EKSPERTYZA SOZOLOGICZNA

Badania zanieczyszczenia wód i gruntu nieruchomości

zlokalizowanych w rejonie ul. Grabowej oraz

ul. Starogajowej we Wrocławiu

Obszar działek numer 5, 6 obręb nr 0036, Junikowo

KLJ

08 grudnia, 2017

2

Arcadis Sp. z o.o.

Jana Długosza 60

51-162

Wrocław

Polska

+48 71 73 40 500

www.arcadis.com

Numer ref.: PL 0117.000229/9396330

Przygotowano dla:

Gminy Wrocław

pl. Nowy Targ 1-8,

50-141 Wrocław

Przygotowano przez:

Arcadis Sp. z o.o.

Ul. Wołoska 22A

02-675 Warszawa

Polska

Tel +48 22 203 20 00

Fax +48 22 203 20 01

Data:

Grudzień 08 2017

3

Kontakt

ARTUR TARAZIEWICZ Hydrogeolog nr upr. IV 0383

M +48 603 808 507

E artur.taraziewicz@arcadis.com

Arcadis Sp. z o.o.

Biuro we Wrocławiu

Jana Długosza 60

51-162

Wrocław

Polska

ANNA GRYGAR Specjalista ds. Środowiska

M +48 665 343 242

E anna.grygar@arcadis.com

Arcadis Sp. z o.o.

Biuro we Wrocławiu

Jana Długosza 60

51-162

Wrocław

Polska

4

Spis Treści 1 STRESZCZENIE 5

2 WPROWADZENIE 6

2.1 Materiały źródłowe 6

2.2 Lokalizacja 7

2.3 Morfologia, geologia i warunki hydrogeologiczne 7

2.4 Cel i zakres prac 8

3 PRACE TERENOWE 9

3.1 Prace badawcze środowiska gruntowo-wodnego 9

3.1.1 Opróbowanie gleby, ziemi oraz wód

powierzchniowych i podziemnych 10

3.2 Analizy laboratoryjne 10

4 WYNIKI PRAC BADAWCZYCH ŚRODOWISKA

GRUNTOWO-WODNEGO 11

4.1 Obserwacje wizualne i organoleptyczne 11

4.2 Wyniki analiz gleby i ziemi 11

4.3 Wyniki badań wód podziemnych 13

4.4 Wyniki badań wód powierzchniowych 14

4.5 Omówienie wyników badań 15

5 PODSUMOWANIE I WNIOSKI 18

ZAŁĄCZNIKI 1. Mapa z lokalizacją punktów poboru próbek – Rów B-9

1.1 Mapa z lokalizacją punktów pomiarowych -Rów B-9

2. Mapa z lokalizacją punktów poboru próbek – Rów Ł-20

2.1 Mapa z lokalizacją punktów pomiarowych - Rów Ł-20

3. Wycinek mapy gruntów arkusz Stabłowice

4. Karty otworów badawczych

5. Wyniki analiz laboratoryjnych gruntów

6. Wyniki analiz laboratoryjnych wód podziemnych

7. Raporty laboratoryjne

8. Akredytacja laboratorium i2 analytical

9. Dokumentacja fotograficzna

5

1 STRESZCZENIE

Na zlecenie Gminy Wrocław firma Arcadis Sp. z o.o. opracowała Ekspertyzę sozologiczną dotyczącą badania zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego dla nieruchomości położonych wzdłuż rowu melioracyjnego Ł-20, w rejonie ulicy Grabowej we Wrocławiu(działka nr 150, AM11, obręb Żerniki i działka nr 2, AM 12 obręb Żerniki ) i nieruchomości zlokalizowanej w rejonie ul. Starogajowej (działka nr 5/1, 5/2, AM 31, obręb Stabłowice -rejon zbiornika retencyjnego, działka nr 1/5, AM31, obreb Stabłowice - rów B-9 (Steblówka). Prace terenowe zostały przeprowadzone w dniach 23 listopada i 4 grudnia 2017 r. i obejmowały pobór wód z rowów, pobór wód podziemnych i pobór prób gruntu do analiz chemicznych. W sumie pobrano 2 zbiorcze reprezentatywne próbki glebowe (pobrane z obwałowań każdego z cieków) oraz 3 pojedyncze próbki gleby i ziemi. Próbki wody zostały pobrane z obu analizowanych rowów. (przed wpływem do zbiornika retencyjnego w przypadku rowu B-9 i przy ujściu rowu Ł-20 do cieku Ługowina w przypadku drugiej nieruchomości . Dodatkowo w rejonie rowu B-9 pobrano 2 próbki wody podziemnej z studni znajdujących się na terenie ogródków działkowych (Spokojna Dolina i Cicha Dolina). Próbki gruntu i wody zostały przesłane z zachowaniem odpowiednich procedur jakości i bezpieczeństwa do certyfikowanego laboratorium i2 Analytical Ltd. Sp. z o.o., w Rudzie Śląskiej. Wyniki badań laboratoryjnych porównano do obowiązujących w Polsce standardów jakości wód powierzchniowych i podziemnych oraz standardów gleby i ziemi . W analizowanych próbach gruntu i wody pobranych z obu obszarów badań stwierdzono wysokie zawartości żelaza i siarczanów i niskie pH(odczyn kwaśny).

W obu przypadkach stwierdzoną anomalię(wysokie stężenia żelaza i siarczanów) należy wiązać z naturalną koncentracją związków żelaza i siarki w tym rejonie związaną z występowaniem w podłożu gruntowym torfów i mad gliniasto-organicznych.

Podczas prac pomiarowych wykonanych w rejonie zbiornika retencyjnego i rowu B-9 (ciek Steblówka), a także w rejonie rowu melioracyjnego Ł-20 (rejon ulicy Grabowej) zaobserwowano widoczne rdzawe zabarwienie dna i koryta obu cieków a także liczne ciemno-brunatne wysięki ze skarp. W miejscach gdzie następował spadek prędkości płynącej wody lub jej stagnacja widoczne były kolorowe plamy (tzw. tęcza). Po organoleptycznym zbadaniu charakteru tych plam (nie były tłuste, brak wyczuwalnego zapachu produktów naftowych, tworzyły sztywne skorupy) obecność tych plam powiązano z działalnością bakterii żelazistych. Potwierdziły to również wykonane badania laboratoryjne. Stwierdzone występowanie rdzawo-pomarańczowego zabarwienia na ścianach i w dnie obu rowów melioracyjnych ma związek z utlenianiem się związków żelaza dwuwartościowego i trójwartościowego, przechodzenia w związki trwałe trudno rozpuszczalne tlenki i wodorotlenki żelaza -stąd charakterystyczny rdzawo-pomarańczowy osad na dnie i ściankach rowu.

