Cz f( Cena 8.—al

Przygotowania do obchodów

jubileuszowych

• Konkurs

na najladniejszy znaczek polski 1979

• Nliesiae pamięci

narodowej Korespondencja

sriciniarck okosi. (tavensbr

• Ile zagadek

obóz koncentracy na Majdanku?

•

Ambulan poczto

t t

• Jubileusz

pierwszego znaczka

040

, SIRZISSA XXII 01.111PIAIP .59/A 1980

O it ,s( PO

2 znaczki z sera „Igrzyska I=CII Olunpiady-; serka skauta sig 31 marca br. (p. opis w nr 3(80,

str. 00)

Nr 7 (P10) Rok XXVII

DINUTHOONI

W NUMERZE.

WARSZAWA, 1-15 KWIETNIA 1980

Przygotowania do obchodów jubileuszowych

P Z F

Weszliśmy w trzydziesty rok działal-ności Polskiego Związku Filatelistów. Dla człowieka jest to wiek stawiający go' już u progu dojrzałości. Dla organizacji to zaledwie wiek młodzieńczy. Inaczej jed-nak liczone są lata organizacji, mają one inny wymiar. Liczy się tu nie wiek, ale przede wszystkim dokonania ludzkie, któ-re tę organizację tworzą. Liczy się przy-datność społeczna organizacji w ogólnej strukturze politycznej, kulturalnej czy go-spodarczej.

Polski Związek Filatelistów jest więc organizacją młodą, ale sięgającą trady-cjami aż po lata siedemdziesiąte i osiem-dziesiąte XIX wieku. - Jest też organiza-cją starającą się -sprostać wyznaczonej roli w ogólnej polityce państwa w 'sierze społeczno-kulturalnej. A ma w tej dzie-dzinie Związek znaczące osiągnięcia.

Opublikowana niedawno uchwała Za-rządu Głównego o obchodach jubileuszu 30-lecia PZF („Filatelista" nr 1) wyzna-cza dla całego Związku, dla wszystkich ogniw, kierunki działań w toku jubileu-szowym, pozostawiając przy tym duży margines dla inicjatyw okręgów. Od za-rządów okręgów zależeć więc będzie, ja-kie formy i kształt nadane zostano ju-bileuszowi w poszmególnych regionach i środowiskach, co jest uzależnione od miejscowej specyfiki, a przede wszyst-kim od warunków, w jakich rozwijała się tam filatelistyka. W szerokich krę-gach działaczy kół, i okręgów powinna więc w piertirszym rzędzie nastąpić ocena dorobku, przypomnienie tradycji, wyzna-czenie kierunków ma przyszłość.

Te aspekty są wyrainie zarysowane w uchwale Zarządu Głównego, gdzie mó-wi się nie tylko o celowości podsumo-wania i oceny teraźniejszości, ale i o po-tmebie powiązania jej z historią. Każdy okręg posiada bowiem swoje własne o-siągnięcia, którymi słusznie się szczyci. W każdym też okręgu dziabali ci, którzy kładli zręby naszej organizacji w dzi-siejszym jej kształcie; działali na rzecz filatelistyki niejednokrotnie już w okre-sie międzywojennym; działali w czasie odbudowy ze Miszczeń powojennych i kształtowania się władzy ludowej, często i dzisiaj jeszcze wspomagają nas w pracy swoimi bogatymi doświadczeniami. To właśnie oni doprowadzili, że w dniu 21 czerwca 1950 roku Polski Związek

Filatelistów' został zarejestrowany jako, organizacja społeczna obejmująca działa-niem teren całego kraju.

Słusznie więc chyba uczynił Zarząd Główny PZF, że Me przyjął jednolitego programu z zadaniami dla wszystkich ogniw, a ograniczył się tylko do nakre-ślenia ogólnych kierunków i dal każdemu okręgowi swobodę działania dla ukazania tego - wszystkiego, co sam uzna za naj-bardziej wartościowe i cenne. Inicjatyw ujawni się zapewne bardzo wiele. W hi-storiografii polskiej filatelistyki, tej daw-nej i tej powojennej, marny znaczne luki. Jest więc okazja do nadrobienia braków; księgi honorowe zasinionych działaczy, kroniki działalności, zbiory dokumentów organizacyjnych, imprez, wystaw itp.,, listy honorowe wystawców i uzyskiwa-nych przez nich wyróżnień — to tylko niektóre opracowania, jakie powinny znajdować się "w' każdym okręgu PZF. Zgromadzenie takich materiałów i opra-cowań to nie tylko potrzeba dnia dzisiej-szego. To także -bazowy materiał dla -opracowania historii filatelistyki w re-gionie, czy środowisku, którego to opra-cowania, jeśli nie my, podejmą się w przysziości nasi koledzy.

Zarząd Główny nie zamiana, oczywiś-cie, poprzestać na działaniach i inicjaty-wach okręgów, których zadaniem jest wzbogacenie i urozmaicenie jubileuszu na własnym terenie. Z tego względu w Za-rodzie Głównym opracowany, został pro-gram centralnych obchodów jubileuszo-wych, który ma na celu ocenę dorobku w skali całego Związku. W realizacji te-go programu wezmą udział działacze wszystkich okręgów, bez pomocy których wiele działań byłoby nieskutecznych.

Pierwszą datą w planie centralnym jest- dzień 21 czerwca 1980 r. W tym dniu odbędzie się konferencja prasowa oraz spotkanie z Członkami Komitetu Honorowego obchodów. Przewidywane jest też nadanie dyplomów honorowych tym kołom PZF, które założone zostaly w pierwszym roku działalności Związku, tj. do 21 czerwca 1951 r. i działają nie-przerwanie do dziś. Rozważana jest też możliwość nadania podobnych -dyplomów pierwszym kolom założonym w okręgach, które powołane zostały w latach później-szych. Jest też przewidziane nadanie dy-plomów indywidualnych i zbiorowych za wyróżniającą się aktywną działalność w

171

latach 1975-1980. Ta forma wyróżnienia prZyjęta została pó raz pierwszy w roku 1975 i będzie kontynuowana w okresach pięcioletnich. Nie zapomina też Zarząd Główny o członkach PZF, którzy przy-stąpili do naszej Organizacji w okresie od 21 czerwca 1950 r. do 21 czerwca 1951 r.

W dniu 5 października 1980 r. odbę-dzie się sympozjum na temat roli i za-dań kola PZF — podstawowego ogniwa Organizacyjnego w życiu Polskiego Związku Filatelistów. Sympozjum to, ma-my nadzieję, .powinno dać odpowiedź na wiele pytań nurtujących zarówno dzia-łaczy tego ogniwa, jak i działaczy na szczeblu okręgu i Zarządu Głównego.

W kilka dni później, 18 października, odbędzie się kolejne spotkanie z dzien-nikarzami, na którym zostaną przedsta-wione nie tylko osiągnięcia, ale i pro-blemy współczesnej filatelistyki.

19 października 1980 r. odbędzie się w Warszawie uroczyste Plenum Zarządu Głównego PZF z udziałem przedstawi-cieli władz, delegacji związków ,filatelis-tycznych krajów zaprzyjażnionych, oraz zaproszonych gości.

Od 18 do 20 października 1980 r. od-bywać się będzie także wystawa, przy sali obrad Plenum, na której zamierza się zaprezentować bogaty dorobek Zwią-zku i wystawców.

Przedstawionym działaniom towarzy-szyć będą oczywiście inne, stanowiące oprawę. Do takich należeć będą m.in. pla-kat jubileuszowy, datowniki jubileuszowe stosowane w dniu 21 czerwca 1980 r. we wszystkich miastach — siedzibach okrę-gów, karty propagandowe prezentujące poszczególne alsrkgi i ich najważniejsze osiągnięcia. Ministerstwo Lączności wyda specjalną kartę pocztową, a jest bardzo możliwe, że otrzymamy również i zna-czek.

Powołany też został Komitet Organi-zacyjny, w skład którego wchodzą pre-zesi wszystkich okręgów PZF:

Walenty Boguń — Łódź, Danuta Głowac-ka—Tarnów, Władysia* Nornik — Biel-sko-Biala, Kazimierz Jagowdzik —Lublin, Zygmunt Kahimaga — Wrocław, Walde-mar Kisiel — Olsztyn, Stanisław Krzy-wicki — Szczecin, Janusz Kslęski — Byd-goszcz, Leonard Lisiecki — Opole, Lud-wik Malendowicz — Poznali Marian No-wak — Katowice, Lech Popielewski —Toruń, Jan Ryblewski — Kraków, Sta-nisław Seweryński — Gorzów Wlitp., A-leksander Stepanczenko — Białystok, Zbi-gniew Stasilowicz — Koszalin, Kand Strug — Kielce, Bohdan Subocz — Warszawa, 1Mieczyslaw Syta — Rzeszów, Lucjan Wę-grzyn — Gdańsk oraz Jam Zaborowski —Przewodniczący Głównego Sądu Koleżeń-skiego i Zbigniew Zieliński — Przewod-dczący Głównej Komisji Rewizyjnej.

Komitetowi Organizacyjnemu przewod-niczy Henryk Białek — prezes ZG PZF.

Nad realizacją techniczną tych zamie-rzeń czuwa komitet wykonawczy, w któ-rego skład wchodzą min. wszyscy prze-wodniczący komisji problemowych Zarzą-du Głównego, mający prawo dokoopto-wania dalszych osób.

Tak przedstawia się w ogólnym zary-sie program działań Zarządu Głównego w roku jubileuszowym Związku. Mogą oczywiście nastąpić ze względów tech-nicznych zmiany terminów, odstąpienie od niektórych zamierzeń lub przyjęcie innych ciekawych inicjatyw. Nie ulega żadnym wątpliwościom, że całość będzie mogla być realizowana tylko przy pylnej pomocy i współpracy, której już mamy przykłady, wszystkich okręgów PZF z Za-rządem Głównym, a przede wszystkim przy szerokim udziale całego aktywu.

Ryszard Rzepko Sekretarz co PZF

Apel Prezydium Zarządu Głównego PZF

Prezydium Zarządu Głównego w ra-snach obchodów 30-lecia PZF podjęło sze-reg różnych działań w kierunku uzupeł-nienia archiwum historycznego Związku. Między innymi zamierza się zaktualizo-wać listę członków PZF z pierwszego okresu organizacyjnego, a więc od 21.VI. 1950 r. do końca roku 1951.

W związku z tym komitet wykonawczy zwraca się z serdeczną prośbą do wszyst-kich Członków PZF i Czytelników, którzy wstąpili do PZF w podanym okresie, o nadesłanie krótkiej informacji zawie-rającej następujące dane:

— inną i nazwisko — datę i miejsce urodzenia — aktualny adres zamieszkania — datę wstąpienia do PZF, miejsco-

wość i nr Kola — ewentualne pełnione funkcje w PZF — posiadane wyróżnienia PZF i inne — oraz, wg uznania, bliższe dane o o-

becnej pracy zawodowej. Komitet wykonawczy Obchodów 30-1e-

cia PZF z góry dziękuje za nadesłane in-formacje i będzie zobowiązany, jeśli wpły-ną one do Biura Zarządu Głównego PZF przed 15 czerwca 1980 r.

142

KONKURS

na najładniejszy znaczek polski z 1979 r.

Jut po raz dwudziesty zapraszamy wszystkich Czytelników do wzięcia udzia-łu w corocznym konkursie na najładniej-5.y znaczek raku, emitowany przez Pocz-tę Polską.

Jak w rolni ubiegłym, Konkurs nasz jest otwarty, dostępny dla wszystkich Czytelników. Dla ułatwienia reproduku-jemy na planszach wszystkie znaczki i bloki, które weszły do obiegu w 1979 ro-ku (numeracja wg Katalogu Popularne-go). Wystarczy więc popatrzeć, podjąć decyzję — i przekazać ją do Redakcji na kartach noeztowych. Zachęcamy do tego wszystkich, a smzególnie młodzież.

Fundatorami 20 nagród regulaminowych w naszym Konkursie są: Przedsiębiorstwo Filatelistyczne RSW „Prasa - Książka --Ruch" i Młodzieżowa Agencja Wydaw-nicza RSW „Prasa - Książka -Ruch", wy-dawca naszego dwutygodnika.

Nagrodami w naszym Konkursie są walory filatelistyczne: 1. nagroda — o wartości ok. 3000 zł, 2. — ok. 2500 21, 3. — ak. 2000 zł, następne — o wartoś-ciach od 1000 do 200 21.

Od lat atrakcją Konkursu są nagrody pozaregulaminowe, ufundowane przez Mi-nistra Łączności i przez Zarząd Główny Polskiego Związku Filatelistów.

