Energia lokalna czyli odnawialna?old.chronmyklimat.pl/theme/UploadFiles/File/_2013... · W swoim...

Energia lokalna – czyli odnawialna?

Raport z badania akceptacji dla odnawialnych źródeł energii

i perspektywy dla ich rozwoju w polskich gminach

Andrzej Ancygier i Kacper Szulecki

ESPRi Report No. 1 – Grudzień 2013

ESPRiReportNo.1/2013‐Energialokalna–czyliodnawialna?

2

© 2013 – Andrzej Ancygier i Kacper Szulecki ESPRi Reports – www.espri.org.pl Redakcja: Kacper Szulecki Współpraca: Elwira Wójtowicz

Nota bibliograficzna Ancygier, Andrzej i Kacper Szulecki. 2013. Energia lokalna – czyli odnawialna? Raport z badania akcepta‐cji dla odnawialnych źródeł energii i perspektywy dla ich rozwoju w polskich gminach. ESPRi Report Nr 1, grudzień 2013.

O autorach

dr Andrzej Ancygier – politolog, specjalizuje się w energetyce odnawialnej i efektywności energetycznej. W swoim doktoracie obronionym na Wolnym Uniwersytecie (FU) w Berlinie, analizował implementację unijnych dyrektyw OZE w Polsce. Dyplom magistra stosunków międzynarodowych uzyskał na Uniwersyte‐cie Wrocławskim. Obecnie pracuje w Hertie School of Governance w Berlinie i jednocześnie wykłada na Uniwersytecie Nowojorskim (NYU – kampus berliński) współpracuje z ESPRi. Wcześniej pracował też jako ekspert Niemieckiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (BWE).

dr Kacper Szulecki – politolog i socjolog, zajmuje się polityką energetyczną, klimatyczną i środowiskową oraz ruchami społecznymi. Prezes Zarządu Fundacji ESPRi, redaguje serię ESPRi Working Papers. Pracow‐nik naukowy Hertie School of Governance, gdzie wykładał też na temat energii i klimatu. Gość Departa‐mentu Polityki Klimatycznej Niemieckiego Instytutu Badań Gospodarczych (DIW). Doktorat z zakresu nauk społecznych obronił na Uniwersytecie w Konstancji (RFN), wcześniej studiował też stosunki międzynaro‐dowe i socjologię na Vrije Universiteit w Amsterdamie (magisterium), Uniwersytecie w Oslo i Uniwersyte‐cie Warszawskim.

Kontakt:

Andrzej Ancygier, ESPRi / Hertie School of Governance

e‐mail: [email protected]

Kacper Szulecki, ESPRi / Hertie School of Governance

e‐mail: [email protected]

Podziękowania Autorzy dziękują Julii Szuleckiej za konstruktywną krytykę i uwagi do tekstu. Ankieta została przeprowa‐dzona dzięki licencji na oprogramowanie wykupionej w ramach projektu Dahrendorf Symposium 2013.


3

STRESZCZENIEPolskaenergetykastoinarozdrożu.Jużdziświemy,żepo2015roku,kiedywyłączonezosta‐nąnajstarsze i najmniej efektywneblokiwęglowe, będziemymusieli zmierzyć się z niedo‐statkiemmocy.Jednakstrategiarząduwobecsektoraenergetycznegojestwciążniejasna.CzyPolskamusibyćuzależnionaodwęgla,nawetjeślimatooznaczaćjegoimportlubinwestycjewnowekopalnieodkrywkowe?Czyrzeczywiściestaćnasnaelektrownię jądrową?Amożeodpowiedzią–choćbywczęści–sąodnawialneźródłaenergii(OZE)?Czywtymwzględziemożemynauczyćsięczegośodnaszychniemieckichsąsiadówina ileważnąmotywacjądoreformyenergetykisąkwestieochronyklimatu?Niniejszy raport przedstawiawyniki ankiety przeprowadzonej na reprezentatywnej grupieprzedstawicielipolskichgmin.Badaniewskazuje,żeinteresyiopiniepolskichsamorządow‐cówsą rozbieżneamiejscaminawetodwrotneniż teprezentowaneprzezpolski rząd.Wi‐doczny jestdużypotencjał i entuzjazmdlarozwojuOZE,któryograniczany jestprzezbrakodpowiedniego prawodawstwa i systemówwsparcia.Władze gmin najchętniej widziałybywspieranieinwestycjiwenergetykęsolarnąiwiatrową,zatonajbardziejsceptycznesąwo‐becwęgla i energetyki jądrowej.OZEwgminachwidziane są jakoważnyelement rozwojuekonomicznego,przynoszącyzyskizpodatków,wzrostzatrudnieniaiogólnorozwojowyim‐pulsdoinnowacji.WedługsamorządowcówOZEmogąipowinnystaćsiępodstawąpolskiejenergetykiwdłuższej perspektywie. Jednakwymaga to poważnych zmianpolityki energe‐tycznejPolski.

SPISTREŚCI

Wprowadzenie 4

Metodologiabadaniaianalizy 6

Odpowiedziidyskusjawyników 8

1. Stanrozwojuenergiiodnawialnychwgminach 8

2. Poparciedlaróżnychrodzajówenergiiodnawialnych 10

3. Opinianatematpolskiejpolitykienergetycznej 14

4. Współpracazinnymiorganizacjamiiinstytucjami 18

5. TransformacjaenergetycznawNiemczech 19

6. Polskiegminyazmianyklimatu 22

Podsumowanie 25

Załącznik–Listapytań 28


4

WPROWADZENIE

yskutującoenergetyceipolityceenergetycznejprzywykliśmydocentralizacji.Wiel‐kie, państwowe elektrownie i elektrociepłownie przez dziesięciolecia zapewniałyPolsceenergię.Byćmożestabilnośćtychdostawniezawszebyławzorowa–ilerazy

wżyciukażdyznasmusiałsięmierzyćztym,żenagle„niemaświatła”–alewtakimsys‐temieenergetycznymprzyzwyczailiśmysiężyć.Czyjednakniemaalternatywiczytorze‐czywiścienajlepszymożliwysystem?Wraz z udoskonalaniem i popularyzacją technologii spadają koszty instalacji alternatyw‐nych,odnawialnychźródełenergii(OZE).Ichzaletąjestczystość–nieemitująszkodliwychdlaotoczeniagazówispalin,nieszkodząatmosferzeiklimatowi.Pozatym–wprzeciwień‐stwiedoograniczonychzasobówwęglaczy ropy ‐ sąodnawialne, awięcniewyczerpalne.Wreszcie,pozwalajątworzyćenergięnietylkonawielkąskalę,aletakżewskalimikro–dlajednegomiasta,wsiczynawetgospodarstwadomowego.ChoćichprzyrostwPolscejestznaczący,zdeklaracjirządzącejkoalicjiPO‐PSLmożnaod‐nieśćwrażenie,żeOZEsąconajwyżejuzupełnieniembazującegonapaliwachkopalnych(ibyćmożeenergiiatomowej)systemu.Cowięcej,częstoprzedstawianesąnapoziomiead‐ministracjicentralnej(ministerstwiurzędówwWarszawie)jakokłopotliwe(bopotencjal‐nie destabilizujące sieć elektro‐energetyczną), drogie iwciąż niesprawdzone. Czywładzelokalne,władzegmin–pozostającenajbliżejobywateli,myślącepragmatycznieinacodzieńzmagającesięzgospodarowaniemograniczonymiśrodkami–podzielajątozdanie?CzyPol‐skalokalnarzeczywiściechcetego,coprzedstawiajakointeresspołecznyinarodowywła‐dza centralna? Jakie bariery dla rozwoju OZE istnieją na poziomie lokalnym, a jakie sągłówne przyczyny sukcesu istniejących projektów? Czy wdrażana niedaleko, po drugiejstronieOdry, niemiecka „transformacja energetyczna” i szybki rozwójOZEu naszych za‐chodnichsąsiadówwjakiśsposóbwpływająnamyśleniesamorządowcówoenergii?Pomiędzypoczątkiemsierpniaakońcempaździernika2013r.zaprosiliśmywładzeponaddwóchtysięcygmindoudziałuwankiecienatematroliOZEwgminachiakceptacjidlatychźródełenergii.Ankietainternetowaskładałasięz17pytań,naktórewsumieotrzymaliśmy262odpowiedzi.Z tych odpowiedziwyłoniła się Polska bardzo odmienna od tejwidzianej z gabinetówwWarszawie.DeklarowanepoparciedlarozwojuOZEisceptycyzmwobeckonwencjonalnychźródeł energii – zwłaszczawęgla brunatnego i kamiennego – są bardzowidocznewśródsamorządowców.Takienastrojeodpowiadająwynikom innychbadań,przeprowadzanychniedawnonareprezentatywnychpróbachprzezCBOSiHomoHomini,którewskazywałynaznacznepoparciedlaOZEwpolskimspołeczeństwie.Znaszejankietywyraźniewidaćjed‐

