Postulat obiektywizmu w badaniach społecznych:

Obiektywizm może byd urzeczywistniany w trzech wymiarach:

1. Dążenie do poznania prawdy (zagrożenie- instrumentalizacja badao,

dostarczenie informacji dla określonych zleceniodawców).

2. Przestrzeganie reguł metodologicznych obowiązujących w danej nauce (

zagrożenie- metodologia „na skróty”, zły dobór próby, ilośd, płed, wiek

w proporcjach odbiegających od rzeczywistości, zła konstrukcja pytao).

3. Spojrzenie na badaną rzeczywistośd z dystansu (przyjecie roli

zewnętrznego obserwatora). Socjologia wolna od sądów

wartościujących (chod nie wolna od wartości- postulat Webera),

(zagrożenie- wikłanie badao w spory ideologiczne i światopoglądowe,

założenia ideologiczne założone z góry, bez początkowego sprawdzenia

czy dane zjawisko rzeczywiście istnieje)

Badania socjologiczne- zespół technik i zasady stosowane podczas

systematycznego gromadzenia, rejestrowania, analizowania,

interpretowania danych, które mają pomagad w poznawaniu procesów i

zjawisk społecznych oraz w podejmowaniu decyzji mających na celu

praktyczne skutki społeczne .

Metody badawcze - zalecane lub faktycznie stosowane schematy czynności

służące do udzielania odpowiedzi na formułowane w niej pytania. W

naukach empirycznych metody badawcze to przez wszystkim typowe,

powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy, interpretacji

danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych

odpowiedzi na stawiane pytania problemowe.

CELE BADAO:

1. eksploracyjny - co „w trawie piszczy”, wkraczamy na nieznany teren,

dokonujemy rozpoznania, w wyniku tych badao stawiamy pytania

badawcze; mają zwykle charakter jakościowy, nie wiem co będziemy

badad.

2. diagnostyczny:

a. Opis- jak jest?- zawsze zaczynami od opisu, stawiając wiele pytao

dotyczących fragmentów społeczeostwa.

b. wyjaśnienie (związki przyczynowo-skutkowe)- dlaczego tak jest?

3. terapeutyczny (innowacyjny)- co zrobid? Co zmienid?

4. kontrolny- co się zmieniło? Czy zaszły pozytywne zmiany?

5. prognostyczny- co się stanie?

FUNKCJE BADAO:

funkcja poznawcza (naukowa)- przyczynia się do rozwoju socjologii

jako nauki (badania akademickie)

funkcja praktyczna- dostarcza przesłanek do podejmowania decyzji

mających na celu poprawę jakiegoś fragmentu rzeczywistości

(badania komercyjne)

funkcja obywatelska- poszerzanie społecznych horyzontów wśród

obywateli, podnoszenie poziomu świadomości społecznej obywateli

(upowszechnianie wyników badao w mediach, publicystyka

wykorzystująca rezultaty badao, dyskusje ekspertów itp.)

FUNKCJE BADAO wg Adama Podgóreckiego

funkcja socjograficzna - badania, których celem jest zbieranie danych o

różnych dziedzinach życia społecznego

funkcja apologetyczna (służy celom pozanaukowym) - badania mają

uzasadnid wprowadzenie jakiegoś projektu, funkcjonowanie jakiejś

instytucji

funkcja demaskatorska - badania ukazujące zjawiska, mechanizmu, cechy

które są trudne uchwytne na pierwszy rzut oka

funkcja socjotechniczna - badania, które mają dostarczad przesłanek do

podejmowania decyzji mających skutki społeczne

funkcja teoretyczna - badania opisujące zależności oraz różnorodnośd

możliwych sytuacji międzyludzkich, przyczyniają się do rozwoju teorii

socjologicznych

Co jest przedmiotem badao (składniki rzeczywistości społecznej)?

zbiorowości i zbiory społeczne: zbiorowości- Polacy, Kaszubi

gdaoszczanie- zbiór ludzi połączonych więzią; zbiory- kobiety,

młodzież- brak więzi

instytucje społeczne: instytucje w sensie prawno- administracyjnym:

przedsiębiorstwo, urząd, fundacja, małżeostwo...,

instytucje w sensie kulturowo-antropologicznym- obowiązujące

zasady i normy postępowania oraz role społeczne np. ojciec, matka,

zwyczaj, udział w mszy

zjawiska i procesy społeczne: zjawiska- postawy i opinie na określony

temat : moda, narkomania, alkoholizm, narkomania; procesy –

urbanizacja, globalizacja, industrializacja

Przedmiotem badań są różnorodne twory życia zbiorowego ludzi, struktury,

zjawiska i procesy społeczne. Przedmiot badao może byd materialny

(zbiorowości, zachowania- to co jest empirycznie obserwowalne) lub idealny

(idee, poglądy, wierzenia- to co jest empiryczni nieobserwowalne).

RODZAJE BADAO:

1. Badania monograficzne - polegają na całościowym (holistycznym) ujęciu

określonej zbiorowości oraz występujących w tej zbiorowości problemów

i zjawisk. Obiektem badao jest zazwyczaj określona społecznośd lokalna.

Badania monograficzne zakładają prowadzenie długotrwałych badao z

zastosowaniem wielu metod i technik badawczych. Dotyczą ściśle

określonej terytorialnej zbiorowości(społecznośd lokalna, firma),

holistyczne podejście- wszystkie ważne problemy nas interesują,

wykorzystujemy różnorodne metody, korzystamy z kilku. Dłuższe badania

o charakterze naukowym, prowadzone przez zespół. Krytycy mówią, że

te badania jedynie ocierają się o socjologię, dotyczą tylko konkretnej

zbiorowości, nie można ich uogólniad i przenosid na inne zbiorowości.

2. Badania biograficzne - prowadzone w oparciu o źródła biograficzne takie

jak pamiętniki, wspomnienia, dzienniki, listy oraz wywiady narracyjne.

Przykładem takich badao jest dzieło Znanieckiego i Thomasa pt :”Chłop

polski w Europie i Ameryce. Celem badao jest opis sytuacji, zjawiska lub

wydarzenia z perspektywy osób będących w nie uwikłanych- jak w danej

sytuacji się zachowywali, jak ją interpretowali, jak jej doświadczali itp.

Głównie wykorzystują badania jakościowe.

3. Badania eksperymentalne - polegają na wywołaniu określonego zjawiska

(bodźca) w celu wykrycia zależności przyczynowo-skutkowych.

„Eksperyment jest to zabieg polegający na planowanej zmianie przez badacza

jednych z czynników w badanej sytuacji, przy równoczesnej kontroli innych

czynników, podjęty w celu uzyskania odpowiedzi na pytani o skutki tej zmiany”

W każdym eksperymencie występują dwie zmienne:

zmienna zależna- hipotetyczny skutek

zmienna niezależna- hipotetyczna przyczyna.

Eksperyment klasyczny polega na stworzeniu dwóch grup:

1)grupa eksperymentalna

2)grupa kontrolna

Eksperymenty mogą byd:

-laboratoryjne (warunki wyizolowane od środowiska naturalnego, głównie

psychologia, pedagogika psychogalwanometr- różne diody, kabelki na

człowieku i bada się emocje-wykorzystywane do badao w reklamie,

tachistoskop- badanie spostrzegawczości) lub terenowe (w warunkach

naturalnych np. w szkołach, w miejscowościach sprowadzamy bodziec)

-naturalne- badacz nie tworzy bodźca (zwane quasi-eksperymenty):

zaplanowane (wiemy o istnieniu bodźca i to wykorzystujemy) lub ex post

(badacz nie jest w stanie zaplanowad pojawienie się bodźca, pojawia się on

nagle)

4. Badania historyczno- porównawcze (lub międzykulturowe) - badanie

określonych cech lub zjawisk w różnych przekrojach czasowych i

kulturowych. Dąży się do wyjaśnienia zmian jakimi podlegają różne

instytucje, zbiorowości społeczne, stosunki społeczne itp. w procesie

historycznym aż do stany współczesnego. W badaniach tego typu

wykorzystuje się źródła wtórne tj. zastane (do badania przeszłości) oraz

źródła pierwotne ( do badania współczesności, to co sam wytwarza).