Termin nadsyłania odpowiedzi uplywa z dniem 30 czerwca 1980 r. (wg daty stempla pawiowego).

W numerze 16 „Filatelisty" ogłosimy wyniki Konkursu. Czytelnicy dowiedzą się, które maczki polskie z 1979 r. zy-skaty największe uznanie filatelistów, kto zdobyl nagrody i w jakiej wysokości.

Dziękujemy serdecznie, także w imie-nin przyszlych nagrodzonych, fundatorom Wszystkich nagród naszego dorocznego Konkursu.

Regulamin

1. Redakcja „Filatelisty" ogłasza Kon-kurs na wytypowanie 3 najładniejszych znaczków PRL wydanych w 1979 r.

2. W Konkursie może wziąć udział każ-dy Czytelnik „Filatelisty".

3. W celu rozwiązania Konkursu na-leży wytypować 3 7.naazki, które rozwią-zującemu najbardziej się podobaly (usta--lić kolejność: 1, 2, 3), wpisać odpowiedź na kastę pocztową, króbko uzasadnić swój wybór, wpisać czytelnie swoje imię, na-zwisko, adres (z kodem) 1 przesłać pod adresem:

Redakcja „Filatelisty" Widok 22

00-023 Warszawa

Należy typować znaczki, a nie serie wy arkusiki. Odpowiedzi typujące serię albo arkusiki będą traktowane jolko nie-zgodne z założeniami Konkursu i nie będą uwzględniane przy obliczeniach I lasowaniu nagród.

4. Najpiękniejsze 3 znaczki zostaną u-stalone przez jury w drodze podsumo-wania wszystkich głosów konkursowych (znaczek typowany na pierwszym miej-scu — 3 punkty, na drugim — 2 pkt., na trzecim — 1 pkt).

5. Między Czytelników, którzy wyzna-czą wszystkie trzy znaczki zgodnie z wy-nikami Konkursu, rozlosowane zostaną znaczki PRL w klaserach,. ofiarowane przez:

Przedsiębiorstwo Filatelistyczne

1. nagroda — ak. 3000 .1 2. nagroda — ok. 2500 z/ 3. nagroda — ok. 2000 .1 4. nagroda — ak. 600 .1 5. zagroda — ols. 500 zł 6-9. nagroda — po ok. 300 zł

10. nagroda — ok. 200 .1.

Młodzieżową Agencję Wydawniczą

10 równorzędnych nagród w atrakcyj-nych walorach filatelistycznych po ok. 1000 al każda.

W przypadku braku odpowiedzi z „trze-ma trafieniami" jury zadecyduje o roz-dziale nagród między Czytelników, którzy nadeślą odpowiedzi najbardziej zbliżone.

Jury dokom również »dzia łu wszyst-kich innych nagród, ufundowanych na Konkurs.

6. W skład jory wejdą (po jednym) przedstawiciele Prezydium Zarządu Głównego PZF, Wydziału Emisji Znacz-ków Ministerstwa Łączności, Dyrekcji Przedsiębiorstwa Filatelistycznego RSW „Prasa-Książka-Ruch" i Redakcji „Fila-telisty".

7. Termin nadsyłania odpowiedzi upły-wa 30 czerwca (decyduje data stempla pocztowego). Wyniki Konkursu ogłoszone będą w numerze 16 „Filatelisty" z 16--31 sierpnia.

173

POLSKA POLSKA

Gr 50 . Zł 1.00

2456 2457

POLSKA POLSKA

21150 Zi 6.00

2459

2465

2458

2464

2453

tik,

2462

2466 2467

15

174

175

P512 2511

Polska Pol

Ia li

ae ,OCZNICA NAPASCI kig MifC NITLEPC,WSKICM JA ,(3.5K4

176

Kwiecień — miesiącem pamięci narodowej

KORESPONDENCJA WIĘŹNIAREK OBOZU RAVENSBRUCK

..AVENSBRUCK, jedyny hitlerowski obóz koncentracyjny ,wyłącnnie dla

kobiet (Frauen-Konzentrationslager Ra-vensbrńek), os którym oprócz Niemek więzione były kobiety ze wszystkich oku-powanych :krajów, zestal założony w mar-cu 1939 r. w Meklemburgii, 85 km na północny zachód od Berlina, Około 45 km od męskiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen (Oranienburg). Okres ist-nienia obozu zaniknięty latami 1939-1945, nie byl jednolity. Przez z górą B lat istnienia, Ravensbrack przechodził zmien-ne koleje, co ściśle wiązalo się z sytuacją

„polityczną i wojskową Niemiec hitlerow-skich. Obóz wciąż trzeba było rozbudo-wywać do rozmiarów, umożliwiających pomieszczenie jednocześnie ok. 50 000 ko-biet. :Przez obóz przeszło około 132 ,tys. kobiet, w tym ponad 34 tys. Polek. Zgi-nęło ogółem 90 tys., w tym około 17 tys. Polek. Obozów filialnych i komand fa-brycznych Ravensbrilek posiadał kilka-dziesiąt.

Cenzura pocztowa należała do wydzia-tu politycznego obozu. Wszystkie listy wysyłane i otrzymywane podlegały jak najdokładniejszej cenzurze. Zakwestiono-waną treść korespondencji wycinano lub, częściej, starannie zamazywano. Całkowi-cie zakwestionowaną pocztę włączano do akt danej więźniarki. Cenzura dotyczyła również paczek.

Po przybyciu do obozu więźniarki o-trzymywały po jednym formularzu kart-kowym, za pośrednictwem którego mogły powiadomić rodzinę, że znajdują się w Raventbrtick,. Zdarzało się, że władze obozowe zabraniały więźniarkom infor-mowania rodziny o dacie przybycia do obozu. Z nie wyjaśnionych przyczyn, więźniarkom politycznym przybyłym transportem kolejowym we wrześniu 1940 r. z Fortu VII w Poznaniu, zalża-

zono umieszczania tego rodzaju informa-cji. W przypadku wpisania daty lub choćby tylko miesiąca, dane te dokład-nie wymazywane, jak na reprodukowa-nej karcie, z której usunięto wpisany miesiąc September (wrzesień). Kartki te zostały przesłane do rodziny bez opłaty pocztowej i posiwiały stempel obozowej cenzury pocztowej (fot. la i lb). Repro-dukowany formularz kartkowy pochodzi z wczesnego okresu istnienia obozu. Nie posiada sygnatury druku. Wyciąg z re-gulaminu obozowego wydrukowano pis- mem gotyckim os kolorze czerwonym: o następującej tręśCi: •

„Każda więźniarka może raz na miesiąc wysyłać I odebrać jeden flet lub kartę. Otrzy-make przez więźniarki listy mową być Fikane

"czytelnie atramentem I mogą zawierać tylko 15 linii na jednej stronie. Dopuszczalny jest tylko jeden arkusz papieru listowego normal, rej wielkości. Koperty listowe mufką bye bez podszewki. Do każdego katu wolno włotyC Jeden znaczek pocztowy, wszystkie dalsze zo-staną skonfiskowane na kOrZyść więźniarek nie posiadających środków. Karty pocztowe mają 15 unit. Fotografie nie mogą nye przyj-mowane. Przesyłki pieniężne są dopuszczalne. Wkladanie pieniędzy do listów jest zabrp-nione. Gazety są dopuszczalne, wolno jednak zmawiać tylko przez placówkę pocztową ko-biecego obozu koncentracyjnego wnioski o zwolnienie zaresztu ochronnego kierowane do kierownictwa obozu są bezce-lowe. Przesylanie obrazków i fotografii jest zabronione. Dyrektor obozu".

Pod regulaminem więźniarka była zo-bowiązana podać dokładne dane: imię i nazwisko, numer obozowy i numer blo-ku. Na odwrotnej stronie formularze kartkowe miały z lewej strony napis: _Nie przejrzyste i źle czytelne listy nie mogą być cenzurowane i będą niszczone".

fot. la tot

177

f t. 2

W późniejszym okresie istnienia obozu pojawił się w obiegu formularz kartkowy

sygnaturą druku E0101 dopuszczony ' do normalnej korespondencji

' jednak w

niewielkiej ilości (fot. 2). Zarówno na pierwszym jak i na drugim formularzu kartkowym w przepisach regulaminu o-bozowego zmniejszano ilości dozwolonej korespondencji (wysyłanej i otrzymywa-nej) z dwóch listów i dwóch kartek miesięcznie do jednego listu i jednej kartki, dokonując atramentem lub ołów-kiem odpowiedniej poprawki. W regula-minie obozowym tej kartki zezwolono więźniarkom na odbieranie paczek, co zabronione było w regulaminie na pierw-szej kartce. Różnica polega jeszcze na tym, że pod regulaminem obozowym pierwszej kartki widnieje podpis dyrek-tora obozowego (Der Lagerdirektor), a na drugiej kartce podpis komendanta obo-zowego (Dor Lagerkommandant). Należy przypuszczać, że istniał jeszcze jeden typ Formularza kartkowego z lat 1941-42, o którym nie mam żadnych danych.

Dla utrzymania stałej korespondencji z rodziną udostępniano więźniarkom raz w miesiącu kopertę wraz z formularzem listowym, zawierające identyczne przepi-sy regulaminu obozowego. W przepisach tych sformułowano zasady dotyczące o-trzymywanej i wysyłanej z obozu ko-respondencji. Przez okres istnienia obozu koncentracyjnego, poza wymienionymi formularzami kartkowymi, w obiegu znajdoWaly się trzy typy kopert i for-mularzy listowych, a od mniej więcej polowy 1944 r. jeden typ sekretnika. Li-sty, będące w użyciu już w czasie, gdy przybywały do obozu pierwsze transporty więźniarek z Polski, nie posiadały syg-natury druku. Wyciąg z regulaminu obo-zowego wydrukowano pismem gotyckim w kolorze czarnym (fot. 3).

W tłumaczeniu treść regulaminu brzmi następująco:

„Każda więźniarka 111020r w miesiącu wysyłać I odbierać jeden list lub kasie. Linie

w liście muszą być pisane atramentem przej-rzyście i dobrze czytelne. kloty nie mogą przekraczać dwóch stromo po 15 linii. Wszyst-kie przesylkt pocztowe muszą być zaopatrzone w dokładne dane nadawcy oraz numer więź- nia bloku. W katelym moloa przestać tylko jeden znaczek pocztowy, dalsze zostaną skonfiskowane da korzyść więtnlarek nie po-siadających środków. Przesyłki pocztowe, 1,06-re nie odpowiadają tym zarządzeniom, nie zo.skiną dostarczone. Koperty de mogą być podSuwkowene. Paczki wszelkiejzawartości nie mogą być odbierane. przesyłki pieniężne są dopuszczalne, ale muszą jednak być prze-słane przekazem pocztowym. Wkładanie pic-rugodzy do listu jest zabronione. W obozie mozna wszystko zupie. Wnioski o zwolnienie

aresztu ochronnego, kierowane do kierow-nika obozu, sę bezcelowe. Przesylanie obraz-ków i fotografii jest zabronione. Dyrektor obozu".

Typ la tego listu posiada w regulami-nie obozowym dodatkowe zdanie nastę-pującej treści: „Narocienvosocjakistyczne gazety są dopuszczalne, muszą jednak być zamówione przez sarną więźniarkę w placówce cenzury pocztowej kobiecego obozu koncentracyjnego". Szczególną u-wagą zwraca fakt, że w tym-okresie nie wolno byto w zasadzie otrzymywać żad-nych paczek; zakaz ten w następnych latach zniesiono.

Drugi typ koperty pojawił się w 1942r. z sygnaturą druku 1285, umieszczoną w dolnym lewym roku koperty (fot. 4a). W przypadku tej koperty przepisy regu-laminu obozowego, które nie uległy żad-nym zmianom, wydrukowano alfabetem łacińskim, w kolorze czarnym, Typ Iła tej koperty, który pojawił się w 1943 r. zawiera - regulamin obozowy drukowany również alfabetem łacińskim, lecz w ko Mrze czerwonym W treści regulaminu dokonywano odręcznie poprawek, z któ ych wynikało, że „Paczki można odbie aż" (fot. 416). A więc w 1943 r. zakaz

odbierania paczek tym samym zniesiono. Trzeci typ koperty wraz z formularzem

listowym władze obozowe wydali, w 1943

fot. 3

178

r. z sygnaturą druku E01.01, w kolorze czarnym. Tu powrócono do pisma go-tyckiego. Spotkać można na tych koper-tach wyciągi z regulaminu obozowego różniące się tym, że na wczesnych ko-pertach tego wydania umieszczano zda-nie: „Paczki wszelkiej zawartości nie mo-gą być odbierane", jednakże słowo ,,nie" skreślano (fot. 5a), a na późniejszych ko-pertach już wyraźnie zezwalano więź-niarkom na odbieranie wszelkich paczek, zamieszczając następujące zdanie: „Pacz-ki wszelkiej zawartości mogą być od-bierane" (fot. 5b). Charakterystyczne jest również to, że na poprzednich listach przepisy obozowe sygnowane były przez dyrektora obozu (Der Lagerctirektor), na-tomiast późniejsze przez komendanta obo-zu (Der Lagerkamrnandant).

