Ewolucja metodEwolucja metod wyjaśnianiawyjaśniania

Katarzyna KosKatarzyna Kos

FalsyfikacjonizmFalsyfikacjonizm

wywodzi się od słowa „falsyfikacja” (wywodzi się od słowa „falsyfikacja” (z łac. falsum – fałszz łac. falsum – fałsz) )

zbiór procedur metodologicznych, które w opinii autorów zbiór procedur metodologicznych, które w opinii autorów tego stanowiska, chcący przyczynić się do rozwoju tego stanowiska, chcący przyczynić się do rozwoju wiedzy naukowej badacz musi stosować. wiedzy naukowej badacz musi stosować.

Osią tego ujęcia jest przekonanie, że dla teorii Osią tego ujęcia jest przekonanie, że dla teorii naukowych nie należy szukać potwierdzenia (weryfikacji) naukowych nie należy szukać potwierdzenia (weryfikacji) lecz kontrprzypadków, mogących badanej teorii lecz kontrprzypadków, mogących badanej teorii zaprzeczyć.zaprzeczyć.

Karl PopperKarl Popper

Idea falsyfikacjiIdea falsyfikacji

Falsyfikacjonalista sądzi, że obserwacja Falsyfikacjonalista sądzi, że obserwacja znajduje się pod kierownictwem teorii i że ją znajduje się pod kierownictwem teorii i że ją zakłada. Odrzuca przekonanie, że przy użyciu zakłada. Odrzuca przekonanie, że przy użyciu danych obserwacyjnych można udowodnić danych obserwacyjnych można udowodnić prawdziwość teorii.prawdziwość teorii.

Po sformułowaniu teorii należy je poddawać Po sformułowaniu teorii należy je poddawać procedurze sprawdzania przez obserwację i procedurze sprawdzania przez obserwację i eksperymenty. Teorie, które nie podołają eksperymenty. Teorie, które nie podołają próbom obserwacji i eksperytmentów, należy próbom obserwacji i eksperytmentów, należy odrzucić i zastąpić innymi spekulatywnymi odrzucić i zastąpić innymi spekulatywnymi domysłami.domysłami.

Argument logiczny na rzecz Argument logiczny na rzecz falsyfikacjonalizmufalsyfikacjonalizmu

Według falsyfikacjonalisty można wykazać, że niektóre teorie są Według falsyfikacjonalisty można wykazać, że niektóre teorie są fałszywe; można to uczynić przy użyciu wyników obserwacji i fałszywe; można to uczynić przy użyciu wyników obserwacji i eksperymentów.eksperymentów.

PrzykładPrzykład

„„Nieczarny kruk został zaobserwowany w miejscu Nieczarny kruk został zaobserwowany w miejscu xx i czasie i czasie tt”.”.

RozumowanieRozumowanie

PrzesłankaPrzesłanka Nieczarny kruk został Nieczarny kruk został zaobserwowany w miejscu x i zaobserwowany w miejscu x i czasie tczasie t

WniosekWniosek Nie wszystkie kruki są czarneNie wszystkie kruki są czarne

Falsyfikowalność jako kryterium Falsyfikowalność jako kryterium naukowości teoriinaukowości teorii

Falsyfikacjonista rozumie naukę, jako zbiór hipotez, które stawia się na Falsyfikacjonista rozumie naukę, jako zbiór hipotez, które stawia się na próbę po to, aby prawidłowo opisać lub wyjaśnić zachowanie pewnego próbę po to, aby prawidłowo opisać lub wyjaśnić zachowanie pewnego aspektu wszechświataaspektu wszechświata.

Fundamentalny warunekFundamentalny warunekJeżeli hipoteza pragnie być elementem wiedzy naukowej musi być Jeżeli hipoteza pragnie być elementem wiedzy naukowej musi być falsyfikowalnafalsyfikowalna.

Przykład zdania, które jest falsyfikowalnePrzykład zdania, które jest falsyfikowalne

Deszcz nigdy nie pada w środy.Deszcz nigdy nie pada w środy.

Przykłady zdań, które nie są falsyfikowalnePrzykłady zdań, które nie są falsyfikowalne

Pada albo nie pada.Pada albo nie pada.

Może spotkać cię szczęście w zakładach sportowych.Może spotkać cię szczęście w zakładach sportowych.

Stopnie falsyfikacji, jasności i precyzjiStopnie falsyfikacji, jasności i precyzji

Dobra teoria naukowa lub prawo jest falsyfikowalne dlatego, że stwierdza Dobra teoria naukowa lub prawo jest falsyfikowalne dlatego, że stwierdza coś określonego o świecie. Dla falsyfikacjonisty znaczy to, że im bardziej coś określonego o świecie. Dla falsyfikacjonisty znaczy to, że im bardziej falsyfikowalna jest teoria, tym jest lepsza.falsyfikowalna jest teoria, tym jest lepsza.

Bardzo dobra teoria to taka, która zawiera twierdzenie o świecie o bardzo Bardzo dobra teoria to taka, która zawiera twierdzenie o świecie o bardzo dużym zasięgu, która dzięki temu jest falsyfikowalna w wysokim stopniu i dużym zasięgu, która dzięki temu jest falsyfikowalna w wysokim stopniu i która zarazem nie ulega falsyfikacji, ilekroć poddawana jest sprawdzaniu.która zarazem nie ulega falsyfikacji, ilekroć poddawana jest sprawdzaniu.

Przykład (dwa prawa)Przykład (dwa prawa)a) Mars porusza się po elipsie wokół Słońca.a) Mars porusza się po elipsie wokół Słońca.b) Wszystkie planety poruszają się po b) Wszystkie planety poruszają się po

elipsach elipsach wokół Słońca. wokół Słońca.

KonkluzjaKonkluzjaPrawo (b), jako element wiedzy naukowej ma status wyższy niż prawo (a). Prawo (b) Prawo (b), jako element wiedzy naukowej ma status wyższy niż prawo (a). Prawo (b) mówi nam wszystko to, co mówi prawo (a), a także dużo rzeczy poza tym.mówi nam wszystko to, co mówi prawo (a), a także dużo rzeczy poza tym.

Falsyfikacjonizm i postępFalsyfikacjonizm i postęp

Postęp w nauce rozumiany przez falsyfikacjonistę.Postęp w nauce rozumiany przez falsyfikacjonistę. Nauka wychodzi od problemów związanych z wyjaśnianiem Nauka wychodzi od problemów związanych z wyjaśnianiem zachowania pewnych aspektów świata. Uczeni proponują zachowania pewnych aspektów świata. Uczeni proponują falsyfikowalne hipotezy, jako rozwiązanie problemu. Niektóre z nich falsyfikowalne hipotezy, jako rozwiązanie problemu. Niektóre z nich ulegną szybkiej eliminacji. Inne mogą okazać się lepsze.ulegną szybkiej eliminacji. Inne mogą okazać się lepsze.

Gdy pewna hipoteza ulegnie falsyfikacji, pojawia się nowy problem Gdy pewna hipoteza ulegnie falsyfikacji, pojawia się nowy problem domagający się nowych hipotez, po których nastąpią nowe domagający się nowych hipotez, po których nastąpią nowe sprawdziany i krytyka. W ten sposób ów proces ciagnie się w sprawdziany i krytyka. W ten sposób ów proces ciagnie się w nieskończoność.nieskończoność.

Nigdy nie można powiedzieć o teorii, że jest prawdziwa, choćby Nigdy nie można powiedzieć o teorii, że jest prawdziwa, choćby bardzo dobrze sprawowała się w sprawdzianach, ale o pewnej teorii bardzo dobrze sprawowała się w sprawdzianach, ale o pewnej teorii można powiedzieć, że jest lepsza od innej,jeżeli przeszła można powiedzieć, że jest lepsza od innej,jeżeli przeszła sprawdziany, które spowodowały obalenie poprzednich teorii.sprawdziany, które spowodowały obalenie poprzednich teorii.

Falsyfikacjonizm i postępFalsyfikacjonizm i postęp

„„Nauka wychodzi od problemów”Nauka wychodzi od problemów”

PrzykładPrzykładDlaczego nietoperze potrafią latać w ciemnościach, skoro mają bardzo małe i słabe oczy?Dlaczego nietoperze potrafią latać w ciemnościach, skoro mają bardzo małe i słabe oczy?

Obserwacja ta jest problemem tylko w świetle teorii, że żywe organizmy „widzą” za pomocą oczuObserwacja ta jest problemem tylko w świetle teorii, że żywe organizmy „widzą” za pomocą oczu ..

Falsyfikacjonistyczna koncepcja postępu naukowego, jako przechodzenia Falsyfikacjonistyczna koncepcja postępu naukowego, jako przechodzenia od problemów do hipotez, następnie do ich krytyki, ich falsyfikacji i do od problemów do hipotez, następnie do ich krytyki, ich falsyfikacji i do nowych problemów.nowych problemów.

PrzykładPrzykład

Umiejętność latania nietoperzy.Umiejętność latania nietoperzy.

Względność stopni falsyfikowalnościWzględność stopni falsyfikowalności

Wyrafinowany falsyfikacjonalista stawia pytanie Wyrafinowany falsyfikacjonalista stawia pytanie „czy nowo „czy nowo zaproponowana teoria jest dobrą następczynią starej teorii?”zaproponowana teoria jest dobrą następczynią starej teorii?”

Nową teorię można zaakceptować, jako godną naukowego Nową teorię można zaakceptować, jako godną naukowego zainteresowania, jeżeli jest ona falsyfikowalna w stopniu zainteresowania, jeżeli jest ona falsyfikowalna w stopniu większym niż jej konkurentka, a zwłaszcza jeżeli przewiduje większym niż jej konkurentka, a zwłaszcza jeżeli przewiduje nowe rodzaje zjawisk, których nie przewiduje teoria nowe rodzaje zjawisk, których nie przewiduje teoria konkurencyjna.konkurencyjna.

Nie można podać definicji absolutnej miary falsyfikowalności, Nie można podać definicji absolutnej miary falsyfikowalności, ponieważ liczba potencjalnych falsyfikatorów zawsze będzie ponieważ liczba potencjalnych falsyfikatorów zawsze będzie nieskończona, natomiast można porównywać stopnie nieskończona, natomiast można porównywać stopnie falsyfikalności praw i teorii.falsyfikalności praw i teorii.

Względność stopni falsyfikowalnościWzględność stopni falsyfikowalności

PrzykładPrzykład

Twierdzenie:Twierdzenie:

„„Wszystkie pary ciał przyciagają się wzajemnie z siłą Wszystkie pary ciał przyciagają się wzajemnie z siłą odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości pomiędzy nimi’pomiędzy nimi’

jest falsyfikowalne w większym stopniu niż twierdzenie:jest falsyfikowalne w większym stopniu niż twierdzenie:

„„Planety Układu Słonecznego przyciagają się wzajemnie Planety Układu Słonecznego przyciagają się wzajemnie z siła odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości z siła odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości pomiędzy nimi”.pomiędzy nimi”.

Podnoszenie stopnia falsyfikowalności Podnoszenie stopnia falsyfikowalności i modyfikacje AD HOCi modyfikacje AD HOC

Modyfikacje AD HOC – modyfikacje w teorii, Modyfikacje AD HOC – modyfikacje w teorii, takie jak dołączenie dodatkowego postulatu lub takie jak dołączenie dodatkowego postulatu lub zmiana w jednym z już istniejących postulatów, zmiana w jednym z już istniejących postulatów, która nie posiada żadnych sprawdzalnych która nie posiada żadnych sprawdzalnych konsekwencji nie będących sprawdzalnymi konsekwencji nie będących sprawdzalnymi konsekwencjami teorii przed tą zmianą.konsekwencjami teorii przed tą zmianą.

PrzykładPrzykład

Teoria Teoria „(Każdy) Chleb jest pożywny”„(Każdy) Chleb jest pożywny”Teoria zmodyfikowana Teoria zmodyfikowana „(Każdy) Chleb, z wyjątkiem tego szczególnego „(Każdy) Chleb, z wyjątkiem tego szczególnego wypieku z wiadomej wioski francuskiej, jest pożywny” wypieku z wiadomej wioski francuskiej, jest pożywny”

Śmiała hipotezaŚmiała hipoteza

Hipoteza jest śmiała wówczas, jeżeli jest ona Hipoteza jest śmiała wówczas, jeżeli jest ona nieprawdopodobna w świetle ogólnego tła nieprawdopodobna w świetle ogólnego tła wiedzy danego okresu w rozwoju nauki.wiedzy danego okresu w rozwoju nauki.

Teoria astronomiczna Kopernika była śmiała Teoria astronomiczna Kopernika była śmiała w 1543 roku, ponieważ stała w sprzeczności w 1543 roku, ponieważ stała w sprzeczności z założeniem ogólnie przyjętej wiedzy, że z założeniem ogólnie przyjętej wiedzy, że Ziemia spoczywa w centrum Wszechświata.Ziemia spoczywa w centrum Wszechświata.

Dzisiaj teoria ta nie jest uważana za śmiałą.Dzisiaj teoria ta nie jest uważana za śmiałą.

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę