------------B---------------

1. BIELINEK KAPUSTNIK RZĄD:MOTYLERODZINA:BIELINKOWATEWYGLĄD:samica jest większa od samca,rózni się od niego ilością plam na I parze skrzydeł.U samca jest brak plam lub jest ich bardzo mało.Jest to dymorfizm płciowy.Barwa bielinka-białyRozpiętość skrzydeł- ok.5 cmGąsienice-do 5 cm,barwa larw –zielonkawo-żółta i całe ciało pokryte jest kropeczkami.Poczwarka jest żółtozielona kropkami na całym ciele ,kanciasta,przymocowana do podłoża za pomocą nici.BIOLOGIAW stadium zimującym jest poczwarka .Na wiosne pod koniec marca lub począt. kwietnia następuje przepoczwarzenie i wylatuja motyle,które po kopulacji składaja jaja w złożach na dolnej części liścia.Na chwastach z rodziny krzyżowych.Po 10 dniach następuje wylęg larw ,które początkowo żerują gromadnie wyjadając blaszki liściowe.Następnie rozchodzą się i żerują osobno. Po żerowaniu zapoczwarczają się i na początku lipca następuje wylot motyli II pokolenia.Drugie pokolenie składa jaja na dolnej stronie liścia (na kapuście,kalafiorze)Poczwarka II pokolenia już zimuje.Stadium szkodl. -larwy II pokolenia.Larwy wygryzają liście tworząc gołożery.

2. BIELINEK RZEPNIK RZĄD:MOTYLERODZINA :BIELINKOWATEWYGLĄD:-białe zabrwienie skrzydeł, jest mniejszy od bielika kapustnika,ma bledsze plamki,-jaja składa pojedynczo na dolnej części liścia.Gąsienniczka jest mniejsza od samca, pokryta delikatnymi włoskami.BIOLOGIA-stadium zimujące-poczwarka-dwa pokolenia lub więcej--róznica w sposobie żerowania-drugie pkolenie może wgryzać się w główki kapusty.

3. BAWEŁNICA KORÓWKAMszyca z Ameryki Północnej, mszyca dwudomowa, u nas jest ona jednodomowa, żerująca na jabłoniach. Ciało pokryte wełnistym, puszystym nalotem. Nazywana mszyca krwistą, ponieważ po jej rozgnieceniu wydziela się purpurowy kolor jak krew. Formą zimującą są owady dorosłe i larwy w różnych stadiach rozwojowych, miejscem zimowania są szczeliny kory na pniach, gałęziach oraz na szyjce korzeniowej. W okresie zimy stopniowo osobniki dorosłe zamierają i do wiosny zostają tylko larwy. Wiosną żerują na korze, pniach drzew, gałęziach, kolonie tych mszyc, tworzą na korze

1

puch. Występuje od 6 do 10 pokoleń. Szkodliwość: w miejscu żerowania powstają nieforemne wyrośla, rakowate rany, wzrost zaatakowanych organów jest zatokowy, drzewo może łatwo przemarzać, gorzej owocuje, silnie zaatakowane organy mogą zamierać. Szczególnie szkodliwa w szkółkach owocowych.Ate

4. BRUDNICA NIEPARKA Rząd: motyleRodzina: brudnicowate

Bardzo silnie owłosione larwy, zimują jaja które składane są w złożach, jaja przykrywa włoskami i tworzy filcowatą poduszeczkę, na pniach lub na grubych starych konarach, na wiosnę z jaj wylegają się larwy. Są bardzo małe, ale silnie owłosione, a włoski wypełnione są powietrzem. Szybciej rozprzestrzenia się przez larwy a nie przez osobniki dorosłe postacie. Larwy powodują na drzewach (jabłonie) po kilkakrotnych wylinkach są bardzo duże, przepoczwarczają się w miejscach żerowania w koronie drzew. Z poczwarki wylatują owady dorosłe i tu występuje dymorfizm płciowy, samica jest koloru brudno-białego, samiec ceglasto-brązowego, bardzo łatwy do rozróżnienia, samica większa od samca, samiec ma lepszy węch. Po kopulacji samica poszukuje dogodnego miejsca do składania jaj, jaja składa w złożach i przykrywa włoskami pochodzącymi z odwłoka. Walka mechaniczna polega na zdrapywaniu szczotką ryżową złoża jaj, również środki bakteryjne i fosforo-organiczne. Cechy charakterystyczne: trzy larwy. Larwa silnie owłosiona, malutka. Po silnej burzy trzeba sprawdzić czy zostały przyniesione z prądami powietrza inne larwy.

5.BRZĘCZEK PORZECZKOWYRząd:BłonkówkiRodzina:PilarzowateGąsienice (czarna głowa, ciało zielone z kropeczkami), gdy są zaniepokojone zwijają się w S. Żerują na brzegu liścia.Stadium zimującym jest larwa w kokonach w glebie. Na wiosnę przepoczwarczenie i wylot postaci dorosłych. Kopulacja i składanie jaj w sznureczki wzdłuż nerwów liści od strony dolnej. Z jaj wylęgają się larwy, które żerują gromadnie (gołożery). 3-4 pokolenia.

6. BRUZDOWNICA PĘDÓWKARząd: BłonkówkiPodrząd: RośliniarkiRodzina: PilarzowateZimują larwy otoczone kokonem w glebie.Na wiosnę przepoczwarczenie i składanie jaj przez samicę za pomocą pokładełka do wnętrza pędu. Larwa żeruje wew. Pędu wygryzając małe korytarzyki i larwa żeruje w kierunku od góry do dołu.2 pokolenia rocznie.

