10 – 11 i 17 – 18 wrześniawww.edd2011.pl

Dodatek specjalnyPiątek | 2 września 2011

Korzeniepaństwa

Wcentrum Wielkopolski, na terytoriumgłównego obszaru plemiennego Polan,ponad 1000 lat temu wybudowano jedną z

ważniejszych ówczesnych fortyfikacji – gród naOstrowie Lednickim. To właśnie z nim łączą się zna-czenie i rola przydane Lednicy przez Mieszka I i Bo-lesława Chrobrego. W latach 960 – 1038 Ostrów Led-nicki był jednym z najważniejszych ośrodków wła-dzy państwa piastowskiego oraz jednym z pierw-szych chrześcijańskich centrów monarchii – miej-scem chrztów i wiecznego spoczynku ważnychwówczas osób, a także znaczącym centrum militar-nym i rolniczym.

Bogata historia tego miejsca odkrywa przed namikorzenie naszej państwowości, a tym samym trady-cję, kulturę i wkład Polski w europejskie dziedzic-two kulturowe. „Kamienie milowe” – tegoroczne ha-sło Europejskich Dni Dziedzictwa 2011 w Polsce, mazwrócić uwagę na wkład Rzeczypospolitej w rozwójEuropy. Dlatego to właśnie Ostrów Lednicki zostałwybrany na uroczyste otwarcie 19. już edycji Euro-pejskich Dni Dziedzictwa w Polsce. Rangę tego miej-sca podkreśla również fakt, iż prezydent Rzeczypo-spolitej Polskiej ustanowił wyspę Ostrów Lednickipomnikiem historii. Status ten przyznawany jest bo-wiem zabytkom o szczególnej, najwyższej wartościhistorycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym wpowszechnej świadomości i mającym duże znacze-nie dla dziedzictwa kulturowego Polski.

Ten najlepiej zachowany i jeden z najstarszych re-zydencjonalnych kompleksów architektonicznychw Polsce, z ponadtysiącletnią tradycją, 10 i 11 wrze-śnia stanie się miejscem poszukiwania i odkrywaniawspólnych korzeni, dziedzictwa polskiego i historiiw kontekście europejskiego dorobku kulturowego.

Historia lednickiego grodu Mieszka I to doskona-ły przykład odzwierciedlający skomplikowane śre-dniowieczne dzieje stanowiące istotny wkład nietylko w budowę przyszłego państwa polskiego, aletakże w rozwój polityczno-gospodarczy StaregoKontynentu. Grecy dali Europie sztukę i filozofię, aletakże logikę, retorykę, architekturę. Rzymianiestworzyli podwaliny prawa, ideę cesarstwa i uniwer-salny język wieków średnich – łacinę. Chrześcijań-stwo natomiast wyposażyło Europę we własną reli-gię, etykę oraz koncepcję człowieka. Polska, przyj-mując chrzest, została włączona w europejski krągkulturowy umożliwiający partnerstwo w zakresiewzajemnych wpływów cywilizacyjnych, dodająctym samym cegiełkę do dalszego rozwoju historii imyśli późniejszej nowoczesnej Europy. To właśnie wOstrowie Lednickim odnajdujemy przedmioty kul-tu chrześcijańskiego i militaria świadczące o dawnejświetności tego miejsca.

Podobnie jak inne państwa europejskie równieżPolska ma swoje wydarzenia, twórców, historie imiejsca, które budują tożsamość, a także poczucieprzynależności. Jednym z takich miejsc jest bezwątpienia Ostrów Lednicki, na którym kształtowałysię stosunki gospodarcze i kulturowe dające począ-tek rozwojowi państwa polskiego na politycznej ikulturowej mapie Europy. Ostrów Lednicki, obokzjazdu gnieźnieńskiego, Rzeczypospolitej ObojgaNarodów, konfederacji warszawskiej, odsieczy wie-deńskiej czy Konstytucji 3 maja, jest naszym kamie-niem milowym w budowie współczesnej Europy.

—Janusz Górecki

Kamienie miloweĆwierć miliona uczestników i 2 tysiące im-

prez– rozpoczyna się kolejna edycja Eu-ropejskich Dni Dziedzictwa w Polsce i na

całym kontynencie. Dla nas tym ważniejsza, żeprzypada na okres polskiej prezydencji w Ra-dzie Unii Europejskiej. Dlatego też NarodowyInstytut Dziedzictwa (d. Krajowy Ośrodek Ba-dań i Dokumentacji Zabytków), który od lat peł-ni funkcję ogólnopolskiego koordynatora EDD,zaproponował temat przewodni, pozwalającyprzypomnieć ludzi i wydarzenia, które wywarływpływ na historię Europy i świata.

Tegoroczny temat EDD w Polsce, które odby-wać się będą w drugi i trzeci weekend września(10 – 11 i 17 – 18 września), brzmi „Kamienie mi-lowe”, a ogólnopolska inauguracja obchodówodbędzie się na Ostrowie Lednickim – jednym zpomników historii. Wyspę wybrano nieprzy-padkowo – tam zbudowano jeden z najważniej-szych grodów piastowskiego państwa i tam po-wstało jedno z pierwszych chrześcijańskichcentrów monarchii.

W tym roku w ramach Europejskich Dni Dzie-dzictwa NID oraz organizatorzy poszczegól-nych wydarzeń przypomną najważniejsze ka-mienie milowe naszej historii, takie jak zjazdgnieźnieński, odsiecz wiedeńska czy Konstytu-cja 3 maja. W ten sposób chcą przedstawić naszwkład w budowę współczesnej Europy. To jed-nak nie wszystko. Jak mówi dyrektor NID Pauli-na Florjanowicz, każda, nawet najmniejsza,miejscowość może wyeksponować zabytek, tra-dycję lub wydarzenie lokalne, które zmieniłobieg historii w dużo szerszej perspektywie.

Zwiedzający w całej Polsce – a organizatorzyprogramu kierują go przede wszystkim do tych,którzy chcą poznać historię i tradycję własnejokolicy – będą mogli wybierać wśród ogromuimprez. Są wśród nich wydarzenia tak wyjątkowejak podziwianie przywileju lokacyjnego Toruniaz 1233 r. Tymczasem Lublin przypomni pierwsząw Polsce fabrykę samolotów, Kraków postanowiłodkryć na nowo Nową Hutę, Warszawa udostęp-ni wojskową część cytadeli, na Dolnym Śląsku,Złotoryja świętować będzie 800-lecie nadania

praw miejskich, a na Pomorzu, nad Zatoką Puckąbędzie można poznać osadę łowców fok w Rzu-cewie sprzed wielu tysięcy lat. Kamienie miloweto też wiekopomne dokonania pojedynczychosób: Podkarpacie przywoła postać Ignacego Łu-kasiewicza – wynalazcy lampy naftowej, Olsztynbędzie można zwiedzić śladami wielkiego archi-tekta Ericha Mendelsohna, a Śląsk przypomnim.in. Marię Goepert-Mayer, drugą kobietę naświecie, po Marii Skłodowskiej-Curie, wyróżnio-ną Nagrodą Nobla z fizyki.

– EDD są dobrą okazją do uwypuklenia rolizabytków, które kryją wiele wieków państwapolskiego. Dla nas są możliwością przypomnie-nia naszego skomplikowanego dziedzictwa –mówi Piotr Żuchowski, sekretarz stanu w Mini-sterstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego,generalny konserwator zabytków.

– Świadomość własnych korzeni, własnej hi-storii buduje kapitał społeczny, poczucie wspól-noty – przekonuje Paulina Florjanowicz. – Azżyta wspólnota jest bardziej przedsiębiorcza,ma siłę, by rozwijać swój region. —ab

≥Ostrów Lednicki

Europejskie DniDziedzictwa

W.

RĄ

CZ

KO

WS

KI

2 Piątek | 2 września 2011

Europejskie Dni Dziedzictwa rp .pl ◊

REKLAMA 0673945/A

Europejskie Dni Dziedzictwa

2011, czyli co?

Paulina Florjanowicz: Eu-ropejskie Dni Dziedzictwa,najstarszy i największy ogólno-europejski projekt na rzeczedukacji o dziedzictwie, toszansa dla lokalnych społecz-ności na umocnienie swojejtożsamości. Dla nas to szansa,żeby świadomość społecznawartości dziedzictwa wzrasta-ła. W Polsce EDD obchodzimypo raz 19.

To znaczy, że ta świadomość jest

mała?

W porównaniu z mieszkań-cami Europy Zachodniej rola,jaką dziedzictwo odgrywa wnaszym życiu, jest niewystar-czająca. Dotyczy to szczególnieterenów, które w granicachPolski znalazły się po II wojnie.Nie doceniamy potencjałutkwiącego w historii i dziedzic-twie. Lata zaniechań wnauczaniu historii dają o sobieznać.

Większa wiedza o historii własne-

go regionu przekłada się na lepszy

stan zabytków?

Tak, ale większa świado-mość to przede wszystkimsilniejsze więzy społeczne.Świadomość własnych korze-ni, własnej historii budujekapitał społeczny, poczuciewspólnoty. A zżyta wspólnotajest bardziej przedsiębiorcza,ma chęć, by zmieniać swój re-

gion i chronić swoje środowi-sko. W tym sensie więcświadomość wartości dzie-dzictwa wpływa na stanzachowania zabytków.

