ronicy chumorow, waporow y exchalacyi ziemnych,ktore wedug wrodzonej ntury, sympatyi lub antypatyi skutki

sprwui.

Sposoby uchronienia si piorunu srone. Od tych ktoreczasem pochodzz nsania od Mocarstwa nad powietrzem, to

iest biesa, chwalebne skrzyem S. egnania, wod wicon

kropienia, ziela wiconego kurzenie, gromnic palenie,dzwonienie, modlitw do tego sucych mowienie, Switych

Paskich, Anioow dobrych wzywanie, iko wikszmoc nad

stworzeniem maicych, nieli bies dokzywa moe. Gdy bies

rzeczy Swiconych przez wezwanie Imienia Boskiego, iko

przeciwny chwale Boskiey, onych si wzdryga y moc traci...

Od t h i kt h d t l h


22/58

Od tych za piorunow, ktore pochodzz nturalnych

dyspozycyi atmosfery, su te niektore nturalne sposoby.

Iko to zchronienie si od wydmuchu wiatru. Gdy piorun zimpetem wiatru leci. Dzwony, z armat strzelania chukiem swoim

kommocyczynic powietrza, rozrzywaichmury y rozpdzai.

Niektorzy nturalistowie swiadcz i skora cielcia morskiego,

laur, kmie Hyacyntowy przez antypatyz piorunem, od niego

broni. Atoli wicey dufa naley Switociom. Daleko wicey

alowi serdecznemu z grzechy z aktem mioci Boskiey

zczonemu dysponuycemu grzesznika w niebezpieczestwiemierci.

A nayskutecznieyszy sposob iest niebania si piorunu, wolne

sumnienie od grzechu cikiego y gotowo nmier. Gdyiko zoczyca susznie si mierci, y (iko mowi) cienia swego

si boi, a niewinny na adne postrachy ludzkie nie dba. Tk

przez sk Boskzczony z Bogiem iedynie ndziei w Bogupokdaic, choby si wiat wali, nturalnboian zwycia

mocnieyszduszy potency.

AbbAbb NolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie


23/58

AbbAbbNolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie



24/58




25/58




26/58



27/58

Pole elektryczne wedugJohna Cantona (1766)

Ilustracja teorii wypywwNolleta (1750)

Pole elektryczne wedug

Giambattist Beccarii 1772


28/58

Przyrzd Johna Robisona

do pomiaru siy elektrycznej

(1769)

Przyrzd Musschenbroeka do

pomiaru siy magnetycznej

(1754)

Pi l k k k l


29/58

PierwszePierwsze elektroskopy ze skalelektroskopy ze skal

Bennet (1786)

Nollet (1747)

Henley (1772)

PPrb k t fik ji l ktby kwantyfikacji elektryczno ici


30/58

PrPrby kwantyfikacji elektrycznoby kwantyfikacji elektrycznocici

Czego miarjest kt rozwarcia listkw elektroskopu?Jaki ma on zwizek z miarami wydajnoci maszyn

elektrostatycznych?

dugo najduszej wydobywanej iskry,

powierzchnia szka podlegajcego tarciu na jeden obrt koa maszyny,

dugo standardowego drutu stapianego przez wyadowanie butelki

lejdejskiej naadowanej przez maszyn,

liczba n obrotw koa maszyny potrzebnych do naadowania rnych

obiektw do tego samego stopnia

Powoli przekonano si, e kt jest miarwysokocielektrycznoci, albo napicia T, natomiast njest miar

iloci adunku Q QQ == C TC T (prawo Volty)


31/58

CharlesCharles--Augustin CoulombAugustin Coulomb

(1736(1736--18061806))

Waga skrce Coulomba (1785)

Henry Cavendish(1772)

Daniel Bernoulli

(1760)

W iki C l b t k t b


32/58

Wyniki Coulomba zostay zaakceptowane bez

zastrzee tylko we Francji. Tam te Poisson (1811)

poda matematycznposta elektrostatyki.