2

-------C-------------------

CHRABĄSZCZ MAJOWY RZĄD: ChrząszczeRODZINA: ŻukowateWielkość ciała-ok. 1 cm-cykl rozwojowy trwa 4 lata(chrząszcz kasztanowiec-5 lat)(Guniak czerwczyk-2-3 lata)(ogrodnica niszczylistka-1 rok)Skrzydła-I para –pokrywy,które maja rożne barwy(od brązowego do zielonego),są lekko owłosione ,bądź metalicznie błyszcząceCzułki-wachlarzowate,u samców większe.Cecha charakterystyczna jest zakończenie odwłoka u postaci dorosłej-jest to tzw.pygydium ,Na podstawie kształtu pygydium możemy odróżnić od siebie gatunki.-larwa wtórna oligopodialna,w kształcie litery U, zwana pędrakiem .Żyje pod ziemią,i odżywia się korzonkami roślin-.Barwa pędraków - biała, perłowa ,prześwituje treść przew. pokarm..Biologia -w stadium zimującym są chrząszcze dorosłe, zimują w glebie na głębokości 20 cm.Na wiosnę wychodzą chrząszcze i przelatują na rośliny ,tam chrabąszcze obgryzają pączki i listki młode .-wylot chrabąszczy ,jest w maju .-po zerowaniu na roślinach następuje kopulacja i składanie jaj do ziemi pod powierzchnią gleby .Z jaj rozwijają się pędraki ,które od razu zaczynają żerowanie.Pod koniec lata przepoczwarczają się w chrząszcze i zimuja w ziemi.

CHOWACZERZĄD:CHRZĄSZCZERODZINA:RYJKOWCOWATEWYGLĄD:aparat gębowy umieszczony na końcu długiego ryjka, za pomocą którego mogą wygryzać długie otwory w tkance roślinnej i tu składają jaja (3-3,5 mm) Chowacz czterozebny:stadium zimujacymsą postacie dorosłe czyli chrząszcze. Na wiosnę wychodzą z kryjówek, żerują na kwiatach, liściach (żer niezbyt szkodliwy). Po żerowaniu kopulacja i składanie jaj w złożach do ogonków liściowych bądź do nerwu głównego liścia. Z jaj wylęgają się larwy, które żerują gromadnie wewnątrz ogonków liściowych wyżerając wnętrze po czym przenoszą się do pędu wyżerając tkankę. Po żerowaniu idą do gleby, gdzie zapoczwarczają się i młody chrząszcz zimuje. Larwa apodialna z wyodrębniona głowąChowacz brukwiaczek:jaja składa pojedyńczo do wnętrza pędu, larwy żerują wewnątrz pędu wyjadając wnętrze pędu-pęd robi się pusty, rośliny staja się łamliwe, łodygi pękają, deformacja łodyg. Larwa apodialna z wyodrębnioną głowąChowacz galasówek:Występują 2 rasy różniące się terminem występowania:

3

-rasa późnoletnia-żeruje na rzepaku jarym, larwy wylęgające się przed zimą mogą żerować lub podczas ostrej zimy zimują-rasa wczesnowiosenna-larwy i chrząszcze żerują na rzepaku ozimym, zimują chrząszcze, jaja składane do szyjki korzeniowej roślin, z których wylęgają się larwy i żerują na szyjce korzeniowej a wydzielina larw powoduje , że roślina (reagując na wydzielinę) wytwarza nadmierną ilość tkanki (galasy).Chowacz podobnik:larwy żerują w łuszczynach, zimują chrząszcze w glebie, na wiosnę rozpoczynają żerowanie na kwiatach-głównie rzepaku, rzepiku. Po żerowaniu kopulacja, składanie jaj do młodych łuszczyn-samica wygryza otworek w łuszczynie i składa 1 jajo. Larwy żerują na nasionach nieregularnie je wygryzając, zanieczyszczają łuszczyny odchodami. Po żerowani wypadają do gleby, gdzie się zapoczwarczają. Młode chrząszcze

--------------K---------------

KUPRÓWKA RUDNICA Rząd: motyle Rodzina: brudnicowateLarwy silnie owłosione. Biologia: zimują larwy w dużych gniazdach zimowych, czyli kilkanaście liści sprzędzonych pajęczyną przytwierdzonych do gałęzi, w takim gnieździe może być kilkanaście lub kilkadziesiąt larw. Z gniazd na wiosnę wychodzą i zaczynają żerować na liściach. Niepogodę przetrzymują w tych gniazdach. Włoski wypełnione są substancją podobną do kwasu mrówkowego. Następnie przepoczwarczenie w koronie drzew. Występuje dymorfizm płciowy, samica jest większa od samca, samiec ma lepiej rozwinięty zmysł węchu, samica ma na odwłoku pęczek rudych włosków, a samiec przecineczek czarny. Po przepoczwarczeniu samica po kopulacji składa jaja na spodniej stronie liści, po kilku dniach rozwijają się larwy, owłosione, żerują jeszcze na liściach. Larwy szukają liści ażeby zbudować duże gniazdo. Walka: mechaniczna, zdejmowanie gniazd, środki takie same jak u poprzednim szkodniku.

KWIECIAK JABŁKOWIECRząd: ChrząszczeRodzina: RyjkowcowateZimuje postać dorosła w szczelinach kory, desek (w okryciach). Na wiosnę wchodzą w pąki kwitnących jabłoni i tam samica składa jaja. Larwa apodialna z wyodrębnioną głową. Cały rozwój odbywa się w pąku. Kwiaty częściowo zostają zjedzone-kwiat żółknie. Najbardziej szkodliwe kiedy są młode (kiedy pąki są słabo zawiązane). Są regulatorami owocowania. 1 pokolenie.

KWIECIAK GRUSZOWIECRząd: ChrząszczeRodzina: RyjkowcowateZimują jaja w pąkach kwiatostanowych. Na wiosnę z jaj wylęgają się larwy (z małą główką, beznożne), które mogą częściowo lub całkowicie zniszczyć kwiaty. Następnie w pąkach następuje przepoczwarczenie i wylęg postaci dorosłych. Poczwarki

4

ukrywają się w szczelinach kory i są jej szkodnikami. Do IX trwa diapauza letnia. Następnie składają jaja w pąki kwiatostanowe i obgryzają młode przyrosty (pędy) grusz. Szkodliwe wiosną i jesienią. 1 pokolenie.