W 1943 r. wydano bardzo tandetnie wy-konane sekretniki, które były używane w różnych obozach koncentracyjnych, w tym również w obozie Ravensbrtick. Wy-różniały się one sygnaturą druku KL/75/ /4.43 5.000.000 (fot. O). Dopuszczone zo-stały do obiegu w 1944 r., najprawdopo-dobniej po wyczerpaniu się zapasu ko-pert i formularzy listowych oraz formu-larzy kartkowych, Wyciąg z regulaminu Obozowego umieszczono na wewnętrznej stronie sekretnika, następującej treści:

„Każdy • więzień może Otrzymać i wysłać raz w miesiącu I list lub kartę pocztową. Nadchodzące Listy mogą zaWlerać nie więcej

fot. ta i b

fot. 55 i b

jak 2 strony 5 15 linii i muszą być przejrzyste i dobrze czytelne. Przesylki pieniężne są do-zwolone tylko przekazem pocztowym, którego odcinek może zawierać tylko imię, nazwisko, datę urodzenia i numer więznie, bez zaanych WitIdO1110g0i. Mitiadanie pieniędzy, totogeaiii obrazków do listów jest zabronione. Przesytki pocztowe, które stawianym wymaganiom nie-odpowiadają, będę odrzucane. Nie przejrzyste, ile czytelne listy będą niszczone. W obozie motos wszystko kupie. Narodowosocjalistyczne gazety są dozwolone, muszą być jednak przez więźnia osobiście w obozie koncentraeltinYm zamówione. Paczki żywnościo-we można w kairlym czasiei w każdej ilości odoleicie. Komendant obozu".

Tuż nad wyciągiem z regulaminu obo-zowego umieszczono dodatkowe uwagi:

Dzień zwolnienia nie może być jeszcze podany. Odwiedziny w obozie są zabro-nione. Zapytania są bezcelowe". Sekret-nik posiadał 16 linii pisma. Bardzo zna-mienne jest ostatnie zdanie zamieszczone w regulaminie obozowym, z którego wy-nika, że więźniom można było w tym czasie wysyłać paczki żywnościowe bez jakichkolwiek ograniczeń co do ilości i pojemności paczki. Skądinąd wiemy, że nie wszystko co było w paczce zawie-rającej żywność trafiało do rąk adre-satki-więtniarki.

Począwszy od 1944 r, obok nazwy miej-scowości, do której był wysyłany list, umieszczano portowy kod kierunkowy—cyfrę obramowaną kółeczkiem. Dla Po-znania byle to cyfra 6 (p. fot. 5b i 6).

•

)79

rot. e

Jeszcze w połowie stycznia 1945 r. listy dochodziły do Poznania, choć wojska 1 armii pancernej gwardii gen. Kutuko-wa, wyzwalające te tereny spod okupa-cji hitlerowskiej, zbliżały się już w oko-lice Poznania. Wynika to z daty kasow- nika: 13.1.45 (fot. 8). •

Przedstawiam reprodukcję listu, prze-znaczonego dla męskiego obozu koncen-tracyjnego Ravensbrilek, a wysłanego obozu kobiecego (fot. 7). List posiada tę samą sygnaturę druku co listy przezna-czone dla obozu żeńskiego, tj. E0101. Róż-nica polega na tym, że napis nagłówkowy na listach przeznaczonych dla obozu mę-skiego brzmi „Obóz koncentracyjny Ra-vensbrilek" (Konzentrationslager Ravens-brilek), a dla obozu żefiakiego „Kobiecy obóz koncentracyjny Rayensbriick" (Fra-uen Konzentrationslager .Ravensbrilek). Wyciąg z regulaminu obozowego w pier-wszym przypadku rozpoczyna się od sło-wa „Każdy" (Jeden) a w drugim od sło-wa „Każda" (Jecie). Są to bardzo rzadkie przypadki, które wytłumaczyć można chyba jedynie tym, że w obozie kobie-cym, o znacznie liczebniejszym stanie osobowym, zabrakło w pewnym okresie formularzy listowych. Ze tu nie ma żad-nej omyłki, świadczy o tym stempel cen-zury pocztowej, widoczny ma liście: ,,Pocztowa cenzura kobiecego obozu kon-centracyjnego Ravensbriick" (Postzensur- ,telle Ravensbrilek).

fol. T

Przez cały okres istnienia obozu kon-centracyjnego formularze i listy, po o-cenzurowaniu, otrzymywały stempel cen-zury pocztowej w kształcie prostokąta. Jego wymiary wynosiły' 22X58 mm a w późniejszym okresie spotyka się również stempel o nieco większych wymiarach 24X513 mm. Przedzielony w połowie po-siadał w górnej części napis „Miejsce cenzury pocztowej K.O.K.Ravensbriick" a w dolnej części napis „Cęnzurowano" i linię wypunktowaną, przeznaczoną na podpis cenzora. Niektóre stemple posia-dają linię ciągłą, Mniej więcej do połowy 1942 r. stempel cenzury przykładano we-wnątrz koperty (fot. 8), a w późniejszym okresie na stronie adresowej koperty. Najczęściej odbijano je w kolorze fiole-towym różnych odcieni, ale spotyka Się je również w kolorach zielonym, czer-wonym, niebieskim i czarnym.

lot. P

Więźniarki, po przybyciu do obozu, by-ły zobowiązane podpisać deklarację na-stępującej treści:

,,Ja mogę tylko raz w miesiącu od moich vapalliszych krewnych otrzymać poczta kartę lub list. Nadchodząca poczta. od osób, do któ-rych ja sama nie pisałam, nie będzie mi do-ręczona 1 zostanie zniszczona. Wszelka ko-respondencja mdl być prowadzona w języku niemieckim. Wyclagu s regulaminu obozowego Milety dokładnie przestrzegać..

Zobowiązanie tej treści zostało, po pod-pisaniu przez więźniarkę, wysyłane do rodziny. W przypadku zakwestionowania całego listu przez cenzurę obozową list zatrzymywano. Krótkie fragmenty listu, które cenzura pocztowa uznała za nie-bezpieczne dla istnienia III Rzeszy, tro-skliwie wymazywano i potem jeszcze miejsca te zamazywano ciemnoniebieską lub czerwoną kredką. Za najdrobniejsze

cd na str. Its

W numerach FL-41/80. na 4 arodkowych stro-nicach, drukujmy opracowanie T. Widmi-e= dot. ambulansów, które kursowały w okre-sie jednego roku 1 stempli przez nie dym-nych. W tym numerze zamieszczamy II cz. opracowali..

180

anunnanse pocztowe 1978-1979

Ambulans 119 Lublin-Zamość używał w początkowej fazie datownika ze starą trasą Lublin-Belżec. Następnie wprowa-dzono dodatkowy stempel ze zmienianą nazwą trasy, odbijany poza wymienionym (rys. 30, 32).

W datowniku ambulansu 152 Skarży-sko Kam.-Kol.ziki jest błąd: zamiast Skarżysko jest Skarzysko, 4 ta w oby-dwóch relacjach (rys. 49, 50).

Ambulans 132 Lublin-Erzewica przez cały Okres posługiwał się datownikiem swego przełożeństwa Lublin 2 z cechą rozpoznawczą duża litera „F" pomiędzy dwiema .gwiazdkami (rys. 35). Peczatko-wo jako stemple dodatkowe używane by-ty stemple przedstawione na rys. 36, 39, a po ich zużyciu - rys. 37, 40. Różnią się one okładem tekstu. ,

Również w początkowym okresie w amb. 133 Lublin-Chrzenów w użyciu by-ły datowniki ze zdezaktualizowaną trasą Lublin-Bilgoraj, ale następnie wprowa-dzono dodatkowe stemple gumowe (da-towniki rys. 38, 41; stemple dodatkowe rys. 42, 43).

Podobnie jak amb. 132 tak i ambulans 136 Lublin-Zakrzew używał datownika urzędu macierzystego Lublin 2 z cechą duża litera „G" pomiędzy dwiema gwiazd- •ka'mi (rys. 45). Analogicznie jak wyżej, i tutaj wprowadzono dodatkowe stemple odbijane w kolorze fioletowym z trasą, jaką odbywał ambulans (rys. 44, 46).

DOPT Kraków

Nr amb

Tree& ambulansu Nr rysa

ambulanse kolejowe

900 Kraków- -Warszawa wach. 1, 2, a, 4, 59,

BO Kraków-Wrocław

03 209 Kraków-Zakopane 9, 10, 61 270,, Kraków-Krynlca 11, 12, 64 220 Rzeszów-

-Warszawa Weób. 13, 19, 65 239 Kraków-Przemyśl 15, 10 17 8,

es, 67 żal Przernyzl-Wrocław

(Rzeszów 2) 19, 20, 68

2.23 Przemy0I-Kraków (Pszewoesk 2) 21, 22, 23, 24

238 Kraków Pla szós.;- -Zakopane 25, ze, 69

239 Kraków Plaszów- -Zakopane 27, 28, 29, 30.

89 240 Kraków-zascr. 31, 32. 70 242 Kraków-Zagórz 33, 20 71 243 Nowy suez-

-Chabówka 39, 30, 72 2. Nowy Sącz-

-Chabówka 37, 38, 73 254 Tarnów-Krynica 39, 40, 74 270 Przeworsk-BeUee 43, 44, 75 271 Przemy91-Kraków

(Rzeszów 2) zm Rzeszów-52062e 45, 40, 76 273 Rzeszów-Zagórz 47, 48, 77 274 Dębica-Rozwadów 99, 50, 78 275 Przeworak-

-Rozwzdów 2/6 Zagórz-KroSeienk0

ambulanse Salnoebodowe

51, 52. 79

255 Tarnów-Psdr~rs 41, 42 2/7 R zeszów-Plątkowa 53, 54, 80 278 Rzeszów-nydnia 55, 58, 81 379 Rzeszów-Trzusówks 57, 58, 82

Trasę anso. 200 Kraków-Warszawa obsługują dwa wagony. W jednym z nich używane są rekwizyty rys. 4, 2, 59, a w drugim 3, 4, 60.

Również wilk, 202 Kraków-Wrocław ma dwa wagony. Ich datowniki różnią się cechami rozpoznawczymi, natomiast obydwa stemple polecenia zaliczane są

' do grupy ,niemych". Różnią się one jed-nak wymiarami i wielkością liter. Wagon z datownikiem duże „C" pomiędzy dwie-ma gwiazdkami używa stempla polecenia o wymiarach 40X15 mm, a drugi wagon z datownikiem duże „A" .porn. dwiema gwiazdkami - o wymiarach 37X14 mm.

Na rysunkach pokazany jest jeden kom-plet rekwizytów amb. 220 Krakliw-Rze-ozów. Powinien istnieć jeszcze jeden, gdyż kursują 2 wagony.

Jeden - z wagonów amb. 230 Kraków--Przemyśl używa datownika .rys. 15, 16 i erki rys. 66, a drugi datownika rys. 17, 18 i erki obecnie nie kursującego wilk. 234 (rys, 67),

Analogicznie jak w ~butan-się 220, także powinien istnieć drugi komplet stempli arab. 231 Przemyśl-Wrocław.

Erki ambulansów 238 Kraków-Zako-pane i 239 Kraków-Zakopane używają-

181

182

15011T KRAKM c.d

Ambulanse pocztowe 1978-1979 7

400 403 405 406 406 409

419 420

421

tego datownika cecha „W" pomiędzy dwiema gwiazdkaini są podobne - na skutek zużycia nie można uchwycić żad-nych różane. Zwracamy uwagę, że litera „R" powtórzona jest dwukrotnie: raz w lewym polu i drugi przed skrótem AMB. Erka z wagonu amb. 239 z datownikiem rys. 29, 30 nie jest nam znana.

Ambulans samochodowy 255 Tarnów--Radogoszcz został w 1978 roku zlikwi-dowany i obecnie nie kursuje.

Również amb. 271 Przemyśl-Kraków posiada 2 wagony - powinny istnieć dwa komplety stempli.

