1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 1Dokument ten suy wycznie do celw dokumentacyjnych i instytucje nie ponosz adnej odpowiedzialnoci za jego zawarto

B

ROZPORZDZENIE RADY (WE) NR 2223/96 z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie europejskiego systemu rachunkw narodowych i regionalnych we Wsplnocie (Dz.U. L 310 z 30.11.1996, str. 1)

zmienione przez: Dziennik Urzdowy nr M1 M2 M3 M4 M5 M6 M7 M8 M9 M10 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 448/98 z dnia 16 lutego 1998 r. Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1500/2000 z dnia 10 lipca 2000 r. Rozporzdzenie (WE) nr 2516/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 listopada 2000 r. Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 995/2001 z dnia 22 maja 2001 r. Rozporzdzenie (WE) nr 2558/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 113/2002 z dnia 23 stycznia 2002 r. Rozporzdzenie (WE) nr 359/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lutego 2002 r. Rozporzdzenie (WE) nr 1267/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 czerwca 2003 r. Rozporzdzenie (WE) nr 1392/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 400/2009 z dnia 23 kwietnia 2009 r. L 58 L 172 L 290 L 139 L 344 L 21 L 58 L 180 L 324 L 126 strona 1 3 1 3 1 3 1 1 1 11 data 27.2.1998 12.7.2000 17.11.2000 23.5.2001 28.12.2001 24.1.2002 28.2.2002 18.7.2003 10.12.2007 21.5.2009

NB: Niniejsza wersja skonsolidowana zawiera odniesienia do europejskiej jednostki rozliczeniowej i/lub ecu, ktre od dnia 1 stycznia 1999 r. naley rozumie jako odniesienia do euro rozporzdzenie Rady (EWG) nr 3308/80 (Dz.U. L 345 z 20.12.1980, str. 1) i rozporzdzenie Rady (WE) nr 1103/97 (Dz.U. L 162 z 19.6.1997, str. 1).

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 2 B ROZPORZDZENIE RADY (WE) NR 2223/96 z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie europejskiego systemu rachunkw i regionalnych we Wsplnocie narodowych

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzgldniajc Traktat ustanawiajcy w szczeglnoci jego art. 213,

Wsplnot

Europejsk,

uwzgldniajc projekt rozporzdzenia przedstawiony przez Komisj, uwzgldniajc opini Parlamentu Europejskiego (1), uwzgldniajc opini Europejskiego Instytutu Walutowego (2), uwzgldniajc opini Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego (3), a take majc na uwadze, co nastpuje:(1)

Urzeczywistnianie i nadzr Unii Gospodarczej i Walutowej wymaga porwnywalnej, aktualnej i wiarygodnej informacji o strukturze i rozwoju sytuacji gospodarczej kadego kraju i regionu. Komisja musi uczestniczy w zarzdzaniu Unia Gospodarcz i Walutow, w szczeglnoci informowa Rad o postpie Pastw Czonkowskich w wypenianiu ich zobowiza dla osignicia Unii Gospodarczej i Walutowej. Rachunki gospodarcze s podstawowym narzdziem analizy sytuacji gospodarczej kraju lub regionu pod warunkiem, e s one sporzdzane na podstawie jednego zestawu zasad, ktre nie s przedmiotem rnych interpretacji. Komisja musi stosowa agregaty rachunkw narodowych, w szczeglnoci dla wsplnotowych kalkulacji administracyjnych i budetowych. W 1970 r. opublikowano dokument urzdowy pod tytuem Europejski system zintegrowanych rachunkw gospodarczych (ESA), obejmujcy dziedzin regulowan niniejszym rozporzdzeniem, ktry zosta sporzdzony wycznie przez Urzd Statystyczny Wsplnot Europejskich i na jego wyczn odpowiedzialno; dokument ten by wynikiem kilkuletnich prac Urzdu Statystycznego Wsplnot Europejskich przy wsppracy krajowych instytucji statystycznych Pastw Czonkowskich, ktrego celem byo zaprojektowanie systemu rachunkw narodowych, speniajcego wymagania gospodarczej i spoecznej polityki Wsplnot Europejskich; stanowi on wsplnotow wersj Systemu Rachunkw Narodowych Organizacji Narodw Zjednoczonych, ktra do tego momentu bya stosowana przez Wsplnot; W celu uaktualnienia oryginalnego tekstu opublikowano w 1979 r. drugie wydanie (zwane dalej jako Drugie wydanie ESA) (4).

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(1) Dz.U. C 287 z 30.10.1995, str. 114. (2) Opinia wydana dnia 21 czerwca 1995 r. (dotychczas nieopublikowana w Dzienniku Urzdowym). (3) Dz.U. C 133 z 31.5.1995, str. 2. (4) Eurostat: Europejski System Zintegrowanych Rachunkw Gospodarczych (ESA), drugie wydanie, Urzd Statystyczny Wsplnot Europejskich, Luksemburg, 1979 r.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 3 B(7)

Komisja Statystyczna ONZ przyja w lutym 1993 r. nowy System rachunkw narodowych (SRN), umoliwiajcy porwnywanie w skali midzynarodowej wynikw we wszystkich Pastwach Czonkowskich. W przypadku rachunkw dotyczcych ochrony rodowiska, naley zwrci uwag na informacj przekazan przez Komisj Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w dniu 21 grudnia 1994 r. pod tytuem Wskazwki dla Unii Europejskiej w sprawie wskanikw ochrony rodowiska i nowej rachunkowoci krajowej. Wsplnota wsppracuje z pastwami trzecimi dla osignicia wzajemnych korzyci, szczeglnie z pastwami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Naley stworzy Europejski System Rachunkw, ktry sprosta wymaganiom Unii Gospodarczej i Walutowej i bdzie stosowany dla sporzdzania rachunkw krajowych i regionalnych przewidzianych przez ustawodawstwo wsplnotowe. Wyniki rachunkw i tabel dotyczcych wszystkich Pastw Czonkowskich sporzdzonych zgodnie z systemem ustanowionym niniejszym rozporzdzeniem, musz by udostpnione przez Komisj uytkownikom w dokadnie okrelonych terminach, w szczeglnoci w odniesieniu do monitorowania konwergencji ekonomicznej i osignicia najcilejszej koordynacji polityki gospodarczej Pastw Czonkowskich. System ustanowiony niniejszym rozporzdzeniem bdzie stopniowo zastpowa wszystkie inne systemy jako punkt odniesienia dla wsplnych standardw, definicji, klasyfikacji i zasad rachunkowoci przy sporzdzaniu rachunkw Pastw Czonkowskich zgodnie z wymogami Wsplnoty dla uzyskania wynikw, ktre bd porwnywalne midzy Pastwami Czonkowskimi. Wyniki statystyczne musz by dostpne dla obywateli zgodnie z zasad przejrzystoci. System ustanowiony niniejszym rozporzdzeniem, stanowicy wersj SRN przyjt dla struktur gospodarek Pastw Czonkowskich, musi odpowiada ukadowi SRN dla zapewnienia porwnywalnoci danych wsplnotowych z danymi opracowanymi przez jej gwnych partnerw midzynarodowych. Dane naley grupowa wedug szerokiej kategorii rachunkw i tabel; tylko informacja istotna dla wymogw Wsplnoty musi by przetworzona i przekazana Komisji w dokadnych terminach. Jednake z punktu widzenia objtoci i rozmiaru rachunkw, poziomu szczegowoci i zakresu geograficznego jak rwnie sytuacji w tym zakresie w Pastwach Czonkowskich, dodatkowe terminy przekazywania danych zostan przyznane wyjtkowo i tymczasowo niektrym Pastwom Czonkowskim, ktre nie s, obiektywnie rzecz biorc, w stanie sprosta nieprzekraczalnym terminom ustalonym niniejszym rozporzdzeniem. W pniejszym terminie podjta zostanie decyzja w sprawie sposobu podziau usug porednictwa finansowego mierzonych porednio (FISIM). Zgodnie z zasad subsydiarnoci stworzenie wsplnych standardw statystycznych, umoliwiajcych porwnywanie informacji, jest zadaniem, ktre mona skutecznie rozwiza na poziomie wsplnotowym; standardy takie bd stosowane w kadym Pastwie Czonkowskim pod egid organizacji i instytucji odpowiedzialnych za opracowywanie oficjalnych danych statystycznych. Niezbdne jest stworzenie procedury stosowania i uaktualniania przepisw niniejszego rozporzdzenia we wsppracy z Komitetem Programu Statystycznego Wsplnoty Europejskiej

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13) (14)

(15)

(16)

(17)

(18)

(19)

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 4 B (SPC), utworzonego decyzj Rady 89/382/EWG, Euratom (1); niniejsza procedura dostosowania zostanie ograniczona do zmian, ktre nie powoduj zwikszenia przychodw wasnych.(20)

Komitet Programu Statystycznego i Komitet ds. statystyki pieninej, finansowej i bilansu patniczego (CMFB), ustanowione decyzj 91/115/EWG (2), opowiedziay si na rzecz projektu niniejszego rozporzdzenia. Dyrektywa Rady 89/130/EWG, Euratom z dnia 13 lutego 1989 r. w sprawie harmonizacji obliczania produktu narodowego brutto w cenach rynkowych (GNPmp) (3) okrela, e GNPmp moe by porwnywalny tylko wwczas, jeli stosowane s definicje i zasady rachunkowoci Europejskiego Systemu Zintegrowanych Rachunkw Gospodarczych; rozporzdzenie Rady (EWG, Euratom) nr 1553/89 z dnia 29 maja 1989 r. w sprawie ostatecznych jednolitych warunkw poboru rodkw wasnych pochodzcych z podatku od wartoci dodanej (4) stanowi, i w celu obliczenia redniej waonej stawki VAT, podzia transakcji podlegajcych opodatkowaniu zostanie dokonany przy pomocy rachunkw narodowych przygotowanych zgodnie z Europejskim Systemem Zintegrowanych Rachunkw Gospodarczych; dla tych instrumentw i w kontekcie rozporzdzenia Rady (WE) nr 3605/93 z dnia 22 listopada 1993 r. w sprawie stosowania Protokou w sprawie procedury nadmiernego deficytu (5), decyzji Rady 94/728/WE, Euratom z dnia 31 padziernika 1994 r. w sprawie systemu przychodw wasnych Wsplnot Europejskich (6) i decyzji Rady 94/729/WE z dnia 31 padziernika 1994 r. w sprawie dyscypliny budetowej (7), ustala si okres przejciowy dla stosowania systemu ustanowionego niniejszym rozporzdzeniem,

(21)

PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZDZENIE:

Artyku 1 Cel 1. Celem niniejszego rozporzdzenia jest ustanowienie Europejskiego Systemu Rachunkw 1995 r., zwanego dalej ESA 95, ktry przewiduje: a) metodologi wsplnych standardw, definicji, klasyfikacji i zasad ksigowoci, ktre naley stosowa przy sporzdzaniu rachunkw i tabel na porwnywalnych podstawach dla celw Wsplnoty cznie z wynikami wymaganymi na podstawie warunkw art. 3; b) program przekazywania do celw Wsplnoty dokadnych danych o rachunkach i tabelach sporzdzonych zgodnie z ESA 95. 2. Uwzgldniajc art. 7 i 8, niniejsze rozporzdzenie stosuje si do wszystkich aktw prawnych Wsplnoty, ktre odnosz si do ESA lub jego definicji. 3. Niniejsze rozporzdzenie nie zobowizuje adnego Pastwa Czonkowskiego do stosowania ESA przy sporzdzaniu rachunkw do jego wasnych celw.(1) Dz.U. L 181 z 28.6.1989, str. 47. (2) Dz.U. L 59 z 6.3.1991, str. 19. (3) Dz.U. L 49 z 21.2.1989, str. 26. Dyrektywa ostatnio zmieniona Aktem Przystpienia z 1994 r. (4) Dz.U. L 155 z 7.6.1989, str. 9. (5) Dz.U. L 332 z 31.12.1993, str. 7. (6) Dz.U. L 293 z 12.11.1994, str. 9. (7) Dz.U. L 293 z 12.11.1994, str. 14.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 5 B Artyku 2 Metodologia 1. Metodologia ESA 95, okrelona w art. 1 ust. 1 lit. a), jest wymieniona w zaczniku A. M10 2. Zmiany metodologii ESA 95, ktrych celem jest wyjanienie i poprawa jej treci, s przyjmowane przez Komisj przy zaoeniu, e nie zmieniaj one podstawowych koncepcji, nie wymagaj dodatkowych zasobw dla ich stosowania i nie powoduj wzrostu przychodw wasnych. rodki te, majce na celu zmian elementw innych ni istotne niniejszego rozporzdzenia, midzy innymi poprzez uzupenienie go, przyjmuje si zgodnie z procedur regulacyjn poczon z kontrol, o ktrej mowa w art. 4 ust. 2. B 3. Zgodnie z odnonymi postanowieniami Traktatu, Rada, nie pniej ni do dnia 31 grudnia 1997 r., podejmie decyzj w sprawie wprowadzenia systemu podziau usug porednictwa finansowego mierzonych porednio (FISIM) opisanych w zaczniku I do zacznika A i przyjmie, w miar potrzeb, niezbdne rodki dla jego stosowania.