A jakby pani ten stan dziś określi-

ła?

Jeśli mówimy o różnorodno-ści naszego dziedzictwa, jegobogactwie, trudno je przecenić.Mimo bardzo skomplikowanejhistorii ostatnich 200 lat na te-renach współczesnej Polskizachowały się setki unikalnychzabytków – oczywiście w bar-dzo różnym stanie. Czasem sąrewitalizowane, ale nie zawszefachowo i nie zawsze zgodnie zzasadami konserwacji zabyt-ków – z powodu niewiedzy,braku funduszy.

Czy dziedzictwo to tylko zabytki

materialne?

Nie. Dlatego w nazwie nasze-go programu mowa jest odziedzictwie właśnie, a nie o za-bytkach. Stąd też międzyinnymi niedawna zmiana na-zwy naszej instytucji zKrajowego Ośrodka Badań i Do-kumentacji Zabytków naNarodowy Instytut Dziedzictwa.Dziedzictwo to szersze pojęcie,pozwala zrozumieć historyczny,społeczny i emocjonalny kon-tekst funkcjonowania zabytku, atym samym dostrzec potrzebę ikonieczność jego ochrony. Po-nadto od tego roku ministerkultury i dziedzictwa narodo-

wego rozszerzył nasze kompe-tencje o problematykę ochronydziedzictwa niematerialnego.

A co to znaczy?

W największym skrócie:dziedzictwo niematerialne totradycja, idee, które budująnaszą zbiorową pamięć. Towłaśnie dziedzictwo niemate-rialne tworzy naszą tożsamośći pobudza nas do jej material-nego wyrażania. Zajmujemysię więc ochroną zabytków iochroną tradycji oraz całejprzestrzeni wokół nich, czylikrajobrazem kulturowym.

Na czym polega specyfika pol-

skich EDD?

Ta specyfika jest widocznajuż od kilku lat. W Europieprogram koncentruje się wo-kół odwiedzania zabytkowychobiektów na co dzień niedo-stępnych. W Polsceuzupełniliśmy tę formułę oaspekt edukacyjny. Polacy zamało wiedzą o swoim dzie-dzictwie i nie zainteresowaliby

się samym zwiedzaniem. Pro-ponujemy więc wykłady,wystawy, wycieczki z przewod-nikami, warsztaty i konkursy.

Kto przygotowuje EDD w Polsce?

Wszyscy. Kiedyś ciężar orga-nizacji inauguracji EDDspoczywał głównie na nas, te-raz każdy region, każdalokalna organizacja przygoto-wują we własnym zakresieimprezy w ramach EDD. Myczuwamy nad całością, współ-pracujemy z koordynatoramiregionalnymi, urzędami mar-szałkowskimi i instytucjamisamorządowymi oraz promu-jemy wydarzenie w całymkraju. To gigantyczne przedsię-wzięcie. Każdego roku odbywasię około dwóch tysięcy im-prez w ciągu dwóchweekendów. Lokalne imprezyprzygotowują samorządy,ośrodki kultury, kościoły, orga-nizacje społeczne, a nawetosoby prywatne: pasjonaci,wolontariusze. Ważne jest to,że ludzie, którzy mieszkają w

poszczególnych regionach,mogą pokazać to, co dla nichnajcenniejsze.

Co roku inny jest temat przewodni.

Jaki tym razem?

W tym roku temat ogólno-polski brzmi „Kamieniemilowe”. To dlatego, że tego-roczna edycja Europejskich DniDziedzictwa przypada na czaspolskiej prezydencji w RadzieUE. Z tej okazji jesteśmy też go-spodarzem EuropejskiegoForum Dziedzictwa, któremutowarzyszy doroczny zjazd ko-ordynatorów narodowych zewszystkich 50 państw, w któ-rych organizowane sąEuropejskie Dni Dziedzictwa.Chcieliśmy, by tegoroczna edy-cja była szczególna, uznaliśmywięc, że kamienie milowe naszejhistorii, nauki i kultury będąnajlepszą wizytówką Polski.Przygotowujemy ogólnopolskąinaugurację Europejskich DniDziedzictwa – w tym roku od-będzie się 10 września.

Gdzie się odbędzie?

Na Ostrowie Lednickim,gdzie być może odbył sięchrzest Polski. Przy organizacjiotwarcia współpracujemy zMuzeum Pierwszych Piastówna Lednicy.

Jakie kamienie milowe można bę-

dzie więc obejrzeć podczas

tegorocznej edycji?

Na plakacie znalazły sięsymbole, które są powszech-nie rozpoznawalne:Szczerbiec, zbroja husarska,Konstytucja 3 maja, portretMarii Skłodowskiej-Curie. Alekamieni milowych jest bez li-ku. Jestem przekonana, żekażda, nawet najmniejsza,miejscowość znajdzie coś, co

zmieniło bieg historii w zasię-gu nie tylko lokalnym.

Ten program ma wymierne efekty?

Wiemy dzięki niemu więcej o wła-

snej historii?

Trudno dokładnie zmierzyćefekty Europejskich Dni Dzie-dzictwa. Jednak uważam, żemożemy się pokusić o ocenęefektów EDD w dwóch wymia-rach. Pierwszy dotyczypobudzania i kształtowaniawśród odbiorców i uczestnikówobchodów pewnej wrażliwościna ochronę dziedzictwa.

Wrażliwość ta z czasem prze-kłada się na realne działaniainicjowane przez ludzi mieszka-jących w otoczeniu konkretnegozabytku. Wpływ programu namentalność ludzi już jest wi-doczny. Jedna z koordynatorekregionalnych powiedziała kie-dyś, że jeśli uda jej sięzaangażować samorząd do or-ganizacji EDD, nie musi jużpotem przekonywać, że wartochronić lokalne zabytki czyuwzględnić potencjał dziedzic-twa w miejscowej strategiirozwoju.

Dużo uczestników korzysta z pro-

gramu?

Z roku na rok coraz więcej.Ostrożnie szacujemy, że co ro-ku w imprezach EDD bierzeudział ok. 250 tys. osób. Corazwięcej jest dzieci i młodzieży,co nas bardzo cieszy. Mamy idla nich propozycje – na przy-kład konkursy organizowanewspólnie z Centrum EdukacjiObywatelskiej. Wcześniej byłyto konkursy plastyczne, w tymroku młodzież zorganizuje gręterenową. Zapraszam wszyst-kich do udziału w obchodachEuropejskich Dni Dziedzictwa.

—rozmawiała ab

Tysiące imprez w dwa weekendyROZMOWA | Paulina Florjanowicz, dyrektor

Narodowego Instytutu Dziedzictwa

Europejskie Dni Dziedzictwa mają

za zadanie prezentować dziedzic-

two narodowe społecznościom

lokalnym. Czy spełniają swoją ro-

lę?

Piotr Żuchowski: Tak. Po-kazują obszar dziedzictwa, zktórego się wywodzimy. I niechodzi tu tylko o pokazywa-nie zabytków, obiektów, ale oopowiedzenie historii związa-nej z tymi miejscami. Historii,która ma wpływ na nasze ży-

cie i naszą tożsamość. Tegotypu impreza to dobra okazja,by powiedzieć, dlaczegoochrona zabytków jest takważna, dlaczego warto doce-niać to, co ocalało, i o to dbać.

Poprzednie lata pokazują, jak sa-

morządy się mobilizują, by

zaprezentować najcenniejsze

obiekty w regionie.

Z wielką radością stwier-dzam, że coraz więcejsamorządów dostrzega histo-ryczne obiekty, chce jeeksponować, chwalić się nimi.Rozumie, że zabytek to do-bro, które można wykorzystaćna korzyść regionu. EDD dająokazję do przypomnienia na-szego skomplikowanegodziedzictwa. Tegoroczne dni

odbywają się pod hasłem „Ka-mienie milowe” i pokazująnajważniejsze dla Polski wy-darzenia. Zapewne każdyregion takie swoje kamieniemilowe ma, tylko trzeba je do-strzec i nazwać, po prostuopowiedzieć o nich.

EDD wielu ludziom posłużą do te-

go, żeby odkryć nowe miejsca.

Czy mamy jakieś nieznane lub za-

pomniane perełki architektury?

Im więcej zabytków będzie-my znali, tym mądrzejszymokiem na nie spojrzymy. Jestwiele miejsc, które wartoobejrzeć. Ja jestem zauroczo-ny zamkiem biskupówwarmińskich w LidzbarkuWarmińskim. To wyjątkowabudowla z doskonale zacho-

wanymi wnętrzami. To też do-skonały przykład, jak łączyćzabytki ze współczesnością.Na przedzamczu powstałotam centrum hotelowo-konfe-rencyjne, z należytymzachowaniem wartości histo-rycznych architektury.

Mieszkańcy regionów nie zawsze

doceniają to, co mają, nie zawsze

też są świadomi, co kryje ich oko-

lica.

To prawda. To dla nas wy-zwanie. Żałuję, że odeszliśmyod przewodników pokazują-cych, jakie atrakcje czekają naszlakach. W Europie turystykaodnosi największy sukcestam, gdzie jasno wytyczoneszlaki wiodą od zabytku dozabytku. Niektóre regiony w

Polsce już tworzą takie szlaki.Musimy mądrze włączać za-bytki w przemysł turystyczny.

W jaki sposób Ministerstwo Kul-

tury włącza się w organizację i

promocję Dni Dziedzictwa?

Koordynujemy ogólnopol-skie wydarzenia. NarodowyInstytut Dziedzictwa podległyMinisterstwu Kultury w każ-dym województwie ma swojeoddziały terenowe, które po-magają m.in. w przygotowaniuEDD. Nasze pomysły przeka-zujemy oddziałom, a terealizują je w porozumieniu zsamorządami. Jednym z celówEDD jest promowanie gospo-darzy zabytków, bo to na nichspoczywa troska o ich stan ipopularyzacja wiedzy o nich.

Czy w programie tegorocznych

dni znalazł już pan coś

dla siebie?

Dużo będzie się działo naOstrowie Lednickim: piknikhistoryczny organizowanypod hasłem „W lednickimgrodzie księcia Mieszka – ży-cie codzienne grodupiastowskiego”. Warto to zo-baczyć, a przy okazji poznaćhistorię tego miejsca. Nama-wiam, by każdy wybrał sobiejakiś zabytek w okolicy i prze-śledził jego historię. Tego typuimprezy mają sens, jeśli lu-dzie chętnie w nichuczestniczą i chcą pogłębiaćswoją wiedzę.

Czego pan się spodziewa po tego-

rocznej edycji?

Chodzi nam o to, by naj-pierw zainteresować, a gdy tosię uda, próbować edukować.Chciałbym, byśmy zawsze pa-miętali, jak istotna jestprzeszłość, i postrzegali za-bytki w naszym otoczeniujako coś atrakcyjnego.

—rozmawiała Agnieszka Usiarczyk

Historie miejsc, w których mieszkamyROZMOWA | Piotr Żuchowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa

Narodowego, generalny konserwator zabytkówP

IOT

R G

UZ

IK

DA

NU

TA M

AT

LOC

H

3Piątek | 2 września 2011Europejskie Dni Dziedzictwa

Przekraczanie niemożliwe-go – to tytuł wystawy po-święconej Kościołowi Po-

koju w Jaworze w 10. rocznicęwpisania go na Listę ŚwiatowegoDziedzictwa UNESCO i motto,które przyświecało także innymorganizatorom obchodów EDDna Dolnym Śląsku.

Kościół Pokoju w Jaworze,wzniesiony w wyniku ugody reli-gijnej po krwawej wojnie trzy-dziestoletniej (1618 – 1648), jestnie tylko świadkiem przełomu wdialogu wyznań, ale też przykła-dem śmiałych, jak na tamte cza-sy, rozwiązań budowlanych.

Krzyżowa, gdzie 4 czerwca1989 roku odbyło się historycznespotkanie premierów HelmutaKohla i Tadeusza Mazowieckie-go, zaprasza na symboliczne 100.urodziny Frei von Moltke i otwar-cie Domu na Wzgórzu, miejscaspotkań antyhitlerowskiej grupytzw. Kręgu z Krzyżowej.

Ziębice proponują wycieczkędo unikatowych kamiennychsłupów granicy św. Jana. Zostałyone ustawione ponad 700 lat te-mu na znak porozumienia, któreksiążę Bolko I Surowy zawarł zbiskupem Janem III Romkiem.

Na Dolnym Śląsku ocalałowiele pomników średniowiecz-

nego prawa – kamiennych krzy-ży i kapliczek nazywanych po-pularnie pokutnymi. Wykład naten temat przygotowało Mu-zeum Etnograficzne we Wrocła-wiu. Charakterystycznym ele-mentem dolnośląskiego krajo-brazu są również kamienneXVIII-wieczne słupy pocztowe,zwane też milowymi lub dy-stansowymi – fragmenty jedne-go z nich: pocztowego słupa mi-lowego ze Zgorzelca, będziemożna obejrzeć w MuzeumPoczty i Telekomunikacji weWrocławiu.

Złotoryja, która obchodzi ju-bileusz 800-lecia nadania praw

miejskich, proponuje spacer śla-dami miasta średniowiecznego,Świdnica zaprasza na wykład natemat kształtowania się samo-rządu miejskiego, a Wałbrzych,Podziemne Miasto Osówka i Ko-palnia Złota w Złotym Stoku za-planowały wycieczki podziem-nymi trasami.

Wiele imprez będzie poświę-conych historycznym wynalaz-kom – Muzeum Papiernictwa wDusznikach-Zdroju organizujem.in. warsztaty czerpania papie-ru, a wrocławski Klub Sympaty-ków Kolei zaprasza do zwiedza-nia zajezdni i na przejażdżkędrezynami.

Przekraczanie niemożliwego

rp .pl◊

Unikatowe zabytki Toru-nia i Chełmna przez całyrok przyciągają turystów.

Podczas obchodów EDD orga-nizatorzy chcą przypomnieć, żefundamentem kulturalnego igospodarczego rozwoju obumiast było dobre prawo.

W Toruniu i Chełmnie znaj-dziemy perły gotyckiej archi-tektury. Starówki obu miast zo-stały uznane za pomniki historii– zabytki o wyjątkowym zna-czeniu dla polskiej kultury, aunikatowy także na skalę mię-dzynarodową zespół architek-toniczno-urbanistyczny śre-

dniowiecznego Torunia trafił naprestiżową Listę ŚwiatowegoDziedzictwa UNESCO.

A wszystko, jak przekonująorganizatorzy tegorocznych ob-chodów EDD w regionie, zaczę-ło się wiele setek lat temu odprzywileju lokacyjnego.

„To jest powodem, że na wiekiprzyznaliśmy tę wolność tymmiastom […]” – takimi słowamirozpoczyna się pierwszy z arty-kułów prawa lokacyjnego,nadanego Chełmnu i Torunio-wi. Dokument ten, spisany w ję-zyku łacińskim, został wysta-wiony 28 grudnia 1233 rokuprzez Hermana von Salza, wiel-

kiego mistrza Niemieckiego Za-konu Szpitalnego św. Marii wJerozolimie, oraz Hermana Bal-ka, pierwszego zarządcę krzy-żackiego państwa zakonnego.

Zbiór przywilejów, określanyjako prawo chełmińskie, wpro-wadzał nowatorskie, wzorowa-ne na rozwiązaniach zachodnio-europejskich zasady ustrojowo--prawne i gospodarcze, któreprzyczyniły się do szybkiegorozwoju obu miejscowości.

Na prawie chełmińskim loko-wano większość miast na dzi-siejszych terenach Pomorza,Warmii i Mazur, ale także na Ku-jawach i Mazowszu. W 1408 ro-

ku według tych zasad lokacjęotrzymało Nowe Miasto War-szawa.

Oryginał przywileju cheł-mińskiego spalił się podczaspożaru Chełmna prawdopo-dobnie w 1244 roku. Do dziś za-chowały się jednak dwa perga-minowe dokumenty tzw. odno-wionego przywileju chełmiń-skiego z 1251 roku. Egzemplarztoruński przechowywany jest wArchiwum Państwowym w To-runiu w specjalnej dębowejkapsule – z okazji EDD będziemożna obejrzeć ten niezwyklecenny i rzadko prezentowanypublicznie zabytek.

Miasta dobrze lokowane

Hasło tegorocznej edycjizainspirowało organiza-torów EDD w wojewódz-

twie lubuskim do interesującychposzukiwań. Kamieniami milo-wymi swojej historii chcą się po-chwalić nie tylko duże miejsco-wości. Wschowa – królewskiemiasto, którego początki sięgająśredniowiecza – zaprasza na wy-stawę „Wschowa: na pograniczuświatów”. Wśród eksponatówzgromadzonych w Muzeum Zie-mi Wschowskiej są XVII-, XVIII-iXIX-wieczne mapy, plany ulic,

archiwalne fotografie i pocztów-ki. Atrakcjami będą makieta imultimedialna prezentacjaXVIII-wiecznego układu miasta.

Zwiedzanie najciekawszychobiektów związanych z trady-cjami winiarskimi proponujeZielona Góra. Uczestnicy wy-cieczki poznają historię tutej-szego winiarstwa i miejsca zwią-zane z tą tradycją (m.in. będziepokazana dawna wytwórnia ko-niaków A. Buchholza oraz wy-twórnia H. Raetscha).

10 i 11 września Muzeum Zie-mi Lubuskiej zaprasza na wysta-

wę poświęconą historii ZielonejGóry. Bezpłatnie będzie możnazwiedzić także pozostałe ekspo-zycje, m.in. w Sali Zegarowej,gdzie prezentowane są najróż-niejsze czasomierze – w tymefektowne zegary kominkowe zkompozycjami figuralnymi, wy-konane w II połowie XVIII wiekuwe Francji. Muzeum w Drzono-wie przygotowało dla miłośni-ków historii wojskowości wysta-wy poświęcone II wojnie świato-wej, m.in. „Wrzesień 1939 roku woczach wroga”. Z historią zako-nu cystersów na ziemiach pol-

skich będą mieli okazję zapo-znać się uczestnicy spotkania iwystawy w Wojewódzkiej i Miej-skiej Bibliotece Publicznej im.Zbigniewa Herberta w Gorzo-wie Wlkp. Cystersi pojawili sięna ziemi lubuskiej już w XIII w. iodegrali ważną rolę w rozwojugospodarczym tego regionu. Naterenach otrzymanych jakouposażenie mnisi wprowadzalinajnowsze rozwiązania gospo-darcze, budowali okazałe klasz-tory i sprowadzali do prac zdob-niczych najwybitniejszych arty-stów epoki.

