Powtrka z epok - ANTYK

Biblioteka Centrum Ksztacenia Ustawicznego

Ekonomistw w Chorzowie

NR 1

WITAMY WSZYSTKICH UCZNIW, A PRZEDE WSZYSTKIM

UCZNIW KLAS MATURALNYCH. TO Z MYL O WAS

POWSTA BIULETYN Z CYKLU POWTRKA Z EPOK,

KTREJ CELEM JEST PRZYPOMNIENIE JAK RWNIE

PRZYBLIENIE ZAGADNIE ZWIZANYCH Z DANYM

OKRESEM LITRACKIM. NUMER PIERWSZY W CAOCI

DOTYCZY EPOKI- ANTYK I ZOSTA OPRACOWANY PRZEZ

PRACOWNIKW BIBLIOTEKI CKUE W OPARCIU

O CZASOPISMO COGITO. WSZYSTKIM MATURZYSTOM

YCZYMY SYSTEMATYCZNOCI, ZAANGAOWANIA

W PRZYGOTOWANIU DO EGZMINU MATURALNEGO ORAZ

ZACHCAMY DO KORZYSTANIA Z LITERATURY FACHOWEJ

DOSTPNEJ W CZYTELNI.

Opracoway: mgr Elbieta Heliska

mgr Monika Bartoszewska

I. Antyk

aciskie sowo antiguus znaczy dawny- dzi pod pojciem

antyku rozumiemy pierwszy okres w kulturze europejskiej, nazywany

te staroytnoci. Narodzi si w III i II tysicleciu przed nasz er.

O wiele bardziej precyzyjna jest data kocowa- rok 476 naszej ery, gdy

zosta zoony z tronu ostatni cesarz zachodniorzymski. To zarazem

data pocztkowa nowej epoki- redniowiecza.

Pojcie kultury antycznej naley odnosi do krajw basenw Morza

rdziemnego- szczeglnie jego pnocno-wschodniej czci (Grecja i

Rzym) oraz poudniowo- wschodniej (Egipt, Palestyna, Babilonia). Na

tych terenach zrodziy si dwa gwne nurty kultury antycznej: grecko-

rzymski oraz judeo- chrzecijaski, ktre przenikajc si i jednoczc

pod koniec epoki, stanowi rdo kultury europejskiej.

Wane pojcia:

Staroytno- to nazwa, ktra ogarnia ogrom epok- cay dorobek

ludzkoci przed nasz er. Kultur, sztuk, wreszcie literatur rnych

narodw, jakie zaistniay przed narodzinami Chrystus, objto tym

wanie terminem. Dlatego wrzucamy do tygla staroytnoci rne

dziea i dzieje literatury: Bibli, dorobek staroytnej Grecji oraz Rzymu

i Dalekiego Wschodu; Babilonii, Egiptu, Japonii itd. I mity greckie,

i dzieje Gilgamesza, i delikatne dawne, japoskie haiku- to staroytno.

Bajeczna i niezwykle pojemna.

Klasycyzm- z ac. classicus- wzorcowy, doskonay. Za taki wzr

uznano wanie dorobek antyku: przejte wwczas (gwnie w epoce

klasycznej- V w.p.n.e.) kryteria pikna i kanony w sztuce.

Jedno ze znacze tego terminu odnosi si do zjawisk w sztuce

i literaturze, ktre nawizuj do staroytnych norm, stylu, ideau

kultury. W literaturze szczeglnym umiowaniem antycznych regu

cechowa si wiek XVII we Francji, a XVIII w innych krajach

europejskich (take w Polsce) rozwija si wwczas kierunek zwany

klasycyzmem. Nurty klasyczne (zwane rwnie neoklasycznymi)

znajdujemy take w poezji wspczesnej.

I. II. Trzy tysice lat Biblii

Biblia (Pismo wite) powstaa wczeniej ni dziea kultury greckiej.