D


5

nak rozdźwięk między myślącymi w kategoriach rozwoju ekonomicznego i społecznegosamorządowcami amieszkańcami części gmin.OZE, na cowskazują często inwestorzy, sączęstoźródłem lokalnych spięć i konfliktów.Zgodniezpopularnymdziś stwierdzeniem–jesteśmyimprzychylni,alenienanaszympodwórku.NaszaankietaunaoczniłajednakogromnypotencjałdlarozwojuOZE,którymógłbyzostaćuwolniony,gdybyistniałoodpowiednieprawo,proceduryadministracyjneorazdodatkowowsparcie państwowe (niekonieczniew formie subsydiów).Oprócz obniżania indywidual‐nychrachunkówzaprąd,OZEmogąbyćważnymnarzędziemrozwojupolskiejwsiimałychmiast.Czydoczekamysięodpowiednichramprawnychizarządzaniaenergetyką,którepo‐zwoląnarozkwitenergetykirozproszonej?Częśćwynikównaszejankietyzostałazaprezentowana14listopada2013rokunamiędzy‐narodowymSympozjumim.RalfaDahrendorfawBerlinie,gdziedyskutowanoomożliwo‐ściachreformyeuropejskiejpolitykienergetycznejtakabypołączyćceleekologiczne(prze‐dewszystkimochronęklimatu),rozwójgospodarczy ibezpieczeństwoenergetyczne.Dys‐kusjezebranychnaukowców,politykówianalitykówwskazały,żewczasieprzedłużającegosiękryzysuekonomicznego,szczególniebiedniejszeregionyUniiEuropejskiejmogądziękiOZEuzyskaćdodatkowyimpulsdlarozwoju.Zapraszamydozapoznaniasięwcałościzponiższymraportem,przedstawiającymioma‐wiającymwynikiankiety.

AndrzejAncygieriKacperSzulecki

Jaki jest cel ankiety?Nasze badanie jest częścią większego projektu, realizowanego przez międzyna‐rodowe konsorcjum naukowe. Jego celem jest opracowanie nowoczesnej i sku‐

tecznej propozycji reformy polityki energetycznej w Europie ‐ od poziomu gminy i miasta, po całą Unię Europejską. Więcej informacji na temat projektu (w języku

angielskim): www.dahrendorf‐symposium.eu

Kto uczestniczy w projekcie? Instytucjami partnerskimi w projekcie są m.in. berlińska Hertie School of Governance,

londyńska London School of Economics i Niemiecki Instytut Badań Gospodarczych (DIW).

Dlaczego potrzebne są głosy samorządowców? Polityka energetyczna jest opracowywana przez administrację centralną, ale w dużej

mierze realizowana lokalnie. Dlatego uważamy, że bardzo ważny jest głos samorządow‐ców, którzy najlepiej rozumieją, co różne rozwiązania oznaczają dla życia obywateli.


6

METODOLOGIABADANIAIANALIZY

hoćdecyzjeokierunkupolitykienergetycznejzapadająnapoziomierządowym(mi‐nisterialnym)orazwwyspecjalizowanychinstytucjach(UrządRegulacjiEnergetyki)ispółkachnależącychdoSkarbuPaństwa(PolskieSiecieEnergetyczne),ichwdrażanie

odbywasię.Trakcjesiecienergetycznejzabstrakcyjnychliniinamapiestająsięrzeczywi‐stymielementamikrajobrazukonkretnychmiejscowości.Podobnieinstalacjewytwarzaniaenergii–odnawialnejinieodnawialnej–lokowanesąwkonkretnychmiejscachizudziałemsamorządów.Wzwiązkuztymuznaliśmyzastosownezbadanieakceptacjiipoparciadlaróżnychźródełenergiiwśródwładzlokalnych.WUniiEuropejskiej,zbudowanejnazasadziesubsydiarno‐ści(oznaczającej,żedecyzjewsprawachistotnychdladanejspołecznościpowinnyzapadaćnamożliwie najniższym poziomiewładzy), samorządy odgrywają bardzo istotną rolę.Wdodatkunadecyzjeiinwestycjenapoziomielokalnymwpływmająnietylkowojewództwa(poziomregionalny),administracjacentralna(poziomkrajowy),aletakżeinstytucjeiregu‐lacjeunijne (poziomponadnarodowy).Tenrzeczywistysposób funkcjonowaniaUEzostałteż zauważony i opisany przez badaczy polityki, którzymówią owielopoziomowym rzą‐dzeniu(multi‐levelgovernance)1.Podążajączatymsposobemmyślenia,postawiliśmyhipo‐tezę,iżpreferencjeiinteresysamorządowcówniemusząbyćtożsamezpreferencjamirzą‐dzącychnapoziomiekrajowym.Rozbieżnemogąbyćteżichocenysytuacjiorazinspiracje.WPolsce „poziom lokalny”oznaczawrzeczywistościdwapoziomyadministracyjne–po‐wiaty igminy.Zdecydowaliśmysięwbadaniuskupićnagminach.Towłaśnieonewedługobecnegostanuprawamająwpływnadecyzjelokalizacyjnezwiązanezenergetyką.Pierw‐szym krokiem w badaniu było sporządzenie listy wszystkich polskich (gmin wiejskich.wiejsko‐miejskich i miejskich), oraz bazy danych ich adresów e‐mailowych. Choć niemalwszystkiepolskiegminymająjużstronyinternetoweipublikująadresy,niezawszepojawiasię rozróżnienienadwieodmiennegrupysamorządowców–burmistrzów/wójtów i radygminy (z przewodniczącymi). Dla każdej gminy do bazy danychwybrany był tylko jedenadres.Między1sierpniaa31październikakażdagminaotrzymałae‐mailedotycząceankie‐ty–informacyjnyiprzypominającyobadaniu.Z2126gmin,doktórychwysłaliśmye‐mailz linkiemdoankiety,wbadaniuudziałwzięło262.Stanowito12,3%procent,azatem(biorąctakżepoduwagęwysokąliczbębezwzględ‐ 1Marks,GaryiLiesbethHooghe,2004, ‘ContrastingVisionsofMulti‐LevelGovernance’,w:Bache,IaniMat‐thewFlinders(red.)Multi‐LevelGovernance:InterdisciplinaryPerspectives.Oxford:OxfordUniversityPress,ss.15–30.Por. także:Betsill,Michele iHarrietBulkeley,2006, ‘Citiesand theMulti‐levelGovernanceofGlobalClimateChange’,GlobalGovernance12,ss.141–159.

C


7

ną) – reprezentatywną próbę dla polskich gmin. Badanie zostało przeprowadzone z uży‐ciem programu QuestionPro, profesjonalnego narzędzia służącego do przygotowywaniategotypuankiet.Dobrowolnebadaniainternetowe,nieprzeprowadzanenapróbielosowej,niosąze sobą ryzykonadreprezentacji pewnejkategorii respondentów.Wprzypadkuan‐kietydotyczącejakceptacjidlaOZEuzasadnionabyłaobawanadreprezentacjigminjużpo‐siadającychnaswoimterenieinstalacjeenergetykiodnawialnej.Jednakjakpokazaływynikipozamknięciuankiety,„skalibrowanie”wynikównapodstawiedodatkowegowspółczynni‐kaniebyłokonieczne.Podczasgdyniecoponad11%zewszystkichpolskichgminmanaswoimtereniedużeinstalacjeOZE,wśródrespondentówodsetektenwynosił12,2%.Biorącpoduwagę,takmałąróżnicęmożnabyłowięcuznaćwynikizawiarygodnebezdodatkowejkorektystatystycznej.Dodatkowym „testem”wiarygodności uzyskanych danych było porównanie z podobnymisondażamiprzeprowadzonymiw2013rokuprzezinneinstytucje.Jaksugerujesondażwy‐konanyprzezCentrumBadaniaOpiniiSpołecznej (CBOS)nazlecenie „Greenpeace”, „89%Polaków chce, aby więcej energii pochodziło ze źródeł odnawialnych”2. Bardzo podobnewynikiprzedstawiłowlutym2013rokuHomoHomini,któreprzygotowałosondażnapo‐trzeby Ośrodka Analiz Politologicznych UW3. Zbieżności te zostaną omówione w dalszejczęścininiejszegoraportu,przedstawiającąodpowiedzinaposzczególnepytaniaorazdys‐kusjęwyników.Ponieważrozkładodpowiedzinapoziomiewojewództwoka‐zał się nierówny, w dyskusji danych stosujemy jedynie po‐dział na „Polskę Zachodnią” i „PolskęWschodnią”4. Podziałtenniemacharakterupolitycznego–dogrupy„zachodniej”trafiła większość województw gdzie OZE rozwijają się naj‐szybciej(główniezracjisprzyjającychwarunkówgeograficz‐nych i przestrzennych). Ponieważ część pytańdotyczyła teżwpływu niemieckiej „transformacji energetycznej” na po‐strzeganie OZE i energetyki w Polsce, taki podział pozwalasprawdzić czybliskość granicy zRFN (a zatempotencjalniewiększa częstotliwość kontaktów transgranicznych) mawpływnaopinieiwiedzęoenergiachodnawialnych.