W innych krajach na og uznawano, e wnioski

Coulomba snieuzasadnione i wynikajz uycia maozbadanej wagi skrce.

Przeciwko prawu 1/r2 wypowiadali si midzy innymi

Alessandro Volta i Christian Oersted. Publikowane byywyniki majce wiadczy o tym, e sia oddziaywania

midzy adunkami jest typu 1/r.

Jeszcze w 1836 r. William Harris ogosi

w Philosophical Transactions prac, w ktrej twierdzi,

e jego pomiary wykazujnieprawdziwo prawaCoulomba.

ElektrycznoElektryczno zwierzzwierzcaca


33/58

ElektrycznoElektryczno zwierzzwierzcaca

Luigi Galvani (1737-1798)

De viribus electricitatis in motumusculari (1791)

Zgodnie z dotychczaspoznanymi i zbadanymi

faktami, jest, jak sdz, pewne,

e wewntrz zwierzciaznajduje sielektryczno,

ktrej za Bertholonem i innymi

pozwalam sobie nada nazwelektryczno zwierzca...

Odkrycie zostao dokonane tak. Robiem sekcj aby,


34/58

spreparowaem j tak, jak przedstawia rysunek

i pooyem na stole, na ktrym staa maszynaelektryczna. Gdy jeden z moich pomocnikw

przypadkiem dotkn kocem skalpela bardzo lekko

wewntrznych nerww udowych aby, wszystkieminie staww zdaway si kurczy kilkakrotnie, jakby

byy opanowane przez gwatowne skurcze. Innemu

pomocnikowi, ktry nam towarzyszyw dowiadczeniach

z elektrycznoci, wydawao

si, e zauway, i nastpioto podczas wydobywania

iskry z maszyny.

Galvani,De viribus electricitatis...(1791)


35/58

Zdziwiony tym nowym zjawiskiem zwrci mi na to

uwag, kiedy miaem zupenie inne zamiary i byempogrony w mylach.

Ogarn mnie wtedy wielki

zapa, eby to sprawdzii zbada.

Dotykaem wic kocem

noa tego lub innego nerwuudowego, a w tej samej

chwili jeden z pomocnikw

wydobywa iskr z maszyny...

Galvani,De viribus electricitatis...(1791)

Przypuszczajc, e moe te ruchy mogy by

d i i k l j


36/58

spowodowane nie przez iskr, lecz raczej przez

dotknicie noa, dotykaem noem tych samychnerww w innych abach i to mocniej, ale wtedy, gdy

nikt nie wydobywa iskier. Nie udao sijednak

zobaczy adnych ruchw. Doszedem wic doprzekonania, e pewnie do wywoania zjawiska

potrzebne jest jednoczesne dotknicie noem i iskra.

Zabralimy si dozbadania tego zjawiska...

i odkrylimy, e naley je

przypisa rozmaitymczciom skalpela, za

ktre trzymao si go

palcami...Galvani,De viribus electricitatis...(1791)

Franz Anton MesmerFranz Anton Mesmer -- magnetyzm zwierzmagnetyzm zwierzcycy


37/58


38/58

Alessandro Volta (1745-1827)

Elektrofor (1775)

Jakie jest paskie zdanie o domniemanej elektrycznoci


39/58

Jakie jest paskie zdanie o domniemanej elektrycznoci

zwierzcej? Co do mnie, to od duszego czasu jestem

przekonany, e dziaanie to ma swoje rdo pierwotne

w metalach stykajcych si z wilgotnymi ciaami lub

z samwod. Dziki temu zetkniciu fluid elektrycznyw ciaach wilgotnych jest party najpierw przez owe

metale, przez jeden mniej, przez drugi wicej (najwicej

przez cynk, najmniej przez srebro). Jeli wwczasprzyoy nieprzerwany dobry przewodnik, to fluid

zostaje wprowadzony w obieg. Jeli nerwy udowe

spreparowanej aby stanowijakkolwiek cz tegoprzewodzcego obwodu, ...to minie lub posuszne

nerwom czonki zostajwprowadzone w drgania...