To zbir ksig pisanych przez rnych autorw w przecigu kilkunastu

wiekw. Dzieli si na dwie podstawowe czci: Stary testament

(najstarsze teksty biblijne pochodz z XII w.p.n.e. a ostatni pisma

powstay w I w. p.n.e. w jzyku hebrajskim, fragmenty po grecku

i aramejsku), opowiadajcy najpierw o dziejach ludzkoci od stworzenia

wiata, a potem o losach narodu wybranego, czyli Izrealitw (ydw)-

jest to zbir pism judaistycznych. Nowy testament (spisano w latach

51-96 naszej ery po grecku i aramejsku), Chrzecijaska cz Biblii,

traktuje o misji Chrystusa i pierwszych poczynaniach zaoonego przez

Noego Kocioa.

Nazwa Biblii pochodzi od greckiego sowa biblios, pierwotnie

oznaczajcego odyg papirusu, potem jego zwj, czyli ksig. Biblia to

pierwsza ksiga wita, podstawa judaizmu i wyzna chrzecijaskich-

to w niej zawarte jest skierowane do ludzi posanie Boga, stanowice

istot tych religii; po drugie to podstawa uniwersalnej etyki- zasady

ogoszonego Mojeszowi Dekalogu mog by uznawane przez

wszystkich, niezalenie od wiatopogldu. To rwnie niewyczerpana

skarbnica wtkw, motyww, postaw inspirujcych twrcw kultury.

Pismo wite jest rdem wielu gatunkw literackich, takich jak

poemat epicki, saga rodowa, pie miosna, przypowie, kazanie itp.

Biblia jest zbiorem tekstw, bardzo rnorodnych- pisali je rni ludzie

w rnych epokach, kady oddawa w nich dowiadczenia wasnego

czasu. Ksigi biblijne, mimo i niekiedy jasne i proste, maj swj

alegoryczny lub metafizyczny sens- dlatego dosowne ich odczytywanie

moe okaza si bdne. To przed wszystkim wita ksiga,

opowiadajca o trudnych relacjach pomidzy czowiekiem a Bogiem.

Ksiga ta zostaa przetumaczona na okoo 1200 jzykw.

W pitnastym wieku zostaa pierwszy raz przeoona na jzyk polski

(tzw. Biblia krlowej Zofii).

Stary Testament

Ksiga rodzaju (Genesis)

Od samego pocztku wiadomego istnienia czowieka drczya

tajemnica pochodzenia wiata i ludzi. Odpowiedzi na to s mity

i podania genezyjskie, opowiadajce o narodzinach wiata, takie jak

Ksiga Rodzaju. Tekst ten opisuje cykl twrczy, przedsiwzity przez

odwiecznego Boga wiat powstawa stopniowo, dzie po dniu,

a zaczo si od stworzenia nieba i ziemi. Pniej powstay, wiato

i ciemno, roliny i zwierzta. Na kocu Bg stworzy na swj obraz

i podobiestwo czowieka, mczyzn Adama i kobiet Ew, po czym

odda ludziom wadz nad zmieni, zwierztami i rolinami.

Ksiga ta, oprcz tego, e tumaczy, jak powsta czowiek, uzasadnia

jego wyjtkow pozycj w wiecie- jest panem wszelkiego stworzenia,

najdoskonalszym tworem Boga.

Ksiga Hioba

Hiob, bohater tej ksigi, to symbol cierpienia niezawinionego i zarazem

godnoci, ktr w tym cierpieniu zachowuje. To czowiek yjcy

w kraju Hus, sprawiedliwy, szczliwy i bogaty, ktry zostaje dotknity

yciowymi klskami. Bg, aby mg sprawdzi jego pobono,

pozwala Szatanowi podda go prbie. Hiob traci majtek, umieraj mu

dzieci, w kocu dotknity trdem, pokryty wrzodami, czeka na mier.

Odwiedzajcy go przyjaciele przekonuj, e spadajce na niego

nieszczcia s kar za grzechy- lecz Hiob, czujc si niewinnym,

odrzuca te tumaczenia, twierdzc, e rwnie sprawiedliwi mog

cierpie z Bogu tylko znanych powodw. Miom i ona szyderczo radzi

mu, aby przekl Boga i wreszcie umar, znosi wszystko cierpliwie,

bezgranicznie ufajc w bosk sprawiedliwo. W nagrod odzyskuje

zdrowie i majtek, ponownie rodz mu si dzieci.

Ksiga Koheleta

Kohelet to nie imi wasne. Lecz nazwa urzdu- by kim w rodzaju

kaznodziei. W swej ksidze podejmuje problem marnoci (czyli

Vanitas)- zauwaa, e istota wiata jest przemijanie. Czowiek nie

znajdzie szczcia w ziemskiej egzystencji, bowiem bogactwo, mdro,

wadza, rozkosz s nietrwae i prdzej czy pniej przemin, bowiem to

wszystko marno i gonienie za wiatrem. Czowiek jest poddany prawu

przemijania i nic na to nie mona poradzi- twierdzi Kohelet. Utwr ten

jest przykadem biblijnych pism mdrociowych.

Ksiga Izjasza

Izjasz to najwikszy prorok Starego Testamentu. W swych

wystpieniach pitnowa rozkad moralny spoeczestwa, przepowiada

upadek pastwa i jego odrodzenie przez tych, ktrzy wytrwaj w wierze

do dnia pojawienia si Mesjasza, wysannika Boga, majcego

zaprowadzi na ziemi wieczny i sprawiedliwy pokj. Prorocy penili

bardzo wan funkcj w yciu narodu wybranego- przypominali

o obowizkach wobec Boga, nawoywali do uczciwego i godnego ycia,

nieposusznym grozili kar, przepowiadajc powszechn zagad. Zbir

ksig prorockich (przepowiadajcych przyszo, czyli profetycznych)

powsta najprawdopodobniej czasie niewoli babiloskiej- krzepi serca

Izrealitw wygnanych z ojczyzny.

Nowy Testament

Wdrujcy po Palestynie Chrystus posugiwa si w swoim nauczaniu

przypowieciami, przykadami, prostymi historyjkami, majcymi

jednak gboki sens alegoryczny. W przypowieci O siewcy opowiada

o czowieku, ktry sieje ziarno- gdy ziarno upado na grunt kamienisty

lub twardy, zmarniao, gdy spado na yzn ziemi, wydao plon

stukrotny. Siewc moe by sam Chrystus goszcy wrd ludzi Sowo

Boe- zapuci ono korzenie tylko tych, ktrzy s na nie otwarci

i przygotowani. Z kolei przypowie O synu marnotrawnym mwi

o modym czowieku, lekkoduchu, ktry zada od ojca swojej czci

majtku, a potem j przehula. Gdy po latach wrci jako ndzarz, ojciec

przyj go z radoci i wyprawi na jego cze uczt. w kochajcy

ojciec to alegoryczny obraz Boga, cieszcego si z kadego zbkanego,

ktry przejrza i wrci na drog wiary. Przypowie O miosiernym

samarytaninie tumaczy sens prawdziwego braterstwa- blinim

pobitego przez zbjcw czowieka okaza si przypadkowy

przechodze, mieszkaniec Samarii, ktry mu pomg, opatrujc rany

i zabierajc do gospody.

Hymn do mioci (fragm.. 1 listu do Koryntian w. Pawa) wity

Pawe (pierwotnie znany jako Szawe) by uczonym ydem. Gdy szed

do Damaszku, na drodze objawi mu si Chrystus- Pawe przey

objawienie i sta si jednym z najgorliwszych apostow nowej wiary.

Jest autorem trzynastu listw, pisanych do rnych gmin

chrzecijaskich i tumaczcych zasady nowej wiary.

Hymn do mioci to jeden z najpikniejszych tekstw biblijnych-

podmiot liryczny zastanawia si, czym jest mio, jaka jest jej natura.

W pierwszej czci hymnu przedstawia nico czowieka pozbawionego

mioci- mona mie mdro, wiedz, dar prorokowania, wiar

i miosierdzie, jednak bez mioci wszystko jest niczym. W drugiej

czci okrela natur mioci- to uczucie najwysze, niczym nie

skaone, nieustajce, najwaniejsza obok wiary, nadziei- warto

duchowa.

Utwr w. Pawa w dobitny sposb okrela istot duchowej

przemiany, ktra dokonaa si w wiecie rdziemnomorskim za spraw

Chrystusa- czowiek przeznaczony jest do mioci i tylko ona uzasadnia

jego byt na ziemi.

Apokalipsa w. Jana

Apokalipsami zwano u ydw i Chrzecijan pisma biblijne,

zawierajce prorocze wizje wydarze towarzyszcych kocowi wiata.

Zamykajca Nowy Testament ksiga zostaa stworzona przez w. Jana

Apostoa na wyspie Patmos w latach 93-96, dokd zosta zesany przez

cesarza Domicjana. Apokalipsa (z greckiego objawienie) ma

wyranie krzepicy charakter (trwaj przeladowania chrzecijan),

prorokuje upadek Wielkiego Babilonu (czyli w domyle pogaskiego

Rzymu). Przepowiada te Armageddon, ostateczn walk dobra i za-

niewiasta (Matka Boska) walczy ze smokiem (Szatanem). wiat ulegnie

zagadzie, objawia si Bestia (Antychryst), a ostateczn katastrof

zapowiedz czterej jedcy , oznaczajcy Zabr, Mord, Gd i mier.

Apokalipsa w. Jana obfituje w wizyjne sceny, przywoujce

symboliczne liczby: cztery (jedcy, zwierzta) oraz siedem (trb

i pieczci). wiat upadnie i pogry si w chaosie- ale ten upadek

bdzie tez nowym porzdkiem, cho w zupenie innym, pozaziemskim

wymiarze (wizja Nowego Jeruzalem).

III. Grecja i Rzym

Cywilizacja staroytnej Grecji i Rzymu uksztatowaa kanony pikna,

ktre do dzisiaj nazywamy klasycznymi- klasycyzmem zwie si zatem

twrczo nawizujc do antycznych wzorcw. Praojczyzn literatury

europejskiej jest Grecja, w ktrej ukadano opowieci o bogach

i herosach, przekazywane pocztkowo w formie ustnej, a z czasem, po

przejciu pisma od Fenicjan, zapisywanych. Pierwszym znanym z imienia

twrc literatury jest Grek Homer, ktremu przypisuje si najwiksze

eposy staroytnoci, Iliad i Odysej.

Grecy nie zaistnieli w cywilizacyjnej prni. Przed nimi, na Krecie,

rozwijaa si dynamicznie kultura minojska oraz achajska. Grecy przejli

dorobek poprzednikw i potrafili twrczo go kontynuowa.

Staroytna Grecja jest rdem wielu wartoci, na trwale wpisanych

do kultury europejskiej. Tam powstaa szlachetna idea Olimpiady, kaca

zamienic wojn na sportow rywalizacj. To tu zosta uksztatowany

wzorzec czowieka, ktry czy ze sob tyzn i pikno ciaa

z doskonaoci ducha. W gimnazjonach grecka modzie z rwnym

zapaem wiczya ciao, jak i umys. Greccy filozofowie stworzyli

pierwsze systemy, prbujce w logiczny sposb objani tajemnic bytu.

Szczeglna pozycj osigny Ateny- mieszkacy grodu powiconego

bogini mdroci lubili podrowa a take docieka istoty rzeczy- co

stanowi podstaw wszelkiej sztuki, nauki czy filozofii. W Atenach dziaa

pierwszy wielki filozof Europy, Sokrates, tutaj staroytny dramat

osign szczyty doskonaoci. O wspaniaoci zotego wieku Aten

(V/IV w p.n.e.) wiadcz choby monumentalne ruiny Akropolu.

To grecka staroytno przyniosa podzia literatury na trzy

podstawowe rodzaje: liryk, epik i dramat., wraz z pierwszymi

arcydzieami.

Grecj podbi w II w p.n.e. Rzym ale i zarazem sam zosta pokonany

przez jej kultur. Rzymianie wzorowali si na Grekach, poyczajc od

nich wtki mitologiczne i gatunkowe wzorce. Wnieli jednak do

spucizny sporo indywidualizmu. Przede wszystkim byli umysowo

bardziej zdyscyplinowani, ich literatura i filozofia jest bardziej rzeczowa,

rygorystyczna moralnie. Wida to choby w pismach rzymskich stoikw,

Seneki i Marka Aureliusza.W pewien sposb przygotowaa ona wiat

staroytny na przyjcie chrzecijastwa- wartoci etyczne goszone przez

Bibli i stoikw okazj si zdumiewajco zbiene.

Rzymianie schodzc w V wieku naszej ery ze sceny dziejw,

zamykaj okres staroytny. Antyk nie odchodzi jednak cakowicie, wiele

z wypracowanych w nim wartoci i wzorcw y bdzie dalej, w nowej,

redniowiecznej formie. Kada nowa epoka, nawet gdy wydaje si by

ostentacyjnie odwrcona od swej poprzedniczki, korzysta z jej dorobku.

Dlatego mwi si o cigoci kultury antycznej, jej trwaniu

w wiadomoci wspczesnego Europejczyka- co wida choby

w powiedzonkach, takich ja syzyfowe prace czy nic Ariadny.

DZIEA I AUTORZY

Mitologia (zbir mitw)

Mit- (sowo, mowa, opowie). To opowie narracyjna organizujca

i wyraajca wierzenia danej spoecznoci, zwykle ustne przekazywana

z pokolenia na pokolenie. Jej fabua opowiada o tym, co w wizji wiata

jest szczeglnie wane, m.in. o pocztku wiata, narodzinach bogw,

ycia bstw, bohaterw. Mity jako pierwsze tumaczyy czowiekowi

podstawowe tajemnice wiata i zjawiska przyrody, np. przemienno pr

roku wyjania mit o Demeter i Persefonie (Korze), pioruny za to bron

Zeusa. Niezrozumiae zjawiska tumaczono dziaalnoci bogw. Poza

tym mity umacniay pierwotn spoeczno, tworzc wspln tosamo.

Peniy funkcj:

Poznawcz (objaniajc zjawiska przyrody),

wiatopogldow (s podstaw wierze religijnych)

Sakraln ( w nich tkwi rdo religijnego kultu i zwizanych z nimi

obrzdw)

Mity dzielimy na:

teogoniczne ( o powstaniu bogw);

kosmogoniczne (o powstaniu wiata)

antropogeniczne ( o powstaniu czowieka);

genealogiczne ( o historii rodw);

Gwnymi bohaterami mitw s bogowie i herosi (czyli ludzie

obdarzeni nadprzyrodzonymi waciwociami, np.. Herakles (odznacza

si nadludzka si), pbogowie (potomkowie bogw i ludzi). Bogowie

yli w witym miejscu (w mitologii greckiej na Olimpie), z ktrego

czasem zstpuj, mieszajc si w ludzkie sprawy.

W mitach zostay utrwalone pierwsze archetypy, czyli pierwsze wzory

ludzkich postaw i zachowa, pradawne niezmienne wyobraenia, tkwice

w zbiorowej wiadomoci kadej spoecznoci. Mio macierzysk

wyobraa Demeter, postaw zbuntowanego spoecznika Prometeusz,

marzyciela Ikar, a przekltego przez los (ofiary fatum) Edyp. Mity to

take rdo toposw, czyli staych motyww i obrazw literackich

np. Arkadii jako szczliwej krainy, zotego wieku, wdrwki

(Odyseusz) czy wreszcie Erosa przeszywajcego serce strza (mio).

NASYNNIEJSZE MITY

Mit o Prometeuszu, ktry powici si dla ludzkoci, wykradajc

bogom z Olimpu ogie.

Mit o Syzyfie skazanym na wieczne wtaczanie gazu, ktry przy

samym szczycie znw spad- std pojcie syzyfowej pracy.

Mit o Dedalu, praktycznym wynalazcy, i idealicie Ikarze, ktry

lecia zbyt blisko soca, stopi wosk swoich sztucznych skrzyde

i spad.

Mit o rodzi Labdakidw (nieszczcie roku Edypa).

Mit o heraklesie i jego 12 pracach.

Mit o Apollu i Marsjaszu, ktry omieli si wspzawodniczy

z bogiem.

Mit o Narcyzie, ktry zachwyci si wasna uroda.

Mit o Niobe, ktra stracia swoje dzieci z powodu wasnej pychy.

Mit piewaku trackim Orfeuszu, ktry poszed do podziemi po

swoja on Eurydyk.

Mit o Pigmalionie zakochanym w stworzonej przez siebie rzebie

kobiety.

Mit o Amorze i Psyche.

Mit o Demeter i Korze.

Mit o labiryncie i Tezeuszu, ktremu udao si z niego wyj

dziki podarowanemu przez Ariadn kbkowi nici.

O jabku niezgody i piknej Helenie.

Mit o puszcze Pandory, z ktrej wypuszczono wszystkie

nieszczcia trapice ludzko.

Eposy Homera

Homer., lepy piewak, wdrujcy na przeomie IX i VIII w.p.n.e. po

krainach Azji Mniejszej. Uchodzi za najwikszego poet

staroytnoci. Grecy obdarzyli go czci niemal bosk. Eposy Homera

przekazywano dugo w formie ustnej, zostay spisane dopiero pod

koniec IV w.p.n.e. w Atenach z rozkazu tyrana Pizystrata. Iliada nie

przedstawia, jak to sugeruje tytu, caego dziesicioletniego oblenia

Troi, opowiada o epizodzie tej wojny. Akcja obejmuje czterdzieci

dni oblenia- opuszczeni przez Achillesa Grecy ponosz klski,

ginie jego przyjaciel Patrokles. Dopiero wwczas bohater wraca na

pole walki i w dramatycznym pojedynku pokonuje najdzielniejszego

z Trojan, Hektora. Bezczeci jego zwoki, ale potem zawstydzony

wydaje je ojcu bohatera, krlowi Troi Priamowi.

Epos ukazuje zmagania bohaterw na polu bitwy, dostarcza jednak

rwnie sporo wiedzy o wiecie antycznym. W poszczeglnych

obrazach, wykuwanych przez boskiego kowala, s przedstawione

sceny z ycia staroytnych, praca w polu: niwa, ycie w miastach,

sdy, ktnie i zabawy. Bohaterowie, cho obdarzeni wieloma

przymiotami, czynicymi z nich herosw, s dzicy i okrutni jak

bogowie; nie ma wyraniej granicy moralnej midzy istotami

ziemskimi a boskimi. Epos ten wyraa tragizm losw ludzi i narodu,

bowiem od pocztku wiadomo, e Achilles i Hektor musza zgin,

a Troja zostanie zdobyta. Nad bogami i ludmi panuje Fatum.

Przeznaczenie, ktrego nikt nie moe zmieni. Ludzie mog tylko

dopeni swj los.

W Odysei, panuje ton mniej heroiczny- tematem epopei s

przygody Odyseusza, krla Itaki, najsprytniejszego z greckich

wodzw, ktry po wojnie przez dziesi lat wraca do ony

Penelopy, przezywajc po drodze niezliczone baniowe przygody-

(najsynniejsze z nich to spotkanie z cyklopem Polifemem). Odys

opowiada o swej wdrwce na dworze krla Feakw tu przed

powrotem do domu. Bdzc po baniowym, rdziemnomorskim

wiecie Odys symbolizuje czowieka szukajcego sensu ycia,

bdzcego na manowcach (czarodzieja Kirke, nimfa Kalipso)

i wreszcie odnajdujcego go w domu rodzinnym.

W epopei na plan pierwszy wysuwa si fabua (uporzdkowany

cig zdarze, relacjonowana przez narratora, wszechwiedzcego

i obiektywnego, ujawniajcego si w inwokacji (pocztkowych

wersach utworu, wstpie skierowanym do muz lub bogw). Narrator

odnosi si do przedstawianych wypadkw z epickim dystansem, to

znaczy nie komentuje ich i nie ocenia. Styl epopei jest podniosy,

dostosowany do heroicznych czynw bohaterw, zgodny z zasad

decorum (odpowiednioci stylu do tematu). Epopeja obfituje

w liczne, bardzo szczegowe opisy, przedstawiane przy pomocy

rozbudowanych porwna (tworz je zestawione ze sob, obszerne

obrazy poetyckie), zwanych porwnaniami homeryckimi.