Badania historyczno-porównawcze uwzględniają historyczny i

socjologiczny punkt widzenia.

5. Badania socjometryczne - prowadzone w małych grupach społecznych z

użyciem tzw. testu socjometrycznego. Celem badao jest ilościowe

(mierzalne) odkrycie rzeczywistych stosunków międzyludzkich

zachodzących w określonej grupie, ukazanie poziomu integracji i

zwartości grupy, pozycji poszczególnych jednostek w grupie oraz

ukazanie struktury grupy. Twórca tej metody to L. Moreno. Cztery

obszary, w których dziś wykorzystywane są badania socjometryczne: 1)

zarządzanie zasobami ludzkimi w przedsiębiorstwach tam gdzie mamy do

czynienia z grupami pracowniczymi, tam gdzie chcemy wpłynąd na grupę,

przez wpływy wychowawcze, socjotechniczne, ale zmienid strukturę

grupy, zmienid rolę, usunąd konflikty, 2) edukacja- pedagodzy, ale

sporadycznie z tego korzystają, powinno dążyd się, żeby grupa była

zwarta, solidarna i bez konfliktowa, 3) sport wyczynowy/ zawodowy w

sportach zespołowych, drużyna to zespół pracowniczy mający wykonad

określone badanie, 4) wojsko zawodowe- grupa, która również jest grupą

pracowniczą.

6. Badania surveyowe (zwane też sondażowe, ankietowe) - prowadzone na

dużych zbiorowościach (dużych populacjach), najczęściej na próbach

reprezentatywnych. Dotyczą pomiaru postaw, opinii oraz cech jednostek

za pomocą wystandaryzowanych technik badawczych takich jak np.

ankieta, wywiad kwestionariuszowy czy wywiad telefoniczny. Jest to

metoda najczęściej stosowana i najbardziej popularna w socjologii.

7. Badania eksploracyjne (identyfikacyjne) - celem jest zidentyfikowanie i

rozpoznanie jakiegoś problemu, zrozumienie istoty zjawiska lub procesu.

Poczynione obserwacje oraz wnioski z badania zmierzają do

sformułowania wstępnych hipotez, postawienia szczegółowym

problemów dotyczących określonego zjawiska. Często charakter

jakościowy.

8. Badania weryfikacyjne - celem jest szukanie odpowiedzi na stawienie

hipotezy oraz szczegółowe pytania problemowe. Badania, których celem

jest weryfikacja hipotez. Często charakter ilościowy.

9. Badania eksplanacyjne - celem jest wyjaśnienie dlaczego zjawiska

występują, jak przebiegają oraz jakie czynniki nimi rządzą.

10. Badanie deskryptywne - celem jest stwierdzenie występowania danego

zjawiska oraz jego opisanie.

11. Badania ewaluacyjne - polegają na badaniu skutków interwencji

społecznych. Ich celem jest ocena skuteczności i efektywności wdrażania

jakiegoś programu, innowacji, zmian itp.

12. Badania panelowe - polegają na powtórnym lub kilkakrotnym badaniu w

pewnych odstępach czasu TEJ SAMEJ PRÓBY (tej samej grupy ludzi) za

pomocą tych samych narzędzi badawczych.

13. Badania przekrojowe - dotyczące wielu wymiarów (aspektów) życia

społecznego w jednym punkcie czasowym (w jednym okresie czasowo-

historycznym).

14. Badania dynamiczne (badania trendów) - dotyczące jakiegoś jednego

wymiaru (aspektu) życia społecznego w różnych punktach czasowych

(uchwycenie trendów w dłuższych okresach czasowych)

15. Badania typu „case studies” - badanie pojedynczych i konkretnych

przypadków. Mogą to byd monografie jakiejś konkretnej instytucji, grupy,

zbiorowości. Np. opis historii powstania, struktury organizacyjnej,

zasobów ludzkich, realizowanych funkcji konkretnej organizacji.

Etapy procesu badawczego:

1. Ustalenie tematu badao - najbardziej wymagający, ok. 50-60% czasu na

projekt badawczy; nie jest to wcale takie proste i oczywiste; temat ma

postad tytułu badao. Ukierunkowuje nasze zainteresowanie oraz

informuje o zakresie badao. Odpowiada na generalne pytanie: co chcemy

badad i jaki jest cel badao.

2. Analiza terminologiczna/ zdefiniowanie pojęd - pojęcie jest to opisana za

pomocą określonego słowa lub zestawu słów treści wyobrażenia. Celem

analizy terminologicznej pojęd jest uściślenie, jakie zjawiska czy fakty

mamy na myśli używając określonych pojęd (tj. terminów). Szczególnie w

naukach empirycznych pojęcia muszą byd precyzyjnie zdefiniowane, tzn.

należy dokładnie uściślid ich zawartośd znaczeniową. Jest to tym

trudniejsze, im bardziej abstrakcyjne jest pojęcie.

3. Sformułowanie problematyki - Wstępnym warunkiem przystąpienia do

badao jest przejście od tematu do problemu. Problem musi mied postad

zdania pytajnego, które chcemy rozstrzygnąd. Zaczynamy, więc od

przekształcenia tematu w problem.

Pytania problemowe zaczynają się zwykle od takich partykuł jak „czy”,

„ile”, „jakie”, „jak często”, „na skutek czego”, „jak silne”.

Problematykę formułuje się poprzez stworzenie listy pytao, na które

chcemy odpowiedzied. Pytania tworzą uporządkowaną strukturę: pytania

uporządkowane są tematycznie, od pytao ogólnych do bardziej

szczegółowych, od bardzo ważnych do mniej ważnych itp.

Temat badań: „Przestrzeo społeczna Gdaoska w świadomości jego

mieszkaoców”

Problem podstawowy: Jak postrzegana i waloryzowana jest przestrzeo

miasta Gdaoska przez jego mieszkaoców

Problemy szczegółowe:

-jakie elementy w przestrzeni określają tożsamośd gdaoszczan?

- jakie wyobrażenie Gdaoska mają jego mieszkaocy?

- czym Gdaosk wyróżnia się na tle innych dużych miast w Polsce...itd.

4. Postawienie hipotez (w badaniach wyjaśniających związki kowariancyjne)

5. Operacjonalizacja/dobór wskaźników -W badaniach empirycznych nie

wystarczy zdefiniowad podstawowych pojęd. Trzeba dokonad

operacjonalizacji pojęd tzn. zbudowad definicję operacyjną.

Operacjonalizacja - polega na przełożeniu języka teoretycznego na język

empiryczny.

Operacjonalizacja - polega na określeniu operacji badawczych, dzięki którym

można orzec, czy i w jakim stopniu ma miejsce taki stan rzeczy, który dowodzi

istnienia zjawisk nazwanych danym pojęciem.

6. Zdefiniowanie populacji i określenie metody doboru próby

7. Określenie metody badao i zastosowanych technik badawczych

8. Konstrukcja narzędzia badawczego (instrumentów pomiarowych)

9. Określenie czasu i miejsca badao

10. Pilotaż

11. Sporządzenie kosztorysu badao

12. Organizacja i przeprowadzenie badao

13. Kontrola procesu badawczego

Cechą każdego badania powinna byd rzetelnośd i wiarygodnośd. W

każdym przedsiębiorstwie jest dział kontroli jakości.

Kontrola przed i po badaniach terenowych.

Kontrola przed badaniami :

1. Konsultacje metodologiczne

2. Szkolenie ankieterów

3. Pilotaż : cztery cele: 1)na etapie pilotażu jest weryfikacja problemu

badawczego oraz operacjonalizacja = ma nam pokazad, czy problemy,

które stawiamy są problemami do rozstrzygnięcia, czy są mierzalne, czy

dobrze dobraliśmy wskaźniki 2)weryfikacja narzędzia badawczego:

pytania, czy są dobrze skonstruowane i zrozumiałe 3)weryfikacja stron

technicznych badania- oszacowanie kosztów, czas badania, czas

odnalezienia w terenie, ilośd odmów 4)weryfikacja metod zebranego

materiału empirycznego- statystyczne metody, kody, czy obliczenia, które

chcemy dokonad, można zrobid na podstawie tych skal, których

dokonaliśmy w narzędziu badawczym

Kontrola po badaniu

a) nie terenowe metody kontroli :

1. weryfikacja ankier i kwestionariuszy pod względem kompletności

zapisu

2. Analiza zgodności zapisów danych metryczkowych

3. Efekt ankieterski- różnica jaką uzyskujemy w odpowiedziach u

poszczególnych ankieterów. Wpływ ankieterski- nie do kooca

uświadomiony wpływ wywiera sam ankieter

b) terenowe metody kontroli:

1. Metoda podstawionego respondenta

2. Wywiad obserwowany – kontroler obecny podczas wywiadu. Idą dwie

osoby na wywiad.

3. Wywiad bezpośredni z respondentem- kontroler idzie do respondenta

4. Wywiad telefoniczny- dzwonimy do respondenta i pytamy

5. Kontrolna ankieta pocztowa

14. Analiza (jakościowa, ilościowa) uzyskanych danych

15. Prezentacja wyników (publikacja, raport, prezentacja multimedialna)

ZMIENNE

Zmienna jest to własnośd (cecha) empiryczna mająca dwie lub więcej wartości.

Zmienna, która ma tylko dwie wartości nazywa się zmienną dychotomiczną np.

płed. Zmienna, która ma więcej niż dwie wartości nazywa się zmienną

niedychotomiczną np. wykształcenie.

Zmienna niezależna (zwana też zmienną predykcyjną)- zmienna za pomocą

której chcemy wyjaśnid zmianę wartości zmiennej zależnej (jest to hipotetyczna

przyczyna, zwana jest też zmienną wyjaśniającą)

Zmienna zależna (zwana też zmienną kryterialną)- zmienna, którą chcemy

wyjaśnid (jest to hipotetyczny skutek)

Jeżeli dwie zmienne są ze sobą powiązane, to znaczy, że zmiana jednej

zmiennej pociąga za sobą zmianę drugiej zmiennej. Wówczas zachodzi

współzmiennośd czyli kowariancja.

związek dodatni (pozytywny)- wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej

rosną także wartości drugiej zmiennej np. im wyższe wykształcenie tym wyższe

dochody

związek ujemny (negatywny)- wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej

maleją wartości drugiej zmiennej. np. im wyższe wykształcenie tym niższe

dochody

Związki między zmiennymi można scharakteryzowad nie tylko za pomocą

kierunku (dodatni lub ujemny), ale również za pomocą siły.

Siła związku to zakres, w jakim zmienne współzmieniają się dodatnio lub

ujemnie, Siła związku zawiera się w kontinuum, gdzie z jednej strony jest

związek idealny (całkowita współzmiennośd), a z drugiej związek zerowy

(całkowity brak współzmienności).

Siłę związku określamy za pomocą miar zwanych współczynnikami korelacji, np.

współczynniki b- Kendala, a-Kendala, współczynnik Gamma, Pearsona,

Krammera, Lambda itd.

HIPOTEZY

Hipoteza jest to odpowiedź na pytanie badawcze wyrażone w postaci jasno

określanego związku pomiędzy zmienną niezależna i zmienną zależną.

Odpowiedź jest hipotetyczna, bo zostanie ona zweryfikowana dopiero po

przeprowadzeniu badao empirycznych. Hipoteza może byd- na skutek badao-

zweryfikowana pozytywnie (potwierdzona) lub zweryfikowana negatywnie

(odrzucona).

Hipotezy stawiamy wówczas, gdy chcemy określid związek między co najmniej

dwiema zmiennymi: np. wiek a poziom tolerancji, więź w rodzinie a alkoholizm,

wykształcenie a zadowolenie z życia itd.

Hipotezy stawiamy w badaniach, które mają cel wyjaśniający (dotyczą

związków przyczynowo-skutkowych). W badaniach o celach opisowych hipotez

nie stawiamy i poprzestajemy jedynie na sformułowaniu problemów

badawczych.

Problem to pytanie dotyczące związków pomiędzy zmiennymi

Hipoteza to proponowana odpowiedź na problem (pytanie)

Hipoteza zerowa (H0)- jest to hipoteza, w której zakładamy brak jakichkolwiek

współzależności między zmiennymi

hipoteza robocza (h1)- hipoteza przeciwstawna d zerowej. Możemy ją zapisad

na dwa sposoby w zależności od sformułowania badanego problemu

Zatem H1 to to, co chcemy udowodnid, a H0 to przeciwieostwo.

Źródła hipotez:

1. Teoria naukowa (literatura naukowa)

2. Badania pilotażowe, badania eksploracyjne

3. Intuicja badacza ( gdy 1 i 2 źródło nie dostarcza przesłanek do

postawienia hipotezy)

4 wymogi hipotez:

1. Muszą byd jasno sformułowane tzn. zmienne muszą byd zdefiniowane i

zoperacjonalizowane

2. Muszą byd konkretne, tzn. należy określid kierunek współzależności

3. Muszą byd sprawdzalne za pomocą dostępnych metod (nie należy

stawiad hipotez, których nie można zweryfikowad za pomocą dostępnych

metod).

4. Hipotezy nie mogą byd wartościujące

DEFINIOWANIE POJĘD

Pojęcie jest to opisana za pomocą określonego słowa lub zestawu słów treści

wyobrażenia

Definiendum - pojęcie, termin definiowany

Definiens - element opisujące treśd pojęcia termin definiowanego

„Łaocuch definicji”- gdy pojęcia użyte w definiens trzeba również zdefiniowad:

A=B+C+D

D=E+F+G

G=H+J

Rodzaje definicji:

1. Definicje realne - opis właściwości i cech pojęcia uwarunkowanego

historycznie (pojęcie nie abstrakcyjnego)

Definicja realna mówi o tym czym jest dane pojęcie (stwierdza fakt).

Definicja realna może byd prawdziwa lub fałszywa.

Definicja realna mówi czym jest definiendum.

2. Definicje nominalne - ustala znaczenie, którego przypisujemy

określonemu pojęciu. Definicje nominalne nie są prawdziwe lub fałszywe.

Definicja nominalna mówi jak rozumiemy i jakie cechy przypisujemy

definiens

Definicja nominalna nie jest podstawą do orzekania co jest

rzeczywistością, a jedynie ustala, jakie zjawiska czy fakty mamy na myśli

używając określonego słowa.

3. Definicje równościowe - zakres i sens definiendum jest tożsamy z

zakresem i sensem definiens. Są to definicje pełne i wyczerpujące.

4. Definicje cząstkowe - sens i zakres definiendum jest węższy lub szerszy

od zakresu i sensu definiens. Dotyczą zazwyczaj definicji nominalnych,

gdzie sformułowanie pełnej definicji jest niemożliwe.

5. Definicje sprawozdawcze - zakres i sens definiendum ustalany jest

poprzez odniesie się do tradycji danej dziedziny nauki i analizę

dotychczasowego rozumienia danego terminu. Definicję tworzy się przez

wyliczenie możliwie wszystkich elementów określających definiendum

pojawiających się w różnych definicjach.

6. Definicje projektujące - służy do określenia nowych znaczeo

definiowanego terminu (definiens). Auto tworzy nową własną definicję.

Można jej dokonad po dokonaniu kwerendy- sprawdzenie literatury,

kiedy żadna z istniejących nie pasuje do badania.

Zasady obowiązujące podczas budowania definicji:

1. Definicja nie może byd błędnym kołem. Błąd tautologii- „to samo prze to

samo”

2. Nie należy definiowad „nieznane przez nieznane”

3. Nie należy definiowad poprzez przeczenie (definicja określa czym jest

dane pojęcie a nie czym nie jest)

Definicja wskaźnika - w metodologicznym znaczeniu- służy do określenia

pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska, która pozostaje w takich związkach z

inną jego cechą, że wystąpienie jej sygnalizuje obecnośd tej drugiej.

Inna definicja wskaźnika- W jest wskaźnikiem jakiejś innej cechy Z jeżeli istnieją

pomiędzy nimi jakiejkolwiek trwałe związki o charakterze rzeczowym,

logicznym lub statystycznym.

Jeżeli zaobserwujemy W wówczas stwierdzamy, że zaszło zjawisko Z.

np. kałuże na ulicy (W) wskazują na to ,że padał deszcz (Z)

Rodzaje wskaźników:

1. wskaźniki definicyjne- mówią o związkach logicznych między W i Z

(między wskaźnikiem a zjawiskiem) np. liczba popełnionych przestępstw

jest wskaźnikiem przestępczości

2. wskaźniki empiryczne- indykator (W) i indykatum (Z) są empirycznie

obserwowalne, ale indykator (wskaźnik) jest łatwiej obserwowalny

(bardziej dostępny obserwacji). np. np. miejsce i sposób spędzania

urlopu, marka ubrania są wskaźnikiem dochodów

3. wskaźniki inferencyjne- indykatum (Z) jest nieobserwowalny, możemy

jedynie zaobserwowad indykator (W). np. klęczy, ma skupioną twarz i

złożone ręce przed świętym obrazem (W) to znaczy, że się modli (Z)- sam

fakt modlitwy jest nieobserwowalny, gdyż dotyczy stanu ducha

indykatum - to co jest wskazywane (na co wskaźnik wskazuje)

indykator – to co wskazuje

Trafnośd - zakres w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla

prawdziwe znaczenie danego pojęcia

trafnośd fasadowa- konkretny miernik może zgadzad się lub nie z naszymi

uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego

pojęcia

3 typy trafności określające konkretne sposoby sprawdzania trafności

mierników:

1. trafnośd predykcyjna (kategorialna)- oparta na kryterium zewnętrznym

2. trafnośd teoretyczna- oparta na logicznych powiązaniach między

zmiennymi

3. trafnośd treściowa- zakres w jakim miernik obejmuje skalę zawartych w

pojęciu

TRIANGULACJA - stosowanie różnych metod i technik badawczych żeby

poprawid trafnośd badao; każda procedura generuje błąd wnikający

ograniczenia; wybór zagadnienia generuje błąd; ZESTAW PROCEDUR

MINIMALIZUJĄCYCH BŁĄD POMIARU PRZY ANALIZIE ZAGADNIEO.

Rodzaje triangulacji: (Denzin)

1. triangulacja metodologiczna- korzstanie z różnych technik gromadzenia

danych

2. triangulacja badacza- badacz to główna przyczyna zniekształceo,

wprowadzenie innych badaczy i stworzenie zespołu badawczego

3. triangulacja teoretyczna- korzystanie z różnych perspektyw

teoretycznych żeby zobaczyd jak zaganienie funkcjonuje w różnych

teoriach

4. triangulacja danych- korzystanie z różnych źródeł danych

Dodatkowo wyróżnia się jeszcze OPINIOWANIE PRZEZ BADANYCH tj.

współistnienie badacza i badanych w jednej rzeczywistości

Definicje populacji:

-populacja badania jest to zbiorowośd, o której badacz chce uzyskad określone

dane

-populacja jest to zbiorowośd, do której mają odnosid się wyniki badao.

-w zależności od celów i założeo badawczych populację stanowid może

określony zbiór składający się z takich jednostek analizy jak : ludzie,

gospodarstwa domowe, gminy, przedsiębiorstwa, numery określonych tytułów

prasowych itd.

Przy badaniu populacji NIE MA BŁĘDU STATYSTYCZNEGO (egzamin)

Próba - określona liczba elementów zbiorowości, podlegająca badaniu, na

którego podstawie wnioskuje się o cechach całej tej zbiorowości

Dwa sposoby definiowania próby reprezentatywnej:

1) Próba reprezentatywna jest wówczas gdy pod względem struktury i składu

odpowiada wiernie temu zbiorowi, z którego została pobrana (tzn. jest

miniaturowym odzwierciedleniem populacji)

2) Próba reprezentatywna jest wówczas, gdy każda jednostka z populacji miała

taką samą szansę znalezienia się w próbie (dotyczy prób losowych z operatu)

Operat - lista będąca wykazem wszystkich jednostek populacji, z której pobiera

(losuje) się próbę. Może to byd lista pracowników w firmie, lisa studentów na

WNS UG, lista adresowa mieszkaoców danej gminy itd.

Operat musi spełniad kilka warunków:

1) Zasada odpowiedniości- powinien wiernie odzwierciedlad badaną populację z

uwzględnieniem jej aktualności

2) Zasada kompletności- powinien zawierad wszystkie jednostki badanej

populacji

3) Zasada wyłączności- każdy jednostka populacji powinna występowad w

wykazie (operacie) tylko jeden raz

4) Zasada dokładności- wykaz nie może zawierad jednostek nie istniejących lub

nie należących do badanej populacji.

Wielkośd próby uwarunkowana jest trzema czynnikami:

1. Stopniem różnorodności- im bardziej różnorodna i złożona zbiorowośd

(populacja), tym większa powinna byd próba

2. ilośd kategorii statystycznych poddana analizie- im więcej kategorii, na które

podzielona ma byd próba, tym jej liczebnośd powinna byd większa

3. Stopieo dokładności i pewności- im większa jest próba, tym jest większa

dokładnośd wniosków (tzn. mniejszy maksymalny błąd próby)

Rodzaje prób nielosowych:

próba/ kula śniegowa - nielosowa metoda doboru respondentów do próby

badanej. Po zakooczeniu każdego kolejnego wywiadu ankieter prosi

respondenta o wskazanie jakiejś znajomej osoby, z którą mógłby również

przeprowadzid wywiad dotyczący tego samego tematu.

Metoda kuli śnieżnej przydatna jest w badaniach grup społecznych, które mogą

byd dla badacza trudno dostępne: mniejszości narodowych, religijnych,

seksualnych, członków subkultur, osób znajdujących się w szczególnej sytuacji

życiowej itp.

Dobrym rozwiązaniem w takich sytuacjach jest odnalezienie na początek kilku

osób z takiej grupy; po przeprowadzeniu wywiadów i pozyskaniu zaufania,

ankieter dzięki ich pomocy oraz rekomendacji może zacząd poszukiwania

kolejnych respondentów.

próba celowa - rodzaj próby niereprezentatywnej, wybranej z uwagi na

posiadanie przez osoby wchodzące w jej skład określonych cech związanych z

tematem badania.

Może to byd grupa osób z określonej grupy wiekowej, społecznej lub

zawodowej, użytkownicy jakiegoś produktu, odbiorcy konkretnej usługi itp.

Liczebnośd próby celowej jest ustalana arbitralnie, może obejmowad wszystkie

dostępne osoby, które spełniają wymagane kryteria i zgadzają się na udział w

badaniu.

próba przypadkowa - tworzą ja osoby łatwo dostępne. Np. badacz może wybrad

pierwsze 200 osób napotkanych na ulicy i które wyrażą zgodę na

przeprowadzenie wywiadu. Nie ma możliwości określenia stopnia

reprezentatywności próby i dlatego na jej podstawie nie można oszacowad

parametrów populacyjnych.

próba kwotowa (struktura w procentach) - rodzaj próby nieprobabilistycznej

(nielosowej), o której można powiedzied, że pozostaje w pewnym stopniu

reprezentatywna dla całej badanej populacji, mimo że jednostki wchodzące w

jej skład nie zostały wybrane w sposób losowy.

Wybierając respondentów do próby kwotowej bierze się najczęściej pod uwagę

takie cechy jak: wiek, płed, miejsce zamieszkania, status społeczny i zawodowy.

Dobór osób do próby wg opisanych kryteriów oparty jest na posiadanej już

wiedzy o badanej populacji. Wiemy na przykład, jaki procent populacji stanowią

kobiety i mężczyźni (z roczników demograficznych, spisów statystycznych itp.).

Tak więc w przypadku doboru kwotowego wg płci będzie to oznaczad, że udział

procentowy kobiet i mężczyzn w próbie musi byd taki sam, jak ich udział

procentowy w całej badanej populacji.

Reprezentatywnośd próby kwotowej jest w pewnym sensie umowna,

uzależniona od tego, jak kompletne i aktualne są dane demograficzne na

podstawie których ustalamy tzw. kwoty, czyli proporcje osób dobieranych do

próby. Nawet jeżeli mamy pewnośd, że dane te są w pełni aktualne, to i tak nie

jesteśmy w stanie określid (w sensie matematycznym) jakim błędem

standardowym obciążone są wyniki zrealizowanego badania

Rodzaje prób losowych:

losowanie w oparciu o loterię - losowanie systematyczne w oparciu o operat

(interwał 1=N/n), losowanie z pierwszego interwału

rodzaj losowania stosowany w eksperymentach naukowych. Polega ono na

wyborze do próby elementów populacji oddalonych od siebie o stałą wartośd k,

zwaną interwałem losowania.

Stosując losowanie systematyczne, należy określid:

• interwał losowania

gdzie

• N - liczebnośd populacji

• n - żądana liczebnośd próby

• pierwszą jednostkę do próby, którą wybiera się losowo np. przy pomocy tablic

losowych;

• te jednostki z operatu losowania, których numery są oddalone od pierwszej

jednostki i każdej następnej o wartośd interwału losowania k;

• jeśli interwał losowania nie jest liczbą całkowitą, to zaokrąglamy go zawsze w

dół (bierzemy częśd całkowitą danej liczby)

Stosując losowanie proste, bądź warstwowe należy znad liczbę jednostek, które

na potrzeby losowania numeruje się, a następnie wybiera. Przy bardzo dużej

populacji generalnej, gdzie numerowanie każdej jednostki może byd bardzo

trudne, lub czasami niemożliwe (to znaczy: nie posiadamy operatu losowania),

wygodnie jest stosowad losowanie systematyczne.

Może to jednak prowadzid do trudnych do przewidzenia błędów. Na przykład

może się okazad, że wybierając co dziesiątą osobę z książki telefonicznej trafimy

na te same osoby, które wcześniej były wybierane tą samą metodą przez inną

firmę badawczą. Poprzednie badanie mogło wpłynąd na postawy badanych i

próba nie będzie reprezentatywna. Inne rodzaje losowania nie są podatne na

ten typ błędu, gdyż dowolne dwa losowania (o ile nie są systematyczne) są

niezależne.

losowanie w oparciu o tabelę liczb przypadkowych –

Dobór:

metodą kuli śniegowej –

kwotowy - oparta na znajomości okreslonych cech danej populacji, z której

dobieramy próbę

grupowy - losujemy grupy a następnie w wylosowanych grupach badamy

wszystkie jednostki

wielowarstwowy (gronowy) - duże miasta- dobór losowy, średnie i mały miasta

dobór losowy, w każdej miejscowości dzielnice lub ulice, potem pobieramy

adresy wylosowanych miejsc z urzędu

Maksymalny błąd statystyczny próby:

parametr "P i Q"; wielkośd próby "n", błąd "s"

S= pierwiastek z ((p*q)/n)

Pomiar - procedura, w której przyporządkowuje się zgodnie z określonymi

regułami, cyfry lub wartości liczbowe, właściwościom empirycznym (zmiennym)

np. określonym cechom, wypowiedziom czy zjawiskom.

Cyfry (numery) nie mają znaczenia ilościowego- są to symbole. Np. numer na

liście wyborczej, numer na koszulce zawodnika, numery oznaczające kolejne

miesiące itp.

Dopiero cyfry, którym nadaje się znaczenia ilościowe, stają się liczbami i

umożliwiają wykorzystywanie technik matematycznych i statystycznych

Zapamiętaj: nie ma odpowiedzi w podpunktach a,b,c, kwadraciki znaczki itd.

Dopiero jak cyfrom nadamy wartości metryczne, to cyfry stają się liczbami.

4 poziomy pomiaru

1. Nominalny - klasyfikowanie właściwości empirycznych (wypowiedzi,

zjawisk, obiektów) ze względu na posiadanie określonej cechy. Między

poszczególnymi kategoriami nie ma żadnych relacji metrycznych. Oblicza

się tylko częstośd występowania poszczególnych kategorii. (np. podaj

swój kierunek studiów: 1.socjologia 2.pedagogika 3.politologia

4.politologia 5.dziennikarstwo...- można pokazad rozkład liczebności,

procent.)

2. Porządkowy - uwzględnia natężenie, siłę lub wielkośd określonej cechy.

Liczby określają miejsce jakie w danej hierarchii zajmuje badany obiekt

(np. respondent), a nie absolutny wymiar ilościowej cechy (np. czy jest

pani zadowolona z kierunku socjologia? 1.zdecydowanie tak 2.raczej tak

3.i tak i nie 4.raczej nie 5. zdecydowanie nie.) szeregujemy, liczby czy

cyfry pokazują hierarchię, ale nie odległośd między odpowiedziami

3. Interwałowy - porządkuje badane obiekty (np. respondentów) podobnie

jak pomiar porządkowy, ale jednocześnie ustala odległości między

badanymi obiektami. Nie ma tutaj jednak naturalnego punktu

zerowego!!!!! z pomiarem interwałowym mamy do czynienia gdy

posługujemy się różnego rodzaju indeksami i skalami (często w testach

psychologicznych- np. Test IQ). W socjologii z tego typu pomiarem mamy

do czynienia w badaniach z użyciem dyferencjału semantycznego, skali

Likerta, skali Guttmana, lub przy budowie indeksów.