Skansen w Ochli zaprasza naimprezy plenerowe: „Dożynkiwiniarskie” i „Łupaczka z tańcem– żniwa po bukowińsku”.

Tradycje winiarskie

S tolica województwa i innemiejscowości w regionieproponują fascynującą

wycieczkę w przeszłość, nie tyl-ko tę odległą.

Galeria Po Schodach MDKnr 2 w Lublinie zaprasza na wy-stawy i prezentacje poświęconetrzem zupełnie różnym, alesymbolicznym dla historii mia-sta zdarzeniom: Unii Lubelskiej(1569), która dała początek Rze-czypospospolitej Obojga Naro-dów, zbudowaniu w 1921 roku

pierwszej w Polsce fabryki sa-molotów i rozpoczęciu produk-cji w lubelskiej Fabryce Samo-chodów Ciężarowych jednegoz najsłynniejszych w PRL autdostawczych – Żuka.

Biuro Miejskiego Konserwa-tora Zabytków organizuje sesję„Pełna lokacja Lublina w śre-dniowieczu oraz jego rozwójprzestrzenny w II poło-wie XX wieku – kamienie milo-we historii Lublina i Lubelszczy-zny”. Ośrodek „Brama Grodzka– Teatr NN” zaprezentuje dzie-

dzictwo Lublina z okresu mię-dzywojennego.

Na dni otwarte zapraszająmuzea regionu: Muzeum Lubel-skie z oddziałami w Łęcznej, Lu-bartowie, Nałęczowie, Kraśnikuoraz Muzeum Nadwiślańskiew Kazimierzu Dolnym z oddzia-łami w Puławach, Janowcui Żmijowiskach. Specjalneatrakcje przygotowują MuzeumJ. I. Kraszewskiego w Romano-wie, skansen Zagroda Poleskaw Kołaczach i Muzeum Niety-powych Rowerów w Gołębiu.

Zamość – renesansowe mia-sto idealne ze starówką, któraw 1992 roku trafiła na ListęŚwiatowego Dziedzictwa UNE-SCO – zainauguruje obchodyEDD już 6 września spotka-niem „Kamienie milowe – na-uka, historia, kultura” w bu-dynku ratusza.

Ciekawy program przygoto-wały także mniejsze miejscowo-ści. Gmina Gościeradów organi-zuje konferencję „Śladami hi-storii”, powiat bialski zapraszana wycieczkę rowerową po te-

renie gminy Rokitno. Uczestnicyimprezy „Od ziarenka do włó-kienka” w Sitniku (gm. BiałaPodlaska) będą mogli wziąćudział w warsztatach obróbki

lnu i koronkarskich. RównieżMiędzyrzec Podlaski przygoto-wuje cykl pokazów dawnegoiwspółczesnego rękodzieła, wy-stawy i konkursy.

≥Makieta historyczna miasta Wschowy. Obraz miasta z przełomu XVII – XVIII w.

Dolnośląskie

Kujawsko-Pomorskie

Lubelskie

Lubuskie

Od Unii do Żuka

≥Granica św. Jana

≥Kościół św. Jakuba Apostoła i św. Mikołaja w Chełmnie

≥Kamienice w ZamościuH

. S

ŁA

WIE

C

L.K

OT

LE

WS

KI

E.

PR

US

ICK

A-K

OŁ

CO

N

L.

MA

RC

INIA

K

4 Piątek | 2 września 2011

Europejskie Dni Dziedzictwa rp .pl ◊

W ramach tegoroczne-go święta muzeumw Łowiczu zorganizu-

je warsztaty archeologiczno--historyczne dla dzieci i mło-dzieży oraz wystawę poplene-rową.

MS2 w Łodzi zapraszawszystkich chętnych do obej-rzenia wystawy „Jan Fabre.Sztuka trzymała mnie z dalaod więzienia”.

Radomsko, już po raz czwar-ty uczestnicząc w EDD, odkry-

wa kamienie milowe w historiispołeczności zamieszkującej re-gion dawniej i dziś. W progra-mie przewidziane są spektakleteatralne, wystawy poświęconespołeczności żydowskiej, nie-gdyś licznie zamieszkującej Ra-domsko, a także przypomnie-nie regionalnych tradycji kuli-narnych.

Tomaszów Mazowiecki przy-pomni postać wielkiego PolakaJózefa Wybickiego, ukazując jąwprogramie edukacyjno-wysta-wienniczym „Ojczyźnie cześć! Jó-

zef Wybicki – Polak i Europej-czyk”. Wprogramie świątecznymznalazły się m. in.: wystawa foto-graficzna, wykład, lekcje historiiwscenerii stałej wystawy, koncertiMuzealne Wieczory Muzyczne.

Zapolice zapraszają do obej-rzenia inscenizacji historycznej„Walki obronne na linii Beleń– Zagórzyce” organizowanejz udziałem grup rekonstrukcjihistorycznych.

Muzeum w Łęczycy, w nawią-zaniu do tegorocznej inaugura-cji EDD odbywającej się

w Ostrowie Lednickim, propo-nuje wycieczkę szlakiem zabyt-ków romańskich.

Fundacja Kolei Wąskotoro-wej Rogów – Rawa – Biała za-prasza do izby muzealnej Ma-gazyn No 1, znajdującej sięna stacji Rogów Towarowy Wą-skotorowy, gdzie będzie moż-na wysłuchać prelekcji na te-mat historii Kolei Rogowskiej,która, splatając się zaskakującoczęsto z ważnymi wydarzenia-mi historycznymi Polski i Euro-py, stanowi kamień milowy

w rozwoju regionu. Drogi żela-zne, pojawiając się w XIX w.

w Europie, zrewolucjonizowałyówczesny świat.

Smaki, obrazy, drogi

Województwo małopol-skie w tym roku zapra-sza na obchody EDD

doNowej Huty, dzielnicy Krako-wa, wktórej jak wsoczewce sku-pione są dzieje regionu. „Zajrzyj

do Huty”– pod takim hasłemw trzeci weekend września od-bywać się będzie cykl imprezorganizowanych przez Mu-zeum Historyczne Miasta Kra-kowa. Zostanie pokazana histo-ria Nowej Huty – od pradawne-

go hutnictwa przez tradycje śre-dniowiecznego opactwa cyster-skiego, sarmackie dwory po so-crealistyczny eksperyment spo-łeczny iarchitekturę najnowszą,z kościołem Arka Pana w Bień-czycach, który był kolebką i ba-stionem „Solidarności”.

17 września marszałek woje-wództwa małopolskiego zapra-sza na uroczyste wręczenie na-grody UE Europa Nostra 2011,której laureatem został SzymonModrzejewski, twórca Stowarzy-szenia Magurycz zaangażowane-

go w ratowanie historycznychcmentarzy wregionie Beskidu Ni-skiego. Uroczystość odbędzie sięwdrewnianym XV-wiecznym ko-ściele św. Bartłomieja w Mogile.

W sobotę (17.09) MuzeumRozproszone Nowej Huty za-prasza na zwiedzania m.in. pla-cu Centralnego i budynku „Z”Centrum Administracyjnego Ar-celorMittal Poland SA OddziałwKrakowie. Przyalei Róż gościeobejrzą samochody udostęp-nione przez Muzeum InżynieriiMiejskiej. Spod jego siedziby

wyruszy zabytkowy tramwaj.Powstające Muzeum PRL pro-ponuje wystawę „PROjekt hard-KOR” w robiących wielkie wra-żenie schronach przeciwatomo-wych. Kino Sfinks w OśrodkuKultury im. C. K. Norwida przy-gotowało przegląd filmów o No-wej Hucie „Wczoraj i dziś”. Miło-śnicy militariów będą moglizwiedzić Muzeum Czynu Zbroj-nego na os. Górali 23. Swoje naj-cenniejsze zbiory pokaże Mu-zeum Lotnictwa Polskiegow Czyżynach. W niedziele bę-

dzie królować historia dawna.Na trasie wycieczek autokaro-wych z przewodnikiem: alejaRóż, kopiec Wandy, kościół św.Wincentego wPleszowie, zespółdworski w Branicach, gotyckikościół św. Grzegorza Wielkiegow Ruszczy, zamek w Kościelni-kach, pałac w Wadowie i dwórMycielskich w Łuczanowicach.Krzesławice zapraszają do dwo-ru Jana Matejki, a opactwo cy-stersów i kościół św. Bartłomiejaw Mogile na odpust o wielowie-kowej tradycji.

Nowohuckie ścieżki historii

VIForum Szlaku Cyster-skiego w zespole ko-ścielno-klasztornym

w Jemielnicy zainauguruje ob-chody EDD w woj. opolskim.

Zespół klasztorny wraz zdaw-ną wsią cysterską ubiega sięo status pomnika historii. Pro-gram zawiera m.in. międzynaro-dową konferencję z cyklu „Fo-rum Scientiae Cisterciense”.Poraz pierwszy wJemielnicy od-będzie się Jarmark Pocysterski,wramach którego zaplanowanoprezentacje, występy zespołówmuzyki dawnej, pokazy tańcóworaz walk. W zabytkowym spi-

chlerzu zaplanowano wystawępoświęconą Johannesowi Nu-ciusowi –kompozytorowi muzy-ki sakralnej i opatowi cystersówz Jemielnicy. Będzie moż-na zwiedzić kościół cmentarnypw. Wszystkich Świętych orazkościół klasztorny, obecnie para-fialny, pw. Wniebowzięcia NMP,a także zejść do podziemnychkrypt.

W2011 roku obchodzimy dwajubileusze: 90. rocznicę III po-wstania śląskiego i 200. rocznicęurodzin ks. dr. Jana Dzierżona.Historyczne znaczenie III po-wstania śląskiego przybliży sesjawMuzeum Czynu Powstańczego

naGórze św. Anny (16 września).Miejska Biblioteka Publicz-nawKędzierzynie-Koźlu wspól-nie z Kozielskim Stowarzysze-niem Miłośników Historii iArche-ologii EXPLORATOR organizujerajd rowerowy „Szlakiem III Po-wstania Śląskiego” (11 września).

Ksiądz dr Jan Dzierżon (1811– 1906), pszczelarz i uczony, od-krywca zjawiska partenogenezy,urodził się izmarł wŁowkowicachniedaleko Kluczborka. Noszącejego imię kluczborskie muzeumzaprasza na wystawę „Jan Dzier-żon – twórca nowoczesnegopszczelarstwa”, ekspozycję stałą„Pszczelarstwo dawne i nowe”

oraz wystawy plenerowe. Pod-czas EDD będzie można zwie-dzić obiekt wyróżniony w kon-kursie ministra kultury i dzie-dzictwa narodowego „Zabytekzadbany” –kościółpw. Najświęt-szego Serca Pana Jezusa w Za-gwiździu.

Muzeum wGłubczycach zapra-sza dozwiedzania ratusza, naktó-rego parterze zachował się reliktbrukowanej, przykrytej dachemuliczki z rynsztokiem, a MuzeumZiemi Prudnickiej –nawieżę Wo-ka, pozostałość poXIII-wiecznymzamku, niedawno udostępnionądo zwiedzania po gruntownychpracach konserwatorskich.

Mazowsze stawia w tego-rocznej edycji EDD naimprezy plenerowe i

odkrywanie miejsc o fascynują-cej, ale mniej znanej historii. Wprogramie m.in. rekonstrukcjebitew oraz zwiedzanie obiektówna co dzień niedostępnych dlaturystów.

Gminny Ośrodek Kultury Wo-dynie organizuje obchody bitwypod Wolą Wodyńską. Atrakcjąbędzie rekonstrukcja krwawychwalk z 13 i 14 września 1939 roku.Żołnierze polscy z Pierwszej Dy-wizji Piechoty Legionów zostali

wtedy okrążeni i podjęli próbęprzebicia się na południe.

Nowy Dwór Mazowiecki przy-gotowuje imprezę „Od przeszło-ści do teraźniejszości”, wśródnajciekawszych wydarzeń – re-konstrukcja bitwy napoleońskiejz 1813 roku.

W wielu warszawskich muze-ach zaplanowano dni otwarte. WMuzeum Gazownictwa będziemożna m.in. odbyć spacer zprzewodnikiem po terenie za-bytkowego zakładu, MuzeumNiepodległości przygotowujeprelekcje i wystawy, a w pałacuPrzebendowskich/Radziwiłłów

odbędą się obchody Dnia Sybi-raka. W Muzeum X Pawilonu Cy-tadeli Warszawskiej zostanieudostępniona wojskowa częśćCytadeli Warszawskiej (zwiedza-nie w zorganizowanych grupach,konieczna wcześniejsza rezer-wacja).

Muzeum Więzienia Pawiak,Muzeum Drukarstwa, MuzeumEtnograficzne, Muzeum Ordy-nariatu Polowego, Muzeum Woj-ska Polskiego, Muzeum Pałac wWilanowie i Muzeum m.st. War-szawy wraz z oddziałami zapra-szają na wystawy, spotkania, pre-lekcje, wernisaże i inne atrakcje.

Ciekawostką tegorocznej edy-cji będzie możliwość zwiedzeniaSzkoły Głównej Handlowej i za-poznania się z historią tej insty-tucji. To najstarsza wyższa uczel-nia ekonomiczna w Polsce, zało-żona w 1906 roku jako PrywatneKursy Handlowe Męskie Augu-sta Zielińskiego. W 1933 roku zo-stała przemianowana na SzkołęGłówną Handlową i uzyskała sta-tus uczelni wyższej. W czasieokupacji zredukowana do rangiszkoły zawodowej, po wojnie od-zyskała prestiż, ale do swojejpierwotnej nazwy – SGH – po-wróciła dopiero w 1989 roku.

Od strategii do ekonomii

Łódzkie

Małopolskie

Mazowieckie

0.

DY

BA

B.

MO

DR

ZE

WS

KI

E.

KA

LB

AR

CZ

YK

-KL

AK

Mnisi i ksiądz pszczelarzOpolskie

≥Stacja Rogów Wąskotorowy

≥Kościół św. Barłomieja w Krakowie Mogile

≥Aula Szkoły Głównej Handlowej

≥Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny

M.M

ICH

AL

SK

I

5Piątek | 2 września 2011Europejskie Dni Dziedzictwarp .pl◊

Postaciom wybitnych na-ukowców, takich jak Igna-cy Łukasiewicz – wyna-

lazca lampy naftowej, poświę-cone będą wystawy i multime-dialne prezentacje w podkar-packich muzeach.

Osoba Ignacego Łukasiewi-cza (1822 – 1882) nierozerwal-nie związana jest z Podkarpa-ciem. Urodził się w Zaduszni-kach koło Mielca, kształcił w rze-szowskim gimnazjum oraz nauniwersytetach w Krakowie iWiedniu. Wynalazł naftę, dziękiczemu w 1853 roku zapłonęła

pierwsza na świecie lampa naf-towa, a potem założył pierwsząspółkę naftową eksploatującąropę w Bóbrce k. Krosna. Bóbr-ka stała się kolebką przemysłunaftowego, a obecnie znajdujesię tam Muzeum PrzemysłuNaftowego i Gazowniczego im.Ignacego Łukasiewicza.

10 września odbędzie się tuinauguracja wojewódzkich ob-chodów EDD na Podkarpaciu.Premierowo zaprezentowanyzostanie spektakl Teatru im.Wandy Siemaszkowej w Rze-szowie „Żar”. Inscenizację, któ-ra przypomni sylwetkę Ignace-

go Łuksiewicza, uatrakcyjniąprzygotowane przez specjali-stów z Politechniki Rzeszow-skiej efektowne eksperymentychemiczne.

Do historii przemysłu nafto-wego nawiązuje również Mu-zeum Podkarpackie w Krośnie,które organizuje sesję „Odkry-cie nafty kamieniem milowymw rozwoju cywilizacji” i ekspo-zycję „Historia oświetlenia”.

Z Podkarpaciem, a konkret-nie z Przemyślem, związana jestteż inna wybitna postać światanauki – profesor Rudolf Weigl(1883 – 1957), wynalazca szcze-

pionki przeciwko tyfusowi pla-mistemu. Postaci naukowca po-święcone będą wystawy w Mu-zeum Narodowym Ziemi Prze-myskiej i Muzeum Historii Mia-sta Przemyśla.

Ośrodek Kultury i FormacjiChrześcijańskiej w Jarosławiuprzygotowuje obchody 400.rocznicy założenia opactwabenedyktynek. Zaplanowanom.in. koncert organowy MarkaStefańskiego, turniej rycerski,konkursy, otwarcie wystawy„Kamienie milowe polskich ieuropejskich dziejów na wzgó-rzu św. Mikołaja w Jarosławiu”.

Wiele atrakcji przygotowałoMuzeum Etnograficzne w Rze-szowie. W programie m.in. wysta-wa „Ludzie gościńca”, film doku-mentujący tradycje flisackie Ula-nowa i multimedialna prezenta-

cja dawnego Rzeszowa przygoto-wana na podstawie planu z 1762roku. Muzeum Budownictwa Lu-dowego w Sanoku zaprasza nazwiedzanie zabytkowych świą-tyń i warsztaty pisania ikon.

Żar z lampy naftowej

Tegoroczne obchody EDDna Podlasiu to okazja doprzypomnienia związa-

nych z tym regionem wybitnychpostaci, takich jak Jan KlemensBranicki, Ludwik Mikołaj Pacczy Józef Blicharski, a także pre-zentacji ich dorobku. Wiele wy-darzeń kulturalnych przygoto-wuje Białystok. W Galerii im.Sleńdzińskich odbędzie sięm.in. promocja książki A. Oleń-skiej „Jan Klemens Branicki –sarmata nowoczesny. Kreowa-

nie wizerunku poprzez sztukę”oraz sesja popularnonaukowa,na której zaprezentowane będąetapy rewaloryzacji pałacu iogrodów Wersalu Północy.

W ogrodach Branickich zapla-nowano koncert muzyki baroko-wej. Archiwum Państwowe w Bia-łymstoku zaprasza na wystawę„Białystok oczami kartografa”. Bia-łostocki Oddział TOnZ przypo-mni ekspozycję „Białystok – Man-chester Północy”, nawiązując dojednego z ważniejszych okresów wdziejach miasta. Plenerowa wy-

stawa na białostockich plantach,przygotowywana przez MuzeumPodlaskie, przybliży życie i twór-czość artystyczną Józefa Blichar-skiego. Białostocki Ośrodek Kul-tury organizuje imprezę „Innywymiar – sąsiedzi”, która jestczęścią festiwalu kultur Podlasia.Jego celem jest prezentacja kul-tur narodów związanych z mia-stem i regionem. Starostwo Po-wiatowe w Suwałkach zaprasza poraz kolejny do Dowspudy na cyklspotkań „Z wizytą u Paca”. Jegozwieńczeniem będzie wizyta w

wybranych obiektach fundacji Pa-ca na Litwie „Tropem dziedzictwarodu Paców”. Spotkanie w plene-rze pod hasłem „Podlasie ziołamipachnące” proponuje Białostoc-kie Muzeum Wsi. Oprócz zwie-dzania skansenu zaplanowano fe-styn kulinarny, wystawę ziół, a tak-że sprzedaż miodów i wyrobówlokalnych producentów. Równieżgmina Czyże zaprasza na imprezęplenerową – kolejną edycję festy-nu archeologicznego. GOG w Czy-żewie zaprasza na plener „Maluje-my zabytki Czyżewa”.

Wersal pachnący ziołami

Śląsk to największe zagłębiezabytków techniki i ojczy-zna odkrywców, których

wynalazki stały się kamieniamimilowymi postępu.

W Gliwicach urodził się drOscar Troplowitz (1863 – 1918),który stworzył pastę do zębów ipopularny krem Nivea, z Kato-wic pochodzi Maria Goepert--Mayer (1906 – 1972) – druga ko-bieta na świecie, po Marii Skło-dowskiej-Curie, wyróżniona Na-grodą Nobla z fizyki za odkryciadotyczące struktury powłok nu-klearnych. Jednak dla gospodar-

ki tego regionu najważniejszebyło odnalezienie pokładów wę-gla kamiennego.

10 września w zabytkowej ko-palni Guido w Zabrzu odbędziesię wojewódzka inauguracja EDD.To okazja do przypomnienia hi-storii tego miejsca: 24 listopada1790 roku inżynier górniczy Salo-mon Isaac natrafił na terenie Za-brza na duże pokłady węgla kok-sującego. Goście będą mogli zwie-dzić m.in. zabrzańską elektrocie-płownię wybudowaną przez ber-lińską spółkę AEG i poznać dziejerodziny Donnersmarcków – jed-nego z najbogatszych i najbar-

dziej wpływowych rodów na Ślą-sku. Muzeum w Gliwicach propo-nuje wycieczkę w czasie śladamiśredniowiecznego miasta. 10września na rynku przemarszembarwnego orszaku dworzan i ry-cerzy z heroldem, bębniarzem idudziarzem rozpocznie się Jar-mark Księcia Siemowita.

Cieszyn zaprasza na uroczy-stości z okazji 93. rocznicy utwo-rzenia Rady Narodowej Księ-stwa Cieszyńskiego. W progra-mie m.in. prelekcja i koncert Re-prezentacyjnego Zespołu Arty-stycznego Wojska Polskiego. Jakco roku miasto zaprasza też do

odkrywania skarbów z Cieszyń-skiej Trówły. O tym, jak w połowieXIX w. powstawała Kolej War-szawsko-Wiedeńska, dowiedząsię uczestnicy wycieczki rowero-wej po Myszkowie (11 września).

17 i 18 września będzie możnapoznać dzieje wytwórni dynamituw Krupskim Młynie i obejrzeć wy-stawę „Od osady młynarzy do osa-dy robotniczej wytwórni dynami-tu”. Warto też odwiedzić opactwocystersów w Rudach i malowniczezamki jurajskie w Ogrodzieńcuoraz Olsztynie, na miłośników mi-litariów czekają atrakcje w Wę-gierskiej Górce i Rudzie Śląskiej.

Czarne złoto i dynamit

Odkryta ponad 100 lat te-mu na Cyplu Rzucew-skim osada z epoki ka-

mienia nadal jest obiektemprac badawczych prowadzo-nych przez archeologów. W2008 roku został tu utworzonypark kulturowy, który ma sięszansę stać atrakcją turystycznąregionu.

Osada łowców fok w Rzuce-wie nad Zatoką Pucką to zaby-tek, który pozwala lepiej po-znać historię osadnictwa naPomorzu. Na obszarze tzw. Cy-

pla Rzucewskiego już w V tys.p.n.e. rybacy i myśliwi zakłada-li swoje domostwa. Największyrozwój kulturowy i osadniczynastąpił w III tys. p.n.e. W tymokresie na stoku Kępy Puckiejpowstała duża osada. Domysłupowe budowane były natzw. terasach. Odsłonięcieprzystani i pracowni kamie-niarskiej należy do najważniej-szych odkryć archeologicz-nych w Rzucewie. Znalezione wosadzie naczynia gliniane, wy-roby z kamienia i krzemieniaświadczą o ożywionych kon-

taktach handlowych miejsco-wych społeczności.

Osada rzucewska została od-kryta przez archeologów w1894 roku. Pierwsze duże pracewykopaliskowe przeprowadziliw latach 1927 – 1929 profesorJózef Kostrzewski i profesorKonrad Jażdżewski, a już w1930 roku do literatury arche-ologicznej został wprowadzonytermin „kultura rzucewska”, coświadczy o dużej randze tegoodkrycia.

W 1984 roku wznowiono ba-dania archeologiczne na Cyplu

Rzucewskim pod kierownic-twem Danuty Król z MuzeumArcheologicznego w Gdańsku.Kontynuowane są do dziś. Ba-dacze potwierdzili, że zasiedla-nie terenu zaczęło się w połowieV tys. p.n.e. Odkryto też śladyosady z wczesnego średniowie-cza. Obecnie na terenie cyplaznajdują się dawne budynkimieszkalne i gospodarcze po-chodzące z przełomu XIX i XXwieku.

W 2008 roku Rada GminyPuck powołała do życia „Parkkulturowy – Osada Łowców Fok

w Rzucewie”. W przyszłości matu powstać m.in. ekspozycja zre-konstruowanych obiektów ar-cheologicznych.

W programie obchodówEDD 2011 w Rzucewie zaplano-

wano wiele wystaw: m.in. „Rzu-cewo – archeologia, kultura,ludzie”, „Droga do wolności –Generał Haller nad Bałtykiem”oraz „Rybołówstwo nad ZatokąPucką”.

Śladami łowców fok

Podkarpackie

Podlaskie

Pomorskie

Śląskie

W.

ST

ĘP

IEŃ

J.

BA

NIK

≥Jarosław. Opactwo Benedyktynek

≥Pałac Branickich. Elewacja ogrodowa

≥Rzucewo

AR

CH

IWU

M N

ID O

T R

ZE

SZ

ÓW

S.

WIC

HE

R

≥ZKWK „Guido” w Zabrzu

6 Piątek | 2 września 2011

Europejskie Dni Dziedzictwa rp .pl ◊

Sandomierz organizuje fe-stiwal krzemienia pasia-stego. Ten wyjątkowy mi-

nerał, występujący tylko wŚwiętokrzyskiem – jest przecieżskarbem regionu.

Od epoki kamienia aż pośredniowiecze ziemia sando-mierska była jednym z naj-większych na ziemiach pol-skich ośrodków wydobycia iobróbki podstawowych dlagospodarki surowców.

Najpierw był to krzemień,później rudy żelaza, cenne

kruszce i doskonałe glinygarncarskie. Stały się one zna-kami cywilizacyjnego rozwoju,a jednocześnie wizytówką re-gionu. Wyroby z krzemieniapasiastego czy czekoladowe-go, żelazna broń, białe garnkiiłżeckie i łagowskie były znanew wielu rejonach Polski, a tak-że środkowej Europy.

Sandomierz zaprasza więc naFestiwal Krzemienia Pasiastego,współorganizowany przez Mu-zeum Okręgowe.

W programie imprezy: poka-zy obróbki krzemienia, wyko-

nywania biżuterii pradziejo-wej.Z okazji Europejskich DniDziedzictwa w siedzibie Mu-zeum Okręgowego na zamkukrólewskim, który należy do naj-ciekawszych zabytków miasta ijest malowniczo położony naskarpie wiślanej, zaplanowanowiele atrakcji: m.in. wystawę fo-tografii „Miejsca wskrzeszone –dwór w Śmiłowie” i pokazy ar-cheologiczne na dziedzińcuzamkowym, przygotowaneprzez archeologów z Rezerwatuw Krzemionkach oraz osadyRydno.

Sale ekspozycyjne na parte-rze zapraszają na pokazy mul-timedialne oraz prelekcje oznaczeniu pieniądza w rozwo-ju społeczno-gospodarczymmiasta.

Na obchody EDD zapra-szają też Chęciny – dawnemiasto królewskie, znane zmalowniczych ruin zamku.Swoją ciekawą historię za-prezentują Lisów, Maleszowai Piotrkowice – trzy miejsco-wości należące do tzw. kluczamaleszowskiego, rodowegomajątku Krasińskich.

Bogactwo minerałów

P onad 20 wydarzeń w 19miejscowościach przygo-towało z okazji Europej-

skich Dni Dziedzictwa woje-wództwo warmińsko-mazurskie.

Tegoroczne obchody kon-centrują się na kamieniach mi-lowych w historii regionu – tychrozumianych metaforycznie:ludziach, którzy odegrali prze-łomową rolę w jego dziejach

oraz istotnych dla niego zdarze-niach, ale także na tych dosłow-nie kamiennych pamiątkach:głazach, tzw. babach kamien-nych, drogowych kamieniachmilowych i murach kościel-nych.

W Olsztynie na inauguracjiwojewódzkich EDD prof.Krzysztof Mikulski z Uniwer-sytetu Mikołaja Kopernika wToruniu wygłosi prelekcję„Prawo chełmińskie jako pod-stawa tworzenia sieci miej-skiej w krajach nadbałtyc-kich”.

Na konferencji w LidzbarkuWarmińskim naukowcy ztrzech ośrodków przedstawiąważne momenty w historii tegomiasta. Morąg zaprezentujesylwetkę urodzonego tutaj filo-zofa J.G. Herdera. W Elbląguspotkania muzealne będą po-święcone dziejom mieszczań-stwa.

W Suchaczu nad ZalewemWiślanym odbędzie się insce-nizacja bitwy na Zalewie z 1463roku pomiędzy flotami Związ-ku Pruskiego i państwa zakon-nego. W Kamionku Wielkim

wszyscy chętni będą mogli sięzapoznać z historią koła garn-carskiego.

Niewielkie Targowo przy-gotowuje akcje artystyczne,spektakle i warsztaty związa-ne z lokalnymi tradycjami. Nazwiedzanie zaprasza MuzeumBudownictwa Ludowego –Park Etnograficzny w Olsztyn-ku oraz Muzeum Warmii i Ma-zur.

Kętrzyn pochwali się wcze-snośredniowieczną tzw. babąkamienną, jedynym obiektemtego rodzaju o znanym kon-

tekście archeologicznym. Przynietypowych głazach odbędąsię także specjalne warsztatydla młodzieży, uczące czytaćhistorię w krajobrazie: w Wy-sokiej Wsi przy tzw. KamieniuOfiarnym, w Szelągu przy gła-zie pamiątkowym stuleciaklęski Napoleona pod Lip-skiem.

Wśród zabytków wartychzwiedzenia są także kościoły wDźwierzutach, Targowie, Szest-nie czy Próchniku (dzielnica El-bląga) i grobowiec-piramida wRapie.

Kamienne baby

Wojewódzka inauguracjaEDD odbędzie się 10września w Kamieniu

Pomorskim – mieście ważnymdla historii całego Pomorza Za-chodniego. Od 1175 roku posia-dało ono rangę stolicy biskupiej.Tu powstała monumentalna ro-mańsko-gotycka katedra – naj-starsza zachowana do dziś bu-dowla sakralnaregionu. Wokre-sie gotyku dobudowano do kor-pusu kościoła wirydarz –najdalejna wschód wysunięte tego typuzałożenie w Europie. Pod ko-niecXVIIw. powstał najwspanial-

szy element barokowego wypo-sażenia katedry, jakim są organyoprospekcie bogato zdobionymsnycerką i polichromią. Od cza-sów średniowiecznych rozwijałosię wokół kościoła osiedle kate-dralne, które zostało jako pierw-szy obiekt na Pomorzu Zachod-nim wpisane na listę pomnikówhistorii prezydenta RP.

Wspaniałymi zabytkami archi-tektury może się też poszczycićStargard. Dodziś nadmiastem gó-ruje potężnabryła gotyckiego ko-ścioła Wniebowzięcia NMP. Jegobudowniczowie zrealizowaliwXIVwieku ambitny program fary

hanzeatyckiej polegający na od-tworzeniu w ceglanym materialeklasycznego wzorca francuskiejkatedry. Donaszych czasów prze-trwał opasujący stare miastow Stargardzie wieniec gotyckichmurów obronnych zlicznymi basz-tami i trzema bramami. Unikatemjest XV-wieczna Brama Młyńskaprzerzuconanadodnogą rzecznądla obrony portu. Oba te zespoły– kościół NMP i mury miejskie–uznane zostały zapomnik historii.Zokazji EDD Urząd Miejski wStar-gardzie istargardzkie muzeum or-ganizują w parku Chrobrego wy-stawę plenerową „Kamienie milo-

we historii Stargardu” oraz grę miej-ską, astarostwo powiatowe zapra-sza na objazd szlakiem zabytków.

Spacer izwiedzanie zabytkówdzielnicy Dąbie i osiedla Arkoń-skie w Szczecinie organizuje od-dział terenowy Narodowego In-stytutu Dziedzictwa.

Atrakcje przygotowały teżmniejsze miejscowości. W Dęb-nie odbędą się spotkania poświę-cone Alexandrowi von Hum-boldtowi i Janowi Baczewskie-mu, w gminie Boleszkowice – warsztaty kultury średnio-wiecznej i spotkania na szlakutemplariuszy.

Pomniki i architektura

Wtym roku gospoda-rzem ogólnopolskiejinauguracji obchodów

EDD będzie Wielkopolska – re-gion, w którym uformowało sięnasze państwo.

Muzeum Pierwszych Piastówna Lednicy i Muzeum Począt-ków Państwa Polskiego wGnieź-nie zapraszają 10 wrześnianawidowiska plenerowe: „Wizy-tę Ottona na Ostrowie” – spek-takl Teatru im. Aleksandra Fre-dry, nawiązujący do historycz-

nych wydarzeń z 1000 rokui przyjazdu cesarza Otto-nazpielgrzymką dogrobu świę-tego Wojciecha, oraz przedsta-wienie „Rapsod o św. Wojcie-chu” w gnieźnieńskiej kate-drze. 18 września Muzeum Mły-narstwa w Jaraczu organizujefestyn edukacyjno-rekreacyj-ny, 24 września gości zapraszajedyne w Polsce prywatne Mu-zeum Stolarstwa w Krobi. Boga-ty program przygotował Ka-lisz: 10 września w kościele gar-nizonowym odbędzie się spo-

tkanie „Ojcowie jezuici i ich rolaw tworzeniu historii miasta Kali-sza”, zaprezentowane będą teżstarodruki z kaliskiej drukarniojców jezuitów.

20 września w Domu Pamięciodbędzie się sesja popularno-naukowa „Kaliskie kamienie mi-lowe –wybrane problemy”. Kali-ski Gród Piastów na Zawodziuproponuje imprezę plenerową„Hoplici na Zawodziu – 2500.rocznica bitwy podMaratonem”(16 – 18.09). 23 września odbę-dzie się rajd gwiaździsty „Śladami

przodków”, a 24 września – spa-cer szlakiem kaliskich mniejszo-ści narodowych ireligijnych.

Centrum Turystyki Kulturo-wej TRAKT w Poznaniu organi-zuje „Królewskie zmaganiana Ostrowie Tumskim” (10 i 17września), zaś Koło Przewodni-ków PTTK im. Mottego „Prze-chadzki po Poznaniu” (4, 11, 18i 25 września). Narodowy Insty-tut Dziedzictwa Oddział Tereno-wy w Poznaniu zaprasza17 września na wycieczkę auto-karową szlakiem kamieni milo-

wych. W programie zwiedzaniam.in. kościół romański pod we-zwaniem Narodzenia Najświęt-

szej Maryi Panny wKotłowie, za-bytki Ostrowa WielkopolskiegoiGostynia.

Kolebka państwowości

Świętokrzyskie

Warmińsko-Mazurskie

Wielkopolskie

Zachodniopomorskie

M.

BA

NA

CZ

EK

P.

FLO

RJA

NO

WIC

Z

J.

AN

DZ

RE

JE

WS

KI

R.

WA

LK

IEW

ICZ

≥Zamek Sandomierski

≥Kościół w Szestnie

≥Gniezno. Muzeum Początków Państwa Polskiego

≥Kamień Pomorski, widok na prezbiterium katedry

7Piątek | 2 września 2011Europejskie Dni Dziedzictwa

DOLNOŚLĄSKIE

Bierutów 17, 18. 09 Bolesławiec 16. 09 Bolków 17, 18. 09

Brunów 10, 11, 17, 18. 09 Bukowiec 10, 11 .09

Bystrzyca Kłodzka 14, 18. 09 Chełmsko Śląskie 11 – 18. 09 Dobroszyce 10, 11, 17, 18. 09

Drogosław 12 .09 Duszniki-Zdrój 11. 09

Dzierżoniów 17, 18. 09 Głogów 10, 11. 09 Jawor 10, 17. 09

Jaworzyna Śląska 17. 09 Jelenia Góra-Jagniątków 13. 09

Jelenia Góra 10, 11, 17, 18. 09 Jelenia Góra 17. 09

Karpacz 18.09, Karpniki 18. 09Kłodzko 16, 17. 09

Krzyżowa 17, 18. 09Kudowa-Zdrój 14, 15. 09

Legnickie Pole 11. 09Ludwikowice Kłodzkie 15. 09

Łomnica 10, 11, 17, 18. 09Mysłakowice 17. 09

Niemcza 17. 09Oborniki Śląskie 15, 16. 09

Polanica-Zdrój 10. 09Siedlęcin 11. 09

Sierpnica 10, 11, 17, 18. 09Staniszów 11, 17. 09Stara Morawa 10. 09

Syców 9, 10, 11, 18. 09Świdnica 10. 09

Świerzawa 17, 18. 09Wałbrzych 16. 09

Wisznia Mała 11. 09Wleń 10, 11. 09

Wojanów 10, 11, 17, 18. 09, Wrocław 9, 10, 11, 15, 16, 17, 18. 09

Ziębice 17. 09Złotoryja 10. 09

Złoty Stok 10, 17. 09

KUJAWSKO-POMORSKIE

Toruń 10.09, 17. 09 Wietrzychowice 4. 09

LUBELSKIE

Gołąb 11.09, 17 – 18. 09Gościeradów 18. 09

Janowiec 17 – 18. 09Kazimierz Dolny 17 – 18. 09

Kołacze 17. 09Krasienin 16. 09

Kraśnik 10. 09Kryłów 18. 09

Lubartów 10. 09Lublin 10 – 30. 09

Łęczna 10. 09Międzyrzec Podlaski 17. 09

Nałęczów 10. 09Puławy 10.09, 12 – 18. 09

Radzyń Podlaski 10 – 11.09, 17 – 18. 09Rokitno (trasa wycieczki: Błonie – Zaczopki –