KWIECIAK MALINOWIECRząd: ChrząszczeRodzina: RyjkowcowateZimuje owad dorosły w ściółce lub tuż pod powierzchnią ziemi. Na wiosnę po kopulacji samica składa jaja w pąki kwiatowe (podcinając szypułkę, szypułka zwisa)-pąk taki zasycha i odpada. Uszkadza maliny, truskawki, poziomki, róże.

KISTNIK MALINOWIECRząd:ChrząszczeRodzina:KistnikowatePowoduje robaczywienie malin. Zimuje chrząszcz (postać dorosła) w kolebkach glebowych. Na wiosnę wychodzi i rozpoczyna żerowanie-wygryza liść równolegle do nerwów, nie przecinając nerwów (liść pocięty). Kopulacja i składanie jaj do przekwitłych kwiatów. Z jaj wylęgają się oligopodialne larwy, które żywią się słupkiem i pręcikami kwiatu a następnie wgryzają się do dna kwiatowego i żerują pod owocostanem-słabsze zawiązywanie owocostanu, czasem niewykształcone jagody, maliny wcześnie dojrzewają, są nabrzmiałe, mają nieprzyjemny smak i zapach. Przepoczwarczają się w glebie gdzie zimują. 1 pokolenie.

------------M--------------

Rząd: Pluskwiaki równoskrzydłePodrzad: Mszyce Rodzina: MszycowateSkrzydła- 1 para większa od drugiejWystępują dużych skupieniach. Ciało od 1 mm do 2 mm. Największe ok. 7 mm.Dużą powierzchnię ciała zajmuje odwłok.Występują osobniki uskrzydlone i bezskrzydłe.Na czułkach występują dodatkowe narządy zmysłu tzw. Rhinaria, które pomagają w odbieraniu bodźców zewnętrznych np. wzmacniają węchNa odwłoku (na 5 i 6 tergicie) znajdują się syfony (2 rureczki). Są one odpowiedzialne za wydalanie wosku, zabezpiecza np. przed środkami chemicznymi, woskowe okrycie ciała. Na końcu ciała znajduje się ogonek ( wyrostek koudalny) którym mszyca wydala spadź. U mszyc występują charakterystyczne zjawiska- występuje przemiana pokoleń ( które mogą różnić się wykonywanymi czynnościami). To jest polifagizm ( czyli wielopostaciowość)Występuje dzieworództwo. Samice mogą składać jaja ale mogą też rodzić żywe larwy- to żyworództwo. Rozróżniamy 2 rodzaje mszyc- w zależności od żywicieli: jednodomne- monocholocykliczne;Dwudomne- czyli homocykliczne.

5

Mszyce jednodomne to takie gatunki które żerują na jednym gat. Żywiciela np. mszyca grochowa, malinowa, porzeczkowa.Dwudomne- występuje zmiana żywiciela. Występuje żywiciel zimowy, którym jest roślina trwała ( drzewo, krzew, bylina). Żywiciel letni- roślina zielna ( mszyca jabłoniowo- babkowa, porzeczkowo- czyściecowa, śliwowo- czcinowa.Rozwój mszyc jednodomnych: odbywa się na jednym gatunku rośliny. Stadium zimujące- jaja. Z jaj wylęga się 1 pokolenie- to założycielki rodu. Są to samice głównie bezskrzydłe ( rozmnażają się dzieworodnie dając pokolenie. Założycielki rodu to samice bezskrzydłe. Dzieworodnie rozmnażając się zapoczątkowują 3 pokolenie- migrantek. Składają się z osobników bezskrzydłych bezskrzydłych ze skrzydłami. To pokolenie jest najliczniejsze. Zadaniem tego gatunku jest rozprzestrzenianie się. To pokolenie trwa najdłuższy okres czasu. Pod koniec okresu wegetacji- jak roślina zaczyna zasychać, pokolenie płciowe powstaje. Następuje proces zapłodnienia i samice składają jaja zimujące.Dwudomne: zimują jaja na żywicielu zimowym ( np. drzewa, krzewy)Z jaj wylęgają się założycielki rodzin- czyli samice rozmnażające się dzieworodnie, a później potomkinie założycielek rodu tak jak u jednodomnych.dają one początek migrantkom. Pokolenie migrantek. (Samice uskrzydlone i nieuskrzydlone) ma za zadanie przeniesienie kolonii mszyc z żywiciela zimowego na letniego. Jest najbardziej licznym pokoleniem. To pokolenie trwa do końca lata. Pod koniec sezonu pojawia się pokolenie przesiedleńców przesiedleńców składa się z uskrzydlonych samic i samców. Samice przelatują z rośliny zielnej na żywiciela zimowego. Tam samice rozmnażają się dzieworodnie. Rodzą bezskrzydłe samice i dolatują samce. Następuje zapłodnienie i składanie zimujących jaj.

MSZYCA KAPUŚCIANAStadium zimujące- jaja.Jednodomowa.Ap. Gębowy- kłująco-ssący.Larwy i postać dorosła powoduje uszkodzenia.Mszyce występują w skupiskach na dolnej stronie liścia. Wysysają soki. Brzegi liścia mają różowawe zabarwienie a później liście więdną. Jaja zimują na głąbach. Mogą występować na pędach kwiatostanowych. Wytwarza silny nalot woskowy na swoim ciele.

MSZYCA GROCHOWAKolor-zielonkawy.Są uskrzydlone i nieuskrzydlone. Zerują na najmłodszych częściach grochu, wysysają z nich soki, gałązki schną i roślina nie rośnie. Kilka pokoleń rocznie. Stadium zimujące- jaja na chwastach, resztkach roślinnych

MSZYCA TRZMIELINOWO-BURAKOWAŻywiciel- kalina, trzmielina.Czarne, błyszczące jaja. Występują osobniki bezskrzydłe, uskrzydlone. Żywiciel letni- buraki. Występuje na liściach w licznych koloniach, wysysając soki z liści buraków, powoduje więdnięcie. Może żęrować na nasiennikach buraków. Przenosi w ślinie

6

wirusa żółtaczki i mozaiki buraków. Występuje liczba pokoleń uwarunkowana od temperatur.

