Zespół Personalitas nad podstawie

Kornas-Biela, D. (2011). Okres prenatalny. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 147-171). Warszawa: PWN.

Okres prenatalny

Okres prenatalny

Psychologia prenatalna

Dziedzina psychologii zajmująca się przebiegiem i uwarunkowaniami rozwoju człowieka przed narodzeniem.

Jej celem jest opis i wyjaśnienie zmian rozwoju oraz zastosowanie tej wiedzy w profilaktyce i terapii prenatalnej.

• Początek: 1971 r. Światowy Kongres Psychoanalityczny w Wiedniu, założyciel: Hans Gustaw Graber

• Towarzystwa międzynarodowe: 1) International Society for Prenatal and Perinatal Psychology and Medicine 2) The Association for Pre- and Perinatal Psychology and Health

• W Polsce: 1984 r. Sekcja Psychologii Prenatalnej przy PTP, pionierzy: Włodzimierz Fijałkowski i Dorota Kornas-Biela

Okres prenatalny

Okres prenatalny

• Pierwszy okres rozwoju człowieka od poczęcia do narodzin.

• Trzy trymestry :

o 1. trymestr: 0-3 miesiąc;

o 2. trymestr: 4-6 miesiąc;

o 3. trymestr: 7-9 miesiąc.

Dwa główne etapy rozwoju:

1) Embrionalny (zarodkowy): od zapłodnienia do 8. tygodnia;

2) Płodowy: od 9. tygodnia do narodzin.

Okres prenatalny

Ok

res

em

bri

on

aln

y 1. miesiąc

• 1. tydzień: zapłodnienie komórki jajowej, bruzdkowanie (podział zygoty), przesuwanie się wzdłuż jajowodu w kierunku jamy macicy, implantacja zarodka.

• 2. tydzień: zagnieżdżenie zarodka w ścianie macicy, gastrulacja grupowanie komórek).

• 3. tydzień: embrion ludzki ma 2,5 mm, zaczyna przybierać kształt gruszki, początek organogenezy, kształtowanie się układu nerwowego, mózgu i serca.

• 4. tydzień: system naczyń krwionośnych, zawiązki organów wewnętrznych (nerki, wątroba, trzustka, żołądek, płuca itp.) a także zawiązki organów zewnętrznych (oczy, uszy, otwór ustny).

Okres prenatalny

Ok

res

em

bri

on

aln

y 2. miesiąc

Okres krytyczny - największa wrażliwość na czynniki uszkadzające!!!

• 5. tydzień: rozwój układu nerwowego oraz mięśniowego, zawiązki kończyn dolnych i górnych oraz narządów płciowych (zarodek ma ok. 1 cm).

• 6. tydzień: kostnienie tkanki chrzęstnej, formowanie tożsamości płciowej (płeć możliwa do stwierdzenie dopiero w 17. tygodniu).

• 7. tydzień: rozwój jamy ustnej, narządów płciowych, pierwsze oznaki fal mózgowych.

• 8. tydzień: ok. 5 cm długości, 2 g wagi, głowa stanowi połowę długości ciała, linie papilarne, kubki smakowe.

Okres prenatalny

Ok

res

em

bri

on

aln

y 2. miesiąc

Okres prenatalny

Ok

res

pło

do

wy

3. miesiąc

• 9. tydzień: pojawia się zmysł dotyku (ważne dotykanie, głaskanie brzucha matki!!!) i węchu; lanugo (meszek płodowy).

• 10. tydzień: rozwój twarzy (zdolność ziewania), zakończenie budowy płuc, trzustki oraz narządów słuchu.

• 11. tydzień: rozwój strun głosowych, 6 cm długości.

• 12. tydzień: nerki rozpoczynają produkcję moczu, a przysadka mózgowa i kora nadnerczy hormony; lateralizacja (ssania kciuka).

Okres prenatalny

Ok

res

pło

do

wy

4. miesiąc

• Sylwetka matki ulega widocznej zmianie, ustają poranne nudności

• Glowa dziecka zajmuje 1/3 długości ciała; uformowany jest już móżdżek.

• Magazynowanie tkanki tłuszczowej.

• Receptory słuchowe i smakowe.

• Powstawanie różnic indywidualnych (np. temperament dziecka - mierzony za pomocą obserwacji reakcji).

• 95% czasu zajmuje dziecku sen.

Okres prenatalny

Ok

res

pło

do

wy

5. miesiąc

• Matka zaczyna odczuwać ruchy dziecka (ok. 18. tygodnia), które ma ok. 25 cm długości i waży 40 dkg.

• Porost włosów, brwi, rzęs i paznokci.

• Mielinizacja mózgowia (od 18. tygodnia)-tworzenie się otoczki mielinowej na aksonach, umożliwiająca szybszy przepływ informacji.

• Odruchy zastępowane są ruchami celowymi.

• Zmysł słuchu (np. reakcja przestrachu na silny hałas - od 20. tygodnia).

Okres prenatalny

Ok

res

pło

do

wy

6. miesiąc

• Kostnienie szkieletu, powstawanie wiązadeł stawowych.

• Wysoka aktywność ruchowa dziecka (ok. 130 ruchów/h, chłopcy bardziej ruchliwi); otwieranie oczu.

• Powstawanie komórek glejowych, służących do odżywiania w tkance nerwowej).

• Odruch Moro (obejmowania) - energiczne wyprostowanie rąk na skutek nagłego ruchu, dźwięku.

Okres prenatalny

Ok

res

pło

do

wy

7. miesiąc

• Ukształtowanie odruchów wrodzonych (poszukiwanie pokarmu, ssanie, moro).

• Dziecko zaczyna ustawiać się głową w dół.

• Gruczoły sutkowe matki zaczynają wydzielać tzw. siarę.

• Zanik lanugo.

• Pojawia się zdolność uczenia się i przechowywania informacji (zapamiętywania).

• Kształtuje się emocjonalność dziecka (zainteresowanie, radość, zaskoczenie, niezadowolenie, złość, strach, wstyd (?), wstręt i obrzydzenie).

Zapamiętaj: emocjonalna ekspresja twarzy jest wrodzona!!!

Okres prenatalny

Ok

res

pło

do

wy

8. miesiąc

• Wygładzanie oraz różowienie skóry.

• Mielinizacja nerwu wzrokowego.

9. miesiąc

• Nabrzmienie klatki piersiowej.

• Zaprzestanie rośnięcia (na 2-3 tyg przed porodem).

Okres prenatalny

Narodziny

Poród przebiega na trzech etapach: 1) faza wczesna i przejście, podczas których następuje

rozwarcie (3-8cm) (ok. 12 godzin); 2) poród właściwy (ok. 2 godzin); parcie; 3) wydalenie łożyska (popłodu) z macicy.

Narodziny nie są początkiem życia a jego kontynuacją, gdyż rozwój podstawowych procesów życiowych rozpoczął się już w łonie matki. Początek okresu perinatalnego (39 tydzień ciąży – 7 dzień po narodzeniu).

Okres prenatalny

Teratogeny

Teratogeny to inaczej czynniki zagrażające rozwojowi dziecka.

Przemoc prenatalna fetus abuse:

• zaniedbywanie poprzez np. brak opieki lekarskiej, stosowanie używek

• złe warunki socjalne

• stany emocjonalne matki (np. przeciążenie pracą, stres, lęk, depresja)

• ekspozycja na szkodliwe czynniki zewnętrzne np. pola elektromagnetyczne, hałas, zanieczyszczenia wody i powietrza, rtęć (np. w rybach)

• chłopcy są bardziej podatni na działanie teratogenów niż dziewczynki

Okres prenatalny

Teratogeny

Przemoc prenatalna fetus abuse:

alkoholowy zespół płodowy (FAS)

• 1 FAS na 500 urodzeń

• dwa razy bardziej powszechne niż rodzenia z syndromem Downa

• najczęstsza przyczyna upośledzeń w USA (Wedding i in., 2007)

ponikotynowy zespół płodowy

Ryzyko przedwczesnego porodu i komplikacji wzrasta wraz z liczbą wypalanych dziennie papierosów (Comelius i in., 1995)

Okres prenatalny

Czynniki sprzyjające rozwojowi

• Odżywianie: kwas foliowy, witamina B, białko

• Wsparcie emocjonalne ze strony partnera (Stapleton i in., 2012)

Okres prenatalny

Diagnostyka prenatalna

• Ocena stanu zdrowia dziecka.

• Stwierdzenie lub wykluczenie wad (rozwojowych, genetycznych lub letalnych) a także zmniejszenie ich rozmiaru lub powikłań.

Badania:

• ultrasonograficzne USG (obraz), USG 4D (film)

• badanie kardiotokograficzne KTG (serce)

• elektroencefalograf EEG (fale mózgowe)

• magnetoencefalograf MEG (reakcja mózgu na stymulację)

• rezonans magnetyczny MR (rozwój mózgu)

• amniopunkcja (pobranie próbki płynu owodniowego).\

Okres prenatalny

Terapia prenatalna

Rodzaje terapii prenatalnej:

• Farmakoterapia: matce podawane są określone leki (w przypadku zaburzeń rytmu serca, krążenia czy rozwoju płuc);

• Terapia zabiegowa (metoda inwazyjna).

Kornas-Biela, D. (2011). Okres prenatalny. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 147-171). Warszawa: PWN.

Dziękuję za uwagę