FinTech, blockchain i kryptowaluty: definicje, klasyfikacje, rynek i regulacje

dr hab. Krzysztof PiechInstytut Wiedzy i Innowacji oraz

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

V Kongres Regulacji Rynków Finansowych, FinReg 2016, Warszawa, 28 września 2016 r.

Plan prezentacji• O autorze słów kilka• FinTech

Definicja Klasyfikacja Rynek

• Blockchain i kryptowaluty Definicje Klasyfikacja Rynek Prace badawcze w kontekście regulacyjnym w Polsce

• Perspektywy – rola regulacji

FinTechDefinicjaKlasyfikacjaRynek

Co to jest FinTech?• Najprostsza definicja:

Financial Technology = Startupy technologiczne działające w sferze finansów

• albo krócej:FinTech = Finance + Tech

Klasyfikacjaze względu na liczbę firm w danym segmencie rynku

Klasyfikacja – grupy firm• Pożyczki:

konsumenckie (np. pożyczki P2P, mikrofinansowanie, big data, consumer credit scoring)

dla firm (np. pożyczki P2P, linie kredytowe oparte na aktywach, mikrofinansowanie, analityka ryzyka oparta na big data)

• Finanse osobiste• Płatności• Finansowanie• Przekazy pieniężne

• Inwestowanie detaliczne • Inwestowanie instytucjonalne• Bezpieczeństwo• Infrastruktura• Narzędzia dla biznesu• Crowdfunding• Bankowość online• Badania i dane

Rynek FinTechna świecie – finansowanie startupów

= $50+ mld

Blockchain i kryptowaluty

DefinicjeKlasyfikacjaRynekPrace badawcze w kontekście regulacyjnym w Polsce

Co to jest blockchain?• Technologia rozproszonego rejestru (distributed ledger

technology – DLT) – technologia rozproszonej bazy danych, której rejestry są replikowane, współdzielone i zsynchronizowane w ramach konsensusu różnych osób, firm czy instytucji mogących być rozproszonych geograficznie (w różnych krajach). Przykłady: Ripple, R3 CordaTM.

• Blockchain („łańcuch bloków”) – rozproszona baza danych, która zawiera stale rosnącą liczbę rekordów pogrupowanych w bloki i powiązanych ze sobą w taki sposób, że każdy następny blok danych powiązany jest z poprzednim tworząc nierozerwalny łańcuch bloków. Dokonanie jakiejkolwiek zmiany w rekordach jest niemożliwe.

• Blockchain – pierwsze użycie w 2009 r. w kryptowalucie bitcoin. Blockchain bitcoinowy jest publiczny.

Co to jest kryptowaluta?• Pieniądz cyfrowy / waluta cyfrowa (digital money / digital

currency) – cyfrowy środek wymiany. Może mieć charakter nieograniczony (kryptowaluty) lub przeznaczony do

specyficznych zastosowań (np. w grach czy sieciach społeczn. – waluty wirtualne).

Nie jest emitowany przez bank centralny lub inną władzę publiczną. Nie jest to pieniądz elektroniczny (zgodnie z polskim prawem).

• Token cyfrowy (digital token) – przez analogię do fizycznego żetonu: jego cyfrowa reprezentacja. W zależności od jego wydawcy (wystawcy), można wyróżnić tokeny: wbudowane w blockchain (tzw. natywne) oraz wyemitowane przez daną stronę w celu późniejszego ich odkupienia (IOU),

np. ICO. • Kryptowaluta (cryptocurrency) – rodzaj tokena cyfrowego

opierającego się na kryptografii użytej do cyfrowego podpisywania transakcji oraz do kontroli wzrostu podaży tokenów. Kryptowaluty oparte są na zdecentralizowanej sieci peer-to-peer (P2P). Bitcoin i „altcoiny”.