MIODÓWKA JABŁONIOWARząd: Pluskwiaki równoskrzydłePodrząd: Miodówki lub weszki roślinneRodzina: MiodówkowateMiodówki są podobne do mszyc. W spoczynku mają dachówkowato złożone błoniaste skrzydełka. Odróżnia je od mszyc syfon i ogonek (którego miodówki nie mają).Zimują jaja (jaja koloru pomarańczowego) w łańcuszkach w miejscu odcięcia gałęzi. Na wiosnę (10’C) wylęgają się larwy pierwotne (podobne do postaci dorosłej). Larwy wchodzą między łuski pąków, gdzie wysysają soki i wydzielają spadź-pąk zaklejony spadzią nie rozwija się. Najczęściej występuje w sadach zaniedbanych.Po żerowaniu i wzroście dorosłe owady mogą żerować na kwiatach i liściach-wysysając soki (aparat gębowy kłująco-ssący). Po kopulacji samica składa jaja w łańcuszkach w miejscu odcięcia gałęzi-brak owocowania, drzewo znacznie osłabione traci mrozoodporność. Występuje 1 pokolenie.

MISECZNIK ŚLIWOWY Rząd: Pluskwiaki równoskrzydłePodrząd: CzerwceRodzina: misecznikowate

Gatunek wielożerny, atakuje śliwy, porzeczkę, agrest, winorośl, leszczynę. Formą zimującą są larwy 2 stadium, zimują bez osłony i gromadzą się na dolnej stronie gałęzi. Larwy mają charakterystyczne na brzegach włoski, więc gałąź wygląda jakby było pokryte białawym nalotem. Tracą czułki, oczy i tworzy się tarczka i robi się czarna. Dojrzałe samice składają jaja pod tarczkę, samice obumierają po złożeniu jaj. Z jaj są larwy, które spod tarczki przechodzą na liście, jednokrotnie tam linieją i są przygotowane do zimowania. Szkodliwość: wysysają soki, takie same objawy jak przy skorupiku, ten gatunek wytwarza dużą ilość miodowej rosy, intensywnie spadziuje.

Mszyca jabłoniowa- jednodomowa, która rozmnaża się na jednym gatunku, na roślinach z rodzaju rosaceaeMszyca jabłoniowo-babkowaMszyca jabłoniowo-zbożowaMszyca brzoskwiniowo-ziemniaczanaMszyca śliwowo-trzcinowaMszyca wiśniowo-przytulinowaMszyca malinowaMszyca agrestowaMszyca porzeczkowaMszyca porzeczkowo-czyściecowa

7

------------N----------

NIMUŁKA RÓŻANARząd: BłonkówkiPodrząd: RośliniarkiRodzina: PilarzowateStadium zimujące- larwy otoczone kokonem w glebie.Na wiosnę przepoczwarczenie i wylot i składanie jaj na liściach wzdłuż nerwu głównego. Larwy żerują charakterystycznie:-zwijają liść równolegle do nerwu głównego tworząc tzw. rureczki (wewnątrz tych liści żerują larwy) i mogą wygryzać w nich otwory.W lipcu koniec rozwoju.

NASIONNICA TRZEŚNIÓWKARząd: MuchówkiPodrząd: KrótkorogieRodzina: NasionnicowateZimuje bobówka w glebie. W połowie V wylatują muchy (3 paski tęczowe na skrzydłach, włoski i trójkątna tarczka na tułowiu). Żeruje na wiśniach i czereśniach. Po kopulacji samica składa jaja pojedynczo do na wpół dojrzałych owoców. Wewnątrz owocu rozwija się larwa alodialna (beznoga)-miąższ gnije. Samica za pomocą pokładełka teleskopowego składa jaja. Wysuwa pokładełko i wpuszcza jajo i z powrotem wsuwa pokładełko. Wydzielają zapachy. Aparat gębowy liżący. Przepoczwarczają się w owocu, lub gdy owoc spadnie larwa wypada na zewnątrz i wchodzi do ziemi.Występuje 1 pokolenie rocznie.

NAMIOTNIK JABŁONIOWYRząd: MotyleRodzina: NamiotnikowateJest mały, biały z czarnymi kropkami na 1 parze skrzydeł. Zimują larwy pod osłonkami jajowymi na gałązkach jabłoni. Na wiosnę larwy rozchodzą się i żerują gromadnie powodując gołożery. Ćzęść larw robi oprzędy (pakieciki z przędzy ustawione rzędami) na drzewach, w których dorasta i przepoczwarcza się. Po kopulacji późnym latem samica składa jaja na gałęziach. Z jaj w tym samym roku wylęgają się larwy, które żeby przezimować nie odrzucają górnej osłonki jajowej. 1 pokolenie rocznie.Walka:-zbierać i palić pakieciki

NIESTRZĘP GŁOGOWIEC Rodzina: bielinkowateZimuje w małym gnieździe zimowym, czyli z jednego liścia przytwierdzony do kory drzew. Na wiosnę wychodzi i żeruję na liściach. Przepoczwarczenie takie same jak u kuprówki. Największy motyl w sadach, białe skrzydła, niewielki dymorfizm. Samica

8

składa jaja na dolnej stronie liścia. Larwy budują sobie gniazdko, jedno pokolenie rocznie.

-----------O----------------

OPRZĘDZIK SZARY,OPRZĘDZIK PRĘGOWANYRZĄD:CHRZĄSZCZERODZINA:RYJKOWCOWATEStadium zimującym są chrząszcze w miejscu ostatniego żerowania najczęściej w glebie. Wychodzą z gleby i rozpoczynają żerowanie (żer uzupełniając y-muszą żerować na roślinach zielonych by uzyskać dojrzałość płciową), wyżerają brzegi liści roślin motylkowych (żer zatokowy), żerują nocą. Jaja składają na roślinach, łatwo są zmywane i trafiają do gleby. Larwy żerują na systemie korzeniowym roślin motylkowych a głównie na brodawkach bakteryjnych (żer nieszkodliwy).Występuje 1 pokolenie rocznie.Oprzędzik szary- żeruje na łubinie, żarnkowcu Oprzędzik pręgowany- żeruje na koniczynie, lucernie, grochu .

