FAS

FASPodowy Zesp Alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome)

FAS/ FAE - definicjaTermin FAS to okrelenie szkd zdrowotnych, szczeglnie dotyczcych ukadu nerwowego, odmiennoci w budowie ciaa oraz zaburze w funkcjonowaniu, wystpujcych u dzieci naraonych w yciu podowym na dziaanie alkoholu.1973 rok rozpoznanie przyczyny opnienia rozwoju umysowego u dzieci, ktrych matki piy alkohol w ciy.

FAS/ FAE - definicjaDzieci, ktre nie posiadaj penoobjawowego FAS, ale w yciu podowym byy naraone na dziaanie alkoholu s diagnozowane jako osoby obarczone Fetal Alkohol Effects (FAE). Mog one charakteryzowa si normalnym wzrostem, wygldem, ich rozwj umysowy moe mieci si w normie, jednak tak samo jak dzieci z FAS mog mie problemy z zachowaniem, nauk i rozumowaniem.

Medyczna diagnoza FASCztery podstawowe kryteria:udokumentowane picie alkoholu przez ciarn,przed- i pourodzeniowy deficyt wzrostu, wagi ciaa i obwodu gowy,uszkodzenie OUN, ktre wyraa si jako upoledzenie funkcji fizycznych, intelektualnych i spoecznych,zesp fizycznych anomalii deformacje budowy twarzy, koczyn oraz wady narzdw wewntrznych.

Zagroenia zwizane z uywaniemalkoholu w czasie ciyAlkohol bardzo atwo przenika przez oysko, dostajc si do krwiobiegu dziecka. Po upywie 40 do 60 minut od spoycia alkoholu przez matk, jego stenie w krwiobiegu podu jest rwne steniu alkoholu we krwi matki.Alkohol kry po caym organizmie dziecka, prowadzc do powstania wielu defektw. Uszkadza on gwnenarzdy (w szczeglnoci mzg) oraz zaburza liczne procesy neuro- i biochemiczne prowadzc do wikszych uszkodze embrionu i podu ni uywanie jakichkolwiek narkotykw.

Zagroenia zwizane z uywaniemalkoholu w czasie ciySpoycie alkoholu w I trymestrze ciy:uszkadza mzg,osabia rozwj komrek,atakuje gwne organy podu takie jak serce czy nerki,prowadzi do deformacji twarzy,powoduje poronienia.Zagroenia zwizane z uywaniemalkoholu w czasie ciySpoycie alkoholu w II trymestrze ciy:osabia rozwj mzgu,powoduje poronienia zagraajce yciu matki,uszkadza minie, skr, gruczoy, koci i zby.

Spoycie alkoholu w III trymestrze ciy:osabia rozwj mzgu i puc,prowadzi do zaburzenia rozwoju wzrostu.

FAS/FAE jest jednostka chorobow w 100% moliw do uniknicia. Wystarczy, e kobieta w ciy powstrzyma si od picia alkoholu w kadej, nawet niewielkiej iloci.

Cechy dysmorficzne twarzy dziecka z FASskrcone szpary powiekowe,szeroko rozstawione oczodoy,szeroka nasada nosa,brak rynienki podnosowej, krtki, zadarty nos, brak czerwieni wargowej szczeglnie wargi grnej, spaszczona rodkowa cz twarzy, sabo rozwinita uchwa, nisko osadzone maowiny uszne, opadajce powieki.

Cechy dysmorficzne twarzy dziecka z FAS

Dzieci z FAS

Zaburzenia funkcji poznawczychrozpito ilorazu inteligencji od 29 do 120 IQ, problemy z zapamitywaniem, braki i zaburzenia mylenia przyczynowo-skutkowego, brak zdolnoci uoglniania, deficyty uwagi, objawy nadpobudliwoci, trudnoci w planowaniu, przewidywaniu i wykonywaniu czynnoci.Trudnoci emocjonalne nietypowe reakcje na nieznane lub frustrujce sytuacje, wycofanie lub agresja, nadpobudliwo, wpadanie w furi, depresja, saba zdolno osdzania sytuacji, dziaanie pod wpywem impulsu, atwo ulegania sugestiom i namowom innych, skonno do kradziey, skonno do kamstwa,