4. Ilorazowy - porządkuj badane obiekty podobnie jak pomiar porządkowy i

interwałowy, również ustala odległości między badanymi obiektami, ale

w przeciwieostwie do pomiaru interwałowego posiada naturalny punkt

zerowy. (ile razy był pan/i w bibliotece w tym miesięcy?...) Uwaga!

Poziom interwałowy i ilorazowy są do siebie podobne i podobne są

zasady przyporządkowywania liczb poszczególnym obiektom. Główna

różnica jest posiadanie lub nieposiadanie naturalnego punktu zerowego.

Na obu poziomach pomiaru stosuje się też analogiczne testy i

współczynniki statystyczne.

Trzy zasady pomiaru:

1. zasada porównywalności- jednostki badawcze mogą byd porównywalne tylko

pod względem jednej i tej samej cechy

2. zasada klasyfikalności- wartości każdej z cech muszą stanowid zbiory

wyczerpujące, tak aby każdej jednostce badawczej przypadało w zbiorze tylko

jedno określone miejsce

3. zasada kompletności- ustalenie wartości wszystkich cech badanych jednostek

istotnych z punktu widzenia założeo badawczych

Błędy pomiaru:

1. Błąd pokrycia - wynika z wad operatu losowania (w operacie pewne

kategorie nie są uwzględnione (często występuje w badaniach CATI)

2. Błąd niedostępności - niedostępnośd respondentów w próbie (osoby

nieobecne oraz osoby odmawiające udziału w badaniu)- Paweł

Sztabioski- 25% to osoby nieobecne, 29-33% to osoby odmawiające

udziału w badaniu)

3. Błąd wynikający z sytuacji - w której prowadzone jest badanie- osoby

trzecie podczas wywiadu, miejsce badania itp.

4. Błąd trafności wskaźnika - nietrafnośd pytania, błędnie sformułowane

pytanie lub pytani sugerujące

5. Błąd kafeterii - błędy zawarte w proponowanych odpowiedziach

• błąd krzyżowania się odpowiedzi

• błąd niekompletności (kafeteria nie jest wyczerpująca)

• błąd ogólności- odpowiedzi zbyt ogólne i wieloznaczne

• błąd zachwiania propozycji (ilośd odp. pozytywnych nie równa się ilości

odp. negatywnych)

• błąd niewspółmierności (zaproponowane odpowiedzi dotyczą różnych

wymiarów danego zjawiska)

6. Błąd ankietera - cechy ankietera(fizyczne, osobowościowej,

wizerunkowe, płed, rasa, wiek, poglądy ankietera, stopieo zaangażowania

w badania itp. może mied wpływ na wypowiedzi respondentów

7. Błąd respondenta - skłonnośd respondenta do poprawności politycznej,

do udzielania odpowiedzi zgodnych z większością, skłonnośd do

„zgadzania się”, do udzielania odpowiedzi społecznie akceptowanych

oraz wyobrażenie respondentów o ośrodkach badawczych

8. Błąd statystyczny próby - próba reprezentatywna (prawidłowo dobrana)

obarczona jest błędem statystycznym (np. próba 100 błąd +/- 3,1%).

Wielkośd błędu zależy od wielkości próby

Struktura narzędzia badawczego (zasady obowiązujące przy konstrukcji

narzędzia):

1. Przejrzysty układ graficzny

2. Pytania ułożone tematycznie i problemowo

3. Długośd kwestionariusza/ ankiety (mierzymy czasem a nie ilością pytao)

4. Struktura

a. nagłówek, logo, wstęp (aranżacja, zachęta, dane o instytucji

b. lista pytao- od ogólnych do szczegółowych, od łatwych do trudnych

c. metryczka (dane o respondencie stanowiące zmienne niezależne)

5. Język dostosowany do percepcji respondenta, osobowa forma pytao

6. Język jednoznaczny (unikami pojęd wieloznacznych)

7. Pytania filtrujące- stosujemy reguły przejścia pomio pyt X i przejdź do Y

8. Nie wolno zadawad dwóch pytao w jednym

9. Nie wolno zadawad pytao sugerujących

10. Nie wolno pytad się o sprawy, co do których zachodzi duże

prawdopodobieostwo, że respondent uchyli się od odpowiedzi lub ją

zniekształci

11. Nie wolno pytad się o sprawy, co do których respondent nie może mied

wiedzy

12. Należy unikad pojęd (słów) wartościujących i ideologicznych

Rodzaje pytao ze względu na formę:

1. Pytania otwarte:

• bez struktury

• skojarzenia słowne

• test niedokooczonych zdao

• dokooczenie historyjki (metoda projekcyjna)

• uzupełnienie obrazka

2. Pytania półotwarte/ półzamknięte:

Opcja „inne: jakie?……”

3. Pytania zamknięte:

• pytania rozstrzygnięcia (w tym pytaniu filtrujące z regułą przejścia)

• pytania z alternatywą wieloczłonową jednokrotnego wyboru (dysjunktywne)

• pytania z alternatywą wieloczłonową wielokrotnego wyboru (koniunktywne)

• pytania z uszeregowaną listą odpowiedzi

• pytania tabelaryczne (bateria pytao do których dołączona jest taka sama

kafeteria- lista odpowiedzi

• skale i indeksy

Rodzaje pytao ze względu na treśd:

1. Pytania o motywy

2. Fakty

3. Sugestie

4. Opinie

5. Wiedzę

Indeksy i skale

Indeksy i skale są porządkowymi miernikami zmiennych tzn. uszeregowują

rosnąco i malejąco jednostki analizy ze względu na jakąś cechę- np. poziom

religijności, alienacji, inteligencji... Wynik jaki uzyskuje badana osoba wyznacza

jednostce miejsce na skali lub indeksie (np. wysokie, przeciętne, niskie)

Indeksy i skale należą do złożonych mierników zmiennych. Pomiar dokonuje się

za pomocą baterii tj. wielu wskaźników (formułowanych w postaci pytao lub

twierdzeo).

Wynik respondenta na indeksie lub skali jest wypadkową jego odpowiedzi na

kilkanaście (kilkadziesiąt) pytao kwestionariusza.

W praktyce badawczej terminy „indeks” i „skala” stosowane są zamiennie.

Wśród metodologów nie ma zgodności co do tego, czym różni się „skala” od

„indeksu”. Można jedynie stwierdzid, że skala jest miernikiem bardziej

złożonym od indeksu.

Procedura budowy skali i indeksu

1) Dobór wskaźników – formułowanych w postaci pytao lub twierdzeo

2) przypisywanie poszczególnym odpowiedziom wartości punktowych. Podczas

punktowania można zastosowad 2 procedury:

a. poszczególne pytania mają taką samą wagę lub

b. poszczególne pytania mają różną wagę- wówczas możemy zastosowad

procedurę arbitralną- co jest dośd ryzykowne ze względu na trafnośd lub

możemy zastosowad procedurę tzw. sędziów/ ekspertów, którzy decydują jaką

wagę należy przyznad poszczególnym odpowiedziom.

3) Pilotaż indeksu/ skali i weryfikacja trafności wskaźników

4) przeprowadzenie badania właściwego i weryfikacji indeksu/skali pod

względem kompletności uzyskanych danych. Do analizy „dopuszczamy” jedynie

te jednostki analiz, które charakteryzują się kompletnymi odpowiedziami.