Alessandro Volta, List do Antonio Marii Vassalliego, Giornale Fisico-medico (1794)

Jeeli zamiast nerww sucych do ruchw,

w obwodzie przewodzcym znajduj si nerwy


40/58

w obwodzie przewodzcym znajdujsi nerwy

smakowe lub wzrokowe, to zostaje wzbudzone

odpowiednie odczucie smaku lub wiata, a te odczucia

i te ruchy s tym ywsze, im oba uyte metale s

bardziej od siebie oddalone liczc w poniszymporzdku: cynk, cynfolia, cyna zwyka w pytach, ow,

elazo, mosidz i brz o rnym skadzie, mied,

platyna, zoto, srebro, rt, grafit z owka...Jestzupenie oczywiste, e wszystko tu zaley od metali

i od rnego ich skadu, poniewa eby dowiadczenie

si udao, oba metale muszkoniecznie byniejednakowe. Zamiast wic mwi o elektrycznoci

zwierzcej, miaoby si rwne prawo nazywania jej

elektrycznocimetaliczn...Alessandro Volta, List do Antonio Marii Vassalliego, Giornale Fisico-medico (1794)

Alessandro Volta (1745 1827)


41/58

Alessandro Volta (1745-1827)

Pierwsza bateria elektryczna

Eksperymenty zeEksperymenty zestosem Volty (1803)stosem Volty (1803)Stos Volty (1800)Stos Volty (1800)

Alessandro Volta, List do Sir Josepha Banksa, 20 III 1800 r. (Phil. Trans. 1800)


42/58

Po duszym milczeniu, ktrego nie staram si

usprawiedliwi, mam przyjemno przekaza panu, a przezpana - Towarzystwu Krlewskiemu, pewne uderzajce

wyniki, jakie uzyskaem przeprowadzajc dowiadczenia

nad elektrycznociwywoanprzez zwyke zetkniciemetali rnego rodzaju, lub nawet przez kontakt innych

przewodnikw, take rnych od siebie, czy to ciekych, czy

zawierajcych tylko jak wilgo, ktrej zawdziczajsweprzewodnictwo. Najwaniejszym z tych wynikw,

obejmujcym praktycznie wszystkie pozostae, jest

zbudowanie przyrzdu, ktry przez swe dziaanie, to jestprzez uderzenia, ktre wywouje w rkach itd., przypomina

butelk lejdejsk, lub raczej sabo naadowanbateri

elektryczn, ktry jednak dziaa nieprzerwanie, albo, e jegoadunek odnawia si samorzutnie po kadym wyadowaniu;

Alessandro Volta, List do Sir Josepha Banksa, 20 III 1800 r. (Phil. Trans. 1800)


43/58

przyrzd ten - inaczej mwic - ma adunek niewyczerpany

albo powoduje nieprzerwane dziaanie na fluid elektryczny,ale poza tym rni si cakowicie od butelki lejdejskiej czy

baterii, zarwno przez to waciwe mu nieustanne dziaanie,

jak i przez to, e zamiast skada sijak zwyke butelkii baterie elektryczne z jednej lub wielu pyt izolujcych

w postaci cienkich warstw cia uznanych za elektryki,

a oboonych przewodnikami, czyli ciaami nazywanyminieelektrykami - jest zbudowany wycznie z tych ostatnich,

wybranych spord najlepszych przewodnikw, ktre

wedug powszechnego przekonania snajbardziej odlegeod natury elektrycznej. Tak, przyrzd, o ktrym mwi

i ktry niewtpliwie pana zadziwi, jest tylko zestawieniem,

w okrelonym porzdku, pewnej liczby dobrychprzewodnikw rnego rodzaju...