Klasyfikacjaze względu na liczbę firm w danym segmencie rynku

Klasyfikacja – grupy firm• Giełdy bitocinowe• „Wydobywanie” („kopanie”)

bitcoinów• Portfele bitcoinowe• Płatności bitcoinowe• Bitcoinowe usługi finansowe

• Infrastruktura bitcoina• Innowacje blockchainowe• Big data• Zaufanie• Hazard• Inne usługi

Rynek Bitcoin/Blockchainna świecie – finansowanie startupów

= $1,7 mld

Regulacjetechnologii blockchain i kryptowalut (w tym FinTech)

Prace nad regulacjami• Firmy blockchainowe / kryptowalutowe są częścią szerszego sektora FinTech.

Są specyficzne – prace nad przyszłą (de)regulacją powinny to uwzględniać.

• Strumień „Blockchain i kryptowaluty” programu „Od papierowej do cyfrowej Polski”: Zakończono przegląd dziedzin prawa w układzie gałęziowym z punktu widzenia

potrzeb ewentualnej regulacji zastosowań technologii rozproszonych rejestrów oraz walut cyfrowych (w szczególności kryptowalut).

Publiczna inauguracja dokumentu odbędzie się 3 października br. w trakcie pierwszych w historii naszego kraju konsultacji sejmowych poświęconych tej problematyce.

• Główne wnioski: Nie ma obecnie uzasadnienia dla odrębnego aktu prawnego; stosowanie blockchaina i

kryptowalut jest w Polsce w pełni legalne. Nie ma potrzeby dokonywania większych zmian w ramach prawa cywilnego,

handlowego, karnego, czy administracyjnego. Najwięcej problemów zidentyfikowano na gruncie pozakodeksowego prawa

administracyjnego oraz podatkowego.

Wyzwania regulacyjne• Część z rozwiązań wymagać będzie prac legislacyjnych. Długotrwały proces… • Propozycje „dróg na skróty”:

Objęcie ochroną sektora Fin-Tech (w tym startupów blockchainowych i kryptowalutowych) w postaci tzw. sandboxu regulacyjnego (zastosowanego już w kilku krajach na świecie).

Wydanie ogólnej interpretacji podatkowej przez Ministra Finansów. Problemy podatkowe oraz związane z prowadzeniem rachunkowości to największa bolączka firm działających w sektorze walut cyfrowych oraz główna przyczyna ich emigracji z Polski.

• W dalszej kolejności: Potrzeba podjęcia prac nad unormowaniem pojęcia kryptowalut w kontekście

prawnych środków płatniczych czy pieniądza elektronicznego. Wnikliwy przegląd prawa pod kątem możliwości zastąpienia przypadków wymaganej

przez prawo trzeciej strony przez technologię blockchain. Uwzględnienie wyzwań z punktu widzenia smart kontraktów i zdecentralizowanych

autonomicznych organizacji (DAO). Do tego czasu – zastosowanie sandboxu.

Ryzyka• Regulacje specyficzne dla sektora to nie remedium na wszystkie bolączki startupów

fintechowych… • Sandbox – udane rozwiązanie w krajach o anglosaskim (lub zbliżonym) systemie

prawnym. Polska – bardzo duży brak zaufania (wszelkich instytucji, w tym banków) do nieuregulowanych przepisami rynków i firm. Podejście: brak ustawy = (prawie) nielegalne.

• Potrzeba silnej ochrony – pod groźbą kar dla instytucji ograniczających rozwój FinTech. Osobisty patronat nad sektorem przez możliwie najwyższe władze:

np. wicepremier Morawiecki (w końcu b. przedstawiciel sektora finansów), vide Minister Cyfryzacji Anna Streżyńska i „uznanie” firm kryptowalutowych.

• Możliwe efekty – powrót firm fintechowych (w tym kryptowalutowych) do Polski; szybszy rozwój nowych startupów (bo mniejsze ryzyko regulacyjne).

• Ostatnia, ważna bariera – finansowanie. Potrzebne wsparcie, ale nie w postaci środków UE (vide działanie 8.1 PARP), ale poprzez wolny rynek funduszy inwestycyjnych (w tym VC).