Trudnoci emocjonalne brak zdolnoci przewidywania i rozumienia konsekwencji swojego zachowania, problemy z utrzymaniem lub nawizaniem nowych znajomoci, nadmierna ufno nawet w stosunku do obcych, upr, skonno do rutynowego i schematycznego dziaania, mechaniczne naladowanie zachowania innych, dosowne, bezrefleksyjne i nieadekwatne cytowanie wypowiedzi innych osb.Zaburzenia rozwoju fizycznegopodwyszony lub obniony prg blu, nieodczuwanie godu lub sytoci, nieodczuwanie ekstremalnych temperatur,zaburzenia czucia gbokiego (nieodczuwanie blu zwizanego z procesem chorobowym), zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, zaburzenia orientacji przestrzennej, saba kontrola rwnowagi, niezborno ruchw, Zaburzenia rozwoju fizycznegoprzetrwae odruchy fizjologiczne i zaburzenia wzorcw ruchowych (np. zaburzenia lateralizacji), zaburzenia widzenia, zaburzenia syszenia i uwagi suchowej, osabiony rozwj ukadu kostno-stawowego (skrzywienia krgosupa, skonno do zwichni, paskostopie), maa wydolno wysikowa, zaburzenia ukadu krenia,zaburzenia napadowe drgawki.Zaburzenia funkcjonowania dziecka z FASZaburzenia pierwotneZaburzenia pierwotne wynikaj z uszkodzenia mzgu, dotycz nieharmonijnego rozwoju psychoruchowego. S to:obnione moliwoci intelektualne (niepenosprawno intelektualna diagnozowana u 50 % dzieci), zaburzone funkcje pamici, brak umiejtnoci uoglniania, przewidywania i planowania, Zaburzenia funkcjonowania dziecka z FASZaburzenia pierwotnetrudnoci z przewidywaniem konsekwencji wasnych dziaa, trudnoci w myleniu abstrakcyjnym, nadwraliwo lub podwraliwo dotykowa oraz podwraliwo proprioceptywna.Zaburzenia funkcjonowania dziecka z FASZaburzenia wtrneZaburzenia wtrne s skutkiem braku lub niewaciwej opieki nad dzieckiem. S to:znuenie, zmczenie, frustracja, niepokj, lki, sztywno zachowa, bezradno i wycofanie, niska samoocena i tendencja do izolowania si, zachowania agresywne, konflikty z prawem, kopoty w szkole i w domu, trudnoci z podjciem pracy i jej utrzymaniem, depresja i inne zaburzenia psychiczne, problemy z naduywaniem alkoholu i narkotykw.Umiejtnoci dzieci z FASdobra pami wzrokowa, nauka przez dowiadczanie, dotyk i obserwacj, uzdolnienia plastyczne, muzyczne i taneczne, bogate sownictwo i obrazowe opowiadanie, energia i upr w deniu do celu, wraliwo, troskliwo wobec modszych i zwierzt, uprzejmo, lojalno, umiejtno radzenia sobie z zajciami konstruktorskimi i mechanicznymi, spontaniczno / impulsywno, bogata wyobrania.Procesy SI u dzieci z FASZmys dotykunadwraliwo (np. agresywna reakcja na zwyke dotknicie) lub podwraliwo (np. brak reakcji na oparzenie),Zmys wzrokurozproszenie uwagi lub przytoczenie wywoane zbyt du iloci wrae wzrokowych,ograniczone pole widzenia, trudnoci z wyonieniem z ta obiektw znaczcych.Procesy SI u dzieci z FASZmys suchunadwraliwo na niektre dwiki, niezdolno do waciwej selekcji bodcw suchowych, koncentracja na bodcach ciekawszych lub milszych.Zmys smaku i zapachu najczciej podwraliwo smakowa i zapachowa.Procesy SI u dzieci z FASZmys orientacji przestrzennej i sprawno ruchowatrudnoci ze skupieniem uwagi w czasie wykonywania czynnoci ruchowej lub gdy wok jest ruch, trudnoci z okreleniem odlegoci dzielcej od obiektu, trudnoci z oszacowaniem swojej siy.

