1

Ekspertyza

System dozoru technicznego zbiornikw i urzdze cinieniowych

Polska na tle wybranych pastw Unii Europejskiej

Autorzy: Mateusz Kdzierski, Pawe Nierada

Analityk: Kamil Fijakowski

Instytut Sobieskiego

Warszawa, kwiecie 2015

2

Spis treci Streszczenie analizy ................................................................................................................................. 3

Rozdz. I Wstp zakres i cel analizy ..................................................................................................... 6

Rozdz. II Ustawodawstwo UE w zakresie regulacji urzdze cinieniowych ........................................ 8

Rozdz. III Funkcje i modele regulacji pastwowych ........................................................................... 20

Rozdz. IV Przykady regulacji systemu dozoru technicznego urzdze cinieniowych w wybranych

pastwach UE ........................................................................................................................................ 23

Rozdz. V Analiza rozwiza obowizujcych w Polsce ....................................................................... 39

Rozdz. VI Wnioski, rekomendacje ...................................................................................................... 61

3

Streszczenie analizy

Urzdzenia cinieniowe s jednym z typw urzdze, ktre ze wzgldw

bezpieczestwa podlegaj regulacjom pozarynkowym kontroli ze strony dozoru

technicznego w fazie produkcji i dopuszczenia do eksploatacji, a take w czasie samej

eksploatacji (in-service inspection).

Zasady wprowadzania tych urzdze na rynek oraz sprawowania nad nimi dozoru

technicznego okrelane s na szczeblu ponadpastwowym: unijnym (dyrektywy), a

take krajowym (odpowiednie ustawy i akty wykonawcze do nich).

W pastwach UE obowizuj rne modele kontroli na wszystkich etapach, od

projektowania po dozr eksploatacyjny oglne ramy wyznaczaj dyrektywy UE (tzw.

dyrektywy nowego podejcia oraz Nowe Ramy Legislacyjne), jednak wikszo

przepisw tworzona jest na poziomie krajowym mimo pojawiajcych si postulatw

ujednolicenia regulacji dotyczcych in-service inspection na obszarze caej UE (w

miejsce dotychczasowych krajowych systemw regulacyjnych).

Wikszo pastw czonkowskich reguluje swoje rynki dozoru technicznego zgodnie z

zasadami tzw. inteligentnej polityki regulacyjnej (smart regulation) poziom

regulacji dostosowywany jest do wymogw krajowego rynku. Obecnie dominuj w UE

dwa modele jeden, w ktrym wiksza odpowiedzialno spoczywa na instytucjach

pastwowych, oraz drugi, w ktrym wiksza odpowiedzialno za bezpieczestwo

spoczywa na uytkowniku oraz podmiotach rynkowych.

Model funkcjonujcy w Polsce na podstawie m.in. Ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o

dozorze technicznym zapewnia wyczno jako jednostkom dozoru technicznego

trzem jednostkom pastwowym Urzdowi Dozoru Technicznego, Transportowemu

Dozorowi Technicznemu oraz Wojskowemu Dozorowi Technicznemu (ostatni z

podmiotw kontroluje jedynie obszar zwizany z instalacjami i urzdzeniami

wojskowymi). Obowizujcy w Polsce model jest odmienny od funkcjonujcego w

innych pastwach, np. w Niemczech, gdzie dozr sprawowany jest przez podmioty

prywatne (w wikszoci niemieckie). Co wicej, we wszystkich analizowanych w

raporcie pastwach dziaaj na rynku prywatne podmioty wiadczce usugi z zakresu

dozoru technicznego urzdze cinieniowych.

Funkcjonowanie podmiotw pastwowych posiadajcych wyczno na sprawowanie

dozoru technicznego, a take stawki opat ustalone przez Ministerstwo Gospodarki

byy w ostatnim czasie kwestionowane, co zakoczyo si wyrokiem Trybunau

4

Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2014 r., w wyniku ktrego MG zostao zmuszone do

zmiany rozporzdzenia w sprawie wysokoci opat za czynnoci jednostek dozoru

technicznego (nowe rozporzdzenie weszo w ycie 1 grudnia 2014 r.).

Dyskusja wok systemu ustalania opat i ich wysokoci jest czci debaty na temat

modelu rynku dozoru technicznego w Polsce. Mona w niej wyoni trzy stanowiska:

a) postulujce pozostawienie systemu bez jakichkolwiek zmian; b) postulujce zmiany

w ramach funkcjonujcego systemu (racjonalizacj obowizujcej struktury); c)

postulujce zmiany systemowe.

Z uwagi na ewidentne problemy z rozporzdzeniem MG (podniesione przez TK oraz

podmioty eksploatujce urzdzenia i ich zrzeszenia) oraz relacj MG UDT brak

pewnej racjonalizacji systemu i zasad dziaania istniejcych w jego ramach podmiotw

wydaje si autorom rozwizaniem nieoptymalnym.

Postulat zmiany systemowej wymaga przede wszystkim przygotowania projektu

nowego modelu rynku wraz z oszacowaniem skutkw jego zmiany dla wszystkich

podmiotw (podmiotw eksploatujcych, jednostek funkcjonujcych na rynku,

interesariuszy zewntrznych, ktrzy mog odnie zyski lub ponie straty w zwizku z

podniesieniem/obnieniem standardw bezpieczestwa), a take zmiany zapisw

ustawowych (przede wszystkim ustawy o dozorze technicznym).