Należy podkreślić, że w obu przypadkach widoczne nagromadzenie trudno rozpuszczalnych związków żelaza nie wpływa znacząco na stan jakości środowiska gruntowo-wodnego i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi.

Stwierdzone niskie pH (2,6-3,0)gruntu występującego w przypowierzchniowej warstwie obu badanych rowach melioracyjnych i ich silne zasolenie wpływa negatywnie na wegetację roślin. W celu zmniejszeniu erozji skarp i ograniczeniu wymywania związków żelaza i siarki (głównie siarczanów ) ze ścian obu rowów należy uszczelnić ich ściany Uszczelnienie ścian rowów ograniczy negatywne oddziaływanie zasolonych i kwaśnych wód podziemnych, co pozwoli na zadarnienie skarp.

6

2 WPROWADZENIE

Niniejsza Ekspertyza został opracowana przez Arcadis Sp. z o.o. na zlecenie Gminy

Wrocław dla nieruchomości położonych wzdłuż rowu melioracyjnego Ł-20, w rejonie

ulicy Grabowej we Wrocławiu (działka nr 150, AM11, obręb Żerniki i działka nr 2, AM

12 obręb Żerniki ) i nieruchomości zlokalizowanej w rejonie ul. Starogajowej (działka

nr 5/1, 5/2, AM 31, obręb Stabłowice -rejon zbiornika retencyjnego, działka nr 1/5,

AM31, obreb Stabłowice -rów B-9 (Steblówka). Lokalizację obu nieruchomości terenu

badań przedstawiono na Załączniku 1.

Opracowanie zostało wykonane na podstawie umowy nr WSR/GW/2017 z dnia

10.11.2017, zawartej pomiędzy firmą Arcadis Sp. z o.o., ul Wołoska 22A, 02-675

Warszawa a Gminą Wrocław, 50-141 Wrocław, pl. Nowy Targ 1-8.

Niniejszy raport zawiera podsumowanie wyników prac przeprowadzonych w dniu 23

listopada i 4 grudnia 2017 r. Rozdział 2 Ekspertyzy zawiera podsumowanie prac

przeprowadzonych w ramach prac terenowych. W rozdziale 3 przedstawiono wyniki

wykonanych badań próbek gleby, ziemi, wód powierzchniowych i wód podziemnych

oraz obserwacji terenowych

2.1 Materiały źródłowe

1) Mapa topograficzna w skali 1:10 000;

2) Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń

wód podziemnych i metod ich oznaczania, Inspekcja ochrony Środowiska,

Warszawa 2013 r.

3) Hydrogeochemia strefy Aktywnej Wymiany wód podziemnych. Aleksandra

Macioszczyk, Dariusz Dobrzyński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2002 r.

4) Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, Instytut Medycyny Pracy i

Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec, dr inż. Ewa Smolik

5) „Zmiany zawartości wybranych WWA w glebach płowych Magdalena

Banach-Szott, Bożena Dębska i Grzegorz Mroziński DOI:

10.2429/proc.2012.6(1)023

6) Właściwości chemiczne gleb. Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu,

Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska; dr inż. Przemysław Woźniczka

7) Atlas geochemiczny 1:2 500 000. Józef Lis, Anna Pasieczna, PIG, Warszwa

1995 r

8) Biogeochemia Pierwiastków Śladowych. Alina Kabata-Pendias, Henryk

Pendias, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999

9) Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych. Anna Karczewska,

UWP Wrocław 2012

10) Degradacja i Ochrona Wód. Wojciech Chełmicki, Uniwersytet Jagielloński

Instytut Geografii, Kraków 1997

Strony internetowe:

http://geoserwis.gdos.gov.pl/,

http://www.geoportal.gov.pl/,

http://www.google.pl/intl/pl/earth/,

.

7

2.2 Lokalizacja

Rejon ulicy Starogajowej

Przedmiotowy teren obejmuje działki nr 5/1, 5/2, AM 31, obręb Stabłowice - rejon

zbiornika retencyjnego i działkę nr 1/5, AM31, obreb Stabłowice - rów B-9

(Steblówka). Teren badań zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części miasta

na osiedlu Stabłowice, w rejonie zbiornika retencyjnego zlokalizowanego przy ulicy

Starogajowej Od północy teren sąsiaduje z ogródkami działkowymi „Cicha Dolina” i

„Spokojna Dolina”. Od południa z osiedlem domków jednorodzinnych. Wschodnią

granicę terenu badań stanowi ulica Piechowicka, a zachodnią ul. Starogajowa.

Lokalizację nieruchomości przedstawiono na Załączniku 1 i 1.1.

Rejon ulicy Grabowej

Tern którym została objęta ekspertyza położony jest w południowo zachodniej części

Wrocławia, na osiedlu Nowe Żerniki, w rejonie ulicy Grabowej i Końskiej (działka nr

150, AM11, obręb Żerniki i działka nr 2, AM 12 obręb Żerniki ) Od północy teren

badań graniczy z ulicą Kosmonautów, od południa z nieużytkami zielonymi.

Wschodnią granicę stanowi ulica Grabowa a zachodnią ciek Ługowina. Lokalizację

nieruchomości przedstawiono na Załączniku 2 i 2.

2.3 Morfologia, geologia i warunki hydrogeologiczne

Według podziału fizjograficznego Polski przedmiotowy obszar zaliczamy do

mezoregionu Pradoliny Wrocławskiej (318.52), który wchodzi w skład makroregionu

Niziny Śląskiej (318.5). Pod względem morfologicznym należy do Równiny

Wrocławskiej. Pod względem hydrograficznym obszar dokumentowanych robót

położony jest w dorzeczu Odry, w zlewni rzeki Ługowiny.

Pod względem geologicznym rejon badań należy do Monokliny Przedsudeckiej. Na

staro paleozoicznym podłożu zalegają osady permskie i triasowe. Pokrywają je osady

kenozoiczne, w skład których wchodzą formacje trzeciorzędowe (w głównej mierze iły

jeziorne, zaliczane do serii poznańskiej) oraz formacje czwartorzędowe

(plejstoceńskie utwory morenowe, fluwio-glacjalne i fluwialne).

W rejonie ulicy Starogajowej podłoże gruntowe zostało szczegółowo rozpoznane

podczas przebudowy rowu B9 i budowy zbiornika retencyjnego. Osady

czwartorzędowe, związane z holoceńską akumulacją rzeczną. Wykształcone są jako

piaski różnoziarniste oraz pospółki i żwiry, okryte warstwą mad gliniasto-organicznych

sięgających do głębokości 0,8-4,30 m p.p.t. Seria czwartorzędowa zalega na podłożu

trzeciorzędowych mioceńskich iłów serii poznańskiej. Bezpośrednio od powierzchni w

miejscach nieprzekształconych antropogenicznie występuje 0,3-0,6 m warstwa gleby

z torfem.

W rejonie ulicy Grabowej szczegółową budowę geologiczną przeanalizowano na

podstawie dostępnych materiałów archiwalnych (Atlas Geol-Inż. Aglomeracji

Wrocławskiej). Na podstawie przeanalizowanych materiałów archiwalnych

stwierdzono tutaj występowanie od powierzchni warstwy gleby miąższości około 0,5

m, poniżej zalegają namuły gliniaste z wkładkami torfu brunatnego miąższości 0,5-1,0

m. Szczegółową budowę geologiczną przedstawiono na zał. 3 i 4.

8

2.4 Cel i zakres prac

Celem przeprowadzonych prac było wykonanie badań zanieczyszczenia wód w

rowach, wód podziemnych i gruntu nieruchomości usytuowanych w rejonie ul.

Grabowej -rów Ł-20 i ul. Satarogajowej (rejon zbiornika retencyjnego i rowu B-9) we

Wrocławiu .

Zakres prac przeprowadzonych przez Arcadis obejmował:

• Kwerendę dostępnych materiałów archiwalnych,

• Wyznaczenie punktów poboru prób gruntu, wód w rowach i

wody podziemnej,

• Akredytowany pobór prób gruntu i wody do badań

laboratoryjnych,

• Wykonanie badań laboratoryjnych,

• Porównanie otrzymanych wyników analiz laboratoryjnych z

dopuszczalnymi zawartościami określonymi w

obowiązujących przepisach (Rozporządzeniu Ministra

środowiska z dnia 21 lipca 2016 r., w sprawie sposobu

klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych

oraz środowiskowych norm jakości dla substancji

priorytetowych. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia

1 września 2016r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny

zanieczyszczenia powierzchni ziemi,

• Opracowanie sprawozdania z wykonanych prac wraz z

analizą zagrożeń wynikającą ze stwierdzonym

zanieczyszczeniem lub jego brakiem oraz propozycją

działań naprawczych dla obu lokalizacji,

9

3 PRACE TERENOWE

W tym rozdziale udokumentowano zakres prac i procedury zastosowane podczas

realizacji prac badawczych.

3.1 Prace badawcze środowiska gruntowo-wodnego

Prace terenowe zostały przeprowadzone w dniach 23 listopada i 4 grudnia 2017 r. i

obejmowały:

Rejon ulicy Grabowej- Rów melioracyjny Ł-20

• Pobór wody z rowu płynącego od strony Grabowej/Konińskiej przed ujściem

do Ługowiny,

• Wykonanie pomiarów polowych wody w zakresie pH i przewodności

elektrolitycznej właściwej,

• Pobór 2 prób grunty (z warstwy przypowierzchniowej 0-0,25 m i poniżej 0,5

m) w obrębie obwałowań rowu i jednej próbie gruntu z głębokości 1,0-1,2 m

poza obwałowaniami rowu,

• Wykonanie badań laboratoryjnych wódy w zakresie: Półlotne związki

organiczne (SVOC) TIC - przeszukanie biblioteki, Lotne związki organiczne

(VOC) TIC - przeszukanie biblioteki, metale ciężkie (arsen, bar, kadm, chrom,

kobalt, miedź, ołów, rtęć, molibden, nikiel, cyna, cynk, żelazo, mangan),

siarczki, siarczany jako SO4, siarka -całkowita, fosfor ogólny, analiza

chromatograficzna GC/MS

• Analizy gruntu w zakresie : Półlotne związki organiczne (SVOC), Lotne

związki organiczne (VOC), metale ciężkie(arsen, bar, kadm, chrom, kobalt,

miedź, ołów, rtęć, molibden, nikiel, cyna, cynk, żelazo i mangan), WWA

substancje ropopochodne, BETX .

Lokalizację punktów poboru prób wody i prób gruntu oraz miejsc, gdzie wykonano

polowe pomiary pH i przewodności elektrolitycznej przedstawiono odpowiednio

na zał. 2 i zał. 2.1.

Rejon ul. Starogajowej

• Pobór wody z rowu B-9 (Steblówka) wpływającego do zbiornika

retencyjnego,

• Pobór wody podziemnej ze studni znajdującej się na terenie ogródków

działkowych( ROD „Spokojna Dolina” i „Cicha Dolina”) – po jednej próbie z

każdej lokalizacji,

• Wykonanie badań laboratoryjnych wody w rowie i wód podziemnych w

zakresie: Półlotne związki organiczne (SVOC) TIC - przeszukanie biblioteki,

Lotne związki organiczne (VOC) TIC - przeszukanie biblioteki, metale

ciężkie(arsen, bar, kadm, chrom, kobalt, miedź, ołów, rtęć, molibden, nikiel,

cyna, cynk, żelazo i mangan) siarczki, siarczany jako SO4, siarka -całkowita,

fosfor ogólny, analiza chromatograficzna GC/MS,

• Analizy gruntu w zakresie : Półlotne związki organiczne (SVOC), Lotne

związki organiczne (VOC), metale ciężkie(arsen, bar, kadm, chrom, kobalt,

miedź, ołów, rtęć, molibden, nikiel, cyna, cynk, żelazo i mangan) WWA

substancje ropopochodne (benzyny i olej mineralny),

Lokalizację punktów poboru prób wody i prób gruntu oraz miejsc, gdzie wykonano

polowe pomiary pH i przewodności elektrolitycznej przedstawiono odpowiednio

na zał. 1 i zał. 1.1.