2Greenpeace,‘Badanieopiniipublicznej:ZdecydowanawiększośćPolakówwolienergięodnawialnąodener‐gii z węgla i atomu’, Briefing, Listopad 2013, dostępne na: http://www.greenpeace.org/poland/PageFiles/564046/Energia_badanie_opinii_publicznej_briefing.pdf(1.12.2013).3Patrzsprawozdaniezkonferencjinaukowejpt.„OdnawialneźródłaenergiiwPolsce.Bezpieczeństwo–Eko‐nomia – Technologia – Społeczeństwo” na: http://oapuw.pl/relacja‐z‐konferencji‐naukowej‐pt‐odnawialne‐zrodla‐energii‐w‐polsce‐bezpieczenstwo‐ekonomia‐technologia‐spoleczenstwo‐28‐02‐2013,(1.12.2013).4Podziałnawojewództwairegionynapodstawiepytania17,patrzZałącznik.

Rys.1‐Podziałwojewództwna"zachodnie"i"wschodnie"


8

ODPOWIEDZIIDYSKUSJAWYNIKÓW

1. StanrozwojuenergiiodnawialnychwgminachPierwszedwapytaniaankietydotyczyłyistniejącychiplanowanychinwestycjiOZE.Celempytaniabyłaocenawiarygodnościankiety,jakrównieżprzeglądaktualnejsytuacjiwsekto‐rzeOZE(istniejące instalacjevs.planowane inwestycje).Napodstawieodpowiedzinapo‐niższepytaniamożliwejestteżróżnicowaniepomiędzyopiniaminatematOZEwgminach,wktórychonejużfunkcjonująitych,gdziedopieroplanujesięichbudowę.

Zgodnie z przewidywaniami, wwojewództwach „zachodnich” funkcjonujewięcej instalacjiniżna „wschodzie” (Rys.2), ale jeśli chodziopotencjalne i planowane inwestycje (Rys.3),zainteresowanie deweloperów jest podobne w obu regionach. Bardzo widoczne jest też

Elektrowniawodna

Elektrowniawiatrowa

Biogazownia Elektrowniafotowoltaiczna

14%12%

3%

1%

20%

15%

6%

1%

7%9%

0% 1%

Rys.2‐ CzywPaństwagminiefunkcjonująjużnastępująceOdnawialneŹródłaEnergii(OZE)?

Polska Polska Zachodnia Polska Wschodnia

Czy w Państwa gminie funkcjonują już następujące Odnawialne Źródła Energii (OZE)?

Czy istnieją projekty/propozycje inwestycji w następujące ro‐

dzaje OZE na terenie Państwa gminy?


9

opóźnienierozwojuenergetyki fotowoltaicznej,orazogromnezainteresowanie inwestorówtympodsektorem:ponadpołowagminsygnalizowała, iżna ich terenieplanuje siębudowęinstalacji fotowoltaicznych lub złożono taką propozycję (P2). Najlepiej rozwinięta obecnieenergetykawodna(tatechnologiaOZEmanatereniePolskiponadstuletniątradycję)budzinajmniejsze zainteresowanie inwestorów. Ministerstwo Ochrony Środowiska i GospodarkiWodnejchciałobywspieraćrozwójnowychmałychelektrowniwodnych, jednakbiorącpoduwagęskomplikowanieikontrowersyjnycharakterprojektówhydroenergetycznychzpunk‐tuwidzeniaochronyśrodowiska,toograniczonezainteresowanieinwestorówniedziwi.Sta‐bilnawydajesiębyćpozycjaenergetykiwiatrowej,aciekawiwidocznaróżnicawobecnymipotencjalnymrozwojutechnologiibiogazowejnazachodzieiwschodziekraju.

Rzecz jasnaniewewszystkichgminach istniejąwarunkidla rozwojukażdejz technologiiOZE.Opłacalność farmwiatrowychzależyodsiływiatru iukształtowania terenuwdanejokolicy, hydroelektrowniewymagają odpowiednich ciekówwodnych, do tegowiele gminleżywcałościlubwczęściwobszarachchronionych(parkinarodoweikrajobrazowe,ob‐szary Natura 2000 itp.). W otwartych komentarzach do ankiety część samorządowcówzwracałanatouwagę,sugerującjednak,jakprzedstawicielejednejzgminwwojewództwieśląskim,żeniemusitozmieniać„pozytywnegonastawieniawładzgminynawykorzystaniepozytywnych źródeł energii” czegoprzykładem jest zastosowaniew jednymzbudynkówgminnychpompyciepła.Choćnaszaankietaskupiałasięnaodnawialnychźródłachenergiielektrycznej, warto pamiętać, że na poziomie lokalnym już dziś popularne są instalacjegrzewcze jak wspomniane pompy ciepła, kolektory słoneczne czy nowoczesne systemyogrzewaniabiomasą.

Elektrowniafotowoltaiczna

Elektrowniawiatrowa

Biogazownia Elektrowniawodna

52% 50%

26%

9%

55% 53%

32%

9%

48%44%

12%9%

Rys.3‐ Czyistniejąprojekty/propozycjeinwestycjiwnastępującerodzajeOZEnatereniePaństwagminy?



10

2. PoparciedlaróżnychrodzajówenergiiodnawialnychWgminach,wktórychniemajeszczeinstalacjiOZE,lokalnedebatynatematkoniecznościizasadnościichbudowybywajączasemgorące.FirmadoradczaDreberisanalizowałaprzy‐czynyisposobyrozwiązywaniatychkonfliktówwskazującnapotrzebęzapewnieniainwe‐stycjomprzejrzystości,informowaniaobywateliiwłączaniaichwprocesdecyzyjny,bymie‐li poczucie bycia rzeczywistymi „interesariuszami”5. Zapytaliśmy samorządowców o ichwłasnenastawieniedoposzczególnychtechnologiiOZE,jeślimiałybypowstaćwgminie,atakżeoocenęnastawieniamieszkańców.

Rys.4‐Jakiejestnastawieniewładzgminydorozwojunastępującychźródełenergiiodna‐wialnychnajejterenie?(Naskalipomiędzy‐2i+2)6

5 DREBERIS, 2013,AkceptacjadlaOZE.Podręcznikdobrychpraktykbezkonfliktowego rozwoju energiiodna‐wialnejwPolsceiNiemczech,Dreberis:DreznoiWrocław.6Bardzopozytywne=2;Pozytywne=1;Neutralne=0;Negatywne=‐1;Bardzonegatywne=‐2

Energii wiatrowej Biogazowni Elektrowni wodnych Elektrownifotowoltaicznych

0,60

0,49

0,60

0,97

0,67

0,580,65

0,98

0,52

0,39

0,54

0,95

Władze lokalne Polska Władze lokalne Polska Zachodnia Władze lokalne Polska Wschodnia

Jakie jest nastawienie władz gminy do rozwoju poszczegól‐nych źródeł energii odnawialnych na jej terenie?

Jakie jest nastawienie mieszkańców gminy do rozwoju po‐szczególnych źródeł energii odnawialnych na jej terenie?

Które słowa lepiej opisują czym są OZE dla Państwa gminy?