Amb. 274 Dębica-Rozwadów używa zastępczej erki Dębica 2 z mialą literą

Amb. 275 Przeworsk-Rozwadów zostal zlikwidowany w 1978 rokuL

W emb. 277 Rzeszów-Piątkowa uży-wany jest datownik z nazwą poprzedniej trasy Rzeszów-Dynów.

DOPT Katowice

Nr Trasa ambulansu amb.

ambulanse kolejowe

300

Katowice- - Warszawa Wsch.

302

Katowtee-Odynia

304

Katowice-Po.. 314

Katowice- - Kamienice 9, 10 31

320

Ka to.ce-WrOelaw 11, N, 35 • 341

Ka lwa rla- - Blelsko-Blala M, 18, 33,

358

Opole-Nysa n, IB 381

KgdzIerzyn-Ke5912- - Posowskle 19, 20, 35

384 koizierzyn-kotle-

- Racibórz 21, 22. 341 347

Brzeg-By!. 23, 24, 37 374

Knelzlerzyn-Kotle- -Kucia wlec

ambulanse samochodowe

329

Rybnik-iastizębie 13 3.30 nyonik-zastrzębie 14

Amb. 302 Katowice-Gdynia jest jedy-nym na terenie katowickiej DOPT ambu-lansem posiadającym dwa wagony. Pier-wszy stosuje datownika cechą duże „A" pomiędzy dwiema gwiazdkami i erką z numerem ambulansu bez cechy. Drugi -

datownik z dużą literą „B" pomiędzy dwiema gwiazdkami i ambulansową erkę „niemą".

Ambulanse samochodowe 329 i 330, wg informacji obsady ambulansu, stempli po-lecenia nie posiadają.

Amb. 341 Kalwaria Zebrz.-Bielsko sto-suje dwie erki amb. 241. Ponadto w da-townikach zamiast Bielsko powinno być Bielsko-Biała.

Amb. 361 i 364 pomimo ich zapowia-dania, jak wynika z informacji upt. Kę-dzierzyn-Koźle 2, są zawieszone od dnia 20.08.1977 z powodu braku personelu. Dla-tego też rysunki datowników wykonane są bez kalendarza.

Będące w użyciu na terenie tej dy-rekcji nieme stemple ambulansowe maję literę „R" o jednakowym kształcie i róż-nią się tylko szczegółami ksztaltu pozo-stałych liter.

Kilka ambulansów DOPT w Poznaniu używa identycznych stempli polecenia (rys. 59) „niemych". Ich nie różniące się od siebie wykonanie pozwala na przy-puszczenie, iż byty one wykonane na po-lecenie dyrekcji.

W datowniku ambulansu 406 relacji Krzyż-Kostrzyn jest błąd: zamiast Ko-strzyn jest Kostrzyń.

Wagon amb. 421 Poznań-Gdynia z da-townikiem typu „podkowa" (rys. 17, 18) używa erki z numerem ambulanni (rys. 65), a drugi (datownik rys. 15, 16) erki „niemej".

Datownik amb. 426 Poznań-Katowice W obydwu relacjach nie ma łącznika w nazwie trasy. Powinien istnieć jeszcze je-den datownik, gdyż - jak wynika z -roz-kładu jazdy - trasa obsługiwana jest przez dwa wagony.

DOPT Poznali

amb. Nr Tram ambulansu .Nr rys.

Kra,/t-Gorzów 1, 2, 59 Pomatk-Kotna 3. 4, co Kraya--Gorabss wikp. 5, 8, 61 Gorzów Vilky.-Krzy2 7 K rzy2-Kostrzyn Zielona Góra--N..41z 9, 10, BE Leszno-0st rów WIlcp. 11, 12, 63 Ostrów WIlcp.- -Częstochowa 13, 14, 64 Poznai.-Gdynia 15, 16, N, 18,

59, 66

Nr rys.

1, 2, Si 3. 1, 5, .6, 28, rg 7, S, M

29, N, 38

183

R »MB. Nr Nr

34

R 14MR. Nr jr4r

29 30

R1M4B, Nr Nr I.

35 34 35

R Arn1;.

37 38

A OZNAl<1

FRANLB. Nr AM6. R Nr

RKMB. Nr Nr

4

A., 8.9

36

DOAT

6OPT KATOWICE c.el.

27 ,28

07911POCZT 211 el

32

R A MB. Nr Nr_

R R

184

„przewinienia” popełnione Przez więź-niarkę i za takie uznane, przez władze obozowe, karano ją zakazem otrzymy-wania od rodziny paczek. Rodzinę po-wiadamiano o tym w ten sposób, że na liście, obok stempla cenzury, umieszczano pieczątkę następującej treści: „Paczki nie są więcej dozwolone" (fot. 9). Specjalną pieczątką przypominano, że „Należy do-kładnie przestrzegać przepisów regula-minu obozowego" (fot. 10).

Do listów wysyłanych przez więźniarki do rodziny cenzura obozowa wkładała (wykonane na powielaczu) różnego ro-dzaju informacje, zalecenia i zakazy, ale również — w wyjątkowych okazjach —zezwolenia. I tak np. choć w pierwszych latach istnienia obozu nie wolno było więźniarkom odbierać paczek, to w pew-nych okolicznościach takle jednorazowe zezwolenie wydawano. Taką okazją byla gwiazdka 1940 r. Do listów pisanych przez więźniarki wkładano kartę nastę-pującej treści: „Ja mogę na gwiazdkę i to w czasie od 15 do 20 grudnia 1940 r. otrzymać 1 kg paczuszkę (z artykułami żywnościowymi, używkami, 1 sweter). Je-śli by dla mnie wpłynęło więcej niż jedna paczka, nie będą mi one doręczo-ne, lecz skonfiskowane. Bez dokładnego adresu (nazwiska, numeru i bloku) pacz-ka nie będzie doręczona".

Inna kartka informowała, te: „Przesy-łanie listów poleconych, poleconych pa-czuszek, wartościowych listów, wartościo-wych paczek i przesyłek ekspresowych jest zabronione. Tylko zwyczajne listy i Paczki zostaną przyjmowane. Wszystko inne zostanie nadawcy zwrócone. Cen-zura pocztowa obozu koncentracyjnego Rayensbriick". Były jeszcze zakazy wy-syłania łatwo psujących się środków żyw-nościowych, owoców i świeżo pieczonego chleba, w ciepl:Jun okresie roku.

Należy podkreślić, że w obozie działał świetnie zorganizowany ruch oporu, któ-ry m.in. umożliwiał więźniarkom wysy-łanie listów do rodziny z pominięciem cenzury obozowej. 'Ułatwianie wspólwięż-

v,.:'.2

fot. 10

Markom bezpośredniego kontaktu z ich rodzinami miało ogromne znaczenie mo-ralne, podtrzymywało na duchu. Wysyłkę nielegalnej korespondencji do rodziny w kraju organizowano przy pomocy pol-skich robotników rolnych. Więźniarki pracujące w komandach fabrycznych na-wiązywały kontakty z miejscowymi ro-botnikami. Za ich pośrednictwem szła korespondencja do rodzin, docierały wia-domości o życiu w obozie, egzekucjach i operacjach doświadczalnych. Korzysta-no również z możliwości wrzucania listów bezpośrednio do skrzynek pocztowych, znajdujących się obok warsztatu lub fa-bryki, gdzie zatrudnione byty drużyny robocze więźniarek z Ravensbrack. Listy te w większości docierały do adresatów w okupowanej Polsce.

Wśród różnych przejawów samopomocy koleżeńskiej trzeba wymienić pisanie li-stów. Znajomość języka niemieckiego by-ła na ogól słaba, toteż w dniu pisania listów oczekiwały kolejki przed znający-mi ten język. Do listów potrzebne były znaczki pocztowe._ Więźniarki posiadające pieniądze w depozycie kupowały znaczki dla tych, którę pieniędzy nie miały. Była to bardzo rozpowszechniona pomoc, u-możliwiająca korespondencję prawie wszystkim.

Na zakończenie przypomnę, że 1 ma-ja br. minie 35 rocznica wyzwolenia obo-zu koncentracyjnego Rayensbrack.

Tą drogą pragnę podziękować bardzo serdecznie p. Klarze Żywickiej, byłej więźniarce polityc-nej obozu koncentra-cyjnego Ravensbrtick, za ofiarowanie mi zachowanej korespondencji obozowej dla opracowania niniejszego artykułu. Dzię-kuję również p. Łucji Remiszewskiej, przewodniczącej Klubu b. Więźniarek Po-litycznych Obozu Koncentracyjnego Ra-vensbriick przy Zarządzie Wojewódzkim Związku Bojowników o Wolność i De-mokrację w Poznaniu, za konsultację.

Olał Luckner Literatura

Wanda Kiedrzyńska. Ravensbrlick — ko-biecy obóz koncentracYJnY• ILsidżk. 1, Wiedza, warszawa Me.

185

.e, .3 . )1 I 2,7

424,-4

,f/twalbotOś.44';‚, "

Zśtf.YI r., e

ILE JESZCZE ZAGADEK KRYJE OBÓZ

KONCENTRACYJNY NA MAJDANKU?

O obozie koncentracyjnym na Majdanku wiemy z przekazów, które byty opubliko-wane w „Filateliście", już bardzo dużo. Mimo tej obszernej wiedzy — a są rów-nież i publikacje książkowe — wciąż jesz-cze pozostaje szereg pytań i wątpliwości, na które jeszcze nie potrafimy odpowie-dzieć,

fot. 1

Z •przekazów pisemnych wiemy, że o-bóz koncentracyjny na Majdanku miał sporą liczbę komand roboczych oraz pod-obozów. Z &u i jakich podobozów można byto wysyłać korespondencję? Jak do tej pory ujawniona jest jedna tylko korespon- dencja z podobozu DAW Z uwa- gi na to, że korespondencja ta jest ocen-zurowana stempelkiem „Postprgfer 1", i-dentycznym jaki stosowano w obozie, na-

- leży domniemywać, że listy z podobozów kierowane były do obozu macierzystego, tu cenzurowane i ekspediowane na pocz-tę. Taka praktyka stosowana była rbw-aież i w innych obozach koncentracyjnych jak np. 'podobóz Miinchen • ICZ Dachau (fot. I), z którego listy były kierowane da

' obozu macierzystego i stąd ekspediowane na pocztę. Podobna praktyka stosowana

fot. 2

była w podobozie Dora B-Z Buchenwald (fot. 2), z tym, że tu listy byty zaszyfro-wane przez podawanie utajonego krypto-nimu jak „I0 Sangenhausen" lub „Weimar -Buchenwald błock 103/17". Były również podobozy, które miały uprawnienia bez-pośredniego cenzurowania i ekspediowa-nia korespondencji więźniów. Jako przy-kład podaję -podobóz Lobositz xZ Plos-seriburg (fot. 3 i fot. 4) lub podobóz Ma-nowiee 1f2 Auschwitz (fot. 5), z których listy wysyłane były bezpośrednio. Podobo-zy te posiadały własną cenzurę.

Jaka praktyka była stosowana w obo-zie na Majdanku? Czy ktoś ze zbieraczy tego tematu — korespondencji obozów koncentracyjnych —może ujawnić posia-daną korespondencję z jakiegoś podobo-zu Majdanka?

Obóz na Majdanku charakteryzuje się również tynt, że był jedynym (znanym mi) obozem koncentracyjnym, z którego można bylo wysyłać korespondencję w ję-zyku polskim.

fot. 3

Jedyny list jaki mam w zbiorze wysłany do obozu — napisany jest w języku nie-mieckim. Czy pisanie listów do obozu w języku niemieckim było obowiązkowe czy też tolerowana była dowolność, tzn. pisa-nie listów w języku niemieckim i pol-skim?