Przygotowuj sobie kilka tuzinw maych okrgych


44/58

yg j y g y

pytek lub krkw z miedzi, mosidzu lub lepiej

srebra, okoo cala rednicy (np. monet) i rwn liczbpytek z cyny, albo lepiej z cynku, o podobnej wielkoci

i ksztacie...Przygotowuj oprcz tego dostatecznie

duo krkw z tektury, skry lub innego porowatego

materiau, zdolnego do pobrania i utrzymania duej

iloci wody, ktrkrki muszby dobrzenasiknite, aby si dowiadczenie udao. Te krki,

ktre nazywam wilgotnymi, czyni nieco mniejszymi

ni pytki metalowe, eby nie wystaway poza nie,kiedy zostanmidzy nie woone.

Kad wic poziomo na st lub na innpodstawjednz pytek metalowych, np. srebrn, na niej kad cynkow,


45/58

p y y , p , j y ,

a na tjednz pytek wilgotnych, potem drugsrebrn, kolejn

cynkow, na ktrkad znw pytk wilgotn. Postpuj dalejw taki sam sposb, to znaczy skadam zawsze pytk srebrn

i cynkow, to jest zawsze srebro na dole, a cynk na grze lub

odwrotnie, zalenie od tego jak rozpoczem, i kadc midzykadpar pytk wilgotnpostpuj tak, aby z wielu takich

piter zbudowa stos tak wysoki, jaki moe si utrzyma nie

upadajc. Gdy jujest tak wysoki, e zawiera 20 do 30 piter,czyli par metali, moe ju nie tylko powodowa wychylenia

o ponad 10 do 15 stopni w elektrometrze Cavallo, adowa

kondensator przez proste zetknicie, tak e wydaje iskry itd.,ale i palcom, ktre dotykaj takiego stosu na obu kocach, to

jest przy podstawie i wierzchoku, udziela jednego lub kilku

drobnych uderze, ktre si powtarzajprzy ponawianymdotkniciu; kade z tych uderzejest podobne do tego jakie

da e sabo naadowana butelka le de ska...


46/58


47/58

Andreas JaszlinskyAndreas Jaszlinsky,, Institutiones physicae pars prima,seu Physics generalis,, TrnavaTrnava 17561756


48/58

Wielka maszyna elektrostatyczna Van Maruma (1799)


49/58

Michael Klaus -Naturalis Philosophiae seu Physicae Tractatio altera, Wiede 1756 r.


50/58

Pierwsze podrczniki fizykipo polsku

W drugiej poowie XVIII wieku pojawiy sipierwsze

oryginalne podrczniki fizyki w jzyku polskim


51/58

oryginalne podrczniki fizyki w jzyku polskim

Samuel Chrcikowski -Fizyka dowiadczeniami potwierdzona, albo

dowiadczenia fizyczne..., Warszawa 1764

Jzef Rogaliski -Dowiadczenia skutkw rzeczy pod zmysy podpadajcych...,

Pozna 1765 (Ks. 1), 1767(Ks. 2), 1770 (Ks. 3), 1776 (Ks. 4) Jzef Herman Osiski -Fizyka dowiadczeniami potwierdzona, Warszawa 1777

Jzef Lisikiewicz -Fizyka czyli wiadomo natury i skutkw rzeczy pod zmysy

podpadajcych..., Sandomierz 1779 (Ks. 1), 1781 (Ks. 2)

Jan Micha Hube - Wstp do fizyki dla szknarodowych, Warszawa 1783

Jan Micha Hube -Fizyka dla szknarodowych. CzI. Mechanika, Krakw

1792

oraz tumaczenia Fizyka Jana Polikarpa Erxlebena..., tum. Andrzej Trzciski, Krakw 1788

Traktat pocztkowy czyli pocztki fizyki... Maturyna Jakoba Brissona, tum.

Wincenty Choynicki, Wilno 1800


52/58


53/58


54/58

JJzef Hermanzef Herman OsiOsiskiski,, Fizyka dowiadczeniami potwierdzona,, Warszawa, 1777Warszawa, 1777


55/58

Jzef Herman Osiski,

Fizyka

dowiadczeniami

potwierdzona,

Warszawa, 1777


56/58


57/58


58/58

Fizyka Oswiecenia Cz 2

Documents

Transcript of Fizyka Oswiecenia Cz 2