Wyjątkowo można „dopuścid” te jednostki, których przypisujemy średnią

wartośd jaką uzyskano w odniesieniu do danego wskaźnika lub braku

odpowiedzi interpretujemy jako odpowiedź przeczącą.

skala Likerta

1) służy do pomiaru postaw

2) składa się z kilkudziesięciu twierdzeo (przemiennie pozytywnych i

negatywnych)

3) do każdego twierdzenia załączona jest 5 lub 7 stopniowa skala

4) zadaniem respondenta jest zgodzid się z danym twierdzeniem lub z nim się

nie zgodzid (najczęściej stosuje się następujące skale: zdecydowanie się

zgadzam, zgadzam się, raczej się zgadzam, trudno powiedzied, raczej się nie

zgadzam, nie zgadzam się, zdecydowanie się nie zgadzam)

5) poszczególnym odpowiedziom (tj. ustosunkowaniom do twierdzeo)

przypisujemy odpowiednie punkty od 1 do 7, lub od 1 do 5 (zawsze liczba

nieparzysta)

6) obliczamy koocowy wynik dla każdego respondenta (może to byd suma

punktów lub średnia punktów uzyskanych na wszystkich skalach). Ilośd

uzyskanych punktów (lub średnia arytmetyczna) określa miejsce respondenta

na skali postaw wobec określonego obiektu lub zjawiska. Np. jeżeli twierdzeo

jest 20 i do każdego twierdzenia dołączona jest skala 7-mio stopniowa, to

respondent może uzyskad min- 20 pkt., max 140 pkt.

7) Weryfikujemy trafnośd skali (za pomocą testu t lub korelacji Pearsona).

Nietrafnie twierdzenia odrzucamy i nie bierzemy pod uwagę przy dalszej

analizie.

Dyferencjał semantyczny (profil semantyczny)- Charles Osgood

1. Służy do pomiaru oceny wrażenia, jakie określone obiekty wywołują u

osoby badanej. Może to byd np. typowy przedstawiciel jakiegoś narodu

(Niemiec), konkretna przestrzeo (np. dzielnicy), zaś w badaniach

marketingowych określony produkt czy usługa.

2. Metoda polega na umieszczeniu w kwestionariuszu zestawu od kilku do

kilkunastu 5 lub 7 dwubiegunowy skal porządkowych ograniczonych z

dwu stron parą antonimów (przeciwstawnych określeo np. mądry- głupi,

pracowity- leniwy)

3. Zgodnie z procedurą każda para przeciwstawnych określeo traktowana

jest jako kontinuum, gdzie po jednej stronie znajdują się określenia o

dodatniej walencji (oznaczane wartością liczbową- 1), po drugiej zaś

określenia o ujemnej walencji (oznaczone wartośd liczbową=5, lub 7)

Pomiędzy tymi wartościami znajdują się pośrednie wartości liczbowe od

2 do 6, gdzie 4 oznacza pkt. neutralny.

4. Po przeprowadzonym badania dla każdej z par antonimów obliczamy

średnią arytmetyczną, a następnie nanosimy jej wartośd na poszczególne

skale. Połączenie linią ciągłą wyznaczonych punktów umożliwia ukazanie

profilu badanego obiektu.

Kontrola przed badaniami :

1. Konsultacje metodologiczne

2. Szkolenie ankieterów

3. Pilotaż

cele pilotażu:

1) na etapie pilotażu jest weryfikacja problemu badawczego oraz

operacjonalizacja = ma nam pokazad, czy problemy, które stawiamy są

problemami do rozstrzygnięcia, czy są mierzalne, czy dobrze dobraliśmy

wskaźniki

2) weryfikacja narzędzia badawczego: pytania, czy są dobrze skonstruowane i

zrozumiałe

3) weryfikacja stron technicznych badania- oszacowanie kosztów, czas badania,

czas odnalezienia w terenie, ilośd odmów

4) weryfikacja metod zebranego materiału empirycznego- statystyczne metody,

kody, czy obliczenia, które chcemy dokonad, można zrobid na podstawie tych

skal, których dokonaliśmy w narzędziu badawczym

wpływ ankieterski - ankieter przez soje zachowanie nieswiadomie zniekształca

odpowiedzi respondenta

efekt ankieterski - różnica jaką uzyskujemy w odpowiedziach u poszczególnych

ankieterów

Kontrola po badaniu

a) nie terenowe metody kontroli :

1. weryfikacja ankier i kwestionariuszy pod względem kompletności zapisu

2. Analiza zgodności zapisów danych metryczkowych

3.Efekt ankieterski, wpływ ankieterski

b) terenowe metody kontroli:

1. Metoda podstawionego respondenta

2. Wywiad obserwowany – kontroler obecny podczas wywiadu. Idą dwie osoby

na wywiad.

3. Wywiad bezpośredni z respondentem- kontroler idzie do respondenta

4. Wywiad telefoniczny- dzwonimy do respondenta i pytamy

5. Kontrolna ankieta pocztowa

kodeksy postępowania w dziedzinie badao – ESOMAR

zapisy kodeksów regulujących postępowania badaczy w zakresie:

1. praw osób badanych (czy mają prawo do informacji o celach badao,

zleceniodawcy, wykonawcy itp..)

Gromadzenie danych:

Badacze mają zapewnid, aby w toku gromadzenia danych od

respondentów:

- respondenci byli świadomi celu gromadzenia danych; oraz

- respondenci byli świadomi procedur kontroli jakości wymagających

ponownego kontaktu.

2. anonimowości badanych (czy i kiedy można od nich odstąpid)

W przypadku braku wyraźnej zgody tożsamośd respondentów ma byd

chroniona. Badacze mają zapewnid brak dostępu klienta do tożsamości

respondentów. Jeśli krajowe przepisy tego nie zakazują, badacz może

zakomunikowad klientowi dane umożliwiające identyfikację respondenta,

na następujących zasadach:

i. respondent wyraźnie tego zażądał i/lub

ii. respondent wyraźnie udzielił zgody, oraz

iii. po uzgodnieniu, że udzielenie informacji nie będzie bezpośrednim

powodem skierowanej do niego aktywności handlowej

3. badao z nieletnimi (kiedy można z nimi prowadzid badania)

Badacze mają zachowad szczególną ostrożnośd podczas wywiadów z

dziedmi i młodzieżą. Przed rozpoczęciem wywiadu trzeba uzyskad zgodę rodzica

lub opiekuna.

4. obserwacji (kiedy i gdzie można, a kiedy i gdzie nie można)

Respondenci mają byd zawczasu informowani o użyciu w celu

badawczym technik obserwacji lub sprzętu rejestrującego, o ile nie są

one jawnie użyte w miejscach publicznych i nie gromadzi się

danych osobowych. Na życzenie respondenta zapis, lub odpowiednia

jego częśd, ma byd zniszczony lub usunięty.

5. własności danych i wyników z badao (kto jest właścicielem wyników,

kiedy można je upubliczniad, a kiedy nie, czy można przekazywad

wypełnione kwestionariusze klientowi- zleceniodawcy, jak długo można

przechowywad wszelkie zapisy z badao, itp..)

Dane osobowe zbierane i przechowywane zgodnie z niniejszym

Kodeksem maja byd:

- zbierane w określonych celach badawczych i nieużywane niezgodnie z

tymi celami;

- adekwatne, relewantne i nie nadmiarowe wobec celu badawczego, dla

którego są

zbierane i/lub dalej przetwarzane; a także

- przechowywane nie dłużej niż wymaga tego cel badawczy, dla którego

informacja

była zbierana i dalej przetwarzana.