Uwzgldniajc zatem realne moliwoci przeprowadzenia zmian w krtkim okresie,

najlepszym rozwizaniem na obecnym etapie jest racjonalizacja istniejcego systemu,

m.in. przez wprowadzenie elastycznego, transparentnego i zobiektywizowanego,

wsptworzonego przez MG, jednostki pastwowe oraz przedsibiorstwa

eksploatujce, mechanizmu ustalania stawek opat za wykonanie czynnoci dozoru

technicznego, co jest zgodne z postulatami podmiotw biorcych udzia w opiniowaniu

kwestionowanego rozporzdzenia, zmniejszenie kosztw dozoru technicznego bez

obniania standardw bezpieczestwa (utrzymanie czstotliwoci i dbao o wysok

jako kontroli) przez optymalizacj (organizacyjn i finansow) funkcjonowania

jednostek dozoru technicznego oraz zwikszenie zakresu delegowania uprawnie do

wiadczenia usug dozorowych na podmioty trzecie, w tym podmioty prywatne.

Dziaanie to naley poczy z rozpoczciem prac nad zmian modelu rynku w

kierunku jego otwarcia, co ostatecznie bdzie musiao nastpi ze wzgldu na

tendencje do ujednolicenia modeli dozoru technicznego we wszystkich pastwach UE.

Naley podkreli, e Ministerstwo Gospodarki tworzc kwestionowane

rozporzdzenie, nie dokonao porwnania systemu obowizujcego w Polsce z

5

systemami istniejcymi w innych pastwach UE ani porwnania racjonalnego poziomu

opat i kosztw dla przedsibiorstw eksploatujcych.

Jednostki pastwowe powinny by motywowane (przez regulacje rynkowe i

instytucjonalne) do dalszej ekspansji na inne rynki (gwnie rynki byego bloku

komunistycznego), podobnie jak czyni to podmioty z pastw Europy Zachodniej.

Ekspansja zagraniczna pozwoli na podniesienie konkurencyjnoci oraz potencjau

organizacyjnego jednostek, a take zrekompensuje ewentualn strat czci rodzimego

rynku.

6

Rozdz. I Wstp zakres i cel analizy

Okrelone typy urzdze podlegaj dozorowi technicznemu ze wzgldw bezpieczestwa.

Jednym z nich s urzdzenia cinieniowe, do ktrych zaliczamy: koty parowe, cieczowe,

szybkowary cinieniowe, zbiorniki stae, przenone, zbiorniki na gaz skroplony, cysterny,

rurocigi pary, rurocigi przesyowe i technologiczne, wytwornice acetylenu, stae i

przenone zgodnie z rozporzdzeniem Rady Ministrw z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie

rodzajw urzdze technicznych podlegajcych dozorowi technicznemu (Dz. U. 2012 nr 0

poz. 1468). Kontrola ze strony dozoru technicznego ma miejsce w momencie projektowania i

wytwarzania urzdze, wprowadzania na rynek oraz eksploatacji, po naprawach i

modernizacji, a take w momencie likwidacji urzdzenia. Nie jest ona jednakowa we

wszystkich pastwach UE, poniewa odpowiednie przepisy unijne nakadaj jedynie oglne

ramy na pastwa czonkowskie, ktre posiadaj moliwo ksztatowania krajowego systemu

dozoru technicznego w granicach przez te ramy nakrelonych (sposb i czstotliwo

kontroli, wysoko opat za kontrole). Dlatego, analizujc regulacje w tym zakresie naley

porusza si zarwno w obszarze przepisw unijnych oraz innych zapisw

midzynarodowych, ktre zostay omwione w rozdziale II, jak i przepisw dotyczcych

poszczeglnych pastw (rozdz. III i IV).

Celem niniejszego raportu jest zwize przedstawienie systemu regulacji w UE oraz w Polsce

w zakresie dozoru technicznego wybranych rodzajw urzdze cinieniowych, a take ocena

obecnie funkcjonujcego w Polsce systemu dozoru technicznego. Przedstawione zostay

rwnie potencjalne zmiany systemu w obrbie istniejcych przepisw prawnych oraz

wymagajce zmian w przepisach.

Autorzy raportu maj wiadomo zoonoci i obszernoci poruszanego tematu, dlatego

prezentowany dokument powinien by traktowany jako syntetyczne omwienie tematu ze

szczeglnym naciskiem na wybrane kwestie, a nie wyczerpujce studium powicone

wszystkim aspektom systemu regulacji urzdze poddanych dozorowi technicznemu na

obszarze UE. Skupiono si gwnie na urzdzeniach podlegajcych nastpujcym regulacjom

midzynarodowym i krajowym: Dyrektywa PED 97/23/EC, Dyrektywa SPVD 2009/105/WE,

Dyrektywa 2014/29/UE, Dyrektywa 2014/68/UE, ADR 2008/68/WE, Regulamin nr 67 R

aneks 01 (LPG) EKG ONZ oraz regulamin nr 115 EKG ONZ, Ustawa z dnia 21 grudnia 2000

r. o dozorze technicznym (Dz. U. 2000 Nr 122 poz. 1321), Ustawa z dnia 28 padziernika

2002 r. o przewozie drogowym towarw niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671, z pn.

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU2012000146