Artyku 3 Przekazywanie do Komisji M9 1. Pastwa czonkowskie przekazuj Komisji (Eurostat) rachunki i tablice przedstawione w zaczniku B w terminach wyznaczonych dla kadej tablicy, z zastrzeeniem odstpstw okrelonych w tym zaczniku. B 2. Pastwa Czonkowskie przeka wyniki zawarte w zaczniku B, wczajc dane, ktre zostay uznane jako poufne przez Pastwa Czonkowskie zgodnie z ustawodawstwem krajowym lub praktyk dotyczc poufnoci danych statystycznych na podstawie przepisw rozporzdzenie Rady (Euratom, EWG) nr 1588/90 z dnia 11 czerwca 1990 r. w sprawie przekazywania do Urzdu Statystycznego Wsplnot Europejskich danych statystycznych objtych zasad poufnoci (1), ktry ustala zasady poufno w traktowaniu informacji. M10 W granicach ustalonych w art. 2 ust. 2 wszelkie zmiany nowe tabele, pastwa lub regiony dotyczce danych wymaganych od pastw czonkowskich s przyjmowane przez Komisj. rodki te, majce na celu zmian elementw innych ni istotne niniejszego rozporzdzenia, midzy innymi poprzez uzupenienie go, przyjmuje si zgodnie z procedur regulacyjn poczon z kontrol, o ktrej mowa w art. 4 ust. 2. Artyku 4 1. Komisja jest wspierana przez Komitet ds. Programu Statystycznego (zwany dalej Komitetem). 2. W przypadku odesania do niniejszego ustpu stosuje si art. 5a ust. 14 oraz art. 7 decyzji 1999/468/WE, z uwzgldnieniem jej art. 8.(1) Dz.U. L 151 z 15.6.1990, str. 1. Rozporzdzenie zmienione Aktem Przystpienia z 1994 r.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 6 B Artyku 5 Zadania Komitetu Komitet bada wszelkie kwestie zgoszone przez przewodniczcego odnonie stosowania niniejszego rozporzdzenia z inicjatywy wasnej lub na danie Pastwa Czonkowskiego. Artyku 6 Wsppraca z innymi Komitetami 1. We wszystkich kwestiach podlegajcych kompetencji Komitetu ds. Statystyki Pieninej, Finansowej i Bilansu Patniczego (CMFB), Komisja zwrci si do tego Komitetu o wydanie opinii zgodnie z art. 2 decyzji 91/115/EWG. 2. Komisja przekae Komitetowi ds. Produktu Krajowego Brutto, ustanowionego dyrektyw 89/130/EWG, Euratom, wszelkie informacje dotyczce stosowania niniejszego rozporzdzenia, ktre s niezbdne dla wykonywania jego obowizkw. Artyku 7 Termin stosowania i pierwsze przekazanie danych 1. ESA 95 stosuje si po raz pierwszy do danych sporzdzonych zgodnie z zacznikiem B, ktre winny by przekazane w kwietniu 1999 r. 2. Dane zostan przekazane Komisji (Urzd Statystyczny) zgodnie z terminami ustanowionymi w zaczniku B. 3. Zgodnie z ust. 1, do momentu pierwszego przekazania danych na podstawie ESA 95, Pastwa Czonkowskie bd nadal przesya do Komisji (Urzd Statystyczny) rachunki i tabele opracowane na podstawie drugiego wydania ESA. 4. Z zastrzeeniem przepisw art. 19 rozporzdzenia Rady (EWG, Euratom) nr 1552/89 z dnia 29 maja 1989 r. (1) wykonujcego decyzj 88/376/EWG, Euratom w sprawie systemu zasobw wasnych Wsplnot, Komisja i zainteresowane Pastwo Czonkowskie sprawdz, czy niniejsze rozporzdzenie jest stosowane i przeka wyniki tej kontroli Komitetowi zgodnie z art. 4 ust. 1 niniejszego rozporzdzenia. Artyku 8 Przepisy przejciowe 1. Do celw zasobw budetowych i wasnych oraz na zasadzie odstpstwa od art. 1 ust. 2 i art. 7, obowizujcy Europejski system zintegrowanych rachunkowoci gospodarczych w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy 89/130/EWG, Euratom i aktw prawnych odnoszcych si do niniejszego, w szczeglnoci rozporzdzenia (EWG, Euratom) nr 1552/89 i nr 1553/89 oraz decyzji 94/728/WE, Euratom i 94/729/WE, oznacza drugie wydanie ESA, natomiast decyzja 94/728/EWG, Euratom nadal pozostaje w mocy. M7 1a. Do celw okrelania zasobw wasnych opartych na VAT i na zasadzie odstpstwa od ust. 1 Pastwa Czonkowskie mog wykorzystywa dane oparte na nowym Europejskim Systemie Zintegrowanych(1) Dz.U. L 155 z 7.6.1989, str. 1. Rozporzdzenie ostatnio zmienione rozporzdzeniem (EWG, Euratom) 2729/94 (Dz.U. L 293 z 12.11.1994, str. 5).

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 7 M7 Rachunkw Gospodarczych (ESA 95), 94/728/WE, Euratom pozostaje w mocy. B 2. Do celw sprawozda Pastw Czonkowskich przekazywanych do Komisji w ramach procedury nadmiernego deficytu publicznego ustanowionej rozporzdzeniem (WE) nr 3605/93, stosuje si Europejski system zintegrowanych rachunkowoci gospodarczych, drugie wydanie ESA do sprawozda skadanych do dnia 1 wrzenia 1999 r. 3. Stosowanie drugiego wydania ESA, jak ustalono w ust. 1 i 2 niniejszego artykuu, jest zapewnione przez dostosowanie danych otrzymanych na mocy art. 7 ust. 1 na podstawie ESA 95 celem uwzgldnienia zmian wynikajcych z jakichkolwiek rnic w pojciach, definicjach czy nomenklaturach midzy drugim wydaniem ESA a ESA 95. Wprowadzenie niniejszej zasady nastpi zgodnie z procedur ustanowion w art. 6 dyrektywy Rady 89/130/EWG, Euratom najpniej do grudnia 1996 r. Artyku 9 Niniejsze rozporzdzenie wchodzi w ycie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzdowym Wsplnot Europejskich. Niniejsze rozporzdzenie wie w caoci i jest bezporednio stosowane we wszystkich Pastwach Czonkowskich. podczas gdy decyzja

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 8 BZACZNIK A EUROPEJSKI SYSTEM RACHUNKW ESA 1995 SPIS TRECI ROZDZIA 1. ZASADY OGLNE ZASTOSOWANIA ESA Ramy dla analiz i polityki Osiem cech charakterystycznych koncepcji ESA ESA 95 a SRN 93 ESA 95 a ESA 70 ESA JAKO SYSTEM Jednostki statystyczne i ich grupowanie Jednostki i sektory instytucjonalne Lokalne jednostki rodzaju dzialalnosci oraz galezie Rezydenci i nierezydenci, gospodarka oglem i zagranica Przeplywy i zasoby Przeplywy Transakcje Wlasnosci transakcji Wsplpraca a transakcje wewnetrzne Transakcje pieniezne i niepieniezne Transakcje z i bez odpowiednika Korygowanie transakcji Zmiana zaklasyfikowania transakcji Podzial transakcji na czesci Uznanie podstawowego partnera transakcji Przypadki graniczne Inne zmiany aktyww Inne zmiany wolumenu aktyww i pasyww Zyski i straty z tytulu posiadania aktyww Zasoby System rachunkw i agregaty Zasady ksiegowe Terminologia opisu obu stron rachunkw Zapis podwjny/poczwrny Wycena Szczeglne zasady wyceny produktw Wycena w cenach stalych Czas rejestracji Konsolidacja i saldowanie Konsolidacja Saldowanie Rachunki, pozycje bilansujace i agregaty Kolejnosc rachunkw Bilans platnosci biezacych wedlug towarw i uslug Rachunek rozliczen z zagranica Pozycje bilansujace Agregaty Uklad przeplyww miedzygaleziowych ROZDZIA 2. JEDNOSTKI I ICH GRUPOWANIE GRANICE GOSPODARKI NARODOWEJ JEDNOSTKI INSTYTUCJONALNE SEKTORY INSTYTUCJONALNE

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 9 BSplki niefinansowe (S.11) Podsektor: Splki niefinansowe publiczne (S.11001) Podsektor: Splki niefinansowe prywatne krajowe (S.11002) Podsektor: Splki niefinansowe kontrolowane przez podmioty zagraniczne (S. 11003) Splki finansowe (S.12) Podsektor: Bank Centralny (S.121) Podsektor: Pozostale pieniezne splki finansowe (S.122) Podsektor: Pozostale instytucje posrednictwa finansowego, z wyjatkiem instytucji ubezpieczeniowych i funduszy emerytalnych (S.123) Podsektor: Pomocnicze splki finansowe (S.124) Podsektor: Instytucje ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne (S.125) Instytucje rzadowe i samorzadowe (S.13) Podsektor: Instytucje rzadowe na poziomie centralnym (S.1311) Podsektor: Instytucje rzadowe i samorzadowe na poziomie regionalnym (S.1312) Podsektor: Instytucje samorzadowe na poziomie lokalnym (S.1313) Podsektor: Fundusze zabezpieczenia spolecznego (S.1314) Gospodarstwa domowe (S.14) Podsektor: Pracodawcy w tym pracujacy na wlasny rachunek (S.141 + S.142) Podsektor: Pracownicy najemni (S. 143) Podsektor: Osoby fizyczne uzyskujace dochody z tytulu wlasnosci (S.1441) Podsektor: Emeryci i rencisci (S. 1442) Podsektor: Osoby fizyczne uzyskujace dochody z innych niezarobkowych zrdel (S.1443) Podsektor: Pozostale osoby (S.145) Instytucje nie nastawione na przynoszenie dochodu obslugujace gospodarstwa domowe (S.15) Zagranica (S.2) Klasyfikacja jednostek producentw wedlug sektorw i wedlug glwnych form organizacyjno-prawnych LOKALNA JEDNOSTKA RODZAJU DZIALALNOSCI ORAZ BRANZE Lokalna jednostka rodzaju dzialalnosci Galaz KLASYFIKACJA GALEZI JEDNOSTKI JEDNORODNEJ PRODUKCJI I JEDNORODNE BRANZE Jednostka jednorodnej produkcji Jednorodna branza KLASYFIKACJA JEDNORODNYCH BRANZ ROZDZIA 3. TRANSAKCJE DOTYCZCE PRODUKTW PRODUKCJA I PRODUKCJA GLOBALNA Dzialalnosc podstawowa, drugorzedna i pomocnicza Produkcja globalna (P.l) Czas rejestracji i wycena produkcji globalnej ZUZYCIE POSREDNIE (P.2) Czas rejestracji i wycena zuzycia posredniego SPOZYCIE OSTATECZNE (P.3, P.4) Wydatki na spozycie ostateczne (P.3)

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 10 BSpozycie ostateczne skorygowane (P.4) Czas rejestracji i wycena wydatkw na spozycie ostateczne Czas rejestracji i wycena spozycia skorygowanego INWESTYCJE BRUTTO (P.5) Srodki trwale brutto (P.51) Czas rejestracji i wycena srodkw trwalych brutto Zmiany zapasw (P.52) Czas rejestracji i wycena rzeczowych srodkw obrotowych Nabycie pomniejszone o sprzedaz aktyww o wyjatkowej wartosci (P.53) PRZYWZ I WYWZ TOWARW I USLUG (P.6 i P.7) Przywz i wywz towarw (P.61 i P. 71) Przywz i wywz uslug (P.62 i P.72) TRANSAKCJE DOTYCZACE TOWARW UZYWANYCH ROZDZIA 4. TRANSAKCJE PODZIAU WYNAGRODZENIE PRACOWNICZE (D.l) Wynagrodzenia (D.11) Wynagrodzenia pieniezne Wynagrodzenia platne w naturze Skladki na zabezpieczenia spoleczne placone przez pracodawcw (D.12) Skladki faktyczne na zabezpieczenia spoleczne placone przez pracodawcw (D.121) Zakladane wstepnie skladki na zabezpieczenia spoleczne placone przez pracodawcw (D.122) P O D AT K I Z W I A Z A N E I PRZYWOZEM (D.2) Podatki od produktw (D.21) Podatki typu podatku od towarw i uslug (VAT) (D.211) Podatki i cla przywozowe z wyjatkiem VAT (D.212) Inne podatki od produktw z wyjatkiem VAT i podatkw od przywozu (D.214) Pozostale podatki od produkcji (D.29) Podatki zwiazane z produkcja i przywozem placone do instytucji Unii Europejskiej SUBSYDIA (D.3) Subsydia do produktw (D.31) Subwencje przywozowe (D.311) Pozostale subsydia do produktw (D.319) Pozostale subsydia produkcyjne (D.39) DOCHODY Z TYTULU WLASNOSCI (D.4) Odsetki (D.41) Odsetki od depozytw, pozyczek i naleznosci oraz zobowiazan Odsetki od papierw wartosciowych Odsetki od bonw i podobnych instrumentw krtkoterminowych Odsetki od obligacji i skryptw dluznych Stopy odsetkowe i terminowe kontrakty finansowe dotyczace przyszlych stp procentowych Odsetki od leasingu finansowego Pozostale odsetki Czas rejestracji Z PRODUKCJA