11

Rys.5‐Jakiejestnastawieniemieszkańcówgminydorozwojunastępującychźródełenergii

odnawialnychnajejterenie?(Naskalipomiędzy‐2i+2)7

Władzegminzdająsięprzyjmowaćpragmatycznei„gospodarskie”nastawieniedoOZEjakoinwestycjimogącejstymulowaćlokalnąekonomię(Rys.4).Sceptyczniejednakoceniająen‐tuzjazmmieszkańców swoich gmin (Rys. 5)Miejscami rozdźwiękmiędzy deklarowanympoparciemsamorządowcówaocenąnastawieniamieszkańcówjestbardzoznaczący.O ileenergia słoneczna i wodna są pozytywnie oceniane zarówno przez władze lokalne jak imieszkańcówgmin(wocenietychżewładz), towyraźnierozbieżneopiniewidocznesąwprzypadkudwóchinnychtechnologii–energiiwiatrowejibiogazowni.Obie,jakwskazywałteżraportDreberis,sąpostrzeganejakokontrowersyjneiobrosłypewnymzbioremuprze‐dzeń (czasemmitów), traktowane jakouciążliwe sąsiedztwo.Podczas gdy 59% samorzą‐dowcówchętniewidziałobywswojejgminiefarmęwiatrową,oceniająoni,żejedynie26%mieszkańców podziela to zdanie, a 34% byłoby przeciwnych. Jedynie 2% respondentówwyraziłozdecydowanąniechęćdlabudowyfarmwiatrowychwswojejgminie.

Rys.6‐Jakiejestnastawieniewładzimieszkańcówgminydorozwojuenergiiwiatrowej?

7Bardzopozytywne=2;Pozytywne=1;Neutralne=0;Negatywne=‐1;Bardzonegatywne=‐2

Energii wiatrowej Biogazowni Elektrowni wodnych Elektrownifotowoltaicznych

‐0,15

‐0,31

0,25

0,44

‐0,15

‐0,27

0,25

0,41

‐0,17

‐0,36

0,24

0,48


Bardzopozytywne

Pozytywne Neutralne Negatywne Bardzonegatywne

16%

43%

31%

9%

2%2%

24%

40%

26%

8%

Władze lokalne Mieszkańcy


12

Wprzypadkubiogazu rozdźwięk jest jeszczewiększy: podczas gdypołowa samorządow‐cówchętniewidziałabyusiebietakąinwestycję,jedyniew16%gminmieszkańcyprawdo‐podobnietakżebylibyznichzadowoleni.Zkoleimożliwyopórlokalnejspołecznościprze‐widująwładze37%gmin.Dodatkowo,takjakżadenzsamorządowcówniewyraziłkatego‐rycznego sprzeciwu wobec biogazowni na swoim terenie, żaden nie sugerował też, żemieszkańcy jegogminybylibybardzopozytywnienastawieniedo takiej inwestycji.Wartotuzaznaczyć,żewiększośćztychocenopierasięnaobiegowychopiniach–wżadnejzgmin„wschodniejPolski”,którewzięłyudziałwbadaniu,biogazownianiefunkcjonuje.

Rys.7‐Jakiejestnastawieniewładzimieszkańcówgminydorozwojubiogazowni?

CzyistniejącejużinstalacjeOZEmająwpływnateoceny?Niewielki,alejednak.Wgminach,wktórychjużdziałająOZEstosunekdopowstanianowejbiogazownijestbardziejobojętny(ponad połowa samorządowców tak określiła nastawienie mieszkańców), a negatywnebądź bardzo negatywne nastawieniemieszkańców przewidywało 33% respondentów.Wgminach,gdziedotychczasniedziałażadna instalacja,38%samorządowcówspodziewałosięniechęcimieszkańców.

JakąrolęmogąodgrywaćOZE(bezwskazaniana technologię)wgminach?Większość sa‐morządowcówuznała jezaszansędlarozwojugminy(69%wcałejPolsce), inwestycjęw

Bardzopozytywne


11%

39% 39%

11%

0%0%

16%

47%

26%

11%

Władze lokalne Mieszkańcy

Bardzopozytywne


0%

15%

51%

25%

8%1%

16%

45%

27%

11%

Rys.8‐ Jakiejestnastawieniemieszkańcówgminydorozwojubiogazowni?

Z OZE Bez OZE


13

przyszłość i źródłozyskówdlagminnegobudżetu. Jedynie 1/5 respondentówsugerowała,żeodnawialneźródłaenergiitouciążliwesąsiedztwo,a7%zazagrożenie(Rys.9).Różnicemiędzy regionami były miejscami znaczne. Jako inwestycję w przyszłość OZE postrzega66%samorządowcówzewschodnichwojewództw(56%zzachodnich),34%widziwnichpotencjalne nowe źródło zatrudnienia. Z kolei samorządowcy z zachodnichwojewództw,gdziedziaławięcejinstalacjiOZE,podkreślająfinansowyaspekt–62%wskazałozyskidlabudżetugminytuiteraz(nietylkowprzyszłości).Wgminach,gdzieOZEjużdziałają,70%przedstawicieli samorządu widzi w nich szansę na rozwój gminy, jednak raczej poprzezinwestycjeizyskizpodatków.PodczasgdywgminachbezOZE35%samorządowcówwidziw ich budowie nowe źródło zatrudnienia, w gminach z OZE jedynie 20% respondentówuznałotenaspektzaważny.Odpowiadając na pytanie dotyczące bezpośredniegowpływu na gminę imieszkańcówwotwartejopcji „Inne”respondenciwymienilidodatkowookreślenia„ochronaśrodowiska”,wskazującnaszerszy,ekologicznykontekst;i„mniejszewydatki”–sugerująceoszczędnośćiniezależnośćodsieciowegoprąduwwiększymstopniuniżtylko„zyskidlabudżetugmi‐ny”.Wspomniano teżo regulacji gospodarkiwodnej ‐ tę rolęmogąpełnićmałe instalacjehydroenergetyczne,codlaczęścigminjestsprawąniezwykleistotną.

Rys.9‐KtóresłowanajlepiejopisujączymsąOZEdlaPaństwagminy(1do3opcji):

Szansa narozwój

Inwestycja wprzyszłość

Zyski dlabudżetu gminy

Nowe źródłozatrudnienia

Uciążliwesąsiedztwo

Mało znaczącydodatek dogospodarkigminy

Zagrożenie

69%

61% 59%

31%

20%

9%7%

70%

56%

62%

28%

19%

8% 8%

67% 66%

56%

34%

22%

10%6%



14

3. Opinianatematpolskiejpolitykienergetycznej

Polskaenergetykastoinarozdrożu.Jużdziświemy,żepo2015roku,kiedywyłączonezosta‐nąnajstarsze i najmniej efektywneblokiwęglowe, będziemymusieli zmierzyć się z niedo‐statkiemmocy. Jednak strategia rządu wobec sektora energetycznego jest wciąż niejasna.Ostatnimdalekowzrocznymdokumentemstrategicznymbyła „PolitykaenergetycznaPolskido2030roku”przyjętaw2009r.Nieuwzględniałaonajednakżepewnychzmianjakiezaszływmiędzyczasie,jakchoćbymożliwościjakiepotencjalniedałobyPolscewydobyciegazułup‐kowego. Czy jednak rzeczywiściemożna liczyć na rozwój przemysłu łupkowegownajbliż‐szymdziesięcioleciuiczypolskaadministracjajestwstanieograniczyćkosztyśrodowiskowewydobycia tego niekonwencjonalnego paliwa? Czy Polskamusi być uzależniona odwęgla,nawet jeślima tooznaczać import lub inwestycjewnowekopalnieodkrywkowe?Czy rze‐czywiścistaćnasnaelektrownięjądrową?Amożeodpowiedzią–choćbywczęści–sąodna‐wialneźródłaenergii?WpoprzednimrozdzialeomówiliśmyznaczenieOZEdlagmin.Jakrysujesięichznaczeniedlacałegokrajuzperspektywylokalnej?Aż86%samorządowcówuważa,żeenergiaodnawialnajestważnadlapolskiejgospodarki.Bydoprecyzowaćcodokładnieoznacza„ważna”,zapytali‐śmyomożliwyipożądanyudziałOZEwkoszyku(„miksie”)energetycznymPolski–wdłuż‐szejperspektywie,toznaczyw2050roku.Takihoryzontczasowypozwalabowiemmyślećostanowczej,alebezbolesnejtransformacjisektoraenergetycznego.

Rys.10‐CzyOZEsąważnedlapolskiejgospodarki?

86%

2%12%

Tak

Nie

Nie mam zdania

Czy OZE są ważne dla polskiej gospodarki?

Jaki powinien być udział OZE w produkcji energii w Polsce w 2050?

Czy popiera Pan(i) rozwój energii jądrowej w Polsce?

Jakie źródła energii powinny być wspierane w Polsce?


15

Najwięcej,bo43%respondentówwidziałobyudziałOZEwroku2050napoziomiemiędzy20%a40%.Tobardzoostrożne założenie, biorąc poduwagę, że aby osiągnąć unijny celenergiizeźródełodnawialnychdo2020rokuPolskapowinnaosiągnąćpoziomconajmniej21% OZE w koszyku energetycznym. Zakładając jednak, że do tej energii nie zalicza sięwspółspalania drewna i innej biomasy w starych, nieefektywnych blokach węglowych,przedział20‐40%jestzdzisiejszejperspektywywciążdośćodległy.Niemal1/3responden‐tów widziałaby możliwość uzyskiwania około połowy energii z OZE, 13% oczekiwałobyudziału 60‐80% (to rząd wielkości podobny do deklarowanych obecnie celów Niemiec).Bardzomały lubniemal stuprocentowyudziałOZEwskazały jedyniemałeodsetki samo‐rządowców.Powyższewynikipokazują,żesamorządowcyoczekująznaczącejzmianykursupolskiejenergetyki.Ajakąrolęwidządlainnychtechnologii?

Odpowiedzisamorządowcówwskazują

napreferencjeniemalidealnieodwrotneodtychdeklarowanychprzezpolskirząd.

Napytanie „Jakie źródła energii powinnybyćwspieranewPolsce?”, 85%przedstawicieliwładz lokalnych odpowiedziało, że słoneczna; 65%wskazało energięwiatrową (wwoje‐wództwachzachodnichaż71%),a56%‐wodną.Widocznebyłoteżpreferowaniewsparciadla dwóch technologii – energii geotermalnej (54%) i gazu z łupków (51% ‐ najwięcejwśród źródeł nieodnawialnych). Tu z kolei na koniecznośćwspierania tychpodsektorówwiększauwagęzwracali samorządowcyzewschodnichwojewództw (odpowiednio63% i59%).Niemalpołowarespondentówwidziałateżkoniecznośćwsparciabiogazu.

Ponizej 20% 20%‐40% 40%‐60% 60%‐80% Ponad 80%

8%

43%

31%

13%

5%

10%

46%

28%

9%7%7%

39%

35%

18%

2%

Rys.11‐ JakipowinienbyćudziałOZEwprodukcjienergiiwPolscew2050roku?



16

Technologienajmocniejwspieraneprzezrząd(przynajmniejwdeklaracjach),uznanebyłyzanajmniejpreferowanelubwymagającenajmniejszegowsparcia.Zawsparciemdlawęglabrunatnegoopowiedziało się jedynie18%respondentów,28%chciałobywidziećwsparciedlawęglakamiennego,a19%dlaenergetykiatomowej.Taostatnitechnologiajestzdecydo‐wanienajbardziejkontrowersyjna.Jejrozwojowisprzeciwiasię64%lokalnychwładz.

85%

65%

58%54%

51%48%

28%

19%18%

83%

71%

60%

47%44%

50%

30%

22%20%

88%

57%54%

63%

59%

45%

26%

16% 16%

Rys.12‐ JakieźródłaenergiipowinnybyćwspieranewPolsce?



36%41%

31%

64% 59%69%

Rys.13‐ CzypopieraPan(i)rozwójenergiijądrowejwPolsce?

TakNie


17

Dlaczegosamorządowcysąniechętniwobec„atomu”?Jakpiszejedenzrespondentów:PrzykładkatastrofywCzarnobyluskłaniadozastanowieniasięczybudowaćnoweelektrow‐niejądrowe,skoromożnawykorzystaćnaturalneźródłaenergii,nawetjeżeliwymagająwięk‐szychnakładów finansowych,za tosąbezpiecznedla środowiska iniespowodująkatastrof,którychskutkinawetdzisiajtrudnojestprzewidzieć.Podobnekomentarzedonaszejankietydołączyłinnyprzedstawicielwładzlokalnych:Żadnaelektrowniawykorzystującanaturalneźródłaenergii(wiatr,woda,promieniesłonecz‐ne)wprzypadkuawariiczykatastrofy,niespowodujetakichszkód jakiemożespowodowaćelektrowniajądrowa.Pozabezpieczeństwem,ważnyjestteżracjonalnyczynnikekonomiczny.Jedenzresponden‐tówzauważył,że„Zamiastelektrowniatomowejwystarczałobyzmodernizowaćsieciprze‐syłoweorazistniejąceelektrownie,którychobecnawydajnośćszacowanajestna33‐45%”.Jakoargumentyzaatomemwskazywanojegostabilnośćorazprzełożenienarozwójinnychtechnologii–takichjaklekiczybrońjądrowa,któramiałabybyć„najlepszągwarancjąnie‐naruszalnościgranicPolski i jejbezpieczeństwa.”Samspór jednak,zdaniemkolejnegore‐spondenta,„wynikazesprzecznychiwzajemniewykluczającychsięopiniiekspertówior‐ganizacji”.JakieinnetechnologiepowinnybyćwPolscerozwijane?Samorządowcysugerowalizarów‐nobardzoinnowacyjnetechnologie–jaknp.wykorzystywanieenergiikinetycznejfalmor‐skich–jakibardziejpragmatycznewykorzystanieistniejącychsurowców(wtymkogene‐racjęciepłąienergiielektrycznej)iodpadów:spalarnieodpadówkomunalnych,spalarniesłomy,suchejtrawyidrewnapozyskanychnapoboczachdróg.Wynikinaszejankietysązbieżnezinnymibadaniamiopiniipublicznej(przeprowadzanymina reprezentatywnychpróbachdorosłychPolek iPolaków) iwskazują, że samorządowcypodzielają zdanie i preferencje obywateliwwiększym stopniu niżwładze centralne.We‐długbadaniaCBOSzpaździernika2013roku,89%Polakówchciałobywidziećwięcejener‐giizOZE,70%chcepolitykienergetycznejwspierającejrozwójodnawialnychźródełener‐gii.Wspieraniawęglakamiennegoibrunatnegooczekuje18%aenergiijądrowej16%8.WbadaniuprzeprowadzonymprzezHomoHominiwlutym2013roku,jakonajlepszeźródłaenergiiwskazanowiatr(30%)isłońce(28%)orazwodę(18%)9.

8Greenpeace,‘Badanieopiniipublicznej:ZdecydowanawiększośćPolakówwolienergięodnawialnąodener‐gii z węgla i atomu’, Briefing, Listopad 2013, dostępne na: http://www.greenpeace.org/poland/PageFiles/564046/Energia_badanie_opinii_publicznej_briefing.pdf(1.12.2013).9Odestkisumująsiędo100%,możnabyłowybraćtylko jednąopcję,stąddużoniższewartości.Patrzspra‐wozdanie z konferencji naukowej pt. „Odnawialne źródła energii w Polsce. Bezpieczeństwo – Ekonomia –


18

4. Współpracazinnymiorganizacjamiiinstytucjami

Jakwskazująwynikiankiety,niemalwszystkiegminymiałykontaktzpotencjalnymiinwe‐storamizbranżyOZE(Rys.14).WPolsce„zachodniej”inwestorzysąniecobardziejaktyw‐ni,leczjesttoróżnicabardzonieznaczna.Wyraźniejednakwidaćwiększąaktywnośćorga‐nizacji ekologicznych w zachodnich województwach. Ponad dwa razy częściej samorzą‐dowcyzzachodnichwojewództwwskazywaliteżnakontaktyzinstytucjamizagranicznymi,cozgadzasięzhipoteząomożliwymwpływie transgranicznym. Jakwskazująodpowiedzinapytanie13,kanaływspółpracytransgranicznejnapoziomiesamorządowymsądośćroz‐budowane.Jednatrzeciaprzedstawicieligminzadeklarowała,żebierzeudziałwmiędzyna‐rodowejwspółpracydotyczącejrozwojulokalnego,a14%wzakresieochronyśrodowiska.Jednaktylkoznikomaczęśćgminuczestniczywewspółpracyzwiązanejzenergiączyklima‐tem.

Technologia – Społeczeństwo” na: http://oapuw.pl/relacja‐z‐konferencji‐naukowej‐pt‐odnawialne‐zrodla‐energii‐w‐polsce‐bezpieczenstwo‐ekonomia‐technologia‐spoleczenstwo‐28‐02‐2013,(1.12.2013).

Inwestorzy Przedstawicieleinstytucji

państwowych(np. NFOŚiGW,

itp.)

organizacjeekologiczne

Pracownicyuczelni lubinstytucji

badawczych

Przedstawicieleadministracjicentralnej (np.ministerstw,

wojewody, itp.)

Inne Instytucjezagraniczne

84%

26%22%

19%15%

11% 9%

87%

29% 27%

17%14% 15% 13%

80%

23%18%

21%15%

7% 5%

Rys.14‐ CzyzwładzamigminywsprawierozwojuOdnawialnychŹródełEnergiinawiązalikontakt:


Kto kontaktował się z władzami gminy ws. OZE?

Czy gminy biorą udział we współpracy międzynarodowej?

Jakich sektorów dotyczy ta współpraca?


19

Rys.15‐Czygminabierzeudziałwmiędzynarodowejwspółpracysamorządówdotyczącej:

5. TransformacjaenergetycznawNiemczechNiemiecka transformacja energetyczna (niem. Energiewende – „zwrot energetyczny”) tojeden z najbardziej ambitnych projektów reformy sektora energetycznego na świecie.Trudno wskazać dokładnie jej początek – pierwsze prawodawstwo wspierające rozwójenergii odnawialnych zostało przyjęte jużw 1991 roku. Na przyspieszenie rozwoju tegosektora największy wpływmiała Ustawa o Energiach Odnawialnych (EEG) z 2000 roku,która wprowadziła szczególnie atrakcyjne dla energetyki wiatrowej i słonecznej „taryfystałe”(feed‐in‐tariffs)dlawszystkichnowych instalacji.szczególnieatrakcyjnedlaenerge‐tykiwiatrowej i słonecznej.Mając gwarancję dobrej, stabilnej ceny na sprzedaż prąduwperspektywie kilkunastu lat, prywatni inwestorzy (w tymponadmilion gospodarstw do‐mowychirolnych)włączyłosięwbudowęnowego,rozproszonegosystemuelektroenerge‐tycznego10.

10WięcejnatemattransformacjienergetycznejwRFN:Szulecki,KacperiDariuszSzwed,„SpołeczneaspektyOZE:Wstronęenergetycznejdemokracji?”,w:Księżopolski,KrzysztofM.,KamilaPronińskaiAlinaSulowska(red.),Odnawialne źródła energiiwPolsce.Wybraneproblemybezpieczeństwa,polityki iadministracji,Wyd.Elipsa:Warszawa2013,ss.188‐215.Ancygier,Andrzej,2013,„RozwójenergiiodnawialnychwNiemczechiwPolsce:Marszwprzeciwnychkierunkach?”,BiuletynNiemiecki,nr34,23stycznia2013,CentrumStosunkówMiędzynarodowych:Warszawa.

Energetyki Zmianklimatu

Ochronysrodowiska

lokalnegorozwoju

5%3%

14%

30%

Czy słyszał(a) Pan(i) o „transformacji energetycznej” w Niemczech?

Czy Polska może wzorować się na doświadczeniu Niemiec we wspieraniu i rozwijaniu rozproszonych (lokalnych) Odnawialnych

Źródeł Energii?


20

Zzewnątrz,efektemtransformacjijestprzedewszystkimznana(iczęstobranazajejpod‐stawowysens)decyzjaoodejściuodenergiijądrowejorazwitająceprzybyszajużzarazzagranicąwielkiefarmywiatroweczypokrywającedachywieludomównapołudniuNiemiecpanelefotowoltaiczne.CzyjednakPolscysamorządowcysąświadomiskaliplanowegoroz‐wojuOZEzazachodniągranicą?Czywidząwtymmożliwą inspiracjędlapolskiejpolitykienergetycznej?CzywzachodniejPolscetainspiracjamożebyćwiększaniżwewschodnichwojewództwach?

Wynikiankietyokazałysiędośćzaskakujące.O ilebowiemstosunkowoniskipoziomświa‐domościzmianwNiemczechniedziwi,tofakt,iżotransformacjienergetycznejsłyszałowię‐cejsamorządowcówwewschodnichwojewództwachniżprzedstawicieliwładzlokalnychwregionachbliżejNiemiec–możezastanawiać.Geograficznabliskośćjakwidaćniejestwtymprzypadkuczynnikiemwspierającymprzepływpomysłównapolitykęenergetyczną.Ogólnyniskipoziomwiedzywynikazbrakuinformacji–polskiemediapisząopostępachniemieckiejtransformacjienergetycznejbardzomałolubwcale.Tematpojawiasięjedyniewzwiązkuzkontrowersjamipolitycznymi(jakchoćbysporymiędzykoalicjantamiotempozmian)11lubmitycznymwzrostem cen energii (za który OZE odpowiadająw bardzomałym stopniu,wprzeciwieństwiedomarżkoncernówenergetycznychiopłatdystrybucyjnych)12.Dodatkowo,rządRepublikiFederalnejnierobiwielewcelupromocjiitłumaczeniaideiswojejtransfor‐macjienergetycznejtak,byuczynićjąpotencjalnąopcjądlaregionulubcałejEuropy–wciążtraktujejąraczejjakojedynieelementpolitykiwewnętrznej.Sugerujetotakże,iżzagraniczneinstytucje,bardziejaktywnewgminachzachodniejPolski,nawetjeślisąniemieckie,niezaj‐mująsięuświadamianiemsamorządowcówwkwestiistrategiienergetycznejRFNapopro‐stuodnawialnychenergiisamychwsobie.

11Por.:„Todopieropoczątekbitwyoenergię.ZClaudiąKemfertoniemieckiejtransformacjienergetycznejrozmawiaKacperSzulecki”,KulturaLiberalna,nr229(22),28maja2013,http://kulturaliberalna.pl/2013/05/28/kemfert‐jakobik‐wisniewski‐patocka‐wolnosc‐klimat‐elektrycznosc(3.12.2013).12Więcejorzeczywistychprzyczynachwzrostucenenergii:Jankowska,Karolina,“Dlaczegotransformacjaenergetycznakosztuje”,DziennikGazetaPrawna,17czerwca2013.


36% 32% 41%64% 68% 59%

Rys.16‐ Czysłyszał(a)Pan(i)o„transformacjienergetycznej”wNiemczech?

Tak Nie


21

Jednakżemimo stosunkowomałej wiedzy o niemieckiej długoterminowej strategii, ponadpołowarespondentówstwierdziła, żePolskamożeuczyćsięnaniemieckimdoświadczeniuwewspieraniuirozwijaniurozproszonejenergetykiodnawialnej,podczasgdytylko3%sa‐morządowcówuznało,żewzorowaniesięnaNiemczechniejestwskazane.Zadecydowałotubyćmożezaufaniedomiędzynarodowej„marki”solidnejgospodarki,jakąNiemcywypraco‐wałysobiehistorycznie,azdrugiejstrony–świadomośćrozwojuOZEwNiemczechniepołą‐czonazwiedząnatematcałejstrategiitransformacjienergetycznej,którazanimstoi.Rys.17‐CzyPolskamożewzorowaćsięnadoświadczeniuNiemiecwewspieraniuirozwija‐

niurozproszonych(lokalnych)OdnawialnychŹródełEnergii?

Nawiązując do strategii energetycznej Polski i roli energii jądrowej, której koniecznośćrozwojujestczęstopodkreślanaprzezprzedstawicielirządu,zapytaliśmyteżwładzegmino niemiecką decyzję całkowitegowycofanie się z energetyki atomowej. Jakie są, zdaniemrespondentów, jej przyczyny? Zdecydowanawiększość z kilkudziesięciu odpowiedzi pod‐kreślałakwestiebezpieczeństwaimożliwośćkatastrofypodobnejdotejwCzarnobylulubwFukuszimie.Kolejnymczęstopojawiającymsięczynnikiembyłyproblemyzeskładowa‐niem odpadów radioaktywnych, szeroko pojęte względy ekologiczne (negatywny wpływodpadów na środowisko, promieniowanie w przypadku awarii itp.) oraz społeczno‐polityczne(opórnastawionegonaochronęśrodowiskaspołeczeństwa,naciskiekologów,anawet „populizm” niemieckich polityków, którzy mieli kierować się bardziej społecznąobawąniżchłodnąkalkulacją).Kilkororespondentówwskazałonainnyistotnyczynnik,dyskutowanyobecniewEuropieiPolsce,mianowicie–wysokiekosztyenergiijądrowej.Reprezentantgminy,wktórejdziałajuż instalacja OZE (biogazownia), wskazał na „najwyższy koszt wyprodukowania 1 kWhenergiiatomowej.”Alewspomniano teżo innychaspektachekonomicznychdecyzji rząduRFN.Energia jądrowa jestprzecieżkonkurencjądlakonwencjonalnej energiiwęglowejwwiększymstopniuniżdlaenergiiodnawialnej.Podejmującdecyzjęostopniowymwyłącza‐niuzatrudniającychstosunkowoniewieleosóbelektrowniatomowych,Niemcy, zgodniezjedną z odpowiedzi „chcą utrzymać aktualnemiejsca pracy przywydobyciuwęgla”. Innąprzyczynąjestbezpieczeństwoenergetyczne–brakwłasnychźródełuranu.

51%

3%

46%Tak

Nie

Nie wiem


22

Wykazującysięgłębsząwiedząotransformacjienergetycznejrespondencipodkreślaliko‐rzyścizsamegoprocesuprzejścianainneźródłaenergii:Niemcyrezygnujązenergiijądrowej,ponieważstawiająnaenergetykęodnawialną,rozpro‐

szoną.Sąświadomiwyczerpywaniasięzasobówpaliwkopalnychichcąbyćprzygotowanigdytonastąpi.

Dotowaniewłasnejgałęziprzemysłujakąjestenergiaodnawialna.Zyskizwiązanezdywersy‐

fikowaniemźródełenergiimającewpływna[…]efektywnośćgospodarki.

InwestycjawOZEtonajwiększyinfrastrukturalnyprojektpowojennychNiemiec.Umacniagospodarkęitworzynowemiejscapracy.

Przejściena alternatywneźródła energii, jak zauważyła część samorządowców,wiążą sięjednak z kosztami i wymagają uprzedniego przygotowania gospodarki. Niemcy już teraz„mogązastąpić ją [energią]z innychźródeł”,a także„stać ichnazmianysystemuenerge‐tycznego”.Choćdywersyfikacjaźródełenergii,rozbudowaenergetykirozproszonejitrans‐formacjaenergetycznajestmożliwatakżewPolsce,należyoczywiściebraćpoduwagęeko‐nomiępolitycznątakiejzmianyipotrzebyrozwojowegmin.

6. Polskiegminyazmianyklimatu

JednymzistotnychcelówrozwojuenergetykiopartejnaOZEjestograniczanieemisjidwu‐tlenkuwęgla.Tzw.gazycieplarniane, takie jakdwutlenekwęglawłaśnie,przyczyniają siędo obserwowanego w ciągu ostatnich dwóch wieków stopniowego ocieplania klimatu(podnoszeniasięśredniejrocznejglobalnejtemperatury).Naukowcysąwcorazwiększymstopniuzgodni,żezmianyklimatycznebędąwiązałysięzgwałtownymizjawiskamipogo‐dowymi(wPolscetoprzedewszystkimpowodzie isusze) iżesąoneczęściowopowodo‐wane przez działalność człowieka. Dlatego też na forum Ramowej Konwencji NarodówZjednoczonychws.ZmianKlimatu(którejdoroczny„SzczytKlimatyczny”odbyłsięniedaw‐nowWarszawie)ustanowionozacelprzeciwdziałaniewzrostowitemperaturypowyżej2

Czy zmiany klimatu stanowią istotny problem dla Polski?

Czy Polska powinna podjąć działania zmierzające do zmniej‐szenia zagrożenia zmianami klimatycznymi, nawet jeżeli bę‐

dzie się to wiązało z dodatkowymi kosztami?


23

stopniCelsjusza(wstosunkudopoczątkuepokiprzemysłowej).Kluczowymdziałaniemwtym kierunku jest ograniczanie emisji gazów cieplarnianych, w energetyce, gospodarce,transporcieirolnictwie.Działaniamogąbyćskupionenapoziomiekrajowym–jednakdo‐świadczeniaostatnichlatwskazują,żezanimudasięskoordynowaćdziałaniamiędzynaro‐dowe, bardziej skuteczna będzie ochrona klimatu na poziomie lokalnym i regionalnym.Przykładem takiej inicjatywy jest Porozumienia Burmistrzów Miast Amerykańskich wsprawieOchronyKlimatu,któreobjęłoswoimzasięgiemponad90milionówobywateliUSAiprzyjęłodobrowolneambitneceleredukcjiemisji13.WPolsceprzykłademtakiejinicjaty‐wyjest„DobryKlimatdlaPowiatów”14.CzyPolscysamorządowcysąjednakświadomipro‐blemujakimsązmianyklimatyczneiczyuważają,żeichgminymogąwłączyćsięwochronęklimatu?

Ponadpołowasamorządowcówuznałazmianyklima‐tuzaistotnyproblemdlaPolski,ajedynie20%stwier‐dziło,żeniesąproblemem.Widocznebyłypewneróż‐nice między regionami.W zachodniej Polsce świado‐mość zmian klimatycznych jako problemu zadeklaro‐wało 56% respondentów,wewschodniej – 46%. Do‐datkowo, tylko 17% samorządowców z zachodnichwojewództwnie uznało zmian klimatu za polski pro‐blem,podczasgdynawschodziebyło24%sceptyków.Podobne różnice między wschodnimi i zachodnimiwojewództwami wystąpiły w ocenie koniecznościdziałania na rzecz ochrony klimatu. W sumie niemal3/4 samorządowców stwierdziło, że Polska powinnapodjąć działania w kierunku przeciwdziałania zmia‐nom klimatu, nawet jeśli będzie się to wiązało z do‐datkowymikosztami.

13Więcejnatemattejinicjatywy:„Musimypodjąćsięprzywództwawtejwalce.ZGregiemNicklesemrozma‐wiaWojciechKacperski”,KulturaLiberalna,nr253(45),12listopada2013,http://kulturaliberalna.pl/2013/11/12/nickles‐hedahl‐proninska‐witoszek‐szwed‐po‐co‐polsce‐szczyt‐klimatyczny(4.12.2013).14DobryKlimatdlaPowiatów:http://www.chronmyklimat.pl/doklip(4.12.2013).

Rys.18‐Czyzmianyklimatustano‐wiąistotnyproblemdlaPolski?


24

Rys.19‐CzyPolskapowinnapodjąćdziałaniazmierzającedozmniejszeniazagrożeniazmia‐namiklimatycznymi,nawetjeżelibędziesiętowiązałozdodatkowymikosztami?

Wyniki tesązbieżnezsondażemprzeprowadzonymwpaździerniku2013rokunarepre‐zentatywnejgrupiepolskichobywateliprzezCEM–InstytutBadańRynkuiOpiniiPublicz‐nejnazlecenieEuropejskiejFundacjiKlimatycznej.Wewspomnianymsondażu,80%Pola‐ków stwierdziło, że władzePolski powinnybardziej angażować sięwdziałaniana rzeczograniczeniazmianklimatu,a56%zgodziłosię,żezmianyklimatycznesąjużlubstanąsięwnajbliższymczasieistotnymzagrożeniemdlaPolski15. 15Szerszadyskusjaraportu:„PołowaPolakówchcedziałańpowstrzymującychzmianyklimatu”,WirtualnyNowyPrzemysł,18listopada2013,na:http://energetyka.wnp.pl/polowa‐polakow‐chce‐dzialan‐powstrzymujacych‐zmiany‐klimatu,211506_1_0_0.html(5.12.2013).


25

PODSUMOWANIEStajesięcorazbardziejjasne,żesystemenergetycznywPolscemusistawićczołakolejnymwyzwaniom. Problem globalnego ocieplenia i zanieczyszczenie powietrza powoduje ko‐niecznośćodchodzeniaodpaliwkopalnych.Dodatkoworosnąkosztywydobyciawęglaka‐miennegowPolsce, codoprowadzado sytuacji niedopomyślenia jeszczekilka lat temu:Polska staje się netto importeremwęgla. Jednocześnie plany budowy kopalni odkrywko‐wych,zracji ichogromnejingerencjiwśrodowiskonaturalneizastaneosiedla,prowadządorosnącegooporuspołecznego.Rozwiązaniemtychproblemówzaproponowanymprzezrządjestbudowaelektrowniatomowej.Jednakplanytakiejinwestycjinieznajdujążadnegouzasadnieniaekonomicznego,zwłaszczawporównaniudorozwiązańalternatywnych.WPolsceistniejepotencjałdlarozwojuenergetykirozproszonej,lokalnej.Wyraźnejestteżpozytywnenastawienie samorządowcówdoodnawialnychźródeł energii.A zatem,odpo‐wiadającnapytaniepostawionewtytuletegoraportu:Tak,energialokalnatoenergiaod‐nawialna.Władze polskich gminwyraźnie rozumieją szanse, jakie dają OZE. Ich rozwój iwciążwielkipotencjałpokazuje,wjakimkierunkumogłybyiśćrozproszoneźródłaenergiielektrycznejprzysprzyjającychwarunkachprawnychifinansowych.Najlepiejpodsumowu‐jetoapel,jakizałączyłdoankietyjedenzrespondentów:

„Proszęwpłynąćnastanowiącychprawo,abywinwestycjachwOZEbyłoonoproste

ijednoznacznedlainwestora.”

Najważniejszewnioskipłynącezniniejszegobadania: Zainteresowanie inwestycjami w OZE, zwłaszcza w energetykę solarną, jest bardzo duże.Niestety, tylkomałaczęśćprojektówmożebyćrealizowana,zewzględunabrak jasnejwolipolitycznej,przejrzystościprawnejistabilnościfinansowej.

Społeczna akceptacja dla instalacji OZE jest duża, jednak jej ograniczeniem (zwłaszczawidocznymwprzypadkuenergetykiwiatrowej ibiogazowni) jestmałypoziomwiedzyoraznieefektywnemechanizmy rozwiązywaniakonfliktów imałoprzejrzystemechanizmypodej‐mowaniadecyzji.GdybyudałosięwłączaćmieszkańcówgminwdyskusjeonowychinstalacjachOZE,akceptacjaspołecznamogłabybyćwyższa.Jesttotymważniejsze,żetechnologiabiogazo‐wamadużypotencjałnapolskiejwsi,podobniejakcorazbardziejopłacalnefarmywiatrowe.Tedwaźródłaenergiimogąsiędoskonaleuzupełniaćzwłaszczanapoziomielokalnym.

Energiaodnawialnatopotencjalniebardzoatrakcyjnenarzędziewspieraniarozwojuekono‐micznegonajbiedniejszychregionów.Zyskizpodatków,zatrudnienieioszczędnościmogąbyćbardzoważnympozytywnymimpulsemdlagmin.


26

Niestety,niewszystkiezainteresowanegminystaćnategotypu inwestycje–zwłaszczaprzyniechęciprywatnychinstytucjifinansowychdowspierania inwestycjiw infrastrukturę,zwra‐cającychsięwdługimterminie.Biedniejszelubmniejszegminysąwobecnychwarunkachwy‐łączonezmożliwościuczestniczeniawnaszejpolskiejenergetycznej transformacji,chyba żepoprzezprzyciąganieprywatnych inwestorów.Marnuje się jednakpotencjałenergetyki „ko‐munalnej” i „spółdzielczej”. Jakwskazał jeden z respondentów, „energiaodnawialna jestnadzieńdzisiejszydrogąinwestycjądlabiednychgmin,stądteżbymócinwestowaćwniąwyma‐ganejestwsparciefinansowe(najlepiejbezzwrotne)dlabudówinstalacji(pompciepła,kolekto‐rów,ogniwfotowoltaicznych)wszczególnościdlabudynkówużytecznościpublicznej”.

SamorządowcywidząwOZEbardzoważnyelementpolskiejgospodarkiimożliwąpodstawędlapolskiej energetykiwdłuższejperspektywie.Ponieważ to zdaniepodziela, jakwskazałysondaże, zdecydowanawiększość społeczeństwa,niepowinniśmy pytać o to, czyPolscepo‐trzebnajestenergetycznatransformacja,aleotojakjądobrzeiefektywnieprzeprowadzić.

Preferencjesamorządowcówdotycząceźródełenergiiwymagającychpublicznegowsparciasąniemalidealnieodwrotnewporównaniudotychdeklarowanychprzezpolskirząd.

MimowielomilionowychkampaniipromocyjnychorganizowanychprzezMinisterstwoGospo‐darkienergetykajądrowaniemawPolscepoparciawładznapoziomielokalnym.Wpływnatomaświadomośćzagrożenia,jakietatechnologianiesie,kosztyrealizacjiprojektu,eksploat‐acji,ubezpieczeniaorazwysokiekosztywytworzeniaprądu.

Niemiecka transformacjaenergetycznamożebyć inspiracjądlaPolski,anie jedynieprojek‐tem,wobecktóregostajemywopozycjilubobserwujemyskupiającsięnabłędach.Najciekaw‐szy jestdlaPolskiwymiarlokalnyniemieckiejtransformacji,rozwójmikro‐instalacji,energe‐tykiobywatelskiej,komunalnejispółdzielczej.

Wprowadzenie stabilnego i przewidywalnego systemu wsparcia dla energii odnawialnychpozwoliłobynietylkonazwiększenieichroliwpolskimmiksieenergetycznym,aleumożliwi‐łobyrównieżrozwójnowychgałęziprzemysłunapoziomie lokalnympodobnie jakmiałodomiejscewwieluregionachNiemiecWschodnich.

Świadomość celów iosiągnięćniemieckiej transformacji energetycznej– jak równieżobiek‐tywnaanalizabłędówpopełnionychprzy jejprzeprowadzaniu(tj.zbytwysokiewsparciedlafotowoltaikiw latach2008‐2011orazzbytduża liczbaodbiorcówzwolnionychzustawowejopłaty) jestwPolscewciążniska,aorganizacjepozarządowe,sprzyjającetransformacjime‐diaorazniemieckie instytucjepowinnyzintensyfikowaćdziałania informacyjne, jeślichcemywnajbliższychdekadachwidziećtransformacjęenergetycznąnaskalęEuropy.

Polscy samorządowcy i społeczeństwo są świadomizagrożeńwynikającychzezmianklima‐tycznych,azdecydowanawiększośćznichchciałabywidzieć intensyfikacjędziałańnarzeczochronyklimatu.


27

ZAŁĄCZNIK–LISTAPYTAŃ

1. Czy w Państwa gminie funkcjonują już następujące Odnawialne Źródła Energii (OZE)?

Farma wiatrowa

Biogazownia

Elektrownia wodna

Farmy fotowoltaiczne

2. Czy istnieją projekty/propozycje inwestycji w następujące rodzaje OZE na terenie Państwa gminy?

Farma wiatrowa

Biogazownia

Elektrownia wodna


3. Jakie jest nastawienie władz gminy do rozwoju następujących rodzajów OZE na jej terenie? (Bar‐dzo pozytywne, pozytywne, neutralne, negatywne, bardzo negatywne).

Farma wiatrowa

Biogazownia

Elektrownia wodna


4. Jakie jest nastawienie mieszkańców gminy do rozwoju następujących rodzajów OZE na jej tere‐nie? (Bardzo pozytywne, pozytywne, neutralne, negatywne, bardzo negatywne).

Farma wiatrowa

Biogazownia

Elektrownia wodna


5. Które słowa lepiej opisują czym są OZE dla Państwa gminy (proszę wybrać od 1 do 3 opcji)

Szansa na rozwój

Zagrożenie

Zyski dla budżetu gminy

Nowe źródło zatrudnienia

Uciążliwe sąsiedztwo

Inwestycja w przyszłość

Mało znaczący dodatek do gospodarki gminy

Inne


28

6. Czy z władzami gminy w sprawie rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii nawiązali kontakt:

Inwestorzy

Przedstawiciele administracji centralnej (np. ministerstw, wojewody, itp.)

Przedstawiciele instytucji państwowych (np. NFOŚiGW, itp.)

Naukowcy (pracownicy uczelni lub instytucji badawczych)

Przedstawiciele organizacji ekologicznych

Instytucje zagraniczne

Inne

7. Czy OZE są ważne dla polskiej gospodarki?

Tak

Nie

Nie mam zdania

8. Jaki powinien być udział OZE w produkcji energii w Polsce w 2050 roku?

Ponizej 20%

20‐40%

40‐60%

60‐80%

Ponad 80%

9. a) Czy słyszał(a) Pan(i) o „transformacji energetycznej” w Niemczech?

Tak

Nie

9. b) Czy Polska może wzorować się na doświadczeniu Niemiec we wspieraniu i rozwijaniu rozpro‐szonych (lokalnych) Odnawialnych Źródeł Energii?

Tak

Nie

Nie wiem

10. Jak Pan(i) sądzi, dlaczego Niemcy rezygnują z energii jądrowej? (Pytanie otwarte)

11. Czy popiera Pan(i) rozwój energii jądrowej w Polsce? Tak

Nie

12. Jakie źródła energii powinny być wspierane w Polsce? Węgiel kamienny

Węgiel brunatny

Gaz łupkowy

Energetyka wiatrowa

Energetyka słoneczna

Biogazownie

Energetyka wodna


29

Energetyka nuklearna

Energetyka geotermalna

Inne

13. Czy uważa Pan(i), że zmiany klimatu stanowią istotny problem dla Polski?

Tak

Nie

Nie mam zdania

14. Czy uważa Pan(i), że Polska powinna podjąć działania zmierzające do zmniejszenia zagrożenia zmianami klimatycznymi, nawet jeżeli będzie się to wiązało z dodatkowymi kosztami?

Tak

Nie

15. Czy Państwa gmina bierze udział w międzynarodowej współpracy samorządów dotyczącej:

Energetyki

Zmian klimatu

Ochrony środowiska

Lokalnego rozwoju

16. Uwagi/dodatkowe komentarze

17. W jakim województwie leży Państwa gmina?

Energia lokalna czyli odnawialna?old.chronmyklimat.pl/theme/UploadFiles/File/_2013... · W swoim...

Documents

Transcript of Energia lokalna czyli odnawialna?old.chronmyklimat.pl/theme/UploadFiles/File/_2013... · W swoim...