Artykuł 11 – Publikacja wyników

a) Raportując wyniki badania rynku badacze mają wyraźnie oddzielid

wyniki, interpretacje tych

wyników przez badacza, oraz oparte na tym rekomendacje.

b) Gdy klient publikuje jakieś wyniki badania, należy go poprosid o

konsultację z badaczem co do

formy i zawartości publikacji wyników. Klient i badacz dzielą

odpowiedzialnośd za zapewnienie,

żeby opublikowane wyniki nie były mylące.

c) Badacze mają byd zawsze przygotowani do udostępnienia informacji

technicznej dla oceny

rzetelności opublikowanych wyników.

d) Badacze mają nie dopuszczad do łączenia ich imienia z

rozpowszechnianiem wniosków z badania rynku, o ile wnioski nie są

dostatecznie poparte przez dane.

Determinizm – występowanie zdarzeo jest determinowane ,

powodowane; zdarzeniom „nie wolno przydarzyd się w żaden inny

sposób”

Przyczynowośd – skutkowy deterministyczny model nauk przyrodniczych

często jest stosowany w odniesieniu do istot ludzkich, podobnie jak do

roślin i przedmiotów nieożywionych. W tych przypadkach akceptujemy

deterministyczny model jako właściwy. Uznajemy, że nasz wola jest w

pewien sposób skrępowana i ograniczona. (np. nie mammy wpływu na

wzrost człowieka czy roślin)

Rodzaj użytecznego wyjaśnienia przyczynowego, który akceptujemy jako

koocowy produkt badao społecznych (podanie koocowego powodu,

dlaczego tak jest).

Zawsze gdy rozpoczynamy badania wyjaśniające w ramach nauk

społecznych implicite przyjmujemy model ludzkiego zachowani, który

zakłada, że ludzie mają mało indywidualnej wolności wyboru.

Przyczyna i skutek

Model nomotetyczny w podejściu do badao nad związkami

przyczynowymi ma na celu dostarczenie najdokładniejszego wyjaśnienia

przy najmniejszej liczbie zmiennych przyczynowych, tak aby odkryd

ogólne wzorce przyczynowo – skutkowe.

Różnica między wyjaśnieniem idiograficznym a nomotetycznym jest

różnicą między badaniami jakościowymi a ilościowymi.

Dane jakościowe (idiograficzne) obejmują informacje szczegółowe

Dane ilościowe (nomotetyczne) obejmują koocowe wnioski-

powtarzalnośd pewnych reguł.

Zarówno nomotetyczny jak i idiograficzny tryb wyjaśnienia wiąże się z

pojęciem przyczynowości. Aby określid związek przyczynowy potrzebne

jest coś więcej niż stwierdzenie zależności między zmiennymi. Przyczyna

poprzedza skutek Empiryczna (oparta na doświadczeniu) korelacja

między zmiennymi zachodzi wówczas, gdy są one powiązane (gdy jedna

się zmienia to druga też) Skutej nie może byd wyjaśniony w kategoriach

jakiejś trzeciej zmiennej

Zależności pozorne – czyli takie, które nie są prawdziwe np. Rozmiar buta

wiąże się ze zdolnościami matematycznymi. Im większy but tym większe

zdolności matematyczne. Aby połączyd pozorne zależności należy

zastosowad zmienną wieku. Im starszy uczeo – tym większy rozmiar buta

– tym większe zdolności matematyczne i odwrotnie.

Korelacja dodatnia zachodzi gdy obie zmienne rosną lub maleją

Korelacja ujemna – zachodzi gdy jedna zmienna rośnie a druga maleje.

Przyczyna konieczna – oznacza warunek, który musi byd spełniony, aby

nastąpił określony skutek (aby otrzymad ocenę koniecznie jest chodzenie

na zajęcia; trzeba byd kobietą aby zajśd w ciążę)

Przyczyna wystarczająca – oznacza, warunek, który jeśli zostanie

spełniony gwarantuje oczekiwany skutek (ucieczka z egzaminu oznacza

oblanie go, ale może byd inna przyczyna, dla której nie zaliczamy

egzaminu)

Większośd wyjaśniających badao społecznych stosuje probabilistyczny

model przyczynowości. O „X” można powiedzied, że jest przyczyną „Y”,

jeśli widad, że ma wpływ na „Y”.

Należy się wystrzegad błędów przy prowadzeniu badao:

– patrzenie przez pryzmat własnych przeżyd

nioski

ych przyczyn (należy sobie zadad pytanie „czy na

pewno?”)

(opuszczanie dowodów, które nie mają dla

badacza znaczenia)+

Fałszywe dylematy (wybór, do którego jesteśmy zmuszenie tylko na

pozór)

Zanim zaakceptujemy wnioski, powinniśmy sprawdzid jak zmienne

zostały zoperacjonalizowane, jaki jest logiczny związek między tymi

zmiennymi i jaka jest między nimi zależnośd, oraz czy sformułowane

przez nas wnioski pokazują to co jest wynikiem badao.

Wyjaśnienie idiograficzne – stosuje się dla jednego odrębnego przypadku

( wyszukanie wszystkich przyczyn)

Wyjaśnienie nomotetyczne – stosuje się dla pewnej określonej grupy

zrozumienie indukcyjne – indukcja przechodzi do tego co konkretne,

ogólne, od zestawu obserwacji do odkrycia poprawności , która jest

wspólna dla wszystkich badanych zdarzeo

zrozumienie dedukcyjne – dedukcja przechodzi od tego co ogólne do

tego co szczegółowe. Od wzorca , którego możemy oczekiwad do

obserwacji.

Badacze najczęściej wybierają jako jednostki analizy pojedynczych ludzi

(badają płed, wiek, miejsce urodzenia) Następnie łączą opisy aby

przedstawid złożony obraz grupy.

ych jednostkami analizy mogą byd także grupy

społeczne (cechy przynależności do danej grupy traktowanej jako

pojedynczy byt)

również organizacje społeczne np.

Kościół, szkoły wyższe, wydziały uniwersyteckie

- czyli istoty społeczne i ich zachowania ( książki,

obrazy, samochody, budynki, piosenki itp.)

Jednostki analizy to przedmioty, które badamy, by stworzyd ich

syntetyczny opis i wyjaśnid różnice między nimi.

1. jednostki indywidualne - opisywanie i wyjaśnianie grup i interakcji

przez agregowanie i analizowanie opisów jednostek, każdy typ

jednostek może byd jednostką analizy, badania zazwyczaj zajmują się

określonymi typami, klasyfikacjami jednostek

*badania opisowe- jednostkami analizy są pojedynczy ludzie,

zazwyczaj stawiają sobie za cel opis populacji złożonej z tych ludzi

*badania wyjaśniające- mają odkryd dynamikę społeczną wewnątrz

danej populacji, jednostki ludzkie mogą byd opisane w kategorii ich

przynależności do grup społecznych

2. grupy - zainteresowanie cechami grupy traktowanej jako pojedynczy

byt; możemy wnioskowad o cechach grup na podstawie cech ich

członków

3. organizacje - formalne organizacje społeczne

4. wytwory społ. - wszelkie wytwory istot społecznych lub ich zachowao,

każdy przedmiot społeczny odnosi się do grupy (zbioru) przedmiotów

tej samej klasy + interakcje jako wytwory społeczne

za M.ROSENBERG:

-indywidualne

- grupowe

- organizacyjne

- instytucjonalne

- przestrzenne

- kulturowe i społeczne jednostki analiz

za J. & L. LOFLANOW:

-działania zwyczajowