1

Europejskie Modele Społeczne

1

OUTLINE

• Europejskie modele społeczne a Europejski Model Społeczny

• Różnorodność ESM

• Cechy ESM

• Czynniki wpływające na przyszłość ESM

• Koncepcja flexicurity a ESM

2

2

Czy istnieje Europejski Model Społeczny?

Tak i nie!

3

Tak, gdyż… 

• ESM jest zdefiniowany w oficjalnych dokumentach wspólnotowych

The European social model, characterized in particular by systems that offer a high level of social protection, by the importance of the social dialogue and by services of general interest covering activities vital for social cohesion, is today based, beyond the diversity of the Member States' social systems, on a common core of values. 

Presidency Conclusions of the Nice European Council meeting of December 2000

4

3

…oraz

ESM pojawia się również w oficjalnych deklaracjach europejskich polityków:

The European Social Model is an abstract definition of a common set of values which are at the basis of EU. These values are freedom, democracy, equality, solidarity and openness and have inspired the social systems of all the EU Member States. While they differ from one another in their practical design, they have common features and reflect those values. It is not by chance that they all involve government intervention to reduce poverty and social exclusion, achieve a fairer distribution of income, provide social insurance and promote equality of opportunity.

Joaquín AlmuniaEuropean Commissioner 

for Economic and Monetary Affairs

5

Główne elementy ESM to:

(1) Wysoki poziom zabezpieczenia społecznego i dostęp do usług publicznych(2) Dialog społeczny odnoszący się do koordynacji polityki i układów zbiorowych 

negocjowanych przez partnerów społecznychnegocjowanych przez partnerów społecznych(3) Nacisk na spójność społeczną(4) Zestaw wspólnych wartości

Artykuł 2 TWE

Zadaniem Wspólnoty jest, przez ustanowienie wspólnego rynku, unii gospodarczej i walutowej oraz urzeczywistnianie wspólnych polityk lub działań określonych w artykułach 3 i 4, popieranie w całej Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego i stałego rozwoju działalności gospodarczej wysokiego poziomu zatrudnienia i ochronystałego rozwoju działalności gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej, równości mężczyzn i kobiet, stałego i nieinflacyjnego wzrostu, wysokiego stopnia konkurencyjności i konwergencji dokonań gospodarczych, wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego, podwyższania poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności między Państwami Członkowskimi. 

6

4

Czy istnieje ESM?

Nie, gdyż…

SKANDYNAWSKI

(NORDYCKI)

MODEL ALGLOSASKI

US

7

KONTYNENTALNY ???????

ŚRÓDZIEMNOMORSKI (POŁUDNIOWOEUROPEJSKI)

Skandynawski

Dania, Finlandia, Szwecja oraz Niderlandy

• mocny nacisk na redystrybucję• świadczenia socjalne finansowane z podatków• związki zawodowe są mocno zaangażowane w administrowanie 

ubezpieczeń od bezrobocia i szkolenie• aktywna polityka zatrudnienia a ty a po ty a at ud e a• wysoki poziom zatrudnienia

8

Źródło: Aiginger, 2008

5

Anglosaski

Irlandia, Wielka Brytania

• nacisk na odpowiedzialność jednostek za ich własny los• rynek pracy nie jest regulowany, • ambitna polityka konkurencji. • transfery socjalne mniejsze niż w innych modelach i skoncentrowane 

celowo ‐ uzależnione od sytuacji materialnej beneficjentów• stosunki pracy są zdecentralizowane i negocjacje warunków 

zatrudnienia mają miejsce głównie na szczeblu przedsiębiorstwa

9

Źródło: Aiginger, 2008

Kontynentalny

Austria, Belgia, Francja, Niemcy i Luksembourg

• zatrudnienie i płace to podstawa transferów socjalnych• transfery finansowane są poprzez składki wnoszone przez 

pracodawców i pracowników• ważna jest rola partnerów społecznych ‐ negocjacje płacowe są 

scentralizowane. d t b j i ł i ób kl h t j h• redystrybucja i włączanie osób wykluczonych pozostających 

autsajderami nie stanowi tu wysokiego priorytetu

10

Źródło: Aiginger, 2008

6

Śródziemnomorski

Grecja, Włochy, Portugalia i Hiszpania

• transfery socjalne są niewielkie• rodzina nadal odgrywa poważną rolę w zapewnieniu 

bezpieczeństwa i schronienia• związki zawodowe i przedstawiciele pracodawców pełnią ważną 

rolę w dosyć scentralizowanym procesie negocjacji warunków pracy i płacy

• wskaźniki aktywizacji zawodowej, zwłaszcza kobiet, są niskie

11

Źródło: Aiginger, 2008

Model nowych krajów członkowskich UE?