10

3.1.1 Opróbowanie gleby, ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych

W trakcie prac, certyfikowany próbkobiorca pobierał zbiorcze próbki gleby i ziemi do

analiz laboratoryjnych z przedziału głębokości: 0,0-0,25 m p.p.t. i pojedyncze próby z

głębokości 0,5-1,2 m p.p.t. W celu pobrania zbiorczych próbek powierzchniowych

gleby (0,0–0,25 m p.p.t.). każda próbka zbiorcza została uzyskana z 15 pojedynczych

próbek pobranych z obwałowań obu cieków. Dodatkowo w rejonie ulicy Grabowej

pobrano do analizy 1 próbkę gruntu z głębokości 1,0-1,2 m p.p.t.

W sumie pobrano 2 zbiorcze reprezentatywne próbki glebowe (pobrane z obwałowań

każdego z cieków) oraz 3 pojedynczych próbki gleby i ziemi. Próbki zostały

umieszczone w 60 ml szklanych pojemnikach, odpowiednio oznaczone i

przetransportowane do laboratorium analitycznego.

Próbki wody zostały pobrane z obu analizowanych rowów (przed wpływem do

zbiornika retencyjnego w przypadku rowu B-9 i przy ujściu rowu Ł-20 do cieku

Ługowina w przypadku drugiej nieruchomości. Dodatkowo w rejonie rowu B-9

pobrano 2 próbki wody podziemnej z studni znajdujących się na terenie ogródków

działkowych (Spokojna Dolina i Cicha Dolina).

3.2 Analizy laboratoryjne

Zakres badań laboratoryjnych próbek gleby i ziemi został określony przy

uwzględnieniu informacji archiwalnych i rezultatów przeprowadzonej wizji lokalnej.

Analizy laboratoryjne gruntu i ziemi obejmowały: półlotne związki organiczne (SVOC),

Lotne związki organiczne (VOC), metale ciężkie(arsen, bar, kadm, chrom, kobalt,

miedź, ołów, rtęć, molibden, nikiel, cyna, cynk, żelazo i mangan) WWA substancje

ropopochodne (benzyny i olej mineralny).

Zakres analiz wód z rowów i wód podziemnych obejmował: substancje ropopochodne,

półlotne związki organiczne (SVOC) TIC - przeszukanie biblioteki, Lotne związki

organiczne (VOC) TIC - przeszukanie biblioteki, metale ciężkie(arsen, bar, kadm,

chrom, kobalt, miedź, ołów, rtęć, molibden, nikiel, cyna, cynk, żelazo i mangan)

siarczki, siarczany jako SO4, siarka -całkowita, fosfor ogólny.

Próbki gruntu zostały przesłane z zachowaniem odpowiednich procedur

bezpieczeństwa do certyfikowanego laboratorium i2 Analytical Ltd. Sp. z o.o., w

Rudzie Śląskiej. Wszystkie próbki umieszczono w specjalnych chłodzonych

pojemnikach i dostarczono dedykowanym kurierem. Zestawienie zastosowanych

metod analiz laboratoryjnych przedstawiono w raporcie laboratoryjnym (zał. nr 7).

11

4 WYNIKI PRAC BADAWCZYCH ŚRODOWISKA GRUNTOWO-WODNEGO

4.1 Obserwacje wizualne i organoleptyczne

Rejon ulicy Starogajowej

Podczas prac pomiarowych wykonanych w rejonie zbiornika retencyjnego i rowu B-9

(Steblówka) zaobserwowano widoczne rdzawe zabarwienie dna i ścian rowu, a także

liczne ciemno-brunatne wysięki ze skarp. W miejscach gdzie następował spadek

prędkości płynącej wody lub jej stagnacja, na powierzchni wody widoczne były

kolorowe plamy (tzw. tęcza). Plamy te są charakterystyczne dla substancji

ropopochodnych zalegających na powierzchni wody. Jednak w tym przypadku po

organoleptycznym zbadaniu charakteru tych plam (nie były tłuste, brak wyczuwalnego

zapachu produktów naftowych, tworzyły sztywne skorupy) obecność tych plam należy

wiązać z działalnością bakterii żelazistych. Ponadto podczas prowadzonych pomiarów

i badań terenowych na znacznych odcinakach skarp rowu zaobserwowano całkowity

brak roślinności i liczne rozmycia skarp(erozję skarp poprzez wymywanie). Podczas

pobierania prób gruntu do analiz stwierdzono obecność charakterystycznego

metalicznego zapachu.

Rejon ulicy Grabowej - rów melioracyjny Ł-20

Podczas prac terenowych na rowie Ł-20, zlokalizowanym w rejonie ulicy Grabowej,

podobnie jak w przypadku rowu B-9 stwierdzono obecność pomarańczowo-rdzawego

osadu na dnie i skarpach badanego rowu. Zaobserwowano również tutaj obecność

kolorowych plam (tęcze). Organoleptycznie zbadano charakter tych plam i podobnie

jak w przypadku opisanym powyżej, ich powstanie powiązano z obecnością w

środowisku gruntowo-wodnym bakterii żelazistych.

Dokumentację fotograficzną obu przebadanych obszarów przedstawiono na zał. nr 9

4.2 Wyniki analiz gleby i ziemi

Prace badawcze przeprowadzono zgodnie z wymogami Rozporządzenia Ministra

Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny

zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 r. poz.1395).

W/w Rozporządzenie różnicuje dopuszczalne zawartości substancji powodujących

ryzyko w gruntach w zależności od sposobu użytkowania terenu, zgodnie z jego

przeznaczeniem wskazanym w Miejscowym Planie Zagospodarowania

Przestrzennego (MPZP) lub, w przypadku jego braku, zgodnie z ewidencją gruntów i

budynków oraz wprowadza podział terenów na grupy oznaczone symbolami I, II, III i

IV.

W obu lokalizacjach przedmiotowy teren nie został dotychczas objęty miejscowym

planem zagospodarowania przestrzennego. Ze względu na bliskość obu

nieruchomości z terenami zabudowy mieszkaniowej oba obszary badań w myśl

Rozporządzenia, zaliczono do grupy I gruntów .