OWOCNICA JABŁKOWARząd:BłonkówkiRodzina:PilarzowateZimuje larwa w kokonie glebowym. Na wiosną przeobrażenie (część larw diapauzuje rok lub dwa) i wylot dorosłych błonkówek, które rozpoczynają żerowanie (pyłek, nektar-nieszkodliwe). Składają jaja gdy kwiaty jabłoni przekwitają, 1 jajo do 1 pąka kwiatostanowego (do działek kielicha), nakłuwając pokładełkiem działki kielicha. Gdy tworzą się zawiązki larwy wylęgają się z jaj. Larwa wgryza się pod skórkę zawiązka i tam żeruje-skórka zasycha, w miejscu żerowania skorkowaciałe, wężowate blizny na owocach. Dochodząc do korony nasiennej żeruje na niedojrzałych nasionach-opadanie zawiązków. Żerowanie trwa około 1 m-ca. Po żerowaniu wędruje do gleby (lub opada z uszkodzonym zawiązkiem) na głębokość 10-20 cm, tam tworzy kokon i zimuje. 1 pokolenie.

OWOCNICA ŻÓŁTOROGARząd:BłonkówkiRodzina:PilarzowateŻeruje na drzewach pestkowych (śliwy, wiśnie, czereśnie)

OWOCNICA JASNARząd:BłonkówkiRodzina:PilarzowateŻeruje na śliwach

9

OWOCÓWKA JABŁKÓWECZKARząd: MotyleRodzina: Zwójkowate1 para skrzydeł ciemniejsze.Dzień- w ukryciuW nocy- latają.Stadium zimujące- gąsienica w kokonach. Zimują na korze, pniach.Na wiosnę przepoczwarczenie i wylot motyli. Po kopulacji składają jaja na młodych zawiązkach owocowych. Wylot od połowy maja do czerwca.Jajo jest podzielone na etapy: końcowy to kiedy przez choriom prześwituje czarna główka gąsienicy- to stadium zwie się „ fazą czarnej główki”. Wtedy należy zwalczać chemicznie.Po wyjściu z jaja gąsienica wędruje przez pewien czas po powierzchni owocu, następnie wgryza się do środka zawiązku i przez kilka dni (3-4 dni) żeruje tuż pod skórką owocu po czym wygryza korytarz w kierunku komory nasiennej ( zanieczyszcza odchodami), zjada nasiona i wydostaje się z owocu drugim korytarzem na zewnątrz. Opuszcza się na nici. Wędruje na kolejny zawiązek (po pniu) i znowu atakuje.Może uszkodzić 2-3 zawiązki. Zawiązki opadają i nie rozwijają się.Po żerowaniu gąsienica idzie na pnie, tam otacza się kokonem i może wystąpić:-jeśli otoczyła się kokonem i dzień jest długi to wtedy może się przepoczwarczyć i dać początek 2 pokoleniu, które składają jaja na dojrzałych owocach.-nie kończy rozwoju w warunkach naturalnych. Zostają zebrane z owocami do przechowalni. Tam otaczają się kokonem i zimują.

OWOCÓWKA ŚLIWKÓWECZKARZĄD: MotyleRodzina: ZwójkowatePowoduje robaczywienie śliwek.Biologia: podobna jak u owocnicy jabłkóweczki.Uszkodzenia: I pokolenie żeruje na zawiązkach (zanieczyszcza odchodami, uszkadza miękisz). Zewnętrznym objawem jest wypływająca z owocu zastygająca kropla. Owoce w których żeruje wcześnie się wybarwiają.II pokolenie- żeruje na dojrzałych śliwkach. Jest liczniejsze.Walka: chemiczna. Stosuje się też pasożyta: błonkówkę- kruszynek zmienny. To pasożyt.-opaski lepowe, opaski chwytne ( zakłada się na pnie)-pułapki feromonowi ( w kształcie domka)

SZKODNIK ROŚLIN OZDOBNYCH UPRAWIANYCH W GRUNCIE :OBNAŻACZ RÓŻÓWKARząd: BłonkówkiPodrząd: RośliniarkiRodzina: Obnażaczowate2 pokolenia rocznie. Czasami jesienią może być 3.Stadium zimujące- larwy czasem poczwarki.

10

Na wiosnę przepoczwarczenie i wylot błonkówek. Składają jaja na młodych pędach róż po kilkanaście sztuk rzędami. Ten moment może być szkodliwy bo nadcinają pęd pokładełkiem. Larwy żerują na liściach i od brzegów wyjadają blaszke liściową niszcząc powierzchnię asymilacyjną. Często żerują po kolka sztuk- są wygięte w literkę S.

----------P--------------------

PIĘTNÓWKA KAPUSTNICA(ĆMA) Rodzina: SówkowatePierwsza para skrzydeł inna od drugich.Gruby, pękaty odwłok, długie czułki.Zabarwienie- brązy, beże, szarości.Postać larwalna- gąsienica duża, nawet ponad 5 cm, kolor brązowy,Poczwarka- zamknięta.Stadium zimujące- poczwarka w glebie.Pod koniec maja wylot motyli, po wylocie- kopulacja i składanie jaj w złożach na dolnej stronie liści.1 pokolenie- żeruje pod koniec czerwca, wygryzają otworki w liściach. Po zakończonym żerowaniu wędruje do gleby i tam się przepoczwarcza. Przepoczwarczenie i wylot 2 pokolenia motyli następuje na przełomie sierpnia i września. W tym okresie znowu składają jaja na dolnej stronie liści. Żerują: mogą się wgryzać w głąb główek i zanieszczyszczają odchodami. Po żerowaniu zapoczwarczają się w glebie i zimują