Oto jeszcze jeden problem wymagający wspólnego wyjaśnienia. Przy okazji mu-szę polemizować ze sprostowaniem J. Da-nielskiego (Fiłatelista 24/78 r.). Stosowa-nie stempla cenzury „Zensiert" w obozie na Majdanku znane jest nie tylko z I.:, respondencji pisanych do obozu. Nie wiem na jakiej podstawie —' chyba tylko do-mysłu lub przypuszczenia — J. Danielski

185

fot.

dokonał sprostowania. Załączam korespon-dencję z obozu (fot. 6) ocenzurowaną stempelkiem „Zensiert" potwierdzającą moją tezę., ge w obozie na Majdanku by-ły stosowane dwa rodzaje stempli nelm,-

„ZeztsiertE i „Postpriifer”. O tym, że stempel „Zensiert" był w Obozie na Maj-danku powszechnie stosowany pisze rów-nież w książce „Niebo bez ptaków" str. 231 wyd." III 1975 r. — były więzień obozu na Majdanku Danuta Brzosko-Mę-

tot. s

dryk, cytują: „Na stole po lewej stronie od wejścia leżą rozrzucone listy dla więź-niów. Pisane przede wszystkim po polsku i niemiecku. Czerwony ołówek, nożyczki i stempel zensiert. Obok Strzępki wycię-tych lisków" — koniec cytatu. Ponieważ oba listy w moim zbiorze, pisane do obo-zu i z obozu datowane są z pierwszej 1 drugiej potowy września 1943 r, main pewność, że stempelek ten był stosowany przez cały wrzesień 1943 roku.

fot. S

Korespondencja z okresu późniejszego ma już potwierdzenia cenzury stempel-kicłrł „Postprtifer". Czy stempelek cenzu-ry „Zensiert" był pozostałością po Kriegs-gefangenenlagey (wcześniejsza nazwa obo- zu)? Czy znane jest wcześniejsze, od września 1943 r., jego stosowanie? Oto jeszcze jedna zagadka do rozwiązania. A może warto wspólnymi siłami pokusić się o kompleksową publikację o korespon-dencji z tego obozu?

Henryk FilIpow

t Z. Sierninski — Filatelista nr 7/1976 r. — Listy z filii obozu koneentroeyjneao no Mał- danku.

‚f. suipow — Filatelista nr 13/1976 r. —Kartki a majdanka ciąg dalszy.

II ZJAZD ZWIĄZKU SOCJALISTYCZNEJ MŁODZIEŻY POLSKIEJ

W dniach 28-30 kwietnia 1980 r, trwać będą obrady delegatów na II Zjazd ZSMP. Zjazd odbywać się będzie w War-szawie, w saki Kongresowej Pałacu Kul-tury i Nauki.

W masie trwania Zjazdu urząd pOCZ-lawy Warszawa PKiN będzie stemplować korespondencję wychodzącą datownikiem okolicznościowym, Zjazd.

Staraniem Młodzieżowej Agencji Wy-dawniczej RSW „Prasa-Książka-Ruch" zo-stanie zorganizowany w hallu na I piętrze

pokaz fragmentu zbioru Marka Nytko z Tarnowa —.Ruch młodzieżowy w fila-telistyce. Eksponowany fragment dotyczy odzwierciedlenia historii polskiego ruchu młodzieżowego na ‚polskich znakach pocz-towych.

Ten sam zbiór będzie pokazany w dniach 26.V.-1.VI. na dorocznym dwie-cle Prasy Młodzieżowej i Sportowej, któ-rego obchody w tym roku zorganizowane zostaną w Tarnowie przez Młodzieżową Agencję Wydawniczą i organizacje mło-dzieżowe woj. tarnowskiego.

187

Jubileusz pierwszego znaczka Dnia 8 maja 1980 roku upłynie 140 lat

od wprowadzenia do obiegu pierwszego znaczka pocztowego, jako dowodu ponie-sionej z góry opiaty za dostawę przesyłki pocztowej zgodnie z podanym adresem.

Z tej okazji otwarta zostanie W Lon-dynie, pod-patronatem FIP, Międzynaro-dowa Wystąwa Filatelistyczna „London 1980". Protektorat nad wystawą przyjęła królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II.

Druga wojna światowa przekreśliła w 1940 roku zapowiadaną wielką imprezę stulecia pierwszego znaczka. Jubileusz w i940 r. w ojczyźnie twórcy pierwszego znaczka pocztowego na świecie Rowlanda Hilla odbył się bardzo skromnie. Zorga-nizowano ' lokalną imprezę w Londynie, którą zapropagowano wydaniem 5 arku-sików winietek, przedstawiających pierw-szy znaczek, historyczny most na Tami-zie i pomnik zwycięstwa. Wpływ ze sprzedaży winietek przeznaczono wówczas na rzecz Czerwonego Krzyża. W dniu otwarcia wystawy stulecia (8.V.1940) prze-syłki stemplowano tuszem czerwonym, a w pozostałych dniach, do 14.V.1940, uży-wano do kasowania opłaty listów nada-nych na wystawie tuszu czarnego. Ówcze-sna seria jubileuszowa, składająca się z 8 znaczków, przedstawiała portrety kró-lowej Wiktorii, za której panowania wprowadzono ,,exarną pensówkę" (Black Panny) i króla Jerzego VI.

Jubileusz stulecia pierwszego znaczka na świecie upamiętniło wówczas specjal-nymi emisjami i stemplami kilkanaście krajów, jak: Argentyna — 1 blok, Bul-garia — 2 zn., Hurma — 1 zn., Estonia —4 zn., Agencje Bryt.: Tanger — 4 zn. i Maroko — 4 zn., Kuba — I zn. i 1 blok, Dominikana — 2 m., Gwatemala — 3 zn., Liberia — 8 zn., Meksyk — 10 zn., Por-tugalia — 8 m. i 1 blok, Nikaragua 3 zn., Salwador — 3.zn., Turcja — 4 m., Urugwaj — 4 zn.

W kilku krajach zorganizowano pokazy stulecia, które utrwalono okolicznościo-wymi kasownikami. Najwięcej takich pa-miątek pozostawiły poczty Czechosłowa-cji i Węgier. Z Czechosłowacji znane nam są stemple stulecia z miejscowości: Ho-razdovice, Josefov, Praha I (divubarwny), Pardubice (trójbarwny) i Sulice. Na Węg-rzech jubileusz stulecia w 1940 r. udoku-mentowały 3 stemple stosowane w kolo-rach: czarnym, czerwonym, zielonym i niebieskim.

Poczta Litwy na zorganizowanej w 1940 r. wystawie stulecia miała poza pamiąt-kowym stemplem także „erkę". Po jed-nym stemplu stosowały: Brazylia, Holan-dia i Szwecja. Przytoczyłem znane mi

pamiątki stulecia pierwszego znaczka, gdyż dość znaczna grupa filatelistów two-rzy na ten temat ciekawe zbiory. Inte-resują się nimi także kolekcjonerzy do-kumentacji historii poczty.

Zapowiadane dwa lata temu przez Po-cztę W. Brytanii bloki propagujące tego-roczną jubileuszową wystawę oczekiwane byly przez świat filatelistyczny z dużym zainteresowaniem. Sensacją był fakt, że najbardziej konserwatywna poczta ziarna-?a żelazne zasady wydając dnia 1.111.1978 r. pierwszy w swej historii blok. Kon-serwatywni na polu nieuznawania blo-ków Anglicy stracili przysłowiową zimną krew i wykupili cały nakład (2 miliony sztuk) w ciągu kilku dni. Największym zaskoczeniem było ujawnienie po kilku tygodniach różnych błędnodruków. Natu-ralnie, cena ich rosła z miesiąca na mie-siąc, szczególnie egzemplarzy z „defekta-mi druku". W połowie ub. roku ofero-wano w pismach angielskich egzemplarze z następującymi wadami druku:

— blok bez paska kontrolnego w cenie 20 funtów

— blok bez koloru złotego (brak głowy królowej) w cenie 1500 funtów

— blok nie ząbkowany (znane dotąd 2 egz.) w cenie 5000 funtów.

Dnia 24.X.1979 r. Poczta W. Brytanii wydała drugi z zapowiadanych bloków (p. „Filatelista" nr 2/801, Z tej emisji wy-plynęly na rynek rekordowe ilości błędów druku. Oto przykłady i żądane w stycz-niu br. przez kupców ceny:

— bez paska kontrolnego — 75 f. — bez koloru-żółtego — 125 f. — bez koloru złotego — 225 f. — bez koloru czerwonego — 595 f

— bez koloru niebieskiego — 950 f. — bez koloru kremowego — 995 f. — bez koloru zielonego — 1025 i — bez koloru brunatnego — 1050 f. — nie ząbkowany — 3200 f. — bez kolorów czarnego i żółtego —

7500 f.

Aż trudno uwierzyć w przypadkowość tylu błędów. Jubileuszową wystawę pro-paguje arkusik 12 winietek (na którego marginesie umieszczono uwagę, że nie można ich naklejać na stronie adresowej' listu), a także okładka zeszyciku znacz-ków (2X1 p. i maczek za 13 p.) z rysun-kiem wejścia na wystawę i napisem: Vi-sit the LONDON 1980 International Stamp Exhibition Earls Court 8-14 May 1980.

Trzeci blok wystawowy ukaże się w sprzedaży w 140 rocznicę emisji 1 znacz-ka — 6 maja. Cena jego wynosić będzie 75 pensów. Można go będzie nabyć w nie-ograniczonej ilości. Fachowcy twierdzą,

188

że w przyszłości najlepsze notowanie w katalogach osiągnie pierwszy bloczek wy-stawy, wydany w 1978 r.

Wystawa „LONDON 1980" wzbudziła duże zainteresowanie w świecie filatelis-tycznym. Zamówienia filatelistów na e-krany wystawowe dwukrotnie przekro-czyły możliwości organizatorów. Naj-większy tlok w czasie trwania imprezy przewiduje się w sali stoisk handlowych, gdzie kilkaset firm kupieckich i zarzą-dów pocztowych oferować będzie nowo-ści i przybory filatelistyczne. Przedsta-wicielstwa pocztowe niektórych krajów przygotowują okolicznościowe stemple,

które stosowane będą, na życzenie fila-telistów, na listach czy kartach. Będzie to w dosłownym brzmieniu jarmark fila-telistyczny, na który organizowane są zbiorowe wycieczki kolekcjonerów z róż-nych krajów. Wszystkie dni trwania wy-stawy (6-14.V.1980) przepełnione są kon-ferencjami i spotkaniami międzynarodo-wymi.

Znane są już nazwiska 35 jurorów (8 z władz FIP, 16 zagranicznych i 11 kra-jowych), którzy dokonana oceny 1400 wy-stawionych zbiorów. Z krajów socjalis-tycznych do jury zaproszony został przed-stawiciel ZSRR. Seria medali przeznaczo-na na wyróżnienia w klasach konkurso-wych badzie także w sprzedaży za cenę 400 £.

Gwarantami finansowymi i organiza-cyjnymi wystawy są następujące organi-zacje:

— Królewskie Stowarzyszenie Filateli-styczne, najstarsze w świecie, założone w 1869 r.

— Brytyjska Federacja Filatelistyczna, zawiązana w 1976 r.

— Towarzystwo Kupców 'Filatelistycz-nych, utworzone w 1947 r., i skupiające prawie 1000 firm z 65 krajów.

Narodowe Stowarzyszenie Filatelis-tyczne, założone w 1899 r. (znane z orga-nizacji wystaw STAMPEX),

— Stowarzyszenie Filatelistyczne w W. Brytanii, założone w 1955 r.

— Rada Ekspertów przy Dyrekcji Po-czty W. Brytanii, działająca od 1981 roku.

Fabian Bura

nowości JPOLSKIE 21 kwietnia 1945 r. w Moskwie zawarty

został przez Polski Rząd Tymczasowy i rząd ZSRR „Układ o przyjażni, pomocy wzajemnej i wspobracy powojennej".

Układ ten miał dla Polski bardzo wielkie znaczenie, byt wyrazem przełomu w sto-sunkach poisko-radzieckich i stanowi podstawę bezpieczeństwa Polski i jej gra-nic zachodnich na Odrze, i Nysie Łużyc-kiej.

Dla upamiętnienia 35 rocznicy podpi-sania tego historycznego Układu MiMs-

Carstwo Łączności w dniu 21.1V. br. wpro- _ wadzi do obiegu znaczek pocztowy o war-tości nominalnej 2,50 zł przedstawiający dwie pieczęcie z godłami PRL i ZSRR.

Znaczek zaprojektował .art. plastyk An-drzej Barecki; wydrukowano go wielo-barwną techniką offsetową w formacie 40,5X40,5 mm w nakładzie 6 mln sztuk. Arkusz sprzedażny zawierz 26 sztuk znaczków. W dniu wprowadzenia znacz-ka do obiegu znajdą się w sprzedaży koperty FOC opatrzone okolicznościowym datownikiem stosowanym w upt. War-szawa 1.

Kopertę i datownik zaprojektował rów-nież art. plastyk A. Barecki.

* Ministerstwo Łączności zapowiada

Wprowadzenie do obiegu w maju, nastę-pujących emisji:

1.V. — 1 znaczek wart. 2.50 zł upamięt-niający 75 rocznicę Rewolucji 1905 roku.

188

9.V. — ł znaczek wart. 2.50 zł — Dzień Zwycięstwa.

14.V. — 1 znaczek wart. 2 al — 25-lecie Układu Warszawskiego.

Omówienie tych emisji zamieścimy w następnych numerach.

22.V. — B znaczków serii Polskie wy-prawy naukowe (zapowiadaliśmy ją w nr 5).

Stemple okolicznościowe

od III. w Upt. Sochaczew 5 — stalego da-townika: Kolebka Chopina, Żelazowa Wola —Sochaczew 5.

31.111. w Upt. Poznań 1 — datownika: V Miz-~narodowy Konkurs kompozytorski (Pismo

14.1V.I). 14.1Y. w Upi. Pomad 9 — datowinica: 100.

rocznica pierwszego pobytu H. Sienkiewicza w Poznaniu (pismo z 14.1V.).

17.1V. w Upi. Pomad 1 — daMvinika: Kon-ar. Europejskie Stowarzyszenie Cza-su Wolnego i Rekreacji (pismo z 14.IV.).

1121V. w Upt. Szcmckek I — datownika: Dni Przyjazni t Kultury Obwodu Poltawsklego w Kmmlnisklem (pismo z 93V.).

sm w Upt. Elbląg 1 — datownika: III El-...kie Dni Przyjazni Polsko-Radzieckiej (Pi-smo z 15.1V.).

20.IV. w Upt. Otivizeim 5 (Muzeum) — da-townika: XXXV rocznica wyzwolenie obozu koncentracyjnego w oświecaniu , (pismo 4.11J).

21.IV. vi Upt. Kraków 44 — datownika: 110 rocznica urodzin W. Lenina, 30-lecie Muzeum Lenina w Kfakowle 1950-1000 (pismo a 4.1V.).

21.1V. w Upt. Wamzawa PION — datownika: III .Międzynarodowa Konferencjo Korozyjna RWPG (pismo z 31.111.).

21.IV. w Upt. Warszawa 1 — datownika: Doleś Olimpijczyka (plamo z 2531L).

12.19r.w lipt Reaków — datownika: 110 rocznica urodzin W. Leni. I otwarcie Domu Muzeum Leni. (pismo z 5.IV.).

22.13r. w Upt. Tarnobrzeg 4 — datownika: Zarząd MIędzyzakladowy TPPR K ZPS „Siar-kopol" — 11 tys. czionkw ',PPR (Pim. 2 21.IV.).,

cznica ogAt.cidrifY9'4't'a 1Prydn,'I'rfi k.' 4.V. w Upt. Warszawa 1 — datownika: Mię-

dzynarodowa Wystawa Filatekstyczna „Nor-wek 80".

z-M

S.V. urodzin • Mieczysława1'i'akói' S 1?=?Z'

IS O. r'"

5.V. w Upt. Warszawa I — datownika: Mię-dzynarodowa Wystawa Filatelistyczna London

B.V. w vat. Opole i — datownika: Swigto Trybuny Odrzańskiej awizie,. jej Czytelni-ków.

9.V. w Upt. Wrocław I — datownika: XXV Dni Wrocławia.

PV. w Upt. Ozorków i — datownika: Mao-dzietowa Wystawa Filatelistyczna „Juvenis VI".

IIILZiesradY.P/iunKi.:i;t9r7tZr Wvilk1P9.02t-r.29:it:"'%4P'. 11.V. w Vpt Wroclaw 51 — datownika: KOn-

gres Upowszechniania Kultury Plastycznej. 17.V. w Upt, Kraków — datownika: Na-

danie urzędowi pocztowemu Kraków 65 IM. Bratysławy.

18.V. w Upt. godł 1 — datownika: Indywi-dualne i Drużynowe Mistrzostwa Polski Senio- rów rmierce.

30.V. W Upt. Sanok 1 — datownika, 100 rocz-nica Gimnazjum I 1 Liceum w Sanoku im. Ko-misji Edukacji Narodowej.

1.1.n. w Upt. Tamów I — datownika: Swielo KsiaSki, Prasy MlodzieZowej i Sportowej.

•

nowości ZAGRANICZNE

ANDORA. Poczta francuska. BOŻEGO NARODZENIA Yr/- SM. — 1 znacz. „Zimowe SPA 12.11. — 2 znaczki ,35-le-Igrzyska Olimpijskie w Lake cle elfa na Wyspie": 20, 55 e

Placki": 1.80 fr (bieg namiar- (gra budynek klubu). akt).

ANDORA. Poczta hiszpan-ska. 28.X1.70 — 2 znaczki „Boże Narodzenie Mg": 8 pt (MMMI sante Coloma), 25 pl (fragment malowidła z k/4Mo-k).

ANGUILLA. 10.X11.79 — 4 znaczki ,,Międzynarodowa Wy-stawa Znaczków — London MW: 35 c (sala wystawowa). 50 c (gmach Wystawy),

zac 1.50

dol. (2 pierwsze zki *wia- ta), 2.50 dol. (nalepka wysta-wowa).

ARGENTYNA. 19.1111.79 — 1 znaczek„75-lecie mledzynaro- dowego Rotary Club”: 300 P (kula ziernika, emblemat).

AUSTRIA. 14.111. — Izna-czek „100-1.le Austriackiego Czerwonego Kropki": 2.50 sz (dawna t drosteJsoa nieco«).

LSRS. 3.X11.78 — 2 znaczki „Historyczne obiaty z Braty-stawy": 3 k. (L. Jonocho „Bratysiawa po 1787 r."). 3.00 lupo (wg ryciny WollOwej „BM-Wstawa ok. 1515 r.").

183/11.79 — 1 znaczek„Dzień mechoslowackiego znaczka”: I Ms (motyw Pragi I 4 stemple z Dnia Czechmlowackiego Znaczka z lat 1911, 1972, 1974, 1978).

15,1. — z znaczki do auto-matów: 2, 3 kos (kik cyfry

FALKLANDZKIE WYSPY. 25.11. — 8 Znaczków ,.delfi-ny": 3. 8. L II, 15, 23 P.

FILIPINY. 173111.79 1 zna- czek „Boże Naradzenie 1979, 30 s.

FRANCJA. 4.11. — I znaczek „Osi., Raoul Ubac": 3 fr (kompozycja imam).

— 1 czek z dopta-ta z cyklu „Sławni ludzie":

CESKOSLOVENSKO'

3"

CESKOSLOVENSKO

190

1.30 fr 4- 0.30 fr (arehitekt Eugene Viellet-le.Duc, por-tret).

14.11. — 1 znaczek„Olbrzy-my z pólziocy1k. 1.80 fr Olom na tle pary wielkolud?...

25.11. — 1 znacZek „Gastro-nomia francuska”: 0.90 fr (bu-fet z przekąskami).

GABON. 309/11.78 — I —Ma-mek „90 rocznica urodzin me-

ńydentą Republiki": 00 f (Pem. ik). GÓRNA WOLTA. X11.79 —

1 maczek „20-lecie linii ASE-CNA": (emblemat linii, bu-

21ild lotniska, samolot w lo-

GWINEA, Republika. 199/11. 79 — 7 znaczków" „Klub pił-karski Mafia PC, zdobywcą pucharu w piłkarskich mi-strzostwach Afryki MN": 1, k 5, 7, 8, O, 20 s (fragment gry i zdjęcia „z pucharem").

HISZPANIA. 89/1.78 — 1 znaczek„

w

50-lecie pierwszego znaczka Międzynarodowej Wy- stawy Filatelistycznej Bar- celonie”: 5 pt (reprodukcja znaczka z 1929 r.).

14.X1.79 — 2 znaczki „Boże Narodzenie 1979", 8, 19 pt (fragmenty kapitelu z kolum-ny w kościele w nue...

IRAK. 10.101.79 — 9 znaczki „Aktywność doświadczenie": N, 15, 25, 35 f.

JAMAJKA. 25.11. — 5 znacz-ków „100-lecie zależenia in-stytutu Jamajki": 5 c (dawny gmach Instytutu), 15 c (nowy

Carl gmacaAh),

braham.35 c (), ekran,

50 C 0(280braz

- wie), 75 C (sowa).

JAPONIA. 28.1. — 2 znaczki z cyklu „Piosenki japo/L.1de", obie piosenki umieszczone m w podrecznikach szkolnych z początku inietqcego stulecia,

mpoz tomy i autorzy teks- tów 50 yen (,.peizaż

dli"). zimowy»). yen (-gem ru-

JUGOSLAWIA. 11.11. — 2 znaczki „XIII. Zimowe Igrzy-ska Olimpijskie w Lake Pla-cid": 9.90 din. (jazda azybka na isitwaeh), 10 din. (bieg narciarski).

27.11. — I mamek „75-lecie Uniwersytetu w Belgrad He": 2 din. (gmach Uniwerlytetu).

KANADA. 23.1. — 1 znaczek „Archipelag arktyczny": 1L c (fragment mapy zaznaczo-

123iriVy,..wyzami _na Morzu

KOLUMBIA. 319(.79 — znaczek „Gen. Rafael Urliże LTribe 8 p (portret).

0981.19 — 1 znaczek lotu. „Turystyka": M p (kasztel San Fermat.° de Bocachica

Carmgenle). 189099 — 1mmcmli lotn.

„Turystyka", 7 08 (nad do--lywem Amazonki).

22.XI.79 — I znaczek „Akcja komunalna", 15 p (naiwne ma-larstwo obraz Leonora Alar- cen

KOMORY. 9.1. — 2 znaczki „Rzemoslo".• f (P1,06.), 100 f (lalka).

KOREASSKA REP. LUD. DEM. 0.1.311.70 — 5 znaczków i 3 bloki ,zimowe Igrzyska olimpijskie 1980": 10 jun (ja-zda parami na iyagrachg), kosio jUn

('4'X';"kinc)o, j4" j(tr'n' (bieg długi na nartach), 50 jun (1000 m kobiet — sylwy), blok 80 jun (taniec na lodzie), blok 10+201-30 jun (

(3 znacz.), bicia

90+50+80 Jun 3 KOSTARYKA. 19.1. — 2 zna-

bóki lotn. „Zalesianie Wyrę-w", 1, 3.40 dol. (stylizowa-

ne drzewo)- 7.I1. — 1 znaezek 'n okazji

50-lecia wprowadzenia nauk medycznych do oficjalnego programu nauczania: 10 col. (obraz Rembrandta „Lekcja anatomii dra Tulpa").

LIBIA, 31XL7B — 4 znaczki i 2 , bloki„igrzyska przed-olimpijskie Moskwa 1980”, 95 dh (jazda konna), CO db (rzut oszezepem). 115 Ole (bieg przez Plotki), o 180

150 ddh (plika

(lika notnożna

nal. blokip

bieg przez plotki). LUKSEMBURG. 5.111. — 2

znaczki „Budowle 1980", 0 f (budynek Archiwum Państwo-wego, dawniej szpital wojsko-wy), 8 f (ratusz w Ettelbruck)•

MALAWI. 23.11. — 4 zacz-ki 1 blok „m-lecie Rotary In-ternational": 5, 10, 20, 40 t

klubów), blok (wszystkie(emblematy

4 wartości). • MALI. 30.3f1.79 — 4 maczki

lotu. „Wielcy mistrzowie sza-chów": 100 f (D. Janowski), 140 f (A. A. Alochtn), 200 f (Sehlage), 300 f (E. Boleli, booń .

MALTA. 30.1. — 2 znaczki blok „Gobeliny flamandz-

kie", 2. B e (vm kartonów P. P. Rubensa). blok 500 (wg artysty maltailskiego O /CMI

MEKSYK. 3090.79 — I zna-czek lotu. „10-lecie pierwszego lądowania na Księżycu": 2.50p (rysunek Księżyca wg legendy Azteków).

MONAKO. I. — 5 znaczków serii obiegowej „Ks1425 Rad-nie! III": LIO, 1.30, 1.80, 1.80, 1.30 f, (portreaczt).

obie-gowej „Widoki t

ser pomni.

Miestwa"•. 0.70 fr (fragment Ogrodu Egzotycznego), 1.10 fr (Palec Sprawiedliwości), 1.. fr (pomnik Alberta / i Muzeum), 2.30 fr Kialeria Północna Pa-lami Książęcego).

I. — 4 znaczki na PrzMYlki ManOwe (kasowane W Czasie denku): nowy typ 4 poty m-ku — kasztan": 0.78 fr (Mos. nal, 0.99 fr (lato), 1.80 (1.- sian) 2.85 ft,. 0:1,31.)•

MOZAMBIK. 17.1/11.79 — znaczków „Psy domowe": 50c, 1.50, 3, 7.50, 12.50, 15 esc. (Psy różnych ras).

NIPER. 129010.73 — I zna-czek lotu. „20-lecie linii ASE-CNA": 150

NIGERIA. 12.XIL71 — 1 znczek .BI rocznica Komisji E-konomicznej ONZ do Spraw

lo Afryki", 10

n.- k (wnę11.).trze szkoty

tni.. w NORWEGIA. M.H. — 2 ma-

Cz. 400-legie Ligi Chrześci-jańskiej iodzieży Rin-1705-kiej"•. 1, 1.80 krn (emblematy chrześcijańskiego związkił dziewcząt I chrześCiłańskiego związku oklepców oraz kern-pozycje graficzne).

NOWA ZELANDIA. 7.11. —8 znaczków serii zbiorczej: 3 znacz. „125-lecie pierwszych znaczków Nowej Zelandii": iś cXS (na maczkach re-produkcje maczków z 1855 r. 1, 2 p, 1 sz). 1 znaczek „MO--lecie »atonia": 17 c (frag-menty Rotorua). 1 znaczek _Międzynarodowa konferencja poświęconaorchideom": 25 c (orchidee). 1 znaczek„Mi-strzostwa świata w oraniu”: 30 c (orka traktorem).

NRD. 5.11. — 2 znaczki „Z erze po czty NRD", 10 f (prze-azywanie beformaCJI przez

kabel bądź drogą radiokomu-nikacyjną, układanie kabla, intemputmik), 20 f (fale ultra-krótkie 1 telewizja).

— 8 maczków„Wybit-ne osobistości".• 5 f (Johann Wolfgang Daberainer), M f (FrMóric Jollot-Curie), 40 t (Johann Friedrich Naumann), 25 t (Alfred Wegener), 35 f (Carl von Clausewitz), 10 f (Helene Wciec!).

PORTUGALIA. AZORY. 2.1. — 2 znaczki I blok ..Pierwsze znaczki AKTÓW z IE. r.”, 4.50 esc (na znaczku rep). znacz-ka Portugalii 100 mis z 1888 r. z nadrukiem „Acores"), 19.50 esc (namaczku rept. znaczka Portugalii 100 mis z 1888 r. z nadrukiem „Aeoros"). blok 30 ele (z obu znaczkami).

PORTUGALIA. mADERA.2.1. — 2 znaczki 1 blok „Pierwsze maczki Madery z 1888 .", 0.50 esc (na znaczku repy. znaczka Portugalia.. rMs z itied r. z nadrukiem „Mad.-ra"), 19.50 zza (na maczku rena. znaczka Portugalii 100 mis z 1050 r. z nadrukiem „Madeira"), blok 30 mc (z obu znaczkami).

REDONDA. 20.X7I.79 — 4 znaczki i blok ..Role Nam. dzenie 1979", 8. 50. 90 c. 3 d... blok 4 dol. (muz. obmzów o tematyce bobonarodzenlowe1).

RWANDA. ..X11.79 — 1 blok..Bote ,Narodzenle 1979", blok 200 f (dwoje dzieci pod gaigalił drzewka świątecznego).

21.KH.79 — 8 znaczków „100--lecie śmierci sir ~landa Hilla": 20, M, M c, 3, 10, N, 80, 100 f (na każdym znaczku

191

reprodukcja dawnego znaezka kumujeeege na terytorium Rwandy oraz portret Hilla).

SRI LANKA. 27.511/.79 — 1 znaczek ,A0-lecie Rotary Club w Sri Lanka, 75-lecie Rotary International": MO r (ernbk-mat).

SZwAJCARM. 21.II. — znaczek serii obiegowej: 2.50f (tarcza zegara astronomiczne-go za ',BZY zegarowej w Bernie).

SZWECJA. 29.1. zesz~ 10 znaczkami (5 wzorów X

k 2 5

), „Zródla energii"; io 1.15 X (energia wiatru, b-

logiczna, Słońca, geotermicz-na, fal morskich).

SRODKOWOAFRYKANSKA REPUBLIKA. I. 4 macaki 1 blok „IW-lecie (mierzi sic Rowłanda B, 100, 150, 250 f, blok 500 (na znacz- kach reprodukcje dawnych parowozów, w prawgek gór-nych rogach znaczk w i W-lej portret rolla).

TRISTAN DA CUNHA. 18.11. — 4 znaczki t blok „Tristan da Cmliii w oazach malarza": 5, 10, 15, Weki. Roland Syenssona),20 p blok (wszystkie

a

4 wartości).

TUNEZJA. 25.5[11.70 — 4 maczki , Flara t fauna". W, 30, 10, 85 rn.

•

URUGWAJ. 25.51.1.79 — 1 znaczek Swlatowa Wysta- wa Telekommilmeyjna — Te-lecom 70, 10 p (stylizowana antena odbiorcza).

USA. 15.11. — 1 znaczek „Astronom matematyk Ben-jamin Banneker7( 15 C (PO, tret).

W. BRYTANIA. 30.1. — B znacz105hr „Nowe wartości se-rii obiegowej": 4, 12, 13 3/2, 17, 171, 75 p (portret królowe)).

ZAIR, 14 I. — 8 znaczków i blok „Lokomotywy": 50 s, 1.50, 5, 8, 50, 75 k, 1, 5 z, blok łO z (różne typy lokomotyw na przestrzmh lat).

CCL€1.----%~ INNI Tutenchamon w filatelistyce

Skarby 'Intenchamona mogło obejrzeć w ciągu ubieglych 4 lat ponad 8 milio-nów mieszkańców Stanów Zjednoczonych AP, dzięki temu, że Muzeum, Kairskie zorganizoWalo objazdową wystawę po 6 muzeach amerykańskich. Wystawa ta trafiła obecnie do Europy i przez połowę raku bieżącego będzie otwarta w kilku miastach RFN. Z tej okazji „Sammler--Dienst" zamieszcza artykuł o dokumen-tacji filatelistycznej władcy egipskiego XVIII dynastii.

Grobowiec Tutenchamona został odkry-ty w 1922 r. przez 'Howarda Cartera. W grobowcu znaleziono wiele bezcennych przedmiotów codziennego użytku i dziel sztuki oraz trumnę władcy w ogromnej szczerozłotej skrzyni. Znaczki i stemple, związane ze sztuką starożytnego Egiptu przedstawia N. Droste w numerze 3/80 „Sammler-Dienst".

(lila, Vadls, Philatelia?

Pod powyższym tytułem G. Marshall w nr 3/80 „Sammler-Dienst" snuje po-nure rozważania na temat filatelistyki w RFN. Autor stwierdza, że ceny nie-mieckich znaczków przedwojennych, a także znaczków RFN i Berlina Zachod-niego do 1960 r. podnoszą się systema-tycznie i sięgają już tak fantastycznych wysokości, że dla normalnego zbieracza uzupełnienie zbiorów staje się wyklu-czane. Natomiast od 1960 r. nakłady tak wzrosły, że trudno nawet uplynnić du-blety...

Wymagania, dotyczące stanu znaczków nie używanych tak wzrastają, że w bie-żącej produkcji tylko część znaczków na-daje się do zbiorów. Poczta podsyca dą-żenia do specjalizacji i spekulacji, wy-

dając zeszyciki znaczkowe, maczki w ar-kusikach, w rolkach, komplety roczni-ków z czarnodrukami, FDC. Koperty i karty pocztowe nie urzędowego nakładu, (w RFN można zamówić wydrukowanie znaczków pocztowych na prywatnych kartach i kopertach) mnożą się, nie bez względu na zysk.

Pomyślmy o młodzieży i zastanówmy się, do czego dojdziemy — pisze autor i przeciwstawia temu stanowi zdrową po-litykę emisyjną Wenezueli, której poczta nie wydaje żadnych serii tematycznych, nie związanych z własnym krajem, żad-nych znaczków z obrazami zagranicznych malarzy, ogranicza wydawanie bloków raz na kilka lat, wydaje rocznie kilka lub kilkanaście znaczków, be; spekulacji.

am

POLISH PHILATELIST ASSOCIATION IN UNITED BINDOM

— Stowarzyszenie Filatelistów Polskich w Zjednoczonym Królestwie.

W numerze 16/1979 naszego,pisma po-daliśmy i.n.forrnację o powstaniu w Lon-dynie nowego polonijnego stowarzyszenia filatelistycznego. Przepraszając, prostuje-my błąd drukarski w podanym w po-przedniej informacji nazwisku wicepre-zesa Stowarzyszenia, jest nim p. Marian S. S. Dąbrowski.

POLISH PHILATELIC SOCIETY OF CANADA'

Na terenie Kanady w miejscowości Van-couver działa od szeregu lat Polskie To-warzysinvo Filatelistyczne, któremu prze-wodniczy p. Józef Podejko.

Towarzystwo posiada własny organ pod nazwą „Hejnał" ukazujący się sporadycz-nie, w miarę „możliwości finansowych i redakcyjnych. Czasopismo jest wydawane na pięknym kredowanym papierze z licz-

192

191119II8FICIA

nymi ilustracjami. Dotychczas ukazały się: nr 1 za styczeń 1971 r, nr 2 za ma-rzec 1972 r, nr 3 za marzec 1973 T., nr 4 za październik 1974 r„ nr 5 za grudzień 1975 i nr 6 za czerwiec 1977 s. W przy-gotowaniu znajduje się nr 7. Na treść czasopisma redagowanego w jęz. polskim i angielskim składają się informacje z ży-cia Towarzystwa, sprawozdania z wystaw filatelistycznych oraz artykuły fachowe. Towarzystwo organizuje wiosną 1980 ro-ku doroczną Wystawę Filatelistyczną.

TA, ii Qw.,00. BRAT NIE TYLKO Z NAZWY

We wrześniu 1949 r. ukazał się w Bel-gradzie pierwszy numer miesięcznika „Fi-latelista", organu Związku Filatelistów Serbii. Bratniemu czasopismu „stuknęło" więc 30 lat. Z okazji jubileuszu myt. Beo-grad stosował stempel okolicznościowy z emblematem Związku i tekstem: 30 go-dina casopisa S. F. Srbije „Filatelista". Na pamiątkowej kopercie przedstawiono winietę tytułową 1. numeru czasopisma, znaczek F. R. Jugosławii z herbem Ser-bii i okolicznościowe napisy.

„Filatelista" życzy „Filateliście" samych udanych numerów, a kolegom z redakcji wiele zadowolenia ze swej pracy.

Wk

REWELACJA W NRD

Rewelacją wystawy filatelistycznej „DOR 79" był list polecony ofrankowany dwoma nie ząbkowanymi czworoblokarni znaczków emisji drezdetiskiej dla Sakso-nii Wschodniej (ówczesna radziecka stre-fa okupacyjna) z roku 1945 wystawiony w zbiorze Gurta Rossberga. Każdy z tych czworobloków pochodzi z innego nakładu, przy czym żaden w tej Postaci nie był

dotychczas znany na liście. Warto dodać, że odmiana czarnozielona, a taki jest•je-den z omawianych czworobloków, należy do najrzadszych pozycji wśród powojen-nych znaczków na obszarze obu państw niemieckich: ukazała się w nakładzie 1000 szt, Na fot, — unikalny list, Z infor-macji, jakie się na ten temat ukazały wynika, że ma on na odwrocie stempel odbiorczy, przeszedł więc normalną dro-gę pocztową, chociaż sposób ofrankowa-nia oraz nadpłata 6 fen. ponad ówczesną taryfę wskazuje, że sporządzono tę ca-łość w celach filatelistyoznych.

POCZTA CSRS ZNISZCZYLA BLOK WYSTAWY PRASKIEJ

22.X.79 r. w obecności komisji z udzia-łem przedstawicieli poczty i związku fila-telistów, zniszczono w Czechosłowacji 312.828 szt. bloków wysłanych z okazji SWF „Praga 78" pt. „30 rocznica Zwy-cięstwa Lutowego". Blok ten sprze-dawany był wyłącznie na podstawie .bi-letów wstępu po 10 koron. W abonamen-cie dostarczono go tylko po 1 egz.jakże łącznie z biletem wstępu.

NAJBRZYDSZY ZNACZEK ROKU

Filateliści austriaccy wybierają w an-kiecie czasopisma „Dia Briełmarke" nie tylko najładniejszy, ale także... najbrzyd-szy znaczek roku. Wątpliwy laur za rok 1978 uzyskał znaczek upamiętniający IX Kongres w sprawie betonu: Na drugim miejscu uplasował się znaczek z okazji 1100-lecia miasta Villach.

USA: 87,7 MLN DOLAROW ZA NOWOŚCI

Około miliona Amerykanów abonuje znaczki, przede wszystkim nowości włas-nego kraju. Jak poinformowała poczta USA, w roku 1978 sprzedano do celów kolekcjonerskich 670 mln znaczków za 87,7 mln dolarów. Były to przede wszyst-kim znaczki okolicznościowe. Warto w tym miejscu przypomnieć, że Ameryka-nie lubują się w zbieraniu tych samych znaczków na różnych kopertach, z róż-nymi stemplami itp.