Ucze z FAS w szkoleobserwacjaO jakiej porze dnia dziecko jest najbardziej aktywne?O jakiej porze dnia dziecko jest najmniej aktywne?Jakie zachowania i umiejtnoci s najlepiej rozwinite?Ktre z czynnoci wykonywanych w klasie daj uczniowi najwicej satysfakcji?Ktre z trudnoci i ogranicze dziecka stanowi szczegln przeszkod?Ucze z FAS w szkoleobserwacjaCzy i jakie zajcia mog by realizowane w warunkach szkolnych? Ktre bd moliwe do przeprowadzenia wycznie jeden na jeden?W jakim zakresie naley zmodyfikowa program nauczania, aby by moliwy postp?Jaka jest pozycja ucznia w zespole rwienikw (obserwatora, koza ofiarnego, prowodyra, przywdcy)?Co (wydarzenia, dziaania) najbardziej niepokoi ucznia? Jak mona mu pomc w radzeniu sobie z takimi sytuacjami?Ucze z FAS w szkoleStrategie postpowaniaagodzenie napi i frustracji:proste sownictwo (nie generalizuj), krtkie polecenia, polecenie w kilku maych krokach, wizualne wskazwki poczone z gestem i mimik, przedstawienie etapw postpowania za pomoc ilustracji lub plakatw(PCS), okrelone znaki do porozumiewania si z uczniem.Ucze z FAS w szkoleStrategie postpowaniaRedukowanie nadmiaru bodcw: odpowiednie miejsce, uczenie utrzymywania porzdku w miejscu pracy, minimalizowanie bodcw rozpraszajcych, suchawki uatwienie docierania informacji werbalnych.Ucze z FAS w szkoleStrategie postpowaniaUtrzymanie rutyny i struktury: znajomo rozkadu dnia, tygodnia, miesica, plan dnia z ilustracjami, rutyna we wszystkim, rozmowa przed wprowadzeniem zmian.

Ucze z FAS w szkoleStrategie postpowaniaOgraniczanie nadaktywnoci dziecka: pieczka do ciskania, kostka Rubika itp., wiczenia ruchowe w czasie lekcji, zwaszcza przed zajciami wymagajcymi skupienia uwagi, fotel bujany lub obrotowy, krtkie przerwy w czasie kadej lekcji, sygna informujcy ucznia, e ma wrci do awki.Ucze z FAS w szkoleStrategie postpowaniaPrzygotowanie ucznia do przemieszczania si w szkole: plan szkoy z zaznaczeniem koniecznych tras,opowiadania spoeczne jako modele dziaa, rozmowy o trudnociach, stworzenie moliwoci wczeniejszego wyjcia z klasy (pod opiek), gdy na korytarzach jest spokojnie.Ucze z FAS w szkoleStrategie postpowaniaWybuchy agresji i zoci u ucznia:uwana obserwacja i ustalenie objaww poprzedzajcych wybuch zoci, usunicie pozostaych uczniw z klasy, rozmowa z uczniem po zajciu, omwienie innych moliwych sposobw reakcji, bez: obwiniania, oskarania, zawstydzania, pouczania, przerwanie zabawy nacechowanej agresj, ustalenie przyczyny wybuchu agresji, odwoanie do uzgodnionego regulaminu.Ucze z FAS w szkoleStrategie postpowaniaRozwijanie atmosfery yczliwoci i tolerancji: rozmowa z uczniami o deficytach, chorobach i problemach, ktre dotycz wikszoci ludzi, przedstawienie przez uczniw swoich silnych i sabych stron, uzdolnie i ogranicze, unikanie porwnywania cech, zalet czy ogranicze rnych uczniw w ich obecnoci,zachcanie, nagradzanie, wzmacnianie i szacunek wobec wszystkich uczniw.Zaburzenia u dzieci z FASADHDograniczy bodce wzrokowe i suchowe, gos nauczyciela musi by silniejszy od odgosw dobiegajcych z drugiego planu, przeplatanie czynnoci stolikowych z aktywnoci ruchow, uczenie samokontroli, uczenie wydawania sobie polece sownych: Pierwsz rzecz, jak musz zrobi, jest, Zanim odpowiem, przemyl to jeszcze raz, Zaburzenia u dzieci z FASADHDkonkretne wzmocnienia lub napomnienia (np. umwiony gest rki), natychmiastowe wyciganie konsekwencji za niewaciwe zachowanie, odbieranie przywilejw zamiast kar czy ogranicze, zapewnienie uczniowi miejsca, gdzie moe si wyciszy,