PCHEŁKI ZIEMNE :Pchełka czarna, Pchełka czarnonoga, Pchełka smuzkowana, Pchełka falistosmugaRZĄD:CHRZĄSZCZERODZINA:STONKOWATEWYGĄD:2-3 mm, paciorkowate długie czułki, nogi skoczne, larwa oligopodialna (3 pary odnóży na tułowiu), poczwarka wolnaBIOLOGIA:stadium zimującym są postacie dorosłe-chrząszcze pod grudkami ziemi, w ściółkach, resztkach roślin. Na wiosnę wychodzą trzymając się blisko miejsc, w których zimowały. Po ociepleniu wędrują w poszukiwaniu pokarmu. Dorosłe chrząszcze żerują na młodych roślinach z rodziny krzyżowych-wyżerając niewielkie otworki w liściach-liście więdną. Żer uzupełniający-muszą żerować na roślinach zielonych by uzyskać dojrzałość płciową. Po żerowaniu kopulacja i składanie jaj: -do gleby blisko rośliny żywicielskiej-Pchełka czarna, Pchelka falistosmuga; larwy żerują na systemie korzeniowym roślin obgryzając korzonki. Po żerowaniu larwy przepoczwarczają się w glebie. -na liściach-Pchełka smużkowana; larwy żeruja na lisciach-minowanie liści. Po żerowaniu larwy przepoczwarczają się w liściach.

11

Po przepoczwarczeniu pojawiają się! Młode chrząszcze wychodzą na II okres żerowania w okolicach VI. Te chrząszcze zimują. Stadium szkodliwym są chrząszcze wiosenne (żerują na młodych siewkach). Rzadko występują 2 pokolenia

PRYSZCZAREK KAPUSTNIKRZĄD:MUCHOWKI RODZINA:PRYSZCZARKOWATEPrzypomina komara, długie odnóża. Szkodnik związany z Chowaczem Podobnikiem-wykorzystuje otworki, które Chowacz podobnik wygryzł w roślinach i składa przez nie swoje jaja. Larwy żerują na wewnętrznych osłonkach łuszczyn. Larwy posiadają haki gębowe, którymi wysysają zawartość łuszczyny, która żółknie, zasycha, deformuje się, pęka. Stadium zimującym jest bobówka w glebie.

PACHÓWKA STRĄKÓWECZKARZĄD:MOTYLERODZINA:ZWÓJKOWATESzkodnik roślin motylkowych najczęściej spotykana na grochu. Stadium zimującym są gasienice w glebie. Na wiosnę przepoczwarczaja się, wylot motyli o aktywności nocnej. Motyle drobne, słabo wybarwione. Po kopulacji składają jaja na zielonych zawiązkach strąków ewentualnie na liściach, bądź przylistkach. Gąsienice wędrują po roślinie w poszukiwaniu strąka, wgryzają się w głąb strąka i tam żerują na nasionach. Larwa (gąsienica) może przegryźć się tylko przez zielony strąk. Żeruje nieregularnie wygryzając nasiona, zanieczyszcza odchodami, strąk wypełniony jest przędzą. Po żerowaniu gąsienice opuszczają się na nici i wędrują do gleby gdzie zimują. Występuje 1 pokolenie rocznie.

POŁYŚNICA MARCHWIANKARZĄD:MUCHÓWKIRODZINA:POŁYŚNICOWATEZimuje bobówka w glebie. Na wiosnę przepoczwarczenie i składanie jaj w pobliżu marchwi w niewielkich złożach. Z jaj wylegają się larwy (długie o twardym oskórku, białe) od razu rozpoczynają żerowanie na systemie korzeniowym (zjadają korzonki boczne)-rośliny zasychają, giną. Po żerowaniu zapoczwarczają się w glebie dając początek II pokoleniu muchówek, które żeruje na starszej marchwi (blisko skórki korzenia wygryzając korytarze, które zanieczyszcza odchodami). II pokolenie kończy swój rozwój w przechowalniach, kopcach. Występują 2 pokolenia.Gromada: pajęczakiRząd: roztoczeRodzina: przędziorkowate

PRZĘDZIOREK OWOCOWIEC Gromada: pajęczakiRząd: roztoczeRodzina: przędziorkowateAparat gębowy składa się z pary szczękoroży i pary nogogłaszczków. Szczękorogi mogą zawierać różne kształty w zależności od pobieranego pokarmu. Mają formę

12

sztylecików. Nogogłaszczki służą do podtrzymywania pokarmu. Jest to organizm mały, kształt ciała kulisty, samica ma barwę karminowo czerwoną i na ciele występują liczne włoski. Formą zimującą są jaja które mają charakterystyczny wygląd są żebrowate i przypominają przewróconą cebulkę i jaja zimują na pędach. Atakuje jabłonie, grusze, śliwy. Z jaj wylegają się larwy w okresie różowienia jabłoni. Larwy przechodzą na liście i zaczynają żerować na dolnej stronie blaszek liściowych. W ciągu roku występuje 5-7 pokoleń tego gatunku w okresie wegetacji, samice składają jaja na krótkopędach. Szkodliwość: przebarwienie liści, brunatnieją, skręcają się, zasychają i opadają – ma to wpływ na zdrowotność drzew, plonowanie. Ten gatunek nie wytwarza nici pajęczej.

PIERŚCIENICA NADRZEWKA(Prządka pierścienica, Barczatka)Rząd: MotyleRodzina: BarczatkowateZimują jaja w złożach w postaci pierścionka na cienkich gałązkach.Z jaj na wiosnę wylęgają się larwy, które żerują na liściach (wielożerne), powodując gołożeryStają się dużymi gąsienicami gdyż są bardzo żarłoczne. Żerują pojedynczo. Są bardzo szkodliwe. W czasie niepogody larwy zbierają się w rozwidlenie gałązek przędą pajenczynkę i pod nią przebywają. Gdy zaświeci słońce kropelki deszczu na niciach tworzą lusterko (potrzebne do walki). Starsze stają na ostatnich nogach i wachlują się odstraszając błonkówki by nie złożyły jaj. W VI (VII) przepoczwarczają się w koronie drzew, wylatują owady dorosłe (samice i samce). Po kopulacji samica na cienkich gałązkach tworzy pierścionek z jaj. Polewa jaja substancją, która krzepnie na powietrzu (ochrona).Występuje 1 pokolenie rocznie.Walka:-obciąć pierścionek i spalić (gdy jaja wyglądają jakby były przekłute szpilką tzn że larwy wylęgły się i uciekły)-duże larwy- fosforoorganiczne-lusterka-powygniatać, zebrać, zniszczyć

PIĘDZIK PRZEDZIMEK Rząd: motyleRodzina: miernikowcowate (3+2)Zimują jaja na któtkopędach, zimują przy pakach śpiących. Na wiosnę wylegają się larwy które żerują na pakach kwiatowych, kwiatach, pączkach liściowych, na liściach, zeskrobują zawiązki owoców. Po kilkakrotnych wylinkach, przy końcu czerwca lub w połowie zależy od warunków pogodowych zjeżdża na nitce do gleby i tam zakopują się w glebie i występuje u nich diapauza, larwy przepoczwarczają się, wychodzą i wylatują pod koniec października a nawet na początku grudnia. Występuje u nich daleko posunięty dymorfizm płciowy. Samica nie ma skrzydeł, długie nogi, przypomina pająka. Samiec jest normalnym motylem. Samica po kopulacji składa jaja przy pąkach śpiących. Jedno pokolenie rocznie. Walka: opaski lepowe, drzewa przed tym zabiegiem należy okorować. Następny sposób walki to gdy jest temp. –50C nie można stosować żadnych środków, środki bakteryjne są bardzo skuteczne, są

13

nieszkodliwe dla człowieka. Preparaty te są tworzone na bazie bacillus turingensis : Dipel, Turiside, również środki fosforoorganiczne wgłębne i systemiczne. Wgłębne tylko w miejscu gdzie upadnie, mają krótki okres karencji do 3 tygodni. Systemiczne są to środki, okres karencji do 6 tygodni. Rzadziej się stosuje gdyż są szkodliwe dla człowieka , stosuje się poprzez oprysk lub podlewanie, działają tak, że gdy upadną na kawałek rozchodzą się po całej roślinie wraz z sokami roślinnymi (Antjomp)-3 tygodnie karencji. Mechanicznie szpadlem niszczymy larwy w glebie, lub ciągnikiem. (jaja składane pojedynczo).

PRZEZIERNIK PORZECZKOWYRząd: motyleRodzina przeziernikowateTo jeden z najmniejszych motyli żerujących w sadach. Skrzydełka są z charakterystycznym szarym mundurkiem, małe skrzydła, ma duży odwłok. Zimują larwy w dolnej części pędu, tuż nad szyjką korzeniową. Na wiosnę są haczyki. Na wiosnę gąsienica wygryza otworek w pędzie tak nisko i tam bardzo często można zobaczyć w połowie poczwarkę. Z poczwarki wylatują motyle na zewnątrz. I po kopulacji składają jaja przy liściach. Z jaj wylęgają się larwy ok. dwóch tygodni. Żerują zjadając liście, pąki kwiatowe. Larwa po żerowaniu szuka miejsc bardzo miękkich i wgryza się do wnętrza pędu wyjadając rdzeń. Pierwsze objawy to drobnienie liści, później żółknienie. Jedno pokolenie. Wycina się pędy tuż przy szyjce korzeniowej. Wycina się i pali bardzo nisko. Tuż po zbiorze środki systemiczne.

---------S-------------

SKORUPIK JABŁOIOWYRząd: Pluskwiaki równoskrzydłePodrząd: CzerwceRodzina: TarcznikowateSzkodnik wielożerny, żeruje na jabłoniach śliwach, morelach, porzeczkach, gruszach. Samica ukryta jest pod tarczką, utworzona jest z woskowych nitek. Samce uskrzydlone. Skorupik rozmnaża się przez partenogenezę. Forma zimującą są jaja które zimują pod tarczką obumarłych samic. Wiosną w maju, czerwcu wylęgają się larwy, rozpełzają się po drzewach i wbijają kłujkę w gładką korę, tracą odnóża i z nici woskowych wytwarzają tarczkę, po zapłodnieniu samica składa jaja i po złożeniu jaj samica obumiera. Szkodliwość: żerują na gałęziach, żerują na pniach drzew (u młodych drzewek). Drzewa mają mniejsze przyrosty, liście wcześniej opadają, poszczególne gałęzie mogą zasychać, maleje plon owoców, drzewa łatwo przemarzają, są podatne na atak innych szkodników czy choroby.

STONKOWIEC ORZECHOWYRząd:ChrząszczeRodzina:RyjkowcowateUszkadza orzechy laskowe-robaczywienie orzechów. Zimuje dorosła larwa w glebie. Na wiosnę przepoczwarczenie i okres żerowania chrząszczy (długi ryjek z przodu

14

głowy)-otworki w liściach. Kopulacja i składanie jaj przez wygryziony w łupinie młodego orzech otworek do wnętrza po 1 jaju. Rozwijają się larwy, które wyjadają całe wnętrze orzecha. Dorosła larwa wygryza otworek w łupinie orzecha, wypada do gleby gdzie zimuje. 1 pokolenie. Zwalczanie:chemiczne

SŁODYSZEK RZEPAKOWYRząd: chrząszczeRodzina: Chsząszcze- kształtu owalnego, czarnozielone lub granatowe o metalicznym połysku. Długość ciała od 1,5 do 2,7 mm.Larwy- podłużne, nieco spłaszczone, szrobiałe z ciemnymi plamkami i kropkami, głowa czarna, 3 pary nóg, długość ciała- 3,5mm.Stadium zimujące- chrząszcze w rozmaitych kryjówkach.W okresie kształtowania się kwiatostanów w pąkach kwiatowych lewkonii chrząszcze wygryzają otwory i wyżerają zawiązki zalążni i pręcikowie. Uszkodzone pąki zasychają i odpadają. W miejscach uszkodzeń można stwierdzić chrząszcze o metalicznym połysku Samice składają jaja do pąków kwiatowych, w których rozwijają się larwy. Dorosłe larwy przepoczwarczają się w glebie i od końca czerwca pojawiają się chrząszcze, które następnie zimują w rozmaitych kryjówkach. Wczesną wiosną chrząszcze przeważnie żerują na chwastach i później przelatują na uprawne rośliny krzyżowe.Jest to szkodnik powszechnie występujący w dużej liczbie osobników, rokrocznie powoduje ogromne straty na plantacjach nasiennych roślin krzyżowych.ZAPOBIEGANIE I ZWALCZANIE:W szerokim zakresie stosować zalecenia higieny roślin. Systematycznie tępić chwasty.Z chwilą pojawienia się pierwszych chrząszczy na kwiatostanach rośliny opryskiwać

-------Ś-----------------

ŚMIETKA ĆWIKLANKARZĄD:MUCHÓWKIRODZINA:ŚMIETKOWATE-w stadium zimującym jest bobówka-poczwarka wolnaWiosna z poczwarek zimujących wylatują muchy i po kopulacji składają jaja na dolnej części liści(po kilka sztuk,lub pojedynczo)Po kilku dniach wylęgają się larwy, które od razu żeruja w liściach.. Wgryzają się w środek liścia i wyjadają miękisz. Jest to………..Miejsce gdzie żeruje larwa zasycha .Po żerowaniu przepoczwarza się w liściach lub w glebie.Przy sprzyjającym okresie pogodowym może być 3 pokolenia.Najbardziej szkodliwe jest pierwszepokolenie,bo roślina jest mała .Szkodliwa jest larwa alodialna,bez wyodrębnionej głowy.

15

RZĄD: MUCHÓWKIRODZINA: ŚMIETKOWATEŚMIETKA KIEŁKÓWKA-stadium zimujące –bobówkaNa wiosnę z bobówek wylatuja muszki,znoszą jaja-larwy żerują w cebuli i stopniowo wgryzaja się w głąb.Po żerowaniu larwy zapoczwrzaja się w glebie i w lipcu rozwija się drugie pokolenie śmietki cebulanki.

ŚMIETKA KAPUŚCIANKA-w stadium zimującym jest bobówka glebie.wiosna gdy temper. jest ok.12stopni ciepła następuje wylot muchówek i składanie jaj (blisko rośliny)do gleby.Larwy żeruja na korzeniach bocznych,mogą tez wgryzać się wgłąb korzenia i żerować wewnątrz szyjki korzeniowej.roslina zasycha i więdnie.Moga wystepować II lub III pokolenia .Szkodliwe jest I pokolen.

--------T----------------

TURKUC PODJADEKRZĄD: ProstoskrzydłeRODZINA:Turkuciowate-długość 5 cm-odnóża przednie –grzebne,2pary krocznych-skrzydła skórzaste,słabo wykształcone-turkucie latają tylko w okresie godowym-na głowie maja wąsy czuciowe-z tyłu cerci-żyją pod powierzchnią gleby ,podcinaja korzenie-jaja składaja do gniazd w ziemi od 60-80szt ,białe. Gniazdo jest wielkości ziemniaka Rozwój-jajo,larwa,postać dorosłaMłode larwy nazywaja się mrówkami. Biologia-cykl rozwojowy trwa 1 rok.W stadium zimującym SA postacie dorosłe,ale mogą zimować również larwy.Po kopulacji samica składa jaja z których wylegaja się larwy.Jeśli jest ich dużo mogą się nawzajem zjadać,czyli wystepuje kanibalizm .Do momentu 2-3 wylinki samica opiekuje się larwami.Wycina nad gniazdem rośliny ,by było lepsze nasłonecznienie jaj i larw.Wrogiem turkuci jest kretRodzina: szpecielowate

16

-----W---------------

WIELKOPĘKOWIECCiało mocno wydłużone, składa się z pierścieni (50 pierścieni), występują dwie pary odnóży. Formą zimującą są samice które zimują w pąkach liściowych porzeczek czarnych. Może zimować kilkaset osobników. Wiosną rozpoczynają żerowanie i składanie jaj. Efekt żerowania: pąki liściowe się nie rozwijają, pęcznieją i przypominają niedorozwiniętą główkę kapusty. W okresie wegetacji może przechodzić na liście i powoduje przebarwienie i skręcanie. Jest wektorem choroby wirusowej zwanej rewersją liści. Szkodliwość: nie rozwijanie się pąków liściowych, zamieranie pędów, ograniczenie owocowania, osłabienie rośliny, jest podatna na inne choroby. Wiosną wycinamy pędy zaatakowane i palimy.

-----Z----------------

ZWIOT RÓŻANYRząd: BłonkówkiPodrząd: RośliniarkiRodzina: pilarzowateStadium zimujące i biologia tak samo jak u bruzdownicy pędówki, z wyjątkiem: żerują od dołu do góry. Jest on dłuższy. Odchody wysypują się z pędu.Wierzchołkowe części roślin zasychają, wierzchołek więdnie. Zasychają fragmenty roślin. Liście żółkną.

ZWÓJKIRząd:MotyleRodzina:ZwójkowateW dzień kryją się, w nocy latają. Larwy-małe, ruchliwe, różnie zabarwione, nieowłosione, wiją się wężowato. Produkują nici. Żerują na różnych organach roślinnych: liściach, korze, pąkach, pędach.ZWÓJKI LIŚCIOWE-żerują na wierzchołkowych liściach, wcześniej owijając liście przędząINNE ZWÓJKI: -Płatkówka pstrocineczka, -Zwójka różóweczka, -Zwójka porzeczkóweczka, -Wydłubka oczateczka

17