Neple – Łęgi) 10 – 11. 09Romanów 10 , 17. 09

Ryki 12 – 18. 09Sitnik 11. 09

Terespol 18. 09Wyryki 18. 09

Zamość 6, 17.09, 16.09 – 16. 10Żmijowiska 17 – 18. 09

LUBUSKIE

Bytom Odrzański 11. 09 Czerwieńsk 8.09, 15. 09

Drzonów 10 – 11, 17 – 18. 09Gorzów Wlkp. 17.09, 20. 09

Jasień 9. 09Krzepielów 17. 09

Nowa Sól 09 Ochla 2.09, 25.09, 9. 10

Sulechów 17. 09 Szyba 10. 09

Świdnica 9. 09Wschowa 15 – 30. 09

Zielona Góra 5.09, 13.09, 10 – 11 i 17 – 18. 09Zbąszynek 1 – 30. 09

Żagań 16 – 18. 09

ŁÓDZKIE

Łęczyca 17. 09Łowicz 10. 09

Łódź ms2 17.06 – 2. 09Radomsko 3, 11, 16, 17, 18.09, 23 – 24. 09,

25. 09Rogów 11. 09

Tomaszów Mazowiecki 9 – 13. 09Zapolice 3. 09

MAŁOPOLSKIE

Kraków 17, 18. 09

MAZOWIECKIE

Brwinów 10 – 11. 09Czersk 18.09

Nowy Dwór Mazowiecki 10 – 11. 09Piaseczno 11. 09Płock 10 – 18. 09

Podkowa Leśna 17 – 18. 09Płońsk 3 – 4. 09Siedlce 18. 09.

Sokołów Podlaski 8 – 11.09Warszawa 10, 17, 18, 25.09

Węgrów 9 – 10.09Wodynie 11.09Wołomin 17.09

OPOLSKIE

Głubczyce 11.09Góra św. Anny 16.09Jemielnica 2 – 4.09

Karłowice 09Kędzierzyn-Koźle 09

Kluczbork 17.09, 17 – 18.09Nysa 10 – 11, 17 – 18.09

Nysa 9.09 – 5.10, 9, 19, 27.09, 10 – 11, 17 – 18.09

Opole 10, 17.09Ozimek 09

Paczków 17 – 18.09Praszka 17.09Prudnik 24.09

Skorogoszcz 11.09Zagwiździe 18.09

PODKARPACKIE

Bóbrka 10.09Przemyśl 10.09, 17 – 18.09

Leżajsk 10 – 11.09Sanok 10 – 11.09

Jarosław 11.09, 17 – 18.09Rzeszów 11.09, 17.09

Łańcut 10 – 11.09, 17 – 18.09Krosno 17.09

PODLASKIE

Białystok 1, 11, 17, 25, 29, 30.09, 25.09 – 1.10Czyżew 10, 18.09Dowspuda 4, 5.09

Zbucz 18.09

POMORSKIE

Chojnice 10.09Gdańsk 10.09, 13.09, 17.09, 18.09

Kluki 18.09Lębork 10 – 11.09

Łeba 10, 19.09Pelplin 17 – 18.09

Pszczółki 18.09Rzucewo 10 – 11.09

Słupsk 6 – 18.09, 10.09, 10 – 16.09, 17 – 18.09Sopot 10.09, 13.09

Swołowo 3.09Wejherowo 17 – 18.09

ŚLĄSKIE

Będzin 17.09

Bieńkowice 10, 11, 17, 18. 09Cieszyn 10, 14, 15, 16, 17, 18. 09

Czeladź 10, 11, 18, 29. 09Częstochowa 10. 09

Czerwionka-Leszczyny 10, 11, 17, 18. 09Gliwice 9, 10, 11. 09

Giebło 10.09Katowice 10, 17, 27. 09Krupski Młyn 17, 18. 09

Mysłowice 17, 18. 09Myszków 11. 09Olsztyn 10. 09

Podzamcze 10. 09Racibórz 10. 09

Rudy 17. 09Ruda Śląska 10, 17. 09

Rybnik 10. 09Tarnowskie Góry 10. 09

Wisła 18. 09Węgierska Górka 10. 09Zabrze 10, 11, 16, 17. 09

Zawiercie –10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18. 09 Złoty Potok 11, 12, 18, 19.09

Żywiec 17.09

ŚWIĘTOKRZYSKIE

Busko-Zdrój 8.09 – 10. 10 Chałupki/ Morawica 10.09 – 11.09,

17. 09 – 18. 09Chęciny 9, 10, 15, 17, 25. 09

Ćmielów 10.09 – 11.09, 17.09 – 18. 09 Daleszyce 30. 10 Gruszczyn 24. 09 Jędrzejów 10. 09

Kazimierza Wielka 8.09 – 30. 09Kielce 8.09, 10. 09 – 19. 09

Leszczyny 11. 09Lisów-Maleszowa 2. 10 Maleniec 10. 09 – 11. 09

Miedzianka 3. 09 Nagłowice 24. 09

Nowa Słupia 17. 09 – 18. 09Nowy Korczyn 25. 09

Oblęgorek 25. 09Oleszno 2. 10

Opatów 10. 09 -30. 09Ostrowiec Świętokrzyski 16. 09

Siedlce 11. 09 Sandomierz 10. 09 – 11. 09, 17. 09 Skarżysko-Kamienna 8. 09 – 30. 09

Sobków 7. 10Starachowice 9. 09, 17. 09 – 10. 10

Starochęciny 11. 09Staszów 8. 09, 10. 09 – 11. 09, 15. 09

Wiślica 17. 09 – 18. 09Włoszczowa 14. 09 – 15. 09

WARMIŃSKO-MAZURSKIE

Banie Mazurskie-Rapa 17.09

Dźwierzuty – 17. 09Elbląg 9, 10, 16, 17. 09

Kamionek Wielki k. Węgorzewa 18. 09Kętrzyn 30. 09

Lidzbark Warmiński 16. 09Morąg 10, 11 09

Olsztyn 9, 11, 16, 17, 18, 23 .09Olsztynek 13. 09Ostróda 18. 09

Próchnik (Elbląg) – Suchacz 10. 09Suchacz, gm. Tolkmicko 10. 09

Szeląg, gm Łukta 17. 09Szestno, 11, 18. 09

Targowo, gm. Dźwierzuty 17. 09Wysoka Wieś, gm. Ostróda 24 .09

WIELKOPOLSKIE

Lednica 10. 09Gniezno 10. 09

Jaracz 18. 09 Krobia 24. 09

Kalisz 10, 15, 20, 23, 24. 09Kalisz-Zawodzie 16 – 18.09, 24 .09

Poznań 10, 17. 09 Poznań 4, 11, 18, 25. 09

Września 18, 23. 09Poznań – Kotłów – Ostrów Wlkp. – Szelejewo

– Głogówko – Gostyń 17. 09

ZACHODNIOPOMORSKIE

Barlinek 10. 09Cedynia 17. 09

Chojna 9.09, 9 – 30. 09Chwarszczany 10. 09

Darłowo 17. 09 Dębno 24.09, 30. 09Domasławice 30. 09

Golczewo 17. 09Goleniów 30. 09

Kamień Pomorski 10.09, 25. 09Karlino 14. 09

Kołobrzeg 10 – 11. 09Koszalin 22 – 25. 09

Łobez 10, 11. 09Moryń 1 – 30. 09

Myślibórz 10.09, 17. 09Nowogródek Pomorski 12 – 24. 09

Poradz 11. 09Postomino 1 – 30.09, 11.09, 25. 09

Rogowo 10 – 11. 09Siemczyno 10. 09

Sławno 1 – 30. 09, 4. 09, 11. 09Stargard 10. 09,

Powiat stargardzki 10. 09, 17. 09Szczecin 1 – 30.09, 7, 11, 13, 17, 18, 24, 29. 09

Szczecinek 1 – 30. 09, 8-9, 22-23, 30. 09Trzebiatów 8.09, 24. 09

Wysiedle 10, 11. 09

rp .pl◊

Kalendarium obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa≥Korona, berło i jabłko Kazimierza Wielkiego. Kraków 1370. Kopie insygniów grobowych

D.

PIE

TR

AS

ZE

WS

KI

PPeełłnnyy pprrooggrraamm wwyyddaarrzzeeńń ii lliissttaa oorrggaanniizzaattoorróóww nnaa ssttrroonniiee wwwwww..eedddd22001111..ppll

8 Piątek | 2 września 2011

Europejskie Dni Dziedzictwa rp .pl ◊

REKLAMA 0673946/A