Poniżej przedstawiono omówienie wyników analitycznych pobranych próbek gleby

i ziemi, wraz z porównaniem z wartościami dopuszczalnymi dla Grupy gruntów I.

12

Rów B-9 Rejon ulicy Starogajowej

Próbki gruntu: OP1/1 OP1/2 i OP1 duplikat

W próbkach zbiorczych pobranych ze strefy 0,0–0,25 m p.p.t. obejmujących tereny

biologicznie czynne zidentyfikowano przekroczenia dopuszczalnych zawartości dla

jednej substancji, w odniesieniu do norm dla grupy I gruntów:

- Próbka zbiorcza OP1

• 1,2 dichloroetan 45 μg/kg (wartość dopuszczalna 10 μg/kg)

Pozostałe badane substancje nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości

zgodnie z wyżej wymienionym Rozporządzeniem.

Należy podkreślić, że w analizowanej próbce gruntu (OP1 duplikat) stwierdzono

wysoką zawartość: żelaza 87100 mg/kg i siarczanów 12 000 mg/kg. Próba ta też

charakteryzowała się niską wartością pH 2,6 i dość wysoką przewodnością

elektrolityczną 3400 μS/cm.

W próbce gruntu OP1/2 pobranej z głębokości poniżej 0,25 m p.p.t. nie stwierdzono

żadnych przekroczeń dopuszczalnych norm w odniesieniu do Rozporządzenia (Dz.U.

2016 r. poz.1395).

W próbie tej również zaobserwowano stosunkowo wysokie zawartości żelaza 9 400

mg/kg, siarczanów 6 600mg/kg i niską wartość pH 2,8.

Rejon ulicy Grabowej -rów melioracyjny Ł-20

Próbki gruntu: O2/1, O2/2 i O3

W próbce zbiorczej pobranej ze skarp rowu ze strefy 0,0–0,25 m p.p.t. obejmujących

tereny biologicznie czynne zidentyfikowano przekroczenia dopuszczalnych zawartości

dla następujących substancji, w odniesieniu do norm dla grupy I gruntów:

- Próbka zbiorcza O2/1

- Przekroczenia pojedynczych związków WWA

• Antracen 2,5 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,2 mg/kg)

• Chryzen 11,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,2 mg/kg)

• Benzo(a)antracen 13,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Dibenz(a,h)antracen 0,17 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Benzo(a)piren 12 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Benzo(b)fluoranten 15,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Benzo(k)fluoranten 5,4 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,2 mg/kg)

• Benzo(ghi)perylen 9,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Dibenzo(a,h)antracen 1,4 mg/kg(wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Indeno(1,2,3-cd)piren 0,713 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

- Przekroczenia pojedynczych związków ropopochodnych

• olej mineralny C12-C-35 480 mg/kg (wartość dopuszczalna 30 mg/kg)

Pozostałe badane substancje nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości

odnośnie do zapisów Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu

prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 r. poz.1395).

Należy podkreślić, że w analizowanej próbce gruntu (O2/1) stwierdzono wysoką

zawartość: żelaza 57000 mg/kg i siarczanów 23 000 mg/kg. Próba ta też

charakteryzowała się niską wartością pH 3,0 i dość wysoką przewodnością

elektrolityczną 1300 μS/cm .

13

W próbce gruntu O2/2 pobranej z głębokości poniżej 0,25 m p.p.t. nie stwierdzono

żadnych przekroczeń dopuszczalnych zawartości substancji w odniesieniu do

Rozporządzenia (Dz.U. 2016 r. poz.1395).

W próbie tej dalej obserwuje się wysoką zawartości żelaza 46 900 mg/kg, siarczanów

13 000mg/kg, niską wartość pH 3 ,0.

Również w próbce gruntu O3 pobranej z głębokości 1,0-1,3 m p.p.t., oddalonej około

10 od prawego brzegu rowu nie stwierdzono żadnych przekroczeń dopuszczalnych

zawartości substancji w odniesieniu do Rozporzędzenia (Dz.U. 2016 r. poz.1395).

W próbie tej dalej obserwuje się wysoką zawartości żelaza 36 000 mg/kg i

podwyższone zawartości siarczanów 7 100 mg/kg orazniską wartość pH 4 ,0.

4.3 Wyniki badań wód podziemnych

Klasyfikacji wód podziemnych dokonano zgodnie z Rozporządzeniem Ministra

Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu

jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. poz. 85). Klasyfikacja obejmuje 5 klas

jakości wód podziemnych określonych w następujący sposób:

Klasy I, II, III reprezentują dobry stan wód podziemnych, a klasy IV i V wskazują na

słaby stan wód podziemnych. Powyższa klasyfikacja opiera się na obecności

zanieczyszczeń antropogenicznych, a także obejmuje zanieczyszczenia występujące

naturalnie.

Powyższe klasy jakości wód podziemnych zostały ustalone dla jednolitych części wód

podziemnych, których jakość obserwowano na podstawie wyników monitorowania

sieci otworów zlokalizowanych równomiernie na terenie obejmującym daną jednolitą

część wód podziemnych.

Standardy parametrów fizykochemicznych dla III klasy jakości wód zawarte w

Rozporządzeniu zostały wykorzystane jako wartości referencyjne dla oceny jakości

wód podziemnych.

Podczas prac terenowych pobrano próby wody podziemnej ze studni znajdujących się

na terenie ogródków działkowych w sąsiedztwie rowu B-9 (Steblówka). Lokalizację

studni przedstawiono na zał. nr 1.

Na podstawie wykonanych analiz stwierdzono przekroczenie wartości referencyjnych

stężeń dla III klasy jakości wód podziemnych dla siarczanów 1 810 000 μg/l i 1 510

000 μg/l, odpowiednio w próbie wody pobranej ze studni ST1 i ST2 (V klasa jakości

wód).