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 11 BDochd podzielony przedsiebiorstw (D.42) Dywidendy (D.421) Wyplaty z dochodu splek ulomnych (D.422) Reinwestowane dochody z inwestycji zagranicznych bezposrednich (D.43) Dochody z tytulu wlasnosci przypisane posiadaczom polis ubezpieczeniowych (D.44) Renty (D.45) Renty gruntowe Oplaty za korzystanie z zasobw zlz naturalnych PODATKI OD DOCHODW, MAJATKU ITP. (D.5) Podatek dochodowy (D.51) Pozostale podatki (D.59) SKLADKI NA ZABEZPIECZENIA SPOLECZNE I SWIADCZENIA SPOLECZNE (D.6) Skladki na zabezpieczenia spoleczne (D.61) Skladki faktyczne na zabezpieczenia spoleczne (D.611) Zakladane wstepnie skladki na zabezpieczenia spoleczne (D.612) Swiadczenia spoleczne inne niz transfery socjalne w naturze (D.62) Swiadczenia pieniezne z tytulu zabezpieczenia spolecznego (D.621) Swiadczenia z prywatnych kapitalowych systemw zabezpieczenia spolecznego (D.622) Swiadczenia z niekapitalowych systemw zabezpieczenia spolecznego (D.623) Swiadczenia z pomocy spolecznej (D.624) Transfery socjalne w naturze (D.63) Swiadczenia spoleczne w naturze (D.631) Swiadczenia z tytulu zabezpieczenia spolecznego, refundowane (D.6311) Pozostale swiadczenia z tytulu zabezpieczenia spolecznego w naturze (D.6312) Swiadczenia z pomocy spolecznej w naturze (D.6313) Transfery indywidualnych nierynkowych towarw i uslug (D.632) POZOSTALE TRANSFERY BIEZACE (D.7) Skladki ubezpieczeniowe netto na ubezpieczenia inne niz na zycie (D.71) Odszkodowania z tytulu ubezpieczenia innego niz na zycie (D.72) Biezace transfery wewnetrzne instytucji rzadowych i samorzadowych (D.73) Biezaca wsplpraca miedzynarodowa (D.74) Rzne transfery biezace (D.75) Transfery biezace do INKgd Transfery biezace pomiedzy gospodarstwami domowymi Grzywny i kary Gry loteryjne i hazardowe Wyplaty kompensat Czwarta czesc srodkw wlasnych okreslona na bazie PNB Pozostale KOREKTA Z TYTULU ZMIANY UDZIALW NETTO GOSPODARSTW DOMOWYCH W REZERWACH FUNDUSZY EMERYTALNYCH (D.8)

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 12 BTRANSFERY KAPITALOWE (D.9) Podatki od kapitalu (D.91) Dotacje do inwestycji (D.92) Pozostale transfery kapitalowe (D.99) ROZDZIA 5. TRANSAKCJE FINANSOWE KLASYFIKACJA TRANSAKCJI FINANSOWYCH Zloto monetarne i Specjalne Prawa Ciagnienia (SDRy) (F.l) Zloto monetarne (F.11) Specjalne Prawa Ciagnienia (SDR-y) (F. 12) Gotwka i depozyty (F.2) Gotwka (F.21) Depozyty zbywalne (F.22) Pozostale depozyty (F.29) Papiery wartosciowe inne niz akcje (F.3) Papiery wartosciowe inne niz akcje, z wyjatkiem instrumentw pochodnych (F.33) Krtkoterminowe papiery wartosciowe inne niz akcje, z wyjatkiem instrumentw pochodnych (F.331) Dlugoterminowe papiery wartosciowe inne niz akcje, z wyjatkiem instrumentw pochodnych (F.332) Instrumenty pochodne (F.34) Pozyczki (F.4) Pozyczki krtkoterminowe (F.41) Pozyczki dlugoterminowe (F.42) Akcje i inne udzialy kapitalowe (F.5) Akcje i inne udzialy kapitalowe, z wyjatkiem udzialw w funduszach wsplnego inwestowania (F.51) Akcje notowane, poza udzialami w funduszach wsplnego inwestowania (F.511), oraz akcje nienotowane, poza udzialami w funduszach wsplnego inwestowania (F. 512) Pozostale udzialy kapitalowe (F.513) Udzialy w funduszach wsplnego inwestowania (F.52) Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe (F.6) Udzialy netto gospodarstw domowych w rezerwach ubezpieczen na zycie i w rezerwach funduszy emerytalnych (F.61) Udzialy netto gospodarstw domowych w rezerwach ubezpieczen na zycie (F.611) Udzialy netto gospodarstw domowych w rezerwach ubezpieczen na zycie (F.611) Przedplaty skladek ubezpieczeniowych i rezerwy na niewyplacone odszkodowania i swiadczenia (F.62) Pozostale naleznosci/zobowiazania (F.7) Kredyty kupieckie i zaliczki (F.71) Pozostale naleznosci/zobowiazania, z wyjatkiem kredytw kupieckich i zaliczek (F.79) Pozycja memorialowa: inwestycje zagraniczne bezposrednie (F.m) ZASADY KSIEGOWANIA TRANSAKCJI FINANSOWYCH Wycena Czas rejestracji Zestawianie transakcji finansowych na podstawie

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 13 Bzmian w bilansach Zalacznik 5.1: Powiazania z miernikami pieniadza ROZDZIA 6. INNE PRZEPYWY ZUZYCIE SRODKW TRWALYCH (K.l) NABYCIE POMNIEJSZONE O SPRZEDAZ NIEFINANSOWYCH AKTYWW NIEWYTWORZONYCH (K.2) POZOSTALE ZMIANY AKTYWW (K.3-K. 12) POZOSTALE ZMIANY WOLUMENU (K.3-K.10 i K.12) GOSPODARCZE POJAWIENIE SIE AKTYWW NIEWYTWORZONYCH (K.3) GOSPODARCZE POJAWIENIE SIE AKTYWW WYTWORZONYCH (K.4) NATURALNY WZROST NIEKULTYWOWANYCH ZASOBW BIOLOGICZNYCH (K.5) GOSPODARCZE ZANIKANIE AKTYWW NIEWYTWORZONYCH (K.6) STRATY Z TYTULU KLESK ZYWIOLOWYCH (K.7) WYWLASZCZENIE BEZ WYNAGRODZENIA (K.8) POZOSTALE ZMIANY WOLUMENU AKTYWW NIEFINANSOWYCH, GDZIE INDZIEJ NIESKLASYFIKOWANE (K.9) POZOSTALE ZMIANY WOLUMENU AKTYWW I PASYWW FINANSOWYCH, GDZIE INDZIEJ NIESKLASYFIKOWANE (K.10) ZMIANY W KLASYFIKACJI I STRUKTURZE (K.12) Zmiany w klasyfikacji i strukturze sektora (K.12.1) Zmiany w klasyfikacji aktyww i pasyww (K.12.2) NOMINALNE ZYSKI / STRATY Z TYTULU POSIADANIA AKTYWW (K.11) Neutralne zyski/straty z tytulu posiadania aktyww (K.11.1) Realne zyski/straty z tytulu posiadania aktyww (K.11.2) Zyski z tytulu posiadania aktyww wedlug typw aktyww finansowych Gotwka i depozyty (AF.2) Pozyczki (AF.4) i pozostale naleznosci/zobowiazania (AF.7) Papiery wartosciowe inne niz akcje (AF.3) Akcje i pozostale udzialy kapitalowe (AF.5) Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe (AF.6) Aktywa finansowe w walucie obcej ROZDZIA 7. BILANSE RODZAJE AKTYWW Niefinansowe aktywa wytworzone (AN.l) Niefinansowe aktywa niewytworzone (AN.2) Aktywa i pasywa finansowe (AF) WYCENA POZYCJI W BILANSACH Oglne zasady wyceny AKTYWA NIEFINANSOWE (AN) Aktywa wytworzone (AN.1) Srodki trwale (AN.11) Rzeczowe aktywa trwale (AN.111) Wartosci niematerialne i prawne (AN.112) Rzeczowe srodki obrotowe (AN.12) Aktywa o wyjatkowej wartosci (AN.13) Aktywa niewytworzone (AN.2)

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 14 BRzeczowe aktywa niewytworzone (AN.21) Grunty (AN.211) Zasoby zlz naturalnych (AN.212) Inne aktywa naturalne (AN.213 i AN.214) Wartosci niematerialne i prawne niewytworzone (AN.22) Aktywa i pasywa finansowe (AF) Zloto monetarne i SDR-y (AF.l) Gotwka i depozyty (AF.2) Papiery wartosciowe inne niz akcje (AF.3) Pozyczki (AF.4) Akcje i inne udzialy kapitalowe (AF.5) Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe (AF.6) Pozostale naleznosci/zobowiazania (AF.7) Pozycje uzupelniajace Towary konsumpcyjne trwalego uzytku (AN.m) Inwestycje zagraniczne bezposrednie (AF.m) Bilanse finansowe Zalacznik 7.1: Definicje poszczeglnych kategorii aktyww Zalacznik 7.2: Mapa zapisw z bilansu otwarcia do bilansu zamkniecia ROZDZIA 8. KOLEJNO RACHUNKW ORAZ POZYCJE BILANSUJCE KOLEJNOSC RACHUNKW Rachunki biezace Rachunek produkcji (I) Rachunki podzialu i wykorzystania dochodw (II) Rachunki podzialu pierwotnego dochodw (II.1) Rachunek tworzenia dochodw (II.1.1) Pierwotny podzial na koncie dochodw (II.1.2) Rachunek dochodu przedsiebiorcy (II.1.2.1) Rachunek podzialu pozostalych dochodw pierwotnych (II.1.2.2) Rachunek wtrnego podzialu dochodu (II.2) Rachunek redystrybucji dochodw w naturze (II.3) Rachunek wykorzystania dochodw (II.4) Rachunek wykorzystania dochodw do dyspozycji (II.4.1) Rachunek wykorzystania skorygowanych dochodw do dyspozycji (II.4.2) Rachunki akumulacji (III) Rachunek kapitalowy (III.l) Rachunek zmiany wartosci netto wynikajacej z oszczednosci i transferw kapitalowych (III.1.1) Rachunek nabycia aktyww niefinansowych (III.1.2) Rachunek finansowy (III.2) Rachunek innych zmian aktyww (III.3) Rachunek innych zmian wolumenu aktyww (III.3.1) Rachunek przeszacowan (III.3.2) Rachunek neutralnych zyskw i strat z tytulu posiadania aktyww (III.3.2.1) Rachunek realnych zyskw i strat z tytulu

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 15 Bposiadania aktyww (III.3.2.2) Bilanse (IV) Bilans otwarcia (IV.1) Zmiany w bilansie (IV.2) Bilans zamkniecia (IV.3) RACHUNKI ROZLICZEN Z ZAGRANICA (V) Rachunki biezace Rachunek zewnetrzny wyrobw i uslug (V.I) Rachunek zewnetrzny dochodw pierwotnych i transferw biezacych (V.II) Rachunki zewnetrzne akumulacji (V.III) Bilans platnosci kapitalowych (V.III.l) Rachunek finansowy (V.III.2) Rachunek innych zmian aktyww (V.III.3) Bilanse (V.IV) BILANS PLATNOSCI BIEZACYCH WEDLUG TOWARW I USLUG (0) ZINTEGTOC.ITEMANE RACHUNKI EKONOMICZNE AGREGATY Produkt krajowy brutto w cenach rynkowych (PKB) Nadwyzka operacyjna gospodarki oglem Dochd mieszany gospodarki oglem Dochd przedsiebiorcy gospodarki oglem Dochd narodowy (w cenach rynkowych) Dochd narodowy do dyspozycji Oszczednosci Zewnetrzne saldo biezace Wierzytelnosci (+) lub zadluzenie (-) netto gospodarki oglem Wartosc netto gospodarki oglem PREZENTACJA MACIERZOWA Prezentacja macierzowa rachunkw ESA Wlasnosci macierzy rachunkowych Zastosowanie macierzy w zredukowanym formacie do specyficznych rodzajw analiz ROZDZIA 9. UKAD PRZEPYWW MIDZYGAZIOWYCH TABELE PODAZY I WYKORZYSTANIA TA B E L E L A C Z A C E TA B E L E P O D A Z Y I WYKORZYSTANIA Z RACHUNKAMI SEKTORW SYMETRYCZNE TABELE PRZEPLYWW MIEDZYGALEZIOWYCH ROZDZIA 10. POMIARY CEN I WOLUMENU Z AK RES IN DE KS W C E N I WO LUM E N U W SYSTEMIE RACHUNKW ZintegTOC.ITEMany system indeksw cen i wolumenu Indeksy cen i wolumenu dla pozostalych agregatw OGLNE ZASADY POMIARW INDEKSW CEN I WOLUMENU Definicja cen i wolumenu produktw rynkowych Rozbieznosci w jakosci i rznicach cen Zasady dotyczace uslug nierynkowych Zasady dotyczace wartosci dodanej i PKB PROBLEMY Z ZASTOSOWANIEM ZASAD OGLNYCH Stosowanie oglne Stosowanie do konkretnych przeplyww

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 16 BPrzeplywy towarw i uslug rynkowych Przeplywy uslug nierynkowych Podatki od produktw i subsydia do produktw i przywozu Zuzycie srodkw trwalych Wynagrodzenie pracownicze Zasoby aktyww trwalych wytworzonych i zapasy Pomiary realnych dochodw dla gospodarki oglem WYBR FORMULY INDEKSU I ROKU BAZOWEGO MIEDZYPRZESTRZENNE INDEKSY CEN I WOLUMENU ROZDZIA 11. LUDNO I NAKADY PRACY LUDNOSC OGLEM LUDNOSC CZYNNA GOSPODARCZO ZATRUDNIENIE Pracownicy Osoby pracujace na wlasny rachunek Zatrudnienie i stale miejsce zamieszkania BEZROBOCIE KONTRAKTY Praca kontraktowa i stale miejsce zamieszkania GODZINY PRZEPRACOWANE OGLEM RWNOWAZNOSC PELNEGO ETATU NAKLAD PRACY PRACOWNIKA WYRAZONY STALYM WYNAGRODZENIEM ROZDZIA 12. ROZDZIA 13. KWARTALNE RACHUNKI EKONOMICZNE RACHUNKI REGIONALNE TERYTORIUM REGIONALNE JEDNOSTKI I SIEDZIBA METODY REGIONALIZACJI AGREGATY WEDLUG GALEZI RACHUNKI SEKTORA GOSPODARSTW DOMOWYCH ZACZNIKI I. USLUGI POSREDNICTWA FINANSOWEGO MIERZONE POSREDNIO (FISIM) Zmiany, jakie nalezy dokonac w rozdzialach ESA, jezeli FISIM ma byc rozdzielony II. LEASING I KUPNO NA RATY TOWARW TRWALEGO UZYTKU Definicje Leasing Leasing operacyjny Leasing finansowy Kupno na raty Ujmowanie w rachunkach Leasing operacyjny Leasing finansowy Kupno na raty III. UBEZPIECZENIA Wstep Definicje Zabezpieczenia spoleczne Systemy zabezpieczenia spolecznego gwarantowane przez rzad Prywatne kapitalowe systemy zabezpieczenia spolecznego Niekapitalowe systemy zabezpieczenia spolecznego zorganizowane przez pracodawcw

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 17 BPozostale ubezpieczenia Pozostale ubezpieczenia na zycie Pozostale ubezpieczenia inne niz na zycie Reasekuracja Pomocnicze instytucje ubezpieczeniowe Sposb ujecia w rachunkach Zabezpieczenia spoleczne Systemy zabezpieczenia spolecznego gwarantowane przez rzad Prywatne kapitalowe systemy zabezpieczenia spolecznego Niekapitalowe systemy zabezpieczenia spolecznego zorganizowane przez pracodawcw Pozostale ubezpieczenia Pozostale ubezpieczenia na zycie Pozostale ubezpieczenia inne niz na zycie Reasekuracja Pomocnicze uslugi ubezpieczeniowe Ubezpieczenia: przyklady liczbowe IV. KLASYFIKACJE I RACHUNKI Klasyfikacje Klasyfikacja sektorw instytucjonalnych (S) Klasyfikacja transakcji i innych przeplyww Klasyfikacja pozycji bilansujacych (B) Klasyfikacja aktyww (A) Grupowanie i kodowanie galezi (A), produktw (P) oraz inwestycji (nakladw na srodki trwale) (Pi) Klasyfikacja Spozycia Indywidualnego wedlug przeznaczenia (Coicop) Klasyfikacja Instytucji Rzadowych i Samorzadowych wedlug funkcji (Cofog) Rachunki Tabele 2.1 2.2 2.3 3.1 Sektory i podsektory Typy producentw, podstawowe dzialalnosci i funkcje wedlug sektorw Klasyfikacja jednostek producentw wedlug sektorw i wedlug glwnych form organizacyjno-prawnych Rozrznienie pomiedzy jednostkami instytucjonalnymi bedacymi producentami rynkowymi, producentami na ostateczne wykorzystanie na wlasne cele a pozostalymi producentami nierynkowymi Jednostki instytucjonalne, lokalne JRD i produkcja globalna oraz odpowiednie podzialy na rynkowe, na ostateczne wykorzystanie na wlasne cele i pozostale nierynkowe Wyrznienie rynkowych, na ostateczne wykorzystanie na wlasne cele i pozostalych nierynkowych lokalnych JRD oraz ich produkcji globalnej Ujecie transportu towarw wywozonych Ujecie transportu towarw przywozonych Klasyfikacja transakcji finansowych Zbiorcza prezentacja rachunkw, pozycji bilansujacych oraz glwnych agregatw Rachunek I: Rachunek produkcji Rachunek II.1.1: Rachunek tworzenia dochodw Rachunek II.1.2: Pierwotny podzial na koncie dochodw Rachunki II.1.2.1: Dochd przedsiebiorcy oraz II.1.2.2: Podzial pozostalych dochodw pierwotnych Rachunek II.2: Rachunek wtrnego podzialu dochodu Rachunek II.3: Rachunek redystrybucji dochodw w naturze Rachunek II.4.1: Rachunek wykorzystania dochodw do dyspozycji Rachunek II.4.2: Rachunek wykorzystania skorygowanych dochodw do dyspozycji

3.2

3.3 3.4 3.5 5.1 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 18 B8.10 8.11 8.12 8.13 8.14 8.15 8.16 8.17 8.18 8.19 8.20 8.21 8.22 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 9.9 9.10 9.11 9.12 9.13 A.I.1 A.I.2 A.III.1 A.III.2 A.III.3 A.III.4 A.III.5 A.IV.1 A.IV.2 A.IV.3 A.IV.4 A.IV.5 A.IV.6 A.IV.7 Rachunek III.1.1: Rachunek zmiany wartosci netto wynikajacej z oszczednosci i transferw kapitalowych Rachunek III.1.2: Rachunek nabycia aktyww niefinansowych Rachunek III.2: Rachunek finansowy Rachunek III.3.1: Rachunek innych zmian wolumenu aktyww Rachunek III.3.2: Rachunek przeszacowan Rachunek IV: Bilanse Pelna kolejnosc rachunkw dla zagranicy (rachunek transakcji zewnetrznych) Rachunek O: Bilans platnosci biezacych wedlug towarw i uslug ZintegTOC.ITEMane rachunki ekonomiczne Prezentacja macierzowa pelnej kolejnosci rachunkw i pozycji bilansujacych dla gospodarki oglem Schemat Macierzy Rachunkowosci Spolecznej Przyklad bardziej szczeglowej Macierzy Rachunkowosci Spolecznej Przyklad szczeglowej submacierzy: wartosc dodana netto (ceny bazowe) Uproszczona tabela podazy Uproszczona tabela wykorzystania Uproszczona polaczona tabela podazy i wykorzystania Uproszczona symetryczna tabela przeplyww miedzygaleziowych (w ukladzie produkt na produkt) Tabela podazy w cenach bazowych, lacznie z przejsciem na ceny nabycia Tabela wykorzystania w cenach nabycia Prosta tabela marz: handlowej i transportowej Prosta tabela podatkw od produktw pomniejszonych o subsydia do produktw Tabela wykorzystania dla przywozu Tabela wykorzystania w cenach bazowych dla produkcji globalnej krajowej Tabela laczaca tabele podazy i wykorzystania z rachunkami sektorw Symetryczna tabela przeplyww miedzygaleziowych w cenach bazowych (w ukladzie produkt na produkt) Symetryczna tabela przeplyww miedzygaleziowych dla produkcji globalnej krajowej (w ukladzie produkt na produkt) Skutki przydzielenia FISIM-u do sektorw instytucjonalnych, lacznie ze zmianami dla producentw nierynkowych Skutki przydzielenia FISIM-u tylko do umownego sektora Systemy zabezpieczenia spolecznego gwarantowane przez rzad Prywatne kapitalowe systemy zabezpieczenia spolecznego Niekapitalowe systemy zabezpieczenia spolecznego zorganizowane przez pracodawcw Pozostale ubezpieczenia na zycie Pozostale ubezpieczenia inne niz na zycie Rachunek O: Bilans platnosci biezacych wedlug towarw i uslug Pelna kolejnosc rachunkw dla gospodarki oglem Pelna kolejnosc rachunkw dla przedsiebiorstw Pelna kolejnosc rachunkw dla instytucji finansowych Pelna kolejnosc rachunkw dla instytucji rzadowych i samorzadowych Pelna kolejnosc rachunkw dla gospodarstw domowych Pelna kolejnosc rachunkw dla instytucji nienastawionych na przynoszenie dochodu obslugujacych gospodarstwa domowe

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 19 BROZDZIA l ZASADY OGLNE 1.01. Europejski System Rachunkw Narodowych i Regionalnych (ESA 95 lub po prostu: ESA) stanowi zgodny midzynarodowy standard metodologiczny i rachunkowy dla szczegowego opisu gospodarki (tzn. regionw, krajw czy grup krajw), jej skadowych oraz relacji z innymi gospodarkami. ESA 95 zastpuje Europejski system zintegrowanych rachunkowoci ekonomicznych wydany w 1970 r. (ESA 1970; druga edycja, nieznacznie zmodyfikowana, ukazaa si w 1978 r.). ESA 95 jest w peni zgodny ze zrewidowanymi wiatowymi wytycznymi w sprawie rachunkw narodowych, Systemem Rachunkw Narodowych (SRN 93 lub po prostu: SRN; wytyczne opracowane w wyniku wsppracy Organizacji Narodw Zjednoczonych, Midzynarodowego Funduszu Walutowego, Komisji Wsplnot Europejskich, Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Banku wiatowego). ESA jest jednak bardziej zorientowany na warunki i dane wymagane przez Uni Europejsk. Podobnie jak SRN, ESA jest zharmonizowany w zakresie poj i klasyfikacji stosowanych w wielu innych statystykach spoecznych i gospodarczych. Dotyczy to zwaszcza statystyki zatrudnienia, produkcji i handlu zagranicznego. ESA moe dziki temu suy za gwn podstaw odniesienia dla statystyki spoecznej i gospodarczej Unii Europejskiej i jej Pastw Czonkowskich. 1.02. Podstawowy schemat ESA obejmuje dwa gwne zestawy tabel: a) rachunki sektorw (1); b) ukad przepyww midzygaziowych (2) i rachunki wedug rodzajw dziaalnoci (3). Rachunki sektorw dostarczaj, wedug sektorw instytucjonalnych, systemowego opisu rnych etapw procesw gospodarczych: produkcji, tworzenia dochodw, podziau pierwotnego dochodw, podziau wtrnego dochodw, wykorzystania dochodw oraz akumulacji finansowej i niefinansowej. Rachunki sektorw obejmuj rwnie bilanse dla opisu stanw aktyww, pasyww i wartoci netto na pocztek i koniec okresu sprawozdawczego. Ukad przepyww midzygaziowych i rachunki wedug rodzajw dziaalnoci opisuj z wiksz szczegowoci procesy produkcji (struktur kosztw, wytworzony dochd oraz zatrudnionych) oraz przepywy towarw i usug (produkcj globaln, przywz, wywz, spoycie ostateczne, zuycie porednie oraz akumulacj wedug grup produktw). ESA obejmuje pojcie ludnoci i zatrudnienia (4). Pojcia te odnosz si zarwno do rachunkw sektorw jak i ukadu przepyww midzygaziowych. ESA nie ogranicza si tylko do rocznych rachunkw narodowych, ale ma zastosowanie take do rachunkw kwartalnych (5) i regionalnych (6). ZASTOSOWANIA ESA Schemat dla analiz i polityki 1.03. Schemat ESA moe by wykorzystywany dla analiz i oceny: a) Struktury gospodarki ogem. W szczeglnoci: 1. wartoci dodanej i zatrudnionych wedug podziau na brane; 2. wartoci dodanej i zatrudnionych wedug regionw; 3. podziau dochodw wedug sektorw; 4. przywozu i wywozu wedug grup produktw; 5. wydatkw na spoycie wedug grup produktw;(1) (2) (3) (4) (5) (6) Patrz Patrz Patrz Patrz Patrz Patrz rozdzia rozdzia rozdzia rozdzia rozdzia rozdzia 8: Kolejno rachunkw oraz pozycje bilansujce. 9: Ukad przepyww midzygaziowych. 8: Kolejno rachunkw i pozycje bilansujce. 11: Ludno i nakady pracy. 12: Kwartalne rachunki ekonomiczne. 13: Rachunki regionalne.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 20 B6. nakadw na rodki trwae i stanw rodkw trwaych wedug podziau na brane; 7. struktury zasobw i przepyww aktyww finansowych wedug rodzajw aktyww i wedug sektorw. b) Szczeglnych czci W szczeglnoci: lub aspektw gospodarki ogem.

1. bankowoci i finansw w gospodarce narodowej; 2. roli rzdu; 3. gospodarki wybranego regionu (w porwnaniu z gospodark caego kraju). c) Rozwoju gospodarki ogem. W szczeglnoci: 1. analiz wskanikw wzrostu PKB; 2. analiz inflacji; 3. analiz sezonowoci zmian struktury wydatkw gospodarstw domowych na bazie rachunkw kwartalnych; 4. analiz zmian dotyczcych znaczenia poszczeglnych rodzajw instrumentw finansowych, np. rosncego znaczenia opcji; 5. porwnania struktury przemysowej gospodarki w dugim okresie, np. w cigu trzydziestu lat. narodowej