Tragedia

W tragedii obowizywaa zasada trzech jednoci:

czasu (akcja musiaa si zamkn w jednym dniu),

miejsca (rzecz dziaa si w jednym miejscu, np. przed krlewskim

paacu),

akcji (jednowtkowa, tzn. dotyczy jednego zdarzenia).

Istota tragedii, najwyej cenionego przez staroytnych gatunku

literackiego, jest konflikt tragiczny. Jej bohater zostaje postawiony

w sytuacji wyboru koniecznego; musi wybra pomidzy

rwnorzdnymi, przeciwstawnymi racjami, co okazuje si waciwie

niemoliwe, bowiem kady wybr zblia go do katastrofy, zagady.

Sofokles w tragedii Antygona przedstawia tytuowa bohaterk

w sytuacji konfliktu tragicznego. Musi ona zdecydowa, czy wbrew

zakazowi wydanemu przez krla Kreona pochowa zwoki swego brata,

Polinejkesa. Stoi w obliczu pierwotnego wyboru - jeli usucha zakazu,

skae swego brata na wieczn tuaczk u bram Hadesu, narazi si

bogom, nakazujcym chowanie zmarych, okae si w kocu

wiaroomna siostr.

Z drugiej strony, jeli zakaz zamie, poniesie kar (mier). Jej

rozpaczliwe prby przebagania wadcy (wspkocha przyszam, nie

wspnienawidzi) zdaj si na nic, wybiera wic wyjcie zgodnie z jej

poczuciem honoru i godnoci. Postawiona wobec mierci fizycznej lub

moralnej, wybiera pierwsze rozwizanie. Zza grobu odnosi zwycistwo

nad nieustpliwym Kreonem-. Celem tragedii jest katharsis, duchowe

oczyszczenie, jakiego doznaje widz, przejty losami bohaterw.

Wspczujc im, doznaje ulgi, wyzbywajc si zych namitnoci.

Z tragedi czy si pojcie tragizmu- bohater, uwikany w konflikt

wartoci i koniecznoci, niezalenie od swych szlachetnych intencji

zda ku klsce lub zagadzie, ukazuje we wzniosej tonacji.

IV. FILOZOFIA Sowo filozofia pochodzi od dwch wyrazw grackich:

filos- mionik i zofia- nauka. Filozofia to najstarsza i pierwotna

dziedzina nauki. Do rozwinicia si tej epoki przyczynili si m.in.:

- Sokrates(469-399r.p.n.e.) znany jako autor dwch teorii:

"Wiem, e nic nie wiem" i "Nauka jest cnot"

- Platon(427-347 r.p.n.e.) by uczniem Sokratesa i twierdzi, e wiat

jest lustrzanym odbiciem doskonaej idei trj-jednoci: prawdy, dobra

i pikna. Od Platona pochodzi koncepcja mioci jako spotkania

dwch powek

W antyku wyksztaciy si take dwie szkoy filozoficzne:

- Stoicyzm- szkoa filozoficzna zaoona przez Zenona z Kition ok.

300 r.p.n.e.. Stoicy uwaali, ze rzeczy materialne s nietrwae

a jedynym dobrem jest cnota, honor i dobre imi. ycie czowieka to

cige przeplatanie si radoci i smutku, dlatego naley nauczy si

dystansu, opanowania i spokoju w przyjmowaniu tego co przyniesie

los.

-Epikureizm- twrc kierunku by Epikur( 341-270r.p.n.e.). Wedug

epikurejczykw celem ycia jest szczcie, czowiek powinien y

tak, aby ogranicza troski i cierpienia, a cieszy si z kadej chwili,

poszukiwa radoci zgodnie z zasad Epikura: "Carpe Diem"-

"chwytaj dzie". Epikur gosi zasad tzw. "maych szcz", uwaa,

e naley y bez strachu przed mierci.