• Nie istnieje jeden model społeczny w nowych krajach członkowskich UE

• Kraje bardziej liberalne: Słowacja, Estonia

• Bardziej socjalne i przeregulowane: Polska, Czechy, Słowenia, Węgry

• Wszystkie NKC są przeciwko zacieśnianiu koordynacji polityk społecznych i podatkowych w UE

• Większość z tych krajów to gospodarki doganiające – nacisk na wzrost gospodarczy

12

7

ESM a cele polityk społecznych(Boeri, 2002)

• Redukcja nierówności dochodów i ubóstwa

• Ochrona przed ryzykiem rynku pracy

• Wynagrodzenie za aktywność zawodowąWynagrodzenie za aktywność zawodową

13

ESM a cele polityk społecznych(Boeri, 2002)

R d k j i ó ś i d h dó i bóRedukcja nierówności dochodów i ubóstwa

• the extent of redistribution effected via taxes and transfers is highest in Nordic countries (with 42% reduction of inequality) and lowest in Mediterranean countries (35% reduction), with European Anglo‐Saxon and continental countries in the middle (39% reduction)

• the ranking of the four groups is somewhat different when it comes to the incidence of poverty after taxes and transfers (measured as the share of persons with a disposable income below the risk‐of poverty threshold, which is set at 60% of the national median disposable income). 

Nordic countries still come first (with as incidence rate of only 12%) andNordic countries still come first (with as incidence rate of only 12%) and Mediterranean countries last (20%), but this time continental countries perform as well as the best and Anglo‐Saxon ones as bad as the worst.

14

8

ESM a cele polityk społecznych(Boeri, 2002)

Ochrona przed ryzykiem rynku pracy

15

ESM a cele polityk społecznych(Boeri, 2002)

Wynagrodzenie za aktywność zawodową

• employment rates are higher in Nordic and Anglo‐Saxon countries (respectively 72% and 69% in 2004) than in continental and Mediterranean countries (respectively 63% and 62%). Mmuch of the difference is attributable to differences at the two ends of the age spectrum:

• for workers aged 55‐64, the employment rate is considerably higher in Nordic (56%) and Anglo‐Saxon (53%) countries than in continental (34%) and Mediterranean (40%) countriesMediterranean (40%) countries

• for workers aged 15‐24, the unemployment rate is significantly lower in Nordic (13%) and Anglo‐Saxon (10%) countries than in continental (17%) and Mediterranean (22%) countries.

16

9

ESM: Stopy zatrudnienia a prawdopodobieństwo uniknięcia ubóstwa (Sapir, 2006)

17

ESM: wymienność pomiędzy równością a efektywnością

(Sapir, 2006)

18

10

ESMRegulacje rynków dóbr i usług a aktywność zawodowa

19Source: G. Nicoletti, S. Scarpetta, O. Boylaud (2000) oraz Eurostat (2003).

* 1998

ESMOchrona zatrudnienia a aktywność zawodowa

20Source: G. Nicoletti, S. Scarpetta, O. Boylaud (2000) oraz Eurostat (2003).

* 1998

11

ESM: Transfery i czas pracy

21Źródło: OECD

* 2000

ESM: Podatki i czas pracy

22Source: OECD, Eurostat

12

Pressures influencing the future of the European welfare state

GLOBAL

EUROPEAN

23

NATIONAL(Hay, Watson and Wincott, 1999)

Czynniki wpływające na przyszłość ESM(GLOBALNE)

WYCOFANIE

Perceived cost of capital flight in an era of heightened capital mobility;

globalization as a competitive imperative; welfare seen as a

competitive burden on the

EKSPANSJA

Need to protect labor markets and the social sphere from the worstexcesses of unfettered market competition; investors’ confidencedependent on perceived political

24

competitive burden on theeconomy

dependent on perceived political stability/social harmony

(Hay, Watson and Wincott, 1999)

13

Czynniki wpływające na przyszłość ESM(EUROPEJSKIE)

WYCOFANIE

Effective veto power of member states in the negotiation of EU

social legislation resulting innegative integration; deregulatory

and deflationary bias of EMU;

EKSPANSJA

The European Single Market requires comprehensive socialregulation; the ‘hollowing out’ of national social provision creates thepotential institutional capacity for a

25

and deflationary bias of EMU;independent European monetary

policy corrosive of national wagebargaining regimes

potential institutional capacity for a transnational European socialmodel; the process of enlargement and the nature of existing regionalinequalities entails considerable redistributive activity at a European level

(Hay, Watson and Wincott, 1999)

Czynniki wpływające na przyszłość ESM(NARODOWE)

WYCOFANIE

With growing social inequality, dangers of a taxpayers’ revolt;

perceived ‘crowding out’ ofinvestment; perceived inefficiency

of market provision

EKSPANSJA

Potential contribution to human capital formation; contribution to social stability in a time of risinglabor market insecurity;demographic change leading to

26

of market provision demographic change leading to escalating demand; escalating costsof the satisfaction of health care demand

(Hay, Watson and Wincott, 1999)

14

Czynniki wpływające na przyszłość ESM : Krzywe Kuznetsa

27

Pressures influencing the future of the European welfare state

• Rozszerzenie UE i globalizacja.

• Wzrost konkurencji

• Zmiany demograficzne i starzenie się społeczeństw

28

y g ę p

Huemer, 2005

15

Przyszłość ESM...flexicurity

Wilthagen (1998):• flexicurity to strategia polityki społecznej i• flexicurity to strategia polityki społecznej i zatrudnienia, która próbuje w sposób synchroniczny i zamierzony zwiększyć elastyczność rynków pracy, organizacji pracy i stosunków pracy z jednej strony, a z drugiej strony zwiększyć bezpieczeństwo –y ę y pbezpieczeństwo zatrudnienia i bezpieczeństwo socjalne – zwłaszcza słabszych grup w obrębie rynku pracy i poza nim. 

29Cyt. za: Madsen, 2008

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

Tak i nie…

30

16

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

82,2 93,3

US=100

GDP per capita of the EU15 (US=100%) Dimensions of the EU-US development gap (2003)

31

GDP per capita

Labor productivity per

person employed

Labor productivity perhours worked

71,882,2 93,3

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

Average working time EU11 vs. US Dimensions of the EU-US development gap

32

EU11 US Working age population as a % of total population

Employment rate

17

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

of the gap due to lower labor utilization in the economy

differences in the level of human capitaldifferences in labor protection legislationdifferences in product markets regulationsdifferences in scope and nature of social policies

¾

33

differences in tax wedge on non salary wage costsetc.

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

Tak, gdyż:

• Oferuje klarowną wizję reform rynków pracy.

• Może pomóc zbudować konsens wokół reform deregulujących rynki pracy.

Kilk k j i d ł (D i Nid l d i k d ki )• Kilku krajom się udało (Dania, Niderlandy, inne skandynawskie)

34

18

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

According to the OECD (2005) marginal tax rates on labor income in ‘flexicurity’ countries are high what diminishes the average number of hours

Nie, gdyż wysokie podatki powodują redukcję czasu pracy w krajach stosujących flexicurity

number of hours worked in the economy (per person employed).

35Source: OECD (2005)

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

There is an inverse relationship between the availability of income other than salary and the tendency to lengthen working time. Thus generous social policies in flexicuritycountries diminish the average

Nie, gdyż transfery dochodowe powodują redukcję czasu pracy w krajach stosujących flexicurity

countries diminish the average number of hours worked in the economy (per person employed).

36Source: Radło (2006)

19

Przyszłość ESM...Czy ‘fexicurity’ jest lekiem na problemy państwa 

opiekuńczego?

According to the OECDAccording to the OECD (2005) as well as Davis & Henrekson (2006) the number of persons actually at work in Sweden (a country belonging to the ‘flexicurity group’) is 10 percentage points lower than the official employment rate for men

Nie, gdyż statystyki zatrudnienia w krajach stosujących ‘flexicurity’ są mało wiarygodne –przykład Szwecja

employment rate for men and 15 percentage points lower for women. Sickness leave, in particular, is a major source of absenteeism in the Swedish economy.

37Source: OECD (2005)

Co daje flexicurity?

• Pomaga zreformować rynki pracy.

• Ale nie rozwiązuje wszystkich problemów.

38

20

Ewolucja ESM 

• Główna konkurencja pomiędzy modelem anglosaskim i zreformowanym skandynawskim

• Nawet kraje anglosaskie ewoluują obecnie w kierunku flexicurity

• Także kraje kontynentalne

• Nowe kraje ?

39