d) Gospodarki ogem w odniesieniu do innych gospodarek ogem. W szczeglnoci: 1. porwnania roli rzdw w Pastwach Czonkowskich Unii Europejskiej; 2. analiz wspzalenoci pomidzy gospodarkami Unii Europejskiej; 3. analiz struktury i miejsc przeznaczenia towarw Unii Europejskiej przeznaczonych do wywozu; 4. porwna wskanikw wzrostu PKB lub dochodw do dyspozycji na jednego mieszkaca Unii Europejskiej a w Stanach Zjednoczonych i Japonii. 1.04. Dane liczbowe uzyskiwane na bazie ESA maj zasadnicze znaczenie dla Unii Europejskiej i jej Pastw Czonkowskich w okrelaniu i kontroli realizacji polityki spoecznej i gospodarczej. Co wicej istnieje kilka szczeglnie wanych zastosowa: a) dla kontroli realizacji i prowadzenia europejskiej polityki pieninej: kryteria zbienoci Europejskiej Unii Walutowej zostay zdefiniowane z uwzgldnieniem rachunkw narodowych (deficyt publiczny, dug publiczny i PKB); b) dla celw udzielania wsparcia finansowego okrelonym regionom Unii Europejskiej: wydatki z Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej s czciowo oparte na okrelonych danych liczbowych wynikajcych z regionalnych rachunkw narodowych; c) dla okrelenia zasobw wasnych Unii Europejskiej. Zasoby te zale od liczb wynikajcych z rachunkw narodowych w trojaki sposb: 1. czne zasoby Unii Europejskiej s okrelane jako odsetek produktu narodowego brutto Pastw Czonkowskich (PNB); 2. trzecia cz zasobw wasnych Unii Europejskiej pochodzi z zasobw wasnych uzyskanych z podatku od towarw i usug (VAT). Udziay Pastw Czonkowskich w tym zakresie s w duym stopniu uzalenione od liczb wynikajcych z rachunkw narodowych, gdy te s wykorzystywane do oblicze redniej stawki VAT; 3. wzgldne rozmiary udziaw Pastw Czonkowskich w czwartej czci zasobw wasnych Unii Europejskiej bazuj na wielkociach ich produktw narodowych brutto.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 21 BOsiem cech charakterystycznych koncepcji ESA 1.05. W celu osignicia waciwej rwnowagi pomidzy zapotrzebowaniem na dane a moliwoci ich dostarczenia, koncepcja ESA posiada osiem wanych cech charakterystycznych. S to: a) zgodno midzynarodowa; b) harmonizacja z innymi statystykami spoecznymi i gospodarczymi; c) spjno; d) operacyjno; e) odmienno od wikszoci koncepcji administracyjnych; f) ugruntowanie i stao w dugim okresie; g) koncentrowanie na opisie procesw gospodarczych w wyraeniu pieninym i w jasno okrelonych warunkach; h) elastyczno i moliwo zastosowa do wielu celw. 1.06. Koncepcja jest zgodna w skali midzynarodowej, poniewa: a) dla Pastw Czonkowskich Unii Europejskiej ESA stanowi standard dostarczania danych z zakresu rachunkw narodowych do wszystkich organizacji midzynarodowych. cise stosowanie ESA nie jest obowizkowe jedynie w publikacjach krajowych; b) koncepcje ESA s pod kadym wzgldem zgodne z zasadami przyjtymi w wiatowych wytycznych z zakresu rachunkw narodowych, tzn. SRN. Midzynarodowa zgodno zasad ma decydujce znaczenie dla porwnywalnoci statystyk opracowywanych w rnych krajach. 1.07. Koncepcja jest zharmonizowana z innymi statystykami spoecznymi i gospodarczymi, poniewa: a) ESA stosuje wiele poj i klasyfikacji (np. NACE wersja 1), ktre s take wykorzystywane w innych statystykach spoecznych i gospodarczych Pastw Czonkowskich Unii Europejskiej, np. w statystyce produkcji, handlu zagranicznego czy zatrudnienia; rnice metodologiczne zostay zredukowane do minimum. Co wicej, pojcia te i klasyfikacje Unii Europejskiej s take zharmonizowane z pojciami i klasyfikacjami stosowanymi przez ONZ; b) podobnie jak SRN, zasady ESA s take zharmonizowane z zasadami stosowanymi w gwnych wytycznych midzynarodowych dotyczcych innych statystyk gospodarczych, w szczeglnoci w Podrczniku Bilansu Patniczego (BPM) MFW, w Statystyce Finansw Rzdowych (GFS) MFW, w Statystyce Przychodw OECD oraz w rezolucjach MOP w odniesieniu do zatrudnienia, liczby przepracowanych godzin i kosztw pracy. Harmonizacja zasad ESA z innymi statystykami spoecznymi i gospodarczymi w duym stopniu pomaga w czeniu i porwnywaniu danych liczbowych opracowywanych w rnych systemach statystycznych. W rezultacie, uzyskuje si wysz jako danych opracowywanych w systemie rachunkw narodowych. Ponadto, informacje zawarte w tych szczeglnych statystykach mog by lepiej powizane z ogln statystyk dotyczc gospodarki narodowej, tzn. takich wielkoci z systemu rachunkw narodowych jak PNB czy warto dodana wedug rodzajw dziaalnoci i sektorw. 1.08. Tosamoci w przyjtym standardzie rachunkowym wzmacniaj spjno poj stosowanych do opisu rnych czci procesw gospodarczych (produkcji, podziau dochodw, wykorzystania dochodw, akumulacji). W rezultacie tej wewntrznej spjnoci, statystyki uzyskiwane z rnych czci standardu mog by porwnywalne midzy sob. Mona na przykad oblicza nastpujce wskaniki: a) wskaniki wydajnoci, jak warto dodana na godzin pracy (ten wskanik wymaga spjnoci koncepcji przyjtych w zakresie wartoci dodanej i liczby przepracowanych godzin); b) dochd narodowy do dyspozycji na jednego mieszkaca (ten wskanik wymaga spjnoci koncepcji dochodu narodowego do dyspozycji i zaludnienia);

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 22 Bc) nakady na rodki trwae w relacji do zasobu rodkw trwaych (ten wskanik wymaga spjnoci definicji przepyww i zasobw); d) deficyt publiczny i dug publiczny w relacji do produktu krajowego brutto (te wskaniki wymagaj spjnoci koncepcji deficytu publicznego, dugu publicznego oraz produktu krajowego brutto). Wewntrzna spjno koncepcji pozwala take na uzyskiwanie niektrych szacunkw metod reszty, np. oszczdnoci mog by oszacowane jako rnica pomidzy dochodem do dyspozycji a wydatkami na spoycie (1). 1.09. Koncepcje zawarte w ESA s koncepcjami operacyjnymi, poniewa s one okrelane z uwzgldnieniem moliwoci ich pomiaru. Operacyjny charakter tych koncepcji jest wskazany w rny sposb: a) pewne dziaalnoci lub pozycje s opisywane tylko wtedy, gdy ich wielko jest znaczca. Odnosi si to, na przykad do produkcji towarw przez gospodarstwa domowe na wasny rachunek: tkanie sukna i wytwarzanie towarw garncarskich nie s rejestrowane jako produkcja, gdy te rodzaje produkcji s uznane za nieistotne dla pastw Unii Europejskiej. Innym przykadem moe by rejestracja drobnych, niedrogich narzdzi i urzdze jako nakadw na rodki trwae tylko wtedy, gdy wydatki zwizane z ich nabyciem przekraczaj 500 ECU (w cenach z 1995 r.) za jednostk (lub, w przypadku zakupu na wag za czn kwot); gdy wydatki te nie przekraczaj ustalonego progu s rejestrowane jako zuycie porednie; b) pewnym pojciom towarzysz jasne wskazwki dotyczce sposobu ich szacunku. Na przykad przy definiowaniu zuycia rodkw trwaych zalecane jest stosowanie metody amortyzacji liniowej, a dla szacunku rodkw trwaych zalecana jest metoda cigej inwentaryzacji (PIM). Innym przypadkiem jest wycena produkcji na wasny rachunek: z zasady powinna to by wycena w cenach bazowych, jednak gdy jest to konieczne, ceny bazowe mog by oszacowane w sposb przybliony poprzez dodanie odpowiednich pozycji kosztw; c) przyjto pewne konwencje upraszczajce. Na przykad, zwyczajowo, usugi oglnospoeczne dostarczane przez jednostki rzdowe i samorzdowe stanowi w caoci wydatki na spoycie; d) stosowane pojcia s zharmonizowane z odpowiednimi statystykami spoecznymi i gospodarczymi wykorzystywanymi jako dane suce do sporzdzania rachunkw narodowych. 1.10. Jednake, z drugiej strony, nie zawsze atwo jest zastosowa okrelone pojcia, z uwagi na fakt, i rni si one zwykle pod pewnymi wzgldami od stosowanych w systemach danych administracyjnych. Dotyczy to zwaszcza rachunkw przedsibiorstw, danych o rnych rodzajach podatkw (VAT, podatku dochodowego od osb fizycznych, opat przywozowych itp.), danych z zakresu zabezpieczenia spoecznego oraz danych z instytucji nadzoru bankowego i ubezpieczeniowego. Wymienione dane administracyjne czsto su do zestawiania rachunkw narodowych. Dane te musz by, na og, przeksztacane dla uzyskania zgodnoci z wymaganiami ESA. Koncepcje stosowane w ESA rni si zwykle pod pewnymi wzgldami od ich administracyjnych odpowiednikw, poniewa: a) koncepcje administracyjne rni si midzy krajami. W rezultacie midzynarodowa zgodno nie moe by osignita za ich porednictwem; b) koncepcje administracyjne s zmienne w czasie. Std porwnywalno w czasie nie moe by poprzez te zasady osignita; c) koncepcje lece u podstaw administracyjnych rde danych s zwykle niezgodne pomidzy sob. czenie i porwnywanie danych, co ma istotne znaczenie dla opracowywania rachunkw narodowych, moliwe jest jednak tylko w przypadku zgodnego zestawu poj; d) koncepcje administracyjne nie s w zasadzie optymalne dla prowadzenia analiz ekonomicznych i oceny polityki gospodarczej. Tym niemniej, w niektrych przypadkach, dane ze rde administracyjnych speniaj bardzo dobrze potrzeby rachunkw narodowych i innych statystyk, poniewa:(1) Patrz rozdzia 8 Kolejno rachunkw oraz pozycje bilansujce.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 23 Ba) koncepcje i klasyfikacje przeznaczone pierwotnie do celw statystycznych mog by przyjte do celw administracyjnych, np. klasyfikacja wydatkw rzdowych wedug rodzajw; b) rda danych administracyjnych mog bra pod uwag (oddzielnie) potrzeby statystyki; odnosi si to np. do systemu INTRASTAT dostarczajcego dane o dostawach towarw midzy Pastwami Czonkowskimi Unii Europejskiej. 1.11. Gwne koncepcje ESA s waciwie okrelone i stae w dugim okresie, poniewa: a) zostay uznane jako standard midzynarodowy na nastpne dziesiciolecia; b) bardzo trudno jest zmieni podstawowe koncepcje w kolejnych midzynarodowych wytycznych z zakresu rachunkw narodowych. Ta cigo metodologiczna zmniejsza potrzeb przeliczania szeregw chronologicznych i nauki nowych zasad. Co wicej, ogranicza to podatno metodologii na zmiany pod naciskiem krajowych i midzynarodowych politykw. Z tych powodw, opracowania z zakresu rachunkw narodowych su jako obiektywna baza danych dla polityki gospodarczej i analiz obejmujcych dziesiciolecia. 1.12. Koncepcje ESA koncentruj si na opisie procesw gospodarczych wyraonych w ujciu pieninym i w jasno okrelonych warunkach. W wikszoci przypadkw zasoby i przepywy, ktrych nie mona jasno okreli w wyraeniu pieninym, lub, ktre nie maj wyranego odpowiednika w ujciu pieninym, nie s uwzgldnione. Zasada ta nie jest cile stosowana, gdy naley bra pod uwag rwnie konieczno zapewnienia spjnoci oraz rozmaite zapotrzebowania na dane. Na przykad, zasada spjnoci wymaga, aby warto usug oglnospoecznych wiadczonych przez jednostki rzdowe bya rejestrowana jako produkcja globalna, poniewa wypaty wynagrodze dla pracownikw oraz zakupy towarw i usug realizowane przez jednostki rzdowe s jasno okrelone w wyraeniu pieninym. Ponadto, dla celw analiz ekonomicznych i polityki, opis usug oglnospoecznych wiadczonych przez jednostki rzdowe w stosunku do pozostaej czci gospodarki narodowej podnosi dodatkowo uyteczno rachunkw narodowych jako cao. 1.13. Zakres pojciowy ESA mona zilustrowa, biorc pod uwag kilka wanych przypadkw granicznych. Nastpujce przypadki mieszcz si w granicach produkcji okrelonych w ESA (patrz ust. 3.07-3.09): a) wytwarzanie usug indywidualnych i jednostki rzdowe i samorzdowe; oglnospoecznych przez

b) wytwarzanie na wasny rachunek usug mieszkaniowych przez wacicieli mieszka; c) produkcja towarw na wasne spoycie ostateczne, np. produktw rolnych; d) produkcja budowlana prowadzona na wasny rachunek, cznie z wykonywan przez gospodarstwa domowe; e) usugi wytwarzane w gospodarstwach domowych przez zatrudnionych pracownikw; f) hodowla ryb w gospodarstwach hodowlanych; g) dziaalno zakazana przez prawo, np. prostytucja i wytwarzanie narkotykw; h) produkcja, z ktrej przychody w caoci nie s deklarowane wadzom fiskalnym, np. nielegalna produkcja materiaw wkienniczych. Nastpujce przypadki znajduj si poza granicami produkcji: a) usugi domowe i osobiste wytwarzane i konsumowane w ramach tego samego gospodarstwa domowego, np. sprztanie, przygotowywanie posikw, opieka nad osobami chorymi lub starymi; b) nieodpatne usugi wykonywane przez wolontariuszy nie prowadzce do wytworzenia towarw np. opieka czy sprztanie;

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 24 Bc) naturalna hodowla ryb w otwartych morzach. Oglnie rzecz biorc, ESA rejestruje wszystkie rezultaty dziaalnoci produkcyjnej w ramach granic produkcji. Istnieje jednak kilka wyjtkw od tej zasady: a) produkcja wytwarzana w ramach dziaalnoci pomocniczej nie jest rejestrowana wszystkie nakady poniesione na dziaalno pomocnicz materiay, robocizna, zuycie rodkw trwaych itp. s traktowane jako nakady na dziaalno podstawow lub drugorzdn, ktr ta dziaalno wspomaga; b) produkcja wytworzona i jednoczenie wykorzystana jako zuycie porednie w tej samej lokalnej jednostce rodzaju dziaalnoci (JRD, patrz ust. 1.29) nie jest rejestrowana; jednak gdy produkcja ta przekazywana jest do innej lokalnej JRD nalecej do tej samej jednostki instytucjonalnej wtedy jest ona rejestrowana jako produkcja globalna. Z logiki ksigowej ESA wynika, e jeli dana dziaalno uznana jest za produkcj, a jej wynik rejestrowany jako produkcja globalna, to zwizane z ni dochody, zatrudnienie, spoycie ostateczne itp. take s rejestrowane w systemie. Poniewa na przykad wiadczenie usug mieszkaniowych na wasny rachunek przez wacicieli mieszka jest rejestrowane jako produkcja, to jest rejestrowany take dochd i wydatki na spoycie, ktre ta produkcja generuje. To samo dotyczy odwrotnego przypadku, gdy produkcja nie jest rejestrowana: usugi domowe wiadczone i wykorzystywane w ramach gospodarstwa domowego nie generuj dochodu ani spoycia ostatecznego i zgodnie w koncepcj ESA nie pociga za sob zatrudnienia. ESA zawiera te wiele szczeglnych konwencji, np.: a) wycena produkcji globalnej jednostek rzdowych i samorzdowych; b) wycena produkcji globalnej usug ubezpieczeniowych oraz usug porednictwa finansowego mierzonych porednio; c) rejestracja caoci usug oglnospoecznych wiadczonych przez jednostki rzdowe i samorzdowe jako wydatki na spoycie ostateczne a nie jako zuycie porednie; d) M1 podzia wykorzystania finansowych usug porednictwa mierzonych porednio (FISIM) dla sektorw/bran uytkujcych. 1.14. Koncepcje ESA suy mog do wielu celw: dla wikszoci zastosowa koncepcje ESA mog by dopuszczalne, jednake dla niektrych celw wymagaj uzupenienia (patrz ust. l. 18). 1.15. Szczegowo koncepcji metodologicznej ESA stwarza moliwo elastycznego wykorzystania: niektre pojcia nie s w ESA prezentowane bezporednio, tym niemniej w atwy sposb mona je uzyska. Na przykad warto dodana wedug kosztw czynnikw produkcji moe by obliczona przez odjcie salda innych podatkw nakadanych na produkcj od wartoci dodanej w cenach bazowych. Innym stosownym przykadem moe by tworzenie nowych sektorw poprzez odpowiednie przeklasyfikowanie podsektorw zdefiniowanych w ESA. 1.16. Elastyczne wykorzystanie jest take moliwe poprzez wprowadzenie dodatkowych kryteriw nie bdcych w sprzecznoci z logik systemu. Takim kryterium moe by na przykad wielko liczby pracujcych dla jednostek produkcyjnych czy te wielko dochodw dla gospodarstw domowych. W odniesieniu do pracujcych mog by take wprowadzone klasyfikacje wedug poziomu wyksztacenia, wieku czy pci. 1.17. Elastyczno systemu moe te znale odzwierciedlenie w postaci Macierzy Rachunkowoci Spoecznej (SAM). SAM ukazuje w postaci macierzowej zwizki midzy tabelami poday i wykorzystania a rachunkami sektorw (patrz ust. 8.133 8.155). SAM dostarcza dodatkow informacj o poziomie i strukturze zatrudnienia (bezrobocia) poprzez podzia kosztw zwizanych z zatrudnieniem wedug rodzajw pracujcych. Podzia ten stosuje si zarwno do wykorzystania nakadw pracy wedug rodzajw dziaalnoci, co jest pokazane w tabelach wykorzystania, jak te do poday siy roboczej wedug podgrup spoecznogospodarczych, co jest pokazane na koncie pierwotnego podziau dochodw dla podsektorw sektora gospodarstw domowych. W ten sposb poda i wykorzystanie rnych kategorii siy roboczej s prezentowane w sposb systematyczny.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 25 B1.18. Dla niektrych szczeglnych zapotrzebowa na dane najlepszym rozwizaniem jest sporzdzanie oddzielnych rachunkw satelitarnych. Dotyczy to w szczeglnoci: a) analiz roli turystyki w gospodarce narodowej; b) analiz kosztw i rde finansowania ochrony zdrowia; c) analiz znaczenia dziaalnoci badawczo-rozwojowej i kapitau ludzkiego dla gospodarki narodowej; d) analiz dochodw i wydatkw gospodarstw domowych na podstawie bada mikro; e) analiz zalenoci midzy rodowiskiem naturalnym a gospodark; f) analiz produkcji wytwarzanej przez gospodarstwa domowe; g) analiz zmian dobrobytu; h) analiz rnic midzy rachunkami narodowymi a danymi z ksigowoci przedsibiorstw oraz ich wpywu na gied i rynki walutowe; i) szacunkw przychodw podatkowych. 1.19. Rachunki satelitarne zaspokajaj zapotrzebowanie na dane: a) pokazujc wicej potrzebnych szczegw a eliminujc zbdne; b) zwikszajc zakres danego schematu rachunkowego poprzez dodanie informacji w charakterze niepieninym, np. o zanieczyszczeniu rodowiska oraz zasobach naturalnych; c) zmieniajc pewne podstawowe pojcia, np. poszerzenie zakresu akumulacji poprzez doczenie do tej kategorii wydatkw na dziaalno badawczo-rozwojow lub wydatkw na edukacj. 1.20. Istotn cech rachunkw satelitarnych jest fakt, i z zasady, wszystkie podstawowe pojcia i klasyfikacje systemu s zachowane. Modyfikacje s wprowadzane do systemu jedynie w przypadkach, gdy wymaga tego definitywnie zaspokojenie szczeglnego celu rachunku satelitarnego. W takich przypadkach rachunek satelitarny powinien zawiera take tabel prezentujc zwizek midzy gwnymi agregatami rachunku satelitarnego a kategoriami z podstawowego standardu ESA. Dziki temu ESA zachowuje swoj rol jako standard odniesienia, a jednoczenie s zaspokojone szczeglne potrzeby. 1.21. ESA, w swym podstawowym schemacie, nie powica wiele uwagi zasobom i przepywom nie dajcym si wyrazi w ujciu pieninym (lub nie posiadajcym wyranych pieninych odpowiednikw). Analiza tych zasobw i przepyww, z natury rzeczy, jest moliwa poprzez obliczenie odpowiednich danych w ujciu niepieninym, np.: a) produkcja wytwarzana w ramach gospodarstw domowych moe by opisana najatwiej poprzez wyraenie jej w godzinach powiconych na alternatywne zajcia; b) edukacja moe by opisana poprzez rodzaje ksztacenia, liczb uczniw, redni liczb lat nauki przed uzyskaniem dyplomu itp.; c) wpyw zanieczyszczenia rodowiska naturalnego najlepiej mona opisa poprzez zmiany w liczbie yjcych gatunkw zwierzt, zdrowotno drzew w lasach, ilo odpadw, emisj tlenku wgla, poziom promieniowania itp. Rachunki satelitarne umoliwiaj powizanie tego rodzaju statystyk w ujciu niepieninym ze standardowym schematem rachunkw narodowych. To poczenie jest moliwe dziki zastosowaniu do tych statystyk, na tyle na ile jest to moliwe, klasyfikacji stosowanych w standardowym schemacie, np. klasyfikacji rodzajw gospodarstw domowych lub klasyfikacji wedug rodzajw dziaalnoci. W ten sposb uzyskuje si spjny rozszerzony schemat. Moe on nastpnie suy jako baza danych dla analiz i ocen wszelkiego rodzaju wspzalenoci midzy zmiennymi schematu standardowego a zmiennymi schematu rozszerzonego. 1.22. Schemat standardowy oraz jego gwne agregaty nie opisuj zmian dobrobytu. Mona zatem skonstruowa schemat rozszerzony, do ktrego wczone bd umowne wartoci pienine dotyczce np.:

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 26 Ba) usug domowych i osobistych wiadczonych i wykorzystywanych w ramach tego samego gospodarstwa domowego; b) zmian czasu wolnego od pracy; c) udogodnie i niedogodnoci ycia w miecie; d) nierwnoci w podziale dochodw. Mona take przeklasyfikowa tzw. wydatki konieczne (np. na obron narodow) jako zuycie porednie, tzn. nieprzyczyniajce si do dobrobytu. Podobnie, szkody wyrzdzone przez powodzie czy inne klski ywioowe mog by zaklasyfikowane jako zuycie porednie, tzn. jako zmniejszenie (absolutnych rozmiarw) dobrobytu. Mona w ten sposb prbowa skonstruowa bardzo przybliony i niedoskonay wskanik zmian dobrobytu. Jednak dobrobyt ma wiele wymiarw, z ktrych wikszo jest lepiej wyraona w ujciu niepieninym. Dlatego lepszym rozwizaniem dla pomiaru dobrobytu jest wykorzystanie, dla kadego wymiaru, oddzielnych wskanikw i jednostek pomiaru. Takimi wskanikami mog by np.: umieralno niemowlt, przecitna dugo ycia, liczba osb dorosych umiejcych czyta i pisa oraz dochd narodowy na jednego mieszkaca. Wskaniki te mog by wczone do rachunku satelitarnego. 1.23. Celem uzyskania spjnego i kompatybilnego w skali midzynarodowej standardu metodologicznego i ksigowego nie zastosowano w ESA poj administracyjnych. Jednak dla wszelkiego rodzaju celw krajowych, poyteczne jest uzyskiwanie danych bazujcych na tych pojciach. Na przykad dla oszacowania przychodw podatkowych, potrzebne s statystyki dotyczce dochodw do opodatkowania. Statystyki takie mona uzyska poprzez pewne modyfikacje statystyk rachunkw narodowych. Podobne podejcie mona zastosowa w przypadku niektrych poj wykorzystywanych w krajowej polityce gospodarczej, np. dla: a) pojcia inflacji wykorzystywanego dla waloryzacji emerytur, zasikw dla bezrobotnych czy wynagrodze urzdnikw suby cywilnej; b) pojcia podatkw, skadek na zabezpieczenia spoeczne, sektora instytucji rzdowych i samorzdowych oraz sektora oglnospoecznego wykorzystywanych dla okrelenia optymalnej wielkoci sektora oglnospoecznego; c) pojcia sektorw czy gazi strategicznych wykorzystywanych w krajowej polityce gospodarczej czy w polityce gospodarczej Unii Europejskiej; d) pojcia dziaalnoci inwestycyjnej wykorzystywanego w krajowej polityce gospodarczej. Rachunki satelitarne lub proste dodatkowe tabele mog speni takie zapotrzebowanie na dane statystyczne zazwyczaj szczeglnie na poziomie krajowym. ESA 95 a SRN 93 1.24. ESA (ESA 95) jest w peni zgodny ze zrewidowanym Systemem Rachunkw Narodowych (SRN 93), ktry suy jako wytyczne dla rachunkw narodowych wszystkich krajw wiata. Tym niemniej, jest kilka rnic midzy ESA 95 a SRN 93: a) rnice w sposobie prezentacji, np.: 1. w ESA znajduj si oddzielne rozdziay powicone transakcjom dotyczcym produktw, transakcjom podziau i transakcjom finansowym. Natomiast w SRN, te same transakcje wyjanione s w siedmiu rozdziaach uporzdkowanych wedug kolejnoci rachunkw, np. rozdziay dotyczce rachunku produkcji, podziau pierwotnego dochodw, rachunku kapitaowego czy rachunku rozlicze z zagranic; 2. ESA opisuje poszczeglne pojcia poprzez podanie ich definicji oraz specyfikacj pozycji wczonych i wyczonych z danej kategorii. SRN zwykle opisuje poszczeglne pojcia w sposb bardziej oglny i jednoczenie podaje uzasadnienie przyjcia okrelonych konwencji;

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 27 B3. ESA zawiera take rozdziay powicone rachunkom regionalnym i kwartalnym; 4. SRN zawiera take rozdzia powicony rachunkom satelitarnym; b) niektre pojcia w ESA okrelone s bardziej dokadnie i precyzyjnie ni w SRN, np.: 1. SRN nie zawiera dostatecznie precyzyjnych definicji dotyczcych rozrnienia pomidzy producentami rynkowymi, na ostateczne wykorzystanie na wasne cele i pozostaymi nierynkowymi w odniesieniu do jednostek instytucjonalnych, lokalnych JRD oraz ich produkcji globalnej. Oznacza to, e wycena produkcji globalnej czy klasyfikowanie poszczeglnych sektorw nie s zdefiniowane dostatecznie precyzyjnie. Dlatego ESA wprowadza szereg dodatkowych wyjanie, a take, w okrelonych przypadkach, dodaje kryterium stanowice, e przychd ze sprzeday dokonywanej przez producenta klasyfikowanego jako producent rynkowy powinien pokrywa co najmniej 50 % kosztw produkcji (patrz tabela 3.1); 2. ESA okrela dokadne progi rejestracji, np. dla rejestracji drobnych narzdzi i urzdze jako konsumpcja porednie; 3. ESA zakada, e produkcja niektrych rodzajw towarw wytwarzanych przez gospodarstwa domowe, jak tkanie sukna czy towar mebli, nie jest znaczca dla Pastw Czonkowskich Unii Europejskiej i dlatego nie jest ona rejestrowana; 4. ESA dokonuje konkretnych odniesie do szczeglnych rozwiza instytucjonalnych w Unii Europejskiej, takich jak system INTRASTAT (rejestrujcy wewntrzeuropejskie przewozy towarw) oraz wkady Pastw Czonkowskich do budetu Unii Europejskiej; 5. ESA zawiera szczeglne klasyfikacje Unii Europejskiej, np.: klasyfikacj CPA dla produktw i NACE wersja l dla rodzajw dziaalnoci; s one szczeglne, jednak zharmonizowane z odpowiednimi klasyfikacjami ONZ; 6. ESA zawiera dodatkow klasyfikacj dla wszystkich transakcji z zagranic: powinny one by dzielone na transakcje midzy rezydentami Unii Europejskiej oraz z rezydentami spoza Unii Europejskiej. ESA moe mie bardziej szczeglny charakter ni SRN, gdy jego pierwotne zastosowanie odnosi si do Pastw Czonkowskich Unii Europejskiej. ESA jest take bardziej szczeglny z uwagi na okrelone zapotrzebowanie na dane ze strony Unii Europejskiej. ESA 95 a ESA 70 1.25. ESA 95 rni si od ESA 70 zarwno zakresem, jak i przyjtymi zasadami. Wikszo tych rnic odpowiada rnicom midzy SRN 68 a SRN 93. Niektre gwne rnice z punktu widzenia zakresu s nastpujce: a) wczenie bilansw; b) wczenie rachunkw innych zmian aktyww, tzn. wprowadzenie poj innych zmian wolumenu, nominalnych oraz realnych zyskw z tytuu posiadania aktyww; c) wprowadzenie podziau sektora gospodarstw domowych na podsektory; d) wprowadzenie nowej koncepcji spoycia ostatecznego: spoycie ostateczne skorygowane; e) wprowadzenie nowej koncepcji dochodu skorygowanego oceny: realny dochd narodowy do dyspozycji; f) wczenie koncepcji parytetu siy nabywczej. Niektre rozbienoci dotyczce przyjtych zasad s nastpujce: a) dziaalno literacka i artystyczna (pisanie ksiek, komponowanie muzyki) jest teraz uznawana za produkcj; opaty za te prace s zatem opatami za usugi a nie dochodem z wasnoci;

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 28 Bb) wycena produkcji globalnej usug ubezpieczeniowych zmienia si pod pewnymi wzgldami, np. przychody pochodzce z inwestowania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych s teraz take uwzgldniane przy wycenie produkcji globalnej ubezpiecze majtkowych i osobowych; c) bardziej szczegowe ujcie mary handlowej i transportowej; d) wprowadzenie metody powiza porwnania ruchw dla oblicze w cenach staych; e) wprowadzenie pojcia leasingu finansowego (SRN 68 i ESA 70 zawieray tylko pojcie leasingu operacyjnego); f) wydatki na poszukiwanie z oraz na oprogramowanie komputerowe s obecnie rejestrowane jako akumulacja (a nie jako zuycie porednie); g) zuycie kapitau powinna by take rejestrowana dla prac wykonywanych przez jednostki rzdowe i samorzdowe w zakresie infrastruktury (drogi, tamy itp.); h) zidentyfikowano nowe instrumenty finansowe, takie jak umowa odkupu i pochodne instrumenty finansowe, np. opcje;

M1i) wykorzystanie finansowych usug porednictwa mierzonych porednio (FISIM) obecnie dokonuje si podziau usug do sektorw/bran uytkownika, nie za do sektorw (bran) nominalnych. W wyniku tego wykorzystanie FISIM nie jest ju zgodnie z konwencj rejestrowane jako konsumpcja porednia, ale moe by rwnie konsumpcj ostateczn i wywozem. Wynika z tego, ze moe mie miejsce przywz FISIM.

BIstniej rwnie rnice nie wynikajce ze zmian w SRN, np.: a) wprowadzenie tabel poday i wykorzystania (tabele te byy ju zawarte w SRN 68); b) wprowadzenie okrelonych progw rejestracji oraz odniesienia do szczeglnych rozwiza instytucjonalnych w Unii Europejskiej (patrz ust. 1.24); c) wyrany wybr na rzecz metody wyceny produkcji globalnej wedug cen bazowych (ESA 70, SRN 68 oraz SRN 93 dopuszczaj take wycen w cenach producenta); d) wprowadzenie poj ludnoci aktywnej zawodowo oraz bezrobocia (pojcia te nie wystpuj w SRN 68 i SRN 93). ESA JAKO SYSTEM 1.26. Gwnymi cechami systemu s: a) jednostki statystyczne i ich grupowanie; b) przepywy i zasoby; c) system rachunkw i agregaty; d) ukad przepyww midzygaziowych. JEDNOSTKI STATYSTYCZNE I ICH GRUPOWANIE (1) 1.27. Charakterystyczn cech systemu jest wykorzystanie dwch rodzajw jednostek oraz dwch sposobw podziau gospodarki, cakiem odmiennych i sucym odrbnym potrzebom analitycznym. W celu opisu dochodw, wydatkw i przepyww finansowych oraz bilansw, system grupuje jednostki instytucjonalne w sektory na podstawie ich podstawowych funkcji, zachowa i innych celw. Do celu opisu procesw produkcji oraz analiz przepyww midzygaziowych, system grupuje lokalne jednostki rodzaju dziaalnoci (lokalne JRD) w okrelone gazie na podstawie rodzaju ich dziaalnoci. Dziaalno jest charakteryzowana poprzez nakady, procesy produkcji oraz produkcj globaln towarw i usug.(1) Patrz rozdzia 2: Jednostki i ich grupowanie.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 29 BJednostki i sektory instytucjonalne 1.28. Jednostki instytucjonalne s to podmioty majce uprawnienia do wasnoci towarw i aktyww, zacigania zobowiza oraz angaowania si w dziaalno gospodarcz i dokonywanie transakcji z innymi jednostkami we wasnym imieniu. Do celw systemu, jednostki instytucjonalne grupowane s w piciu wzajemnie wykluczajcych si sektorach instytucjonalnych skadajcych si z nastpujcych typw jednostek: a) spek niefinansowych; b) spek finansowych; c) instytucji rzdowych i samorzdowych; d) gospodarstw domowych; e) instytucji nie nastawionych na przynoszenie dochodu obsugujcych gospodarstwa domowe. Pi wymienionych sektorw tworzy w sumie gospodark ogem. Kady sektor jest rwnie dzielony na podsektory. System zakada pene opracowywanie rachunkw przepyww i bilansw dla kadego z sektorw i podsektorw, jeli istnieje taka potrzeba oraz dla gospodarki ogem. Lokalne jednostki rodzaju dziaalnoci oraz gazie 1.29. Wikszo jednostek instytucjonalnych jako producenci, prowadzi wicej ni jedn dziaalno; dla wyraenia okrelonych wspzalenoci techniczno-ekonomicznych, jednostki te musz by podzielone odpowiednio do rodzajw prowadzonej dziaalnoci. W podejciu operacyjnym, wymagania takiego podziau speniaj lokalne jednostki rodzaju dziaalnoci (lokalne JRD). JRD grupuje te wszystkie czci jednostki instytucjonalnej jako producenta, ktre znajduj si w jednym lub blisko siebie pooonych miejscach i ktre prowadz dziaalno okrelon na poziomie klasy (4-cyfrowym) klasyfikacji NACE wersja l. Z zasady naley rejestrowa tyle lokalnych JRD, ile jest dziaalnoci drugorzdnych jednake, jeeli brak jest odpowiednich dokumentw ksigowych, ktre opisywayby takie dziaalnoci, wtedy jako lokalna JRD moe by przyjta jednostka prowadzca jedn bd kilka dziaalnoci drugorzdnych. Grupa wszystkich lokalnych JRD prowadzcych ten sam bd podobne rodzaje dziaalnoci tworzy dan ga. Istnieje zaleno hierarchiczna midzy jednostkami instytucjonalnymi a lokaln JRD. W skad jednostki instytucjonalnej wchodzi jedna bd wicej lokalnych JRD; natomiast lokalna JRD naley do jednej i tylko jednej jednostki instytucjonalnej. Dla potrzeb bardziej dokadnej analizy procesu produkcji, stosuje si tzw. analityczn jednostk produkcji. Jednostka taka, z reguy nie poddajca si obserwacji (z wyjtkiem przypadku, gdy lokalna JRD wytwarza tylko jeden rodzaj produktu), jest jednostk jednorodnej produkcji, z definicji nie prowadzc dziaalnoci drugorzdnych. W wyniku grupowania tych jednostek tworzone s jednorodne brane. Rezydenci i nierezydenci; gospodarka ogem i zagranica 1.30. Gospodarka ogem definiowana jest w odniesieniu do jednostek krajowych. O jednostce mwi si, e jest jednostk krajow, jeeli na obszarze gospodarczym danego kraju posiada ona swj orodek zainteresowania gospodarczego tzn. kiedy angauje si w dziaalno ekonomiczn na tym terytorium przez okres jednego roku lub duszy. Sektory instytucjonalne, o ktrych mowa wyej, s grupami krajowych jednostek instytucjonalnych. Jednostki krajowe angauj si w transakcje z jednostkami zagranicznymi (tzn. z jednostkami, ktre s rezydentami innych krajw). Transakcje te stanowi transakcje zewntrzne danej gospodarki i grupowane s w rachunku rozlicze z zagranic. Tak, wic w strukturze ksigowej systemu, zagranica peni podobn rol jak sektor instytucjonalny, z tym, e jednostki bdce nierezydentami wczone s do systemu tylko wtedy, gdy zaangaowane s w transakcje z krajowymi jednostkami instytucjonalnymi. W rezultacie, w odniesieniu do kodowania klasyfikacji

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 30 Bna kocu klasyfikacji sektorw zostaje wczona odrbna pozycja dla zagranicy. Umowne jednostki krajowe, uznawane w systemie za jednostki instytucjonalne, definiowane s jako: a) te czci jednostek zagranicznych, ktre posiadaj orodek zainteresowania gospodarczego (tzn. w wikszoci przypadkw, ktre wykonuj transakcje gospodarcze przez jeden rok lub duej lub ktre prowadz dziaalno budowlan przez okres krtszy ni rok, o ile ich produkcja globalna stanowi rodki trwae brutto) na obszarze gospodarczym danego kraju; b) jednostki zagraniczne jako waciciele gruntw lub budynkw na obszarze gospodarczym danego kraju, ale jedynie w odniesieniu do transakcji dotyczcych tych gruntw lub budynkw. PRZEPYWY I ZASOBY 1.31. System rejestruje dwa podstawowe rodzaje informacji: przepywy i zasoby. Przepywy odnosz si do dziaa i efektw zdarze majcych miejsce w ramach danego okresu czasu, podczas gdy zasoby odnosz si do sytuacji w okrelonym momencie czasu. Przepywy 1.32. Przepywy odzwierciedlaj tworzenie, przeksztacanie, wymian, transfery bd niszczenie wartoci ekonomicznych. Powoduj one zmiany wartoci aktyww lub pasyww jednostki instytucjonalnej. Wyrnia si dwa rodzaje przepyww gospodarczych: transakcje oraz inne zmiany aktyww. Transakcje pojawiaj si na wszystkich rachunkach i w tabelach, w ktrych wystpuj przepywy, z wyjtkiem rachunku innych zmian wolumenu aktyww i rachunku przeszacowa. Inne zmiany aktyww wystpuj jedynie na tych dwch rachunkach. Ilo transakcji podstawowych i innych przepyww jest nieograniczona. W zalenoci od ich charakteru system grupuje je w stosunkowo ma liczb rodzajw transakcji. Transakcje 1.33. Transakcja jest przepywem gospodarczym stanowicym wzajemne oddziaywanie midzy jednostkami instytucjonalnymi na zasadzie porozumienia lub dziaaniem wewntrz jednostki instytucjonalnej, ktre uytecznie jest traktowa jako transakcj, poniewa czsto dana jednostka wystpuje w podwjnym charakterze. Wygodnie jest podzieli transakcje na cztery gwne grupy: a) transakcje dotyczce produktw: opisujce pochodzenie (produkcja globalna krajowa czy przywz) oraz wykorzystanie (zuycie porednie, spoycie ostateczne, akumulacja kapitau czy wywz) produktw (1); b) transakcje podziau: opisujce, w jaki sposb warto dodana wytworzona w procesie produkcji jest dzielona midzy prac, kapita oraz instytucje rzdowe i samorzdowe, a take redystrybucj dochodw i majtku (podatki od dochodw i majtku oraz inne transfery) (2); c) transakcje finansowe: opisujce nabycie aktyww finansowych netto lub zacignicie zobowiza finansowych netto dla kadego typu instrumentw finansowych. Transakcje te pojawiaj si czsto jako odpowiedniki transakcji niefinansowych, mog jednak wystpowa rwnie jako transakcje dotyczce jedynie instrumentw finansowych (3); d) transakcje nie wczone do trzech powyszych grup: zuycie rodkw trwaych oraz nabycie pomniejszone o sprzeda niewytworzonych aktyww niefinansowych (4).(1) (2) (3) (4) Patrz Patrz Patrz Patrz rozdzia rozdzia rozdzia rozdzia 3: 4: 5: 6: Transakcje dotyczce produktw. Transakcje podziau. Transakcje finansowe. Inne przepywy.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 31 BWasnoci transakcji Wsppraca a transakcje wewntrzne 1.34. Wikszo transakcji jest wynikiem oddziaywania pomidzy dwiema bd wiksz liczb jednostek instytucjonalnych. Jednak system rejestruje jako transakcje take pewne dziaania wewntrz jednostek instytucjonalnych. Rejestracja tych wewntrznych transakcji ma na celu przekazanie bardziej przydatnego dla analiz obrazu produkcji globalnej, ostatecznego wykorzystania i kosztw. Zuycie rodkw trwaych, rejestrowana w systemie jako koszt, jest wan transakcj wewntrzn. Wikszo innych transakcji wewntrznych s to transakcje dotyczce produktw, rejestrowane zwykle wtedy, gdy jednostki instytucjonalne dziaajce jednoczenie jako producenci i konsumenci decyduj si na spoycie czci wytworzonej przez siebie produkcji globalnej. Sytuacja ta dotyczy najczciej gospodarstw domowych oraz instytucji rzdowych i samorzdowych. 1.35. Rejestrowana jest caa produkcja globalna jednostki instytucjonalnej wytworzona i wykorzystana przez ni na ostateczne wykorzystanie na wasne cele. Produkcja globalna wytworzona i wykorzystana przez t sam jednostk instytucjonaln na cele zuycia poredniego jest rejestrowana tylko wtedy, gdy produkcja i zuycie porednie odbywaj si w innych lokalnych jednostkach rodzaju dziaalnoci nalecych do tej jednostki. Nie jest rejestrowana produkcja wytworzona i wykorzystana jako zuycie porednie w tej samej lokalnej jednostce rodzaju dziaalnoci. Transakcje pienine i niepienine 1.36. Wikszo transakcji rejestrowanych w systemie jest transakcjami pieninymi, w ramach, ktrych, zaangaowane jednostki dokonuj lub otrzymuj patnoci, lub zacigaj zobowizania lub otrzymuj aktywa wyraone w jednostkach pieninych. Transakcje, ktre nie pocigaj za sob wymiany gotwki czy aktyww lub pasyww wyraonych w jednostkach pieninych, s transakcjami niepieninymi. Transakcjami niepieninymi s zwykle transakcje wewntrzne. Transakcje niepienine, w ktre zaangaowane jest wicej ni jedna jednostka instytucjonalna, wystpuj wrd transakcji dotyczcych produktw (wymiana barterowa), transakcji podziau (wynagrodzenia w naturze, transfery w naturze itp.) oraz innych transakcji (wymiana barterowa niewytworzonych aktyww niefinansowych). System rejestruje wszystkie transakcje w wyraeniu pieninym. Zatem wartoci, ktre zostan zarejestrowane w odniesieniu do transakcji niepieninych, musz by zmierzone porednio lub oszacowane w inny sposb. Transakcje z odpowiednikiem i niemajce odpowiednika 1.37. Transakcje dotyczce wicej ni jedn jednostk s albo transakcjami typu co za co, albo co za nic. W pierwszym przypadku jest to wymiana midzy jednostkami instytucjonalnymi, tzn. dostawa towarw, usug lub aktyww i otrzymanie w zamian odpowiednika, np. pienidzy. W drugim przypadku jest to zwykle patno w gotwce lub w naturze od jednej jednostki instytucjonalnej dla innej, bez uzyskania w zamian odpowiednika. Transakcje typu co za co wystpuj we wszystkich czterech grupach transakcji, natomiast transakcje typu co za nic pojawiaj si gwnie w grupie transakcji podziau, w formie np. podatkw, wiadcze z pomocy spoecznej lub darw. Korygowanie transakcji 1.38. System rejestruje wikszo transakcji w sposb bezporedni, oznacza to, e transakcje s ksigowane w taki sam sposb przez zaangaowane jednostki instytucjonalne. Niekiedy jednak niektre transakcje s korygowane w celu bardziej wyranego pokazania zwizkw ekonomicznych lecych u ich podstaw. Transakcje mog by korygowane trzema sposobami: poprzez zmian zaklasyfikowania transakcji, podzia transakcji na czci oraz uznanie gwnego partnera transakcji. Zmiana zaklasyfikowania transakcji 1.39. Transakcja, ktra w rzeczywistoci miaa miejsce bezporednio pomidzy jednostkami A i C, jest rejestrowana z uwzgldnieniem jednostki poredniej B. To znaczy, pojedyncza transakcja midzy A i C jest rejestrowana

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 32 Bjako dwie transakcje: jedna midzy A i B oraz druga midzy B i C. W tym przypadku dokonana zostaa zmiana zaklasyfikowania transakcji. Dobrze znanym przykadem zmiany zaklasyfikowania transakcji s patnoci skadek na zabezpieczenia spoeczne, dokonywane bezporednio przez pracodawcw do funduszy zabezpieczenia spoecznego. System rejestruje te patnoci jako dwie transakcje: pracodawcy wypacaj t cz skadki swoim pracownikom, a nastpnie pracownicy wpacaj j do funduszy zabezpieczenia spoecznego. Jak we wszystkich przypadkach zmiany zaklasyfikowania transakcji, take w przypadku patnoci skadek na zabezpieczenia spoeczne, celem zmiany jest ukazanie ekonomicznej treci lecej u podstawy tej transakcji. W tym przypadku prowadzi to do pokazania skadek paconych przez pracodawcw jako skadek paconych na korzy pracownikw. Innym rodzajem zmiany zaklasyfikowania transakcji jest rejestrowanie transakcji pomidzy dwiema bd wiksz liczb jednostek instytucjonalnych, podczas gdy w rzeczywistoci adna transakcja pomidzy tymi jednostkami nie miaa miejsca. Przykad stanowi sposb ujcia dochodw z tytuu wasnoci uzyskiwanych z okrelonych funduszy ubezpieczeniowych, zatrzymywanych przez instytucje ubezpieczeniowe. System rejestruje te dochody jako wypacane posiadaczom polis ubezpieczeniowych, ktrzy nastpnie wpacaj je z powrotem do instytucji ubezpieczeniowych jako uzupenienia skadek ubezpieczeniowych. Podzia transakcji na czci 1.40. Podzia transakcji na czci wystpuje wwczas, gdy transakcja, ktra w rzeczywistoci jest postrzegana jako pojedyncza przez podmioty w ni zaangaowane, jest rejestrowana jako dwie lub wicej rnie klasyfikowanych transakcji. W przypadkach podziau transakcji nie s zwykle wczone dodatkowe jednostki. Typowym przykadem podziau transakcji na czci s wpaty skadek na ubezpieczenia inne ni na ycie. Chocia posiadacze polis ubezpieczeniowych i ubezpieczyciele traktuj te patnoci jako jedn transakcj, system dzieli je na dwie cakowicie odrbne transakcje: opat za usug wiadczon przez firm ubezpieczeniow oraz skadk ubezpieczeniow netto. Innym wanym przykadem podziau transakcji na czci jest sposb rejestracji mary handlowych. Uznanie podstawowego partnera transakcji 1.41. W przypadku, gdy jednostka dokonuje transakcji w imieniu innej jednostki, w systemie jest ona rejestrowana wycznie na rachunku gwnego podmiotu. Niedopuszczalne s prby ewentualnego obejcia tej zasady, np. przez przypisanie podatkw czy dotacji do ostatecznych patnikw czy wiadczeniobiorcw poprzez przyjcie okrelonych zaoe. Przypadki graniczne 1.42. Definicja transakcji wymaga, aby dziaanie midzy jednostkami instytucjonalnymi byo oparte na wzajemnym porozumieniu. Gdy transakcja podejmowana jest za wzajemnym porozumieniem oznacza to, e dana jednostka instytucjonalna wiedziaa o niej i wyrazia na ni zgod. Nie znaczy to jednak, e wszystkie jednostki przystpuj do transakcji dobrowolnie, poniewa niektre transakcje s wymuszone przez prawo. Dotyczy to gwnie okrelonych transakcji podziau, takich jak opaty podatkw, kar i grzywien. Naley zaznaczy, e odebranie aktyww wacicielowi bez adnej rekompensaty nie jest uznawane za transakcj, nawet, jeli byo wymuszone przez prawo. Nielegalne dziaania gospodarcze s transakcjami tylko wtedy, gdy wszystkie uczestniczce w nich jednostki zaangaoway si dobrowolnie. Std nabycie, sprzeda czy wymiana barterowa nielegalnych narkotykw lub skradzionej wasnoci s transakcjami, podczas gdy sama kradzie nie jest transakcj. Inne zmiany aktyww 1.43. Inne zmiany aktyww rejestruj zmiany, ktre nie s wynikiem transakcji (1). S to albo: a) inne zmiany wolumenu aktyww i pasyww; albo b) zyski i straty z tytuu posiadania aktyww.(1) Patrz rozdzia 6: Inne przepywy.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 33 BInne zmiany wolumenu aktyww i pasyww 1.44. Zmiany te mog by z grubsza podzielone na trzy gwne kategorie: a) pojawienie si lub zanikanie aktyww w wyniku normalnego biegu zdarze, innych ni transakcje; b) zmiany aktyww i pasyww na skutek wyjtkowych, nieprzewidzianych zdarze; c) zmiany w klasyfikacji i strukturze. 1.45. Przykadami zmian w odniesieniu do kategorii a) s odkrycia lub wyczerpanie zasobw z naturalnych oraz naturalny wzrost niekultywowanych zasobw biologicznych. Kategoria b) obejmuje zmiany (zwykle straty) aktyww na skutek klsk ywioowych, wojen czy powanych zbrodni (1). Do kategorii b) nale te jednostronne umorzenie dugu oraz konfiskata aktyww bez rekompensaty. Kategoria c) odnosi si do zmian aktyww i pasyww bdcych wynikiem przeklasyfikowania lub restrukturyzacji jednostek instytucjonalnych lub aktyww i pasyww. Zyski i straty z tytuu posiadania aktyww 1.46. Zyski i straty z tytuu posiadania aktyww s wynikiem zmian cen posiadanych aktyww. Zmiany te dotycz wszystkich rodzajw aktyww finansowych i niefinansowych oraz pasyww. Zyski i straty waciciela aktyww i pasyww narastaj wycznie w wyniku ich posiadania w cigu danego okresu czasu, bez jakiejkolwiek ich transformacji. Zyski i straty z tytuu posiadania aktyww wycenione w biecych cenach rynkowych okrelone s jako nominalne zyski i straty z tytuu posiadania aktyww. Mog by one podzielone na neutralne odzwierciedlajce zmiany oglnego poziomu cen i realne odzwierciedlajce zmiany cen danego aktywu w stosunku do oglnego poziomu cen. Zasoby 1.47. Zasoby s stanami aktyww i pasyww w okrelonym momencie czasu. S one rejestrowane na pocztek i koniec okresu sprawozdawczego. Rachunki przedstawiajce zasoby nazywane s bilansami (2). Zasoby s rejestrowane take dla ludnoci i dla zatrudnionych. Zasoby te s jednak rejestrowane jako wartoci przecitne w okresie sprawozdawczym. Zasoby rejestrowane s dla wszystkich aktyww w granicach okrelonych przez system, tzn., dla aktyww i pasyww finansowych oraz dla aktyww niefinansowych zarwno wytworzonych jak i niewytworzonych. Rejestracja jest jednak ograniczona do tych aktyww, ktre wykorzystywane s w dziaalnoci gospodarczej i co, do ktrych istniej prawa wasnoci. Dlatego te nie s rejestrowane zasoby takich aktyww, jak kapita ludzki czy zasoby naturalne, ktre nie podlegaj prawu wasnoci. System, w swoich granicach, jest wystarczajcy zarwno w odniesieniu do przepyww jak i do zasobw. Oznacza to, e wszelkie zmiany w zasobach mog by w peni wyjanione poprzez zarejestrowane przepywy. SYSTEM RACHUNKW I AGREGATY (3) Zasady ksigowe 1.48. Rachunek jest rodkiem sucym rejestracji, dla danego aspektu ycia gospodarczego, rozchodw i przychodw lub zmian aktyww i zmian pasyww w cigu okresu sprawozdawczego, lub te stanw aktyww i pasyww na pocztek i koniec tego okresu. Terminologia opisu obu stron rachunkw 1.49. System uywa terminu przychody dla prawej strony rachunkw biecych, gdzie pojawiajce si transakcje s dodawane do sumy wartoci(1) Konsekwencje mniej wanych przestpstw, np. kradziey w sklepach, mog by rejestrowane jako cz przyrostu zapasw, a zatem jako transakcje. (2) Patrz rozdzia 7: Bilanse. (3) Patrz rozdzia 7: Bilanse oraz rozdzia 8: Kolejno rachunkw oraz pozycje bilansujce.

1996R2223 PL 10.06.2009 010.001 34 Bekonomicznej jednostki lub sektora. Lewa strona rachunkw, odnoszca si do transakcji zmniejszajcych sum wartoci ekonomicznej jednostki lub sektora, okrelona jest terminem rozchody. Prawa strona rachunkw akumulacji nosi nazw zmiany pasyww i wartoci netto, a ich lewa strona jest okrelona terminem zmiany aktyww. W bilansach stosowany jest termin pasywa i warto netto (rnica pomidzy aktywami i pasywami) po prawej stronie oraz aktywa po stronie lewej. Porwnanie dwch kolejnych bilansw pokazuje zmiany pasyww i wartoci netto oraz zmiany aktyww. Zapis podwjny/poczwrny 1.50. Rachunki narodowe oparte s dla jednostek czy sektorw na zasadzie podwjnego ksigowania. Kada transakcja musi by rejestrowana podwjnie raz jako przychd (lub zmiana pasyww) i raz jako rozchd (lub zmiana aktyww). Cakowita suma transakcji zarejestrowanych jako przychody lub zmiany pasyww oraz cakowita suma transakcji zarejestrowanych jako rozchody lub zmiany aktyww musz by sobie rwne, co pozwala na kontrol spjnoci rachunkw. W praktyce jednak, rachunki narodowe w odniesieniu do wszystkich jednostek i sektorw oparte s na zasadzie poczwrnego ksigowania, gdy wikszo transakcji obejmuje dwie jednostki instytucjonalne. Zatem kada tego typu transakcja musi by zapisana podwjnie przez obie jednostki w ni zaangaowane. Na przykad wiadczenia spoeczne pienine, dokonywane przez jednostki rzdowe i samorzdowe na rzecz gospodarstw domowych, rejestrowane s na rachunkach instytucji rzdowych i samorzdowych jako rozchd w postaci transferu oraz jako zmniejszenie aktyww w postaci gotwki i depozytw; natomiast na rachunkach sektora gospodarstw domowych rejestrowane s jako przychd w postaci transferu oraz jako nabycie aktyww w postaci gotwki i depozytw. Z drugiej strony, transakcje dokonywane w ramach jednej jednostki (takie jak spoycie produkcji przez t sam jednostk, ktra j wytworzya) wymagaj tylko dwch zapisw, ktrych wartoci musz by oszacowane. Wycena 1.51. Z wyjtkiem kilku zmiennych dotyczcych ludnoci i zasobw pracy, system pokazuje wszystkie przepywy i zasoby w wyraeniu pieninym. System nie podejmuje prby okrelenia uytecznoci tych przepyww i zasobw. Zamiast tego, przepywy i zasoby s wyceniane zgodnie z ich wartoci wymienn, tzn. tak wartoci, za ktr s one lub mog by wymieniane na rodki pienine. Std podstawowym zaleceniem ESA odnonie wyceny jest wycena rynkowa. 1.52. W przypadku transakcji pieninych oraz w zwizku z posiadaniem zasobw pieninych i pasyww, wszystkie potrzebne wartoci s dostpne bezporednio. W wikszoci innych przypadkw, zalecan metod wyceny jest odniesienie do cen rynkowych analogicznych towarw, usug lub aktyww. Metoda ta wykorzystywana jest np. do wyceny wymiany barterowej oraz usug mieszkaniowych wytwarzanych na wasny rachunek przez wacicieli mieszka. Kiedy nie jest moliwe uzyskanie cen rynkowych dla analogicznych produktw, na przykad dla usug nierynkowych wytwarzanych przez jednostki rzdowe i samorzdowe, wycena powinna by dokonywana kosztw produkcji. Jeeli adna z tych dwch metod nie jest moliwa, przepywy i zasoby mog by wyceniane