Zaburzenia u dzieci z FASADHDwykorzystanie rytmicznych czynnoci chralne czytanie, sylabizowanie, piew wyhamowuj bezadn aktywno, daj poczucie przynalenoci do grupy, stworzenie sygnau informacji o frustracji dziecka dla nauczyciela, nauczanie wielozmysowe, liczne przerwy z moliwoci aktywnoci ruchowej po wykonaniu poszczeglnych zada.Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia funkcjonowania spoecznegoCechy:niedojrzao spoeczna, preferowanie towarzystwa dzieci modszych, prby uzyskania akceptacji rwienikw: popisywanie si, zachowania agresywne, bezkrytyczne podporzdkowanie si, pochopno w dziaaniu, bdne odczytywanie emocji innych, brak wiadomoci skutkw swojego zachowania, nadmierne zaufanie do obcych. Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia funkcjonowania spoecznegoPostpowanie: wskazwki i natychmiastowe informacje zwrotne dotyczce niewaciwego zachowania, lista/ plakat niepodanych zachowa w miejscu widocznym dla dziecka, wiadomo tego, e niewaciwe zachowanie moe wynika z autostymulacji, pomoc w wyciganiu wnioskw z popenianych bdw, Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia funkcjonowania spoecznegowczanie w proces rozwizywania problemw, uczenie stawiania pyta, jasne granice i konsekwencje w przypadku ich przekraczania (indywidualnie, nie na forum klasy), zachta do mwienia sobie pozytywnych komunikatw na swj temat, opracowanie wraz z uczniem wskazwek, ktrymi bdzie si kierowa w sytuacji przykrej lub trudnej, Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia funkcjonowania spoecznegowczanie w gry z rwienikami i dorosymi, uczenie waciwych zachowa w sytuacji wygranej i przegranej, zachta do wsppracy (np. drobne czynnoci pomocne w organizowaniu lekcji), umoliwienie dokonywania wyborw i odczucia konsekwencji decyzji, uczenie obserwacji uczu wasnych i innych osb dziecko widzi, co si dzieje, myli o tym, co robi inni, rozpoznaje i nazywa przeywane emocje.Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia pamiciCechy: trudnoci w zapamitywaniu, nauka jest nieefektywna, informacje s niedokadnie zapamitane lub pominite, zaburzenia umiejtnoci przywoywania informacji w okrelonej kolejnoci (np. litery alfabetu, dni tygodnia, nazwy miesicy), pami suchowa duo sabsza od wzrokowej.Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia pamiciPostpowanie:przekazywanie jednej informacji do zapamitania; kolejna po zapamitaniu pierwszej, czenie informacji sownej z wersj pisemn lub rysunkow, zachcanie do samodzielnego tworzenia notatek, wielokrotne powtarzanie, pomoc w poszufladkowaniu wiedzy, konkret zamiast symbolu, Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia pamiciprzekazywanie nowych informacji w znajomym kontekcie, wykorzystywanie rysowania i piewu, rytmiki, wicze grafomotorycznych (Metoda Dobrego Startu), gry lub techniki pamiciowe, informacje przekazywane na podobiestwo historyjki obrazkowej, tworzenie ilustrowanych ksieczek tematycznych, tworzenie wykresw, schematw, map mentalnych, metoda czytania globalnego, Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia pamicipytania zamknite zamiast otwartych, uczenie sposobw wspomagania pamici, np. listy, zapisy w kalendarzu, zezwolenie na ciganie z wasnych cig, czste informacje zwrotne.Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia mowyCechy:trudnoci z rozumieniem i komunikowaniem si, zasb sownictwa poniej normy wiekowej, bdy gramatyczne, np. niewaciwe zaimki i przyimki, trudnoci z uyciem liczby pojedynczej i mnogiej, niewaciwa odmiana, trudnoci z przypomnieniem sobie waciwego sowa, problemy z przekazywaniem myli w formie pisemnej. Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia mowyzaburzenia rozumienia (dodaj = zsumuj, skocz = id), rozrnienia (blok techniczny i mieszkalny), definiowania, segregowania, selekcjonowania i zapamitywania, trudnoci z podaniem za normalnym tokiem rozmowy, koncentracja na szczegach wypowiedzi i gubienie oglnego sensu.Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia mowyPostpowanie: modelowanie wypowiadania si przez dorosych, wypowiedzi krtkie i na temat, unikanie wypowiedzi wielowtkowych, aluzyjnych, metaforycznych, kpicych, uszczegowienie i dzielenie polece na etapy, uproszczenie wypowiedzi i dobranie ilustracji, zastosowanie piosenek lub krtkich rymowanek jako wskazwek, Zaburzenia u dzieci z FASZaburzenia mowysprawdzenie, czy dziecko na pewno zrozumiao polecenie, dzielenie tekstu czytanego na kawaki, uywanie technik rytmicznych i kreacji ruchowych, przekazywanie informacji wielozmysowo, zachta do wypowiadania si na tematy, ktre s dla ucznia interesujce.Zaburzenia u dzieci z FASTrudnoci w czytaniu i pisaniuCechy: trudnoci w czeniu dwiku i symbolu, problemy z uoeniem myli w sekwencje zdaniowe, kopoty z literowaniem wyrazw, stosowaniem zasad ortograficznych, uywaniem znakw interpunkcyjnych.Zaburzenia u dzieci z FASTrudnoci w czytaniu i pisaniuPostpowanie: komunikat przekazywany twarz w twarz, zrozumiae i szczegowe instrukcje, upewnienie si, e ucze zrozumia polecenie, odpowiednie zwolnienie tempa pracy, cierpliwe powtarzanie polece, stosowanie techniki czytania globalnego, stosowanie metod pracy dla dyslektykw.Zaburzenia u dzieci z FASOgraniczenia sprawnoci fizycznejCechy: zdarzaj si dzieci z dobr sprawnoci fizyczn, ktra ujawnia si zwaszcza w sportach indywidualnych, trudnoci z uprawianiem sportw zespoowych, znaczna mczliwo, podatno na urazy sportowe, trudnoci z przepisywaniem.Zaburzenia u dzieci z FASOgraniczenia sprawnoci fizycznejPostpowanie: ograniczenie materiau do przepisywania, wyduenie czasu, przygotowanie gotowych notatek lub notatek z lukami, zwolnienie tempa dyktowania, prace pisane na komputerze.Zaburzenia u dzieci z FASMylenie matematyczneCechy: opniony i nieharmonijny rozwj umiejtnoci matematycznych i zdolnoci logicznego mylenia, mylenie matematyczne = poowa wieku metrykalnego dziecka, problemy w posugiwaniu si pienidzmi, okrelaniem i planowaniem czasu, w przewidywaniu skutkw podejmowanych bd zaniechanych dziaa, trudnoci z rozrnianiem sw okrelajcych nastpstwo w czasie (np. wczeniej, pniej, wczoraj, jutro).Zaburzenia u dzieci z FASMylenie matematycznePostpowanie: uywanie liczyde, patyczkw itp. tak dugo jak to jest konieczne, automatyzowanie mylenia matematycznego poprzez czste powtarzanie, grupowanie problemw i unikanie mieszania rnych zagadnie, stosowanie podpowiedzi, np. Zacznij od tego, uywanie kalkulatora, odwoanie do poj praktycznych przy wyjanianiu zagadnie matematycznych.LiteraturaHryniewicz D., Specyfika pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom z FAS, Warszawa 2007.Liszcz K., Dziecko z FAS w szkole i w domu, Krakw 2011.Pennock K., Ratowanie dzieci z uszkodzeniem mzgu, Toru 1992.Dzikuj za uwag.