193

MIBTRZOSTWA EUROPY JUNIOROW

W dniach 1-3 lutego br. upt. Hani-marstrand w Szwecji stosował okolicz-nościowy datownik z rysunkiem pędzą-cego saneczkarza, z okazji odbywających się tam Mistrzostw Europy Juniorów w tej dyscyplinie sportu.

NOWE CAŁOSTKI AUSTRIACKIE

Poczta austriacka wydała kolejną, 154. serię kart pocztowych do obrotu wewnę-trznego z wydrukowanym znakiem opłaty 2,50 sa. z serii obiegowej — widoki Austrii. Seria składa się z 24 kart, każda ma ilustrację przedstawiającą inną miej-scowość. Większość z nich ma nakład

• po 10 tys. sztuk, 5 wzorów po 20 tys. sztuk, a jedynie całostka propagująca MWF „WIPA 81" — 40 tys. sztuk.

SEMMIMILLENIUM GOTZA VON BERLICIUNGENA

500 rocznicę urodzin Wiza von Berli-chingena (1480-1562), rycerza niemieckie-go z Frankonii„jednego z dowódców w wojnie chłopskiej 1525 roku, a zarazem postaci przedstawianej w literaturze pięk-nej, upamiętniła poczta RFN stosowa-niem 10.1.1980 r. kasowników okoliczno-ściowych w upt. 7109 Jaksthausen I i 6951 Neckarzimmern. (.)

OZDOBNY DATOWNIK MADRYTU

Oddział służby -filatelistycznej Dyrekcji Poczty i Telekomunikacji w Madrycie stosuje interesujący datownik ozdobny z rysunkiem dyliżansu pocztowego. wk

CZYTEINICY7'-~ Pan Andrzej Baranowski z Lublina in-

formuje, że datownik dwuobrączkowy A.K. na BARYKADACH stosowany przez pocztę powstańczą 1944 r. w Warszawie (typ 15 wg zestawienia Tadeusza 'Gry-żewskiego w pracy „Harcerska Poczta Po-lowa Powstania Warszawskiego 1944 r.") znany jest z datą 19.8.1944, o jeden dzień wcześniejszą, niż byto to dotychczas wia-dome.

Czytelnik zwraca się z apelem dr, zbie-

raczy, Mających w swych zbiorach listy pomży powstańczej o sprawdzenie dat i opublikowanie informacji, odrażających okresy stosowania stempki poczty pow-stańczej.

W opublikowanej w nr Oo liscie nagrodzo-nych złotymi honorowymi " odznakami PZF w r. 1979, otrzymanej z Z. Gl. PZF, pominięte zostaiy 4 nazwiska Kolegów z OrSzczeoin. 80 to:

locja Szufranowiez. Jadwiga Tchórzewska, Edward Weikert, Bronisław Wróbel.

1 Ogłoszenia Wymienię: malarstwo, kos-

m«, Kennedy, Kopernik czy-ste niepodklejone za takle sa-nte: Australii, Anglii, Nowej Zelandii, USA, Belgii,

Chester Milanowski, Hoz 112, Garfield, N.J. 07025 USA. (D-77)

Kupię koperty 6 obiegu DOCztowego polskich „wypraw krylowych" i antarktycznych. radem.. Kumrca, ul. Retman-alta 3 ni 7, 60.554 Poema.

(D-26) Sprzedam kompletny zbiór

wystawowy ONZ New York Genewa, maczki, Moki, ciao-arki, PDC, tet pojedyncze rnaczki, FDC. Sprzedam kora-Pletny zbiór PRL 1.45-79 zna-end, bloki, arkusiki, FDC, tez pojyncze mrle, FDC. Ta- deu

edsz Babiak, Płaz Młodej

Gwardii MUL 61-731 Poznań. (D-27)

ty, PDC Watykanu. Janina wajdeloty 404.1, Lu-

blin. (D-M)

Arkuss 999a, sprzedani. Ar- kusz 490a, po cenie umownej, 1007A/1011A, kupię. Sopot, teL 51-13-04. (X-20)

„FILATOL" przylepie odej-mowalnie bezzladowo znaczki hawidy. Waleher, skrytka 275, 90-950 Łódź. <F-184)

Kupię klasery jublieninowe — znaczki pocztowe PRL, Tom VI. Tomam siewie!, Zlata Zlotu 2P1 m 12, 25415 Kielce. (F-8)

Kuplę wydania tematu Jan Paweł II, noworol ONZ. Z451-slaw Kalinowski. IIT-Ing

(F-21)

Kupie amorki .ySte, przed-stawiające różnego rodzaju

Ppolowanie oraz pochodne wa-lory. Leszek Borne, ul. awiz DR m 4, 110-916 Poznań. (F-22)

Muzyka, komunikacja, Dzień Znaczka, wystawy — caloatki kasowniki odstapig, kuplę ma-sówką CSRS, Francji, Kokow-

ski, liowidskłego 17,324,

Sprzedam lub wymienią zbiór Znaczków PRL, ZSRR. Barbara Bizmiey, ul. Duni-kowskiego 92 m 12, 70-123 Szczecin. (F-24)

Nawlaie wyrniallę Illatelis-tyczną temat (sport, malar-stwo. lotnictwo, filatellatyka) — Język <a, r. n, p). Jurecz-ko, Prokopa 8:611, 41-902 Sy- tom (F-24)

Poszukuję arkusiki sub-skrypcji i kasowane znaczki ZSRR do 1960 r. Albin Sikora, 38-600 Krosno, skrytka 54.

(F-20)

Nie stemplowane znaczki PMW, PRL, Francji, Chin, flora. fauna — kupię. Reflek-tuję nazbiory. Milosa, Te-analna 17%9, 92-500 Elbląg.

(F-51) Kuplę ostemplowania pWJS,

ONZ, Bliskiego Wschodu. Ka-amie, skrytka 72, 65.958 Zie- lona Góra. (F-33)

zbieram monety. Mars111; 3948-11.

194

MARŁ dr IdIEF MACHOWSKI

Dnia 18 lutego 1980 r. zmani w Kra-kowie Członek Honorowy Polskiego Związku Filatelistów dr praw Józef Ma-chowski, człowiek wielce zasłużony dla filatelistyki polskiej.

Urodził się 20 grudnia 1890 r. w Czar-Mowcach, gdzie ukończył gimnazjum, a potem Wydział Prawa w Wiedniu.

W I wojnie brał udział jako kapitan w sztabie artylerii, a potem w Wojsku Polskim w stopniu majora sztabu arty-lerii. Po wojnie i plebiscytach na Sląsku osiedlił się w Chorzowie, gdzie pracował jako prokurent Zjednoczenia kopalni „Ro-bur". Tam też związał się z polskim ru-chem filatelistycznym w latach 1921--1939. Zainteresował się tematyką sło-wiańską, kompletując znaczki tych kra-jów. Szczególnie jednak bliskie Mu byty znaki polskie. W pracy publicystycznej zajmował się zagadnieniami teoretyczny-mi i opracował obszernie dział wydań tzw. ministerialnych 1924-25.

W latach II wojny światowej współ-pracował w Krakowie ze Stanisławem Miksteinem, interesując się wyłącznie za-gadnieniami teoretyczno - badawczymi w filatelistyce. Z tego okresu znane są Jego opracowania: „Co to jest znaczek pocz-towy" — „Nakłady i odmiany druków, form i wydań".

Po wyzwoleniu kontynuował badania nad wydaniem „Goznak", którym zaj-mował się szczególnie rpo śmierci St. Mik-steina. Cennym opracowaniem byty także znaki urzędowe, doplaty„,Port .Gdańsk", plebiscyty śląskie. Wiele z tych opraco-wań znalazło się w pracy zbiorowej „Pol-skie Znaki Pocztowe", której był współ-autorem.

Rezultatem wieloletniej pracy dr.J.Ma-chowskiego jest wydanie drukiem Kata-logu Poczt Jenieckich Obozów, w ładnej szacie graficznej z barwnymi ilustracja-mi i reprodukcjami grafiki obozowej. Nie od rzeczy będzie tu wspomnieć, że z okupacyjną pracą podziemną był szcze-gólnie związany. W Jego mieszkaniu przy ul. Floriańskiej 4 — odbywaly się tajne komplety nauczania Wydziału Pra-wa Uniwersytetu Jagiellońskiego, u Niego znajdowały pomoc rzeczową rodziny pro-fesorów, czego nie pominięto w opraco-waniu 600-lecia Uniwersytetu w 1964 r.

Dr Machowski prace swoje publikował m in. i na lamach „Filatelisty". Pisał także wiele do polskiej prasy filatelis-tycznej w Anglii, Stanach Zjednoczonych i Australii, ucząc i propagując polską filatelistykę. Brat udział w imprezach . i wystawach różnego szczebla, jako sę-dzia i współorganizator, w imprezach 400-lecia Poczty Polskiej, 85-lecia Ruchu Filatelistycznego, 75-lecia Ruchu Filate-listycznego, wystawach „Polska 60", Le-nin i Jego idea 1962 — Warszawa, „Ja-gellonica .64", monografii ,Krakowski Ruch Filatelistyczny".

Za prace autorskie wyróżniony był Me-dalem za Zaslugi dla Rozwoju Publikacji Filatelistycznych.

Ostatnie dziesięć lat był zmożony nie-uleczalną chorobą, trzy ostatnie przykuty do loża i utrzymujący kontakt z filateli-styką przez przyjaciół stale go odwiedza-jących.

Zasłużył sig dobrze dla sprawy polskiej filatelistyki, której poświęcił wiele lat swego życia.

Polski Ruch filatelistyczny poniósł Me-powetowaną stratę. Niechaj pamięć o Nim trwa. Cześć Jego Pamięci!

II enrs k romeowie.

Redaguje zespół: Fabian Bura, Wieslawa Itawacka (redaktor naczelny). Andrzej Myślicki, J. .kigmaw Piakut, Jamo. Rat.° (p.o. sekretarza redakcji). Ceza, Rudzinski, ZygmttnE Szynsanski.

Adres Redakcji: ul. Widok 0, 00-00 Warszawa, tel. 27-30-li, Ailykutów nie zamówionych Redakcja nie zwraca.

Wydawca: saw „Prasa-Ksiązke-Ruch" — Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, ul. Koszyko-wa 6a, 00-564 Warszawa. Telefony: 28,9-70. 2141-29. ocioszecie przyjmuje: Biuro Ocalamy Prasowej i Propagandy, ul. Mokotowska 5 m 6, 11 p., 00-610 Marnawa, telefon 96-91-90, konto NBP 15 O/M Warszawa, nr 1153491919-1W-11.

Cena ,ogioszen, 10 zt za stewo w ogłoszeniach drobnych. Cena prenumeraty krajowej: kwartalnie — 48 al, pólrocrnie — 96 W. rocznie — 192 zl. Prenumeratę na kraj przyjmują oddziały Centrali Kolportażu Prasy i Wydawnictw RSW

sPrasa-XSIWka-Ruch" oraz urzędy pocztowe i doreczyciele w terminach: do 2.9.X1. na I kwar-tał, I pół rocze roku następnego 1 cały rok; do 10 każdego Miesiąca poprzedZającego Okres prenumeraty na pozostałe okreSy roku.

Jednostki gospodarki uspolacznionei, instyincie. organizacje społeczno-polityczne w miel-scossoSciarh. w których nic ma oddziałów RSW „Praw-X51091.-Rucho, oraz prenumeratorzy indywidualni zamawiają prenumerat, w urzędach poertowych lub doręczycieli.

Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granicę. w terminach jak dla prenumeraty kratowej, przyjmuje IlMar „Praw-Raiążka-Ttuchs, Centrala - Kolportażu Prasy Wydawnictw. ul. To- warowa 28, oe-sso marszawa, konto NBP XV O'Warszawa, nr 1155-201049-139-11. Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granice jest azotowi od prenumeraty krajowej o 50% dla zlecenio-dawców indywidualnych i o 100% dla zlecających Instytucji 1 zakładów pracy.

Egzemplarze zdezaktualizowane, na uprzednie pisemne zamówienie wysyła CMPIW, 00-837 Warszawa, ul. Towarowa U.

Nakład 10,617. ObjetoSó 11.1. ark. Format BS. Papier ilustr. y kl., 70 g., 10X100. RSW kaid. Graf. W-wa, ul. srebrna 16, zarn. 108-60/0. 0-39. j1,131,1{$ 33959.