PROJEKT OKŁADKI Michał Jędrczak

PUBLIKACJA DOFINANSOWANA PRZEZ Komitet Badań Naukowych

ADJUSTACJA Ewa Dulna-Rak

SKŁAD KOMPUTEROWY Dariusz Górski

© COPYRIGHT BY Wydawnictwo NeritonWarszawa 2001

Rozprawy, eseje, artykuły i recenzje są przyjmowane do druku na podstawie re-cenzji specjalistów, również spoza Komitetu Redakcyjnego „Baroku” i Redakcji.

© ALL RIGHTS RESERVED. NO PART OF THIS PUBLICATION MAY BE REPRODUCED, STORED INA RETIEVAL SYSTEM, OR TRANSMITED, IN ANY FORM OF BY ANY MEANS WITHOUT THE PRIOR

PERMISSION OF THE PUBLISHER, WYDAWNICTWO Neriton

Zamówienia na pojedyncze numery lub stałą dostawę za zaliczeniem pocztowymprzyjmuje Wydawnictwo Neriton, Rynek Starego Miasta 20/31, 00–272 Warszawa

ISSN 1234–3233

Wydanie I, nakład 500 egz. 28 ark. wyd.

Ad Lectorem (Janusz Pelc) ............................................................................................................. 7

ROZPRAWY I ESEJE

Jadwiga Rytel (Warszawa) – JAN CHRYZOSTOM PASEK O WOJNIE .................................. 11

Wojciech Kriegseisen (Warszawa) – „KRZYWDA NAD WSZYSTKIE KRZYWDY– HIBERNA W POLSZCZE”. PROBLEM ŚWIADCZEŃ KLERU KATOLICKIEGONA WOJSKO RZECZYPOSPOLITEJ W DRUGIEJ POŁOWIE XVII I NAPOCZĄTKU XVIII WIEKU .................................................................................................. 19

Krzysztof Mikulski (Toruń) – KAZIMIERZ TEODOR JABŁONOWSKI HERBU PRUSIII ALIAS WILCZE KOSY, CZYLI Z DZIEJÓW WYSTĘPNYCH POCZYNAŃI NIESZCZEREJ SKRUCHY SZLACHECKIEGO GWAŁTOWNIKA Z DRUGIEJPOŁOWY XVII WIEKU ........................................................................................................ 39

Renata Ryba (Bielsko-Biała) – TRZY OBRAZY NIEWOLI TATARSKO-TURECKIEJW LITERATURZE XVII WIEKU ......................................................................................... 47

Barbara Przybyszewska-Jarmińska (Warszawa) – MOTYWY MILITARNE W MUZYCERELIGIJNEJ KASPRA FÖRSTERA JUNIORA .................................................................. 59

Maria Barłowska (Gliwice) – EKSCYTARZ CHODKIEWICZA W WOJNIE CHOCIMSKIEJWACŁAWA POTOCKIEGO. POWINOWACTWA LITERACKIE I RZECZYWISTE ....... 77

Dariusz Milewski (Warszawa) – KRYZYS WOJSKOWOŚCI POLSKIEJ NAPRZYKŁADZIE KAMPANII ŻWANIECKIEJ JANA KAZIMIERZA ................................ 95

Duc Ha Nguyen (Warszawa) – STAN I WYPOSAŻENIE WOJSK WIETNAMSKICHW XVII WIEKU NA PODSTAWIE RELACJI MISJONARZY I PODRÓŻNIKÓWEUROPEJSKICH ORAZ W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ WIETNAMSKICH ............................. 111

Bogusław Dybaś (Toruń) – INŻYNIER CZY ARCHITEKT? UWAGI O INŻYNIERACHWOJSKOWYCH W XVII-WIECZNEJ RZECZYPOSPOLITEJ ....................................... 137

Andrzej Łotysz (Warszawa) – ZAMEK W SUTKOWCACH NA TLE REFUGIALNYCHZAŁOŻEŃ OBRONNYCH NA PODOLU W POCZĄTKACH XVII WIEKUPROBLEMY REKONSTRUKCJI ........................................................................................ 153

Dariusz Kołodziejczyk (Warszawa) – O TURKACH W KAMIEŃCU RAZ JESZCZE– REFLEKSJE Z KWERENDY W BOLONII ..................................................................... 165

DYSKUSJE I PROBLEMY WOKÓŁ WYSTAW

Mariusz Smoliński (Warszawa) – PRZERAŹLIWE ECHO TRĄBY ŻAŁOSNEJ DOWIECZNOŚCI WZYWAJĄCEJ ŚMIERĆ W KULTURZE DAWNEJ POLSKI ODŚREDNIOWIECZA DO KOŃCA XVIII WIEKU. Zamek Królewski w Warszawie,15 grudnia 2000 – 15 kwietnia 2001 r. ................................................................................ 177

SPIS TREŚCI

INEDITA I PROBLEMY INEDITÓW

Mirosław Nagielski (Warszawa) – OBLĘŻENIE KAMIEŃCA PODOLSKIEGO PRZEZSIŁY KOZACKO-TATARSKIE W MAJU 1651 ROKU ..................................................... 185

RECENZJE I NOTY

Danuta Künstler-Langner, CZŁOWIEK I CIERPIENIE W POEZJI POLSKIEGOBAROKU (Jacek Głażewski) ............................................................................................... 213

Alina Nowicka-Jeżowa, JAN ANDRZEJ MORSZTYN I GIAMBATTISTA MARINO.DIALOG POETÓW EUROPEJSKIEGO BAROKU; MORSZTYN E MARINO.UN DIALOGO POETICO DELL’EUROPA BAROCCA (Marek Prejs) ........................... 217

INSPIRACJE PLATOŃSKIE LITERATURY STAROPOLSKIEJ (Magdalena Piskała) ........ 220WĄTKI NEOSTOICKIE W LITERATURZE POLSKIEGO RENESANSU I BAROKU

(Małgorzata Duch) ............................................................................................................... 223CZASY POTOPU SZWEDZKIEGO W LITERATURZE POLSKIEJ, red. R. Ocieczek,

przy współudziale B. Mazurkowej (Monika Kucharczyk) ................................................ 227Andrzej Karpiński, W WALCE Z NIEWIDZIALNYM WROGIEM, EPIDEMIE

CHORÓB ZAKAŹNYCH W RZECZYPOSPOLITEJ W XVI–XVIII WIEKUI ICH NASTĘPSTWA DEMOGRAFICZNE, SPOŁECZNO-EKONOMICZNEI POLITYCZNE (Urszula Mierzejewska) .......................................................................... 230

Jerzy Paszenda SJ, BUDOWLE JEZUICKIE W POLSCE XVI–XVII W.(Mariusz Karpowicz) ............................................................................................................ 232

Tadeusz Bernatowicz, MILES CHRISTIANUS ET PEREGRINUS. FUNDACJEMIKOŁAJA RADZIWIŁŁA „SIEROTKI” W ORDYNACJI NIEŚWIESKIEJ(Jakub Niedźwiedź) .............................................................................................................. 233

Janusz Dorobisz, JAKUB ZADZIK (1582–1642) (Mariusz Karpowicz) ................................ 237Arnd Wöhler, DIE HANDSCHRIFTLICHEN KANTIONALE DES FRANZISKUS

VALENTIN RUTHEN (1674–1734). UNTERSUCHUNGEN ZU QUELLEN

UND AUFBAU KATHOLISCHER GESANGBÜCHER DES SPÄTEN BAROCKIN POMERELLEN (Edmund Kotarski) .............................................................................. 239

KRONIKA

CHWAŁA CZESKIEGO BAROKU. SZTUKA, KULTURA I SPOŁECZEŃSTWOXVII I XVIII STULECIA. Wystawa, Galeria Narodowa, Praga, 27 kwietnia– 28 października 2000 r. (Agnieszka Kuś) ......................................................................... 243

SZTUKA NA ZIEMIACH WSCHODNICH DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ. Sesjanaukowa, Kraków, 22–23 września 2000 r. (Michał Wardzyński) ..................................... 245

DISEGNO – RYSUNEK: U ŹRÓDEŁ SZTUKI NOWOŻYTNEJ. Sympozjum, Toruń,26–27 października 2000 r. (ZWW) .................................................................................... 247

PRZEDMOWA W KSIĄŻCE DAWNEJ I WSPÓŁCZESNEJ. Uniwersytet Śląski,Katowice, 6–7 grudnia 2000 r. (Maria Barłowska) ............................................................. 249

PIĘKNE – RZADKIE – CENNE. DRUKI XVII WIEKU. Wystawa w BiblioteceUniwersytetu Warszawskiego, 11–16 grudnia 2000 r. (Dawid Maria Osiński) ............... 251

Z ŻYCIA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO (październik 2000 r. – kwiecień 2001 r.)(Jacek Głażewski) ................................................................................................................. 257

Ad Lectorem (Janusz Pelc) ............................................................................................................. 7

DISSERTATIONS AND ESSAYS

Jadwiga Rytel (Warsaw) – PASEK ON WAR ............................................................................. 11

Wojciech Kriegseisen (Warsaw) – “HARM OF ALL HARMS – HIBERNA IN POLAND”.THE QUESTION OF THE CLERGY SERVICES TO THE POLISH-LITHUANIANCOMMONWEALTH ARMY IN THE SECOND HALF OF THE 17TH AND THEBEGINNING OF THE 18TH CENTURY ................................................................................ 19

Krzysztof Mikulski (Toruń) – KAZIMIERZ TEODOR JABŁONOWSKI OF THE PRUSCLAN ALIAS WILCZE KOSY, THAT IS FROM THE HISTORY OF WICKEDDEEDS AND INSINCERE REPENTANCE OF THE HOT-HEADED NOBLEMANFROM THE SECOND HALF OF THE 17TH CENTURY ..................................................... 39

Renata Ryba (Bielsko-Biała) – THREE PICTURES OF THE TARTAR-TURKISHCAPTIVITY IN THE LITERATURE OF THE 17TH CENTURY ......................................... 47

Barbara Przybyszewska-Jarmińska (Warsaw) – MILITARY MOTIFS IN RELIGIOUSMUSIC OF KASPER FÖRSTER JUNIOR ........................................................................... 59

Barbara Barłowska (Gliwice) – CHODKIEWICZ’S EXCITER IN THE WAROF CHOCIM BY WACŁAW POTOCKI. LITERARY AND ACTUAL AFFINITY ........... 77

Dariusz Milewski (Warsaw) – CRISIS OF THE POLISH MILITARY SERVICEON THE EXAMPLE OF ŻWANIEC CAMPAIGN OF JAN KAZIMIERZ ......................... 95

Duc Ha Nguyen (Warsaw) – CONDITION AND EQUIPMENT OF VIETNAMESEMILITARY FORCES IN THE 17TH CENTURY ON THE BASIS OF EUROPEANTRAVELLERS AND MISSIONARIES’ RELATIONS AND IN THE LIGHTOF VIETNAMESE SOURCES ............................................................................................ 111

Bogusław Dybaś (Toruń) – ARCHITECT OR ENGINEER? NOTES ON THE MILITARYENGINEERS OF THE 17TH-CENTURY POLISH-LITHUANIANCOMMONWEALTH ............................................................................................................ 137

Andrzej Łotysz (Warsaw) – THE CASTLE AT SUTKOWCE IN THE CONTEXTOF THE REFUGE PREMISES IN PODOLIA IN THE BEGINNING OF THE17TH CENTURY .................................................................................................................... 153

Dariusz Kołodziejczyk (Warsaw) – OTTOMAN PODOLIA REVISITED – SOMEREMARKS ON THE RESEARCH IN BOLOGNA ............................................................ 165

PROBLEMS AND DISCUSSION – ON A QUESTION OF EXHIBITIONS

Mariusz Smoliński (Warsaw) – STRIDENT ECHO OF THE MOURNFUL HORN FORALL DEPARTING THIS WORLD. THE DEATH WITHIN THE CULTURE OF THEOLD POLAND. FROM THE MIDDLE AGES UNTIL THE END OF 18TH CENTURY.The Royal Castle in Warsaw, 15th December 2000 – 15th April 2001 ................................. 177

CONTENTS

UNPUBLISHED BOOKS AND THEIR PROBLEMS

Mirosław Nagielski (Warsaw) – THE SIEGE OF KAMENETS PODOLSKY CONDUCTEDBY COSSACKS FORCES IN MAY OF 1651 ..................................................................... 185

REVIEWS AND NOTES

Danuta Künstler-Langner, MAN AND SUFFERING IN THE POETRY OF POLISHBAROQUE (Jacek Głażewski) ............................................................................................ 213

Alina Nowicka-Jeżowa, JAN ANDRZEJ MORSZTYN AND GIAMBATTISTA MARINO.DIALOGUE OF THE POETS OF EUROPEAN BAROQUE; MORSZTYN E MARINO.UN DIALOGO POETICO DELL’EUROPA BAROCCA (Marek Prejs) ........................... 217

PLATONIC INSPIRATIONS OF THE OLD POLAND LITERATURE(Magdalena Piskała) ............................................................................................................. 220

NEO-STOIC THREADS IN THE LITERATURE OF POLISH RENAISSANCEAND BAROQUE (Małgorzata Duch) ................................................................................. 223

TIMES OF THE “SWEDISH DELUDE” IN THE POLISH LITERATURE,ed. by R. Ocieczek, with the participation of B. Mazurkowa (Monika Kucharczyk) ..... 227

Andrzej Karpiński, IN A FIGHT WITH INVISIBLE ENEMY. INFECTIOUS DISEASES’EPIDEMICS IN THE POLISH COMMONWEALTH OF THE 16th–18th CENTURIESAND THEIR DEMOGRAPHIC, SOCIO-ECONOMIC AND POLITICAL IMPACT(Urszula Mierzejewska) ....................................................................................................... 230

Jerzy Paszenda SJ, JESUIT BUILDINGS IN POLAND OF THE 16th–17th CENTURIES(Mariusz Karpowicz) ............................................................................................................ 232

Tadeusz Bernatowicz, MILES CHRISTIANUS ET PEREGRINUS. FOUNDATIONSOF MIKOLAJ RADZIWILL “ORPHAN” IN THE NIEŚWIEŻ ESTATE(Jakub Niedźwiedź) .............................................................................................................. 233

Janusz Dorobisz, JAKUB ZADZIK (1582–1642) (Mariusz Karpowicz) ................................ 237

Arnd Wöhler, DIE HANDSCHRIFTLICHEN KANTIONALE DES FRANZISKUSVALENTIN RUTHEN (1674–1734). UNTERSUCHUNGEN ZU QUELLENUND AUFBAU KATHOLISCHER GESANGBÜCHER DES SPÄTEN BAROCKIN POMERELLEN (Edmund Kotarski) .............................................................................. 239

CHRONICLE

GLORY OF CZECH BAROQUE. ART, CULTURE AND SOCIETY OF THE 17TH

AND 18TH CENTURY. The Exhibition, National Gallery, Prague, 27th April– 28th October 2000 (Agnieszka Kuś) ................................................................................. 243

ART IN THE EASTERN BORDERLANDS OF OLD POLAND. Scientific Session,Cracow, 22–23rd September of 2000 (Michał Wardzyński) ................................................ 245

DISEGNO – DRAWING: AT THE ORIGINS OF MODERN ART. Symposium, Toruń,26–27th October of 2000 (ZWW) ......................................................................................... 247

PREFACE IN OLD AND MODERN BOOK. Scientific Conference, Katowice,6–7th December of 2000 (Maria Barłowska) ....................................................................... 249

BEAUTIFUL – RARE – PRECIOUS. PRINTS OF THE 17TH CENTURY. Exhibition,Warsaw University Library, 11–16th December of 2000 (Dawid Maria Osiński) .............. 251

FROM THE LIFE OF WARSAW UNIVERSITY (October 2000 – April 2001)(Jacek Głażewski) ................................................................................................................. 257