W próbach wody pobranych ze studni ST1 i ST2 zaobserwowano również wysokie

zawartości żelaza (odpowiednio 440 mg/l i 160 mg/l) - V klasa jakości wód

podziemnych. Woda też charakteryzowała się bardzo dużą ilością manganu

odpowiednio 2500 mg/l w próbie wody pobranej ze studni ST1 i 3000 mg/l w próbie

wody ze studni ST2. W próbie wody pobranej ze studni ST1 stwierdzono również

wysoką zawartość niklu - 0,18 mg/l - V klasa jakości wód podziemnych. Pozostałe

zbadane parametry kształtowały się na poziomie limitu detekcji, bądź w bardzo

niskich stężeniach, które zaklasyfikowano do I, II i III klasy jakości wód podziemnych.

14

4.4 Wyniki badań wód powierzchniowych

Klasyfikacji wód z rowów dokonano w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska

w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz

środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.poz. 21 lipca 2016

poz.1187). Klasyfikacja obejmuje 5 klas jakości wód powierzchniowych określonych w

następujący sposób:

Klasy I, II, III reprezentują odpowiednio bardzo dobry, dobry i umiarkowany stan

ekologiczny wód powierzchniowych, a klasy IV i V wskazują na słaby i zły stan

ekologiczny.

Powyższe klasy jakości wód powierzchniowych zostały ustalone dla jednolitych

części wód powierzchniowych, których jakość obserwowano na podstawie wyników

monitoringu w reprezentatywnych punktach pomiarowo-kontrolnych. W niniejszym

opracowaniu na badanych ciekach nie było takich punktów pomiarowych i dlatego

uzyskane dane zaklasyfikowano do danej kategorii wód jedynie w celu zobrazowania

stanu ekologicznego danego cieku.

Wyniki analiz pobranych wód pozwalają zaklasyfikować badane wody w rowach do I

klasy jakości wód w odniesieniu do zawartość metali ciężkich (bar, kadm, kobalt,

chrom, miedź, molibden i cynk), fosforu i oleju mineralnego (frakcji C12-C35 ). W

badanych próbach wody zanotowano wysoki stężenia siarczanów SO4 odpowiednio

541 000 μg/l w próbie wody pobranej z rowu B-9 i 755 000 μg/l w próbie wody z rowu

melioracyjnego Ł-20. Próby te też charakteryzowały się stosunkowo wysokim

przewodnictwem elektrolitycznym 1600 μS/cm - Rów B-9 i 980 μS/cm - rów Ł-20.

Obie zmierzone wartości były znacznie wyższe od wartości granicznych dla I i II klasy

jakości fizykochemicznych wód.

Podczas prac terenowych były prowadzone na obu badanych rowach polowe pomiary

przewodnictwa elektrolitycznego i pH.

Na rowie B-9 i zbiorniku retencyjnym wykonano 22 pomiary. W wyniku uzyskanych

danych stwierdzono dużą zmienność przewodnictwa elektrolitycznego i pH.

Najniższą wartość przewodnictwa elektrolitycznego zmierzono w punkcie

pomiarowym 1 (0,27 mS/cm) a najwyższa zmierzone wartość uzyskano w punktach

pomiarowych 20 (3,09 mS/cm), 4 (2,84 mS/cm) i 5 (2,83 mS/cm). Wartości pH

kształtowały się od 3,96 ( punkt pomiarowy 5) do 8,37 (punkt pomiarowy1). W

pozostałych punktach pomiarowych wartości pH kształtowały się na poziomie 5,5 –

6,30.

Pomiary wykonane w rejonie rowu Ł-20 i rowu B-9 również wykazały dużą rozpiętość

badanych parametrów. Najwyższą zmierzoną wartość przewodnictwa

elektrolitycznego zaobserwowano w punkcie pomiarowym 27 i 26 (3,63 i 3,01mS/cm),

a najniższą w punkcie pomiarowym 23 ( 0,76mS/cm). Wartości pH były dość niskie i

kształtowały się od 2,47 (punkt pomiarowy 25) do 6,66 (punkt pomiarowy 28).

Wyniki wykonanych pomiarów przedstawiono w tabeli poniżej. Lokalizację punktów

pomiarowych zamieszczono na zał. nr 1.1 i 2.1.

15

4.5 Omówienie wyników badań

Rów B-9 Rejon ulicy Starogajowej

Na omawianym terenie nie stwierdzono żadnych, znaczących przekroczeń

zawartości substancji zanieczyszczających w odniesieniu do Rozporządzenia (Dz.U.

2016 r. poz.1395). Wyjątek stanowi jedynie stwierdzone zanieczyszczenie 1,2

dichloroetanem - 45 μg/kg przekraczające dopuszczalne normy dla gruntów z grupy I.

Należy zaznaczyć, że w badanej uśrednionej próbce gruntu nie stwierdzono

przekroczeń zawartości innych pojedynczych związków WWA. W analizowanych

próbach gruntu stwierdzono stosunkowo wysoki zawartości żelaza 87100 mg/kg i

siarczanów 12 000 mg/kg. Próba ta też charakteryzowała się niską wartością pH 2,6 i

dość wysoką przewodnością elektrolityczną 3400 μS/cm . Stwierdzoną anomalię

należy wiązać z naturalną koncentracją związków żelaza i siarki w tym rejonie

związaną z występowaniem w podłożu gruntowym torfów i mad gliniasto-

organicznych. Wysokie stężenia żelaza i siarczanów zaobserwowano również

próbkach wody podziemnej pobranej ze studni znajdujących się na terenie ogródków

działkowych sąsiadującymi z rowem B-9. Na zwiększoną koncentrację związków

żelaza i siarczanów ma wpływ stosunkowo niskie pH zmierzone w próbach wody

pobranych z obu studni ST2 i ST1 (odpowiednio 3,6 i 4,1). Przy tak niskim odczynie

następuje uwalnianie i rozpuszczanie związków żelaza. Stwierdzona kwasowość wód

podziemnych ma związek z tworzeniem się naturalnych kwasów humusowych

związanych z występowaniem licznej materii organicznej i torfów. Bardzo wysoka

X Y

1 366746,24 352981,10 8,37 0,27

2 366711,32 352988,50 6,22 2,34

3 366690,94 353012,58 4,56 2,73

4 366692,00 353054,92 4,30 2,84

5 366692,79 353108,36 3,96 2,83

6 366724,28 353119,21 5,40 2,05

7 366730,37 353062,06 4,98 2,47

8 366727,98 353015,49 5,04 2,34

9 366733,81 353134,03 5,58 2,01

10 366725,07 353191,44 5,88 2,00

11 366709,99 353245,94 5,93 1,94

12 366685,39 353311,03 6,22 1,35 obok pierwszej studzienki

13 366674,01 353333,79 6,19 1,83

14 366651,52 353370,56 6,41 1,80 obok drugiej studzienki

15 366644,91 353383,00 6,20 2,00

16 366636,44 353377,18 6,35 2,72

17 366616,07 353426,39 6,10 1,99

18 366593,31 353479,84 5,93 2,29

19 366585,00 353515,56 6,35 1,71 obok trzeciej studzienki

20 366581,79 353534,93 4,45 3,09 obok rury PCV

21 366570,03 353581,70 5,54 1,11

22 366562,09 353620,60 6,14 1,10

23 365595,57 354593,34 4,60 0,76

24 365626,92 354561,98 3,17 1,65

25 365649,81 354526,40 2,47 2,59

26 365670,05 354495,18 2,50 3,01

27 365696,11 354456,02 2,82 3,63

28 365617,00 354379,42 6,55 0,85

29 365637,24 354399,27 6,29 0,88

30 365672,29 354416,60 5,90 0,92

31 365694,78 354442,26 5,07 1,05

32 365707,09 354458,27 6,36 1,24

33 365731,56 354471,89 6,42 1,09

34 365727,59 354483,01 3,65 2,40

35 365718,07 354524,55 3,43 1,84

36 365712,64 354559,47 3,67 1,74

37 365703,65 354598,10 4,14 1,83

RejonNumer

pomiaruUwagi

Rów

Ł-2

0 r

ejo

n G

rabow

ej

Rów

B-9

rejo

n S

taro

gajo

wej

Współrzędne

(układ 1992)

Przewodność

elektryczna

właściwa [mS/cm]

Odczyn

[pH]

16

zawartość siarczanów (anion SO4) stwierdzona w obu próbach wody podziemnej ze

studni ST-1 i ST-2 stanowi rezultat utleniania organicznej siarki zawartej w glebie i

migracji z gruntu do wody podziemnej.

Badana woda z rowu w porównaniu do wody podziemnej wykazywała znacznie

mniejsze ilości żelaza, siarczanów (SO4) i mniejsze wartości przewodnictwa

elektrolitycznego w stosunku do wartości zmierzonych w wodzie podziemnej. Ma to

związek z utlenianiem się związków żelaza dwuwartościowego i przechodzenia w

związki trwałe żelaza trójwartościowego. Rezultatem tych procesów jest wytrącenie

się z wody trudno rozpuszczalnych tlenków i wodorotlenków żelaza-stąd

charakterystyczny rdzawo-pomarańczowy osad na dnie i ściankach rowu i obecność

bakterii żelazistych. Dlatego należy jasno stwierdzić, że woda płynąca tym rowem ma

naturalny charakter i nie może negatywnie wpływać na jakość wód podziemnych

występujących na sąsiednich ogródkach działkowych. Rów ten ma charakter

drenujący a nie zasilający.

Rejon ulicy Grabowej - rów melioracyjny Ł-20

Na omawianym terenie w próbce zbiorczej pobranej ze skarp rowu ze strefy

0,0–0,25 m p.p.t. obejmujących tereny biologicznie czynne zidentyfikowano

przekroczenia dopuszczalnych zawartości związkami WWA:

• Antracen 2,5 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,2 mg/kg)

• Chryzen 11,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,2 mg/kg)

• Benzo(a)antracen 13,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Dibenz(a,h)antracen 0,17 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Benzo(a)piren 12 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Benzo(b)fluoranten 15,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Benzo(k)fluoranten 5,4 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,2 mg/kg)

• Benzo(ghi)perylen 9,0 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Dibenzo(a,h)antracen 1,4 mg/kg(wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

• Indeno(1,2,3-cd)piren 0,713 mg/kg (wartość dopuszczalna 0,1 mg/kg)

Stwierdzono również przekroczenia pojedynczych związków ropopochodnych olej

mineralny C12-C35 480 mg/kg (wartość dopuszczalna 30 mg/kg).

Obecność substancji zanieczyszczających tylko w przypowierzchniowej warstwie

glebowej, bez oznak zanieczyszczenia w głębszych partiach gruntu, ich rozkład oraz

wielkość stężeń nie wskazują na możliwości wstąpienia w przeszłości poważnych

awarii lub innych zdarzeń skutkujących wyciekiem substancji chemicznych do gruntu.

Za przyczyny powstania zanieczyszczenia należy uznać wieloletnią ekspozycję gleby

na depozycję pyłów atmosferycznych zawierających cząsteczki WWA, np.

pochodzące ze spalania paliw kopalnych (kotłownie, pojazdy mechaniczne itp.) lub

wtórne zanieczyszczenie podczas prac związanych z przebudową tego rowu np.

niewielkiej skali wycieki paliwa (olej napędowy) z maszyn lub samochodów. Może

mieć to również związek z wykorzystaniem przy formowaniu skarp materiału

antropogenicznego zawierającego wyżej wymienione związki.

Pozostałe badane w gruncie substancje nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych

wartości zgodnie z Rozporządzeniem (Dz.U. 2016 r. poz.1395).

Na obszarze tym podobnie jak w rejonie rowu B-9 stwierdzono wysokie zawartości

żelaza 57000 mg/kg i siarczanów 23 000 mg/kg (O2/1). Próba ta też

charakteryzowała się niską wartością pH 3,0 i dość wysoką przewodnością

elektrolityczną 1300 μS/cm.

17

Na obszarze tym podobnie jak w sytuacji opisanej powyżej wysokie zawartości

żelaza, siarczanów i niskie pH należy wiązać z czynnikami naturalnymi

(występowanie w podłożu torfów i mad rzecznych wzbogaconych w substancje

organiczne). Schemat wypłukiwania , utleniania związków żelaza i siarki jest taki sam

jak opisany w przypadku Rowu B-9. Dlatego tutaj również występuje

charakterystyczne dla żelaza trójwartościowego rdzawo-pomarańczowe zabarwienie

dna i koryta rowu.

Należy podkreślić, że w obu przypadkach widoczne nagromadzenie trudno

rozpuszczalnych związków żelaza nie ma znaczącego wpływu na stan jakości

środowiska gruntowo-wodnego i zdrowie ludzi.

18

5 PODSUMOWANIE I WNIOSKI

1. Ekspertyza została opracowana przez Arcadis Sp. z o.o. ul. Wołoska 22A, 02-

675 Warszawa, Biuro we Wrocławiu ul. Długosza 60, 51-162 Wrocław na

podstawie umowy nr WSR/GW/2017 z dnia 10.11.2017, zawartą z Gminą

Wrocław, 50-141 Wrocław, pl. Nowy Targ 1-8.

2. Przeprowadzone prace miały na celu wykonanie badań zanieczyszczenia wód

w rowach, wód podziemnych i gruntu, nieruchomości usytuowanych w rejonie

ul. Grabowej - rów Ł-20 i ul. Satarogajowej (rejon zbiornika retencyjnego i

rowu B-9) we Wrocławiu.

3. Podczas prac pomiarowych wykonanych w rejonie zbiornika retencyjnego i

rowu B-9 (Steblówka), a także w rejonie rowu melioracyjnego Ł-20 (rejon ulicy

Grabowej) zaobserwowano rdzawe zabarwienie dna i koryta obu cieków, a

także liczne ciemno-brunatne wysięki ze skarp. W miejscach gdzie

następował spadek prędkości płynącej wody lub jej stagnacja widoczne były

kolorowe plamy (tzw. tęcza). Po organoleptycznym zbadaniu charakteru tych

plam (nie były tłuste, brak wyczuwalnego zapachu produktów naftowych,

tworzyły sztywne skorupy) obecność tych plam powiązano z działalnością

bakterii żelazistych.

4. Występowanie rdzawo-pomarańczowego zabarwienia na ścianach i w dnie

obu rowów melioracyjnych ma to związek z utlenianiem się związków żelaza

dwuwartościowego i trójwartościowego przechodzenia w związki trwałe

trudno rozpuszczalne tlenki i wodorotlenki żelaza - stąd charakterystyczny

rdzawo-pomarańczowy osad na dnie i ściankach rowu.

5. Ponadto podczas prowadzonych pomiarów na znacznych odcinakach skarp

rowu B-9 zaobserwowano całkowity brak roślinności i liczne rozmycia

skarp(erozję skarp).

6. Podczas pobierania prób gruntu do analiz stwierdzono obecność

charakterystycznego metalicznego zapachu tego gruntu. 7. Prace badawcze przeprowadzono zgodnie z wymogami Rozporządzenia

Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu

prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 r.

poz.1395).

8. Na podstawie przeprowadzonych badań laboratoryjnych w próbach gruntu

pobranych ze ścian rowu B-9 (rejon ulicy Starogajowej) zidentyfikowano

jedynie przekroczenia dopuszczalnych zawartości dla jednej substancji (1,2

dichloroetan 45 μg/kg ) w odniesieniu do norm dla grupy I gruntów.

9. Pozostałe badane substancje nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych

wartości zgodnie z wyżej wymienionym Rozporządzeniem (Dz.U. 2016 r.

poz.1395).

10. Próby gruntu pobrane ze ścian i obwałowań rowu B-9 wykazały wysokie

zawartości żelaza 87100 mg/kg i siarczanów 12 000 mg/kg. Próba ta też

charakteryzowała się niską wartością pH 2,6 i dość wysoką przewodnością

elektrolityczną 3400 μS/cm.

11. W zbiorczej próbie gruntu pobranej ze ścian rowu Ł-20 (rejon ulicy Grabowej)

stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych zawartości pojedynczych

związków WWA i związków ropopochodnych (olej mineralny C12-C35 480

mg/kg). Pozostałe badane w gruncie substancje nie wykazały przekroczeń

dopuszczalnych wartości zgodnie z Rozporządzeniem (Dz.U. 2016 r.

poz.1395). Na obszarze tym podobnie jak w rejonie rowu B-9 stwierdzono

wysokie zawartości żelaza 57000 mg/kg i siarczanów 23 000 mg/kg (O2/1).

Próba ta też charakteryzowała się niską wartością pH 3,0 i dość wysoką

przewodnością elektrolityczną 1300 μS/cm .

12. W obu przypadkach stwierdzoną anomalię (wysokie stężenia żelaza i

siarczanów) należy wiązać z naturalną koncentracją związków żelaza i siarki

19

w tym rejonie związaną z występowaniem w podłożu gruntowym torfów i mad

gliniasto-organicznych.

13. Wysokie stężenia żelaza i siarczanów zaobserwowano również próbkach

wody podziemnej pobranej ze studni znajdujących się na terenie ogródków

działkowych sąsiadującymi rowem B-9 w wodach podziemnych.

14. Bardzo wysoka zawartość siarczanów (anion SO4) stwierdzona w obu

próbach wody podziemnej ze studni ST-1 i ST-2 stanowi rezultat utleniania

organicznej siarki zawartej w glebie i jej migracji z gruntu do wody

podziemnej.

15. Badana woda (z rowu B-9) w porównaniu do wody podziemnej wykazywała

znacznie mniejsze ilości zarówno żelaza siarczanów (SO4) i mniejsze

wartości przewodnictwa elektrolitycznego.

16. Pogłębienie i przebudowa rowu B-9 i rowu Ł-20 spowodowała obniżenie

podstawy drenażu wód gruntowych i spowodowało naruszenie

wcześniejszych ustalonych warunków hydrochemicznych. Nastąpiła zmiana

warunków redukcyjnych na utleniające .

17. Należy podkreślić, że w obu przypadkach widoczne nagromadzenie trudno

rozpuszczalnych związków żelaza nie wpływa znacząco na stan jakości

środowiska gruntowo-wodnego i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi.

18. Stwierdzone niskie pH (2,6-3,0) gruntu występującego w przypowierzchniowej

warstwie obu badanych rowach melioracyjnych i ich silne zasolenie wpływa

negatywnie na wegetację roślin.

19. W celu zmniejszeniu erozji skarp i ograniczeniu wymywania związków żelaza

i siarki (głównie siarczanów) ze ścian obu rowów melioracyjnych proponujemy

uszczelnić ich ściany.

20. Uszczelnienie ścian rowów ograniczy negatywne oddziaływanie zasolonych i

kwaśnych wód podziemnych, co pozwoli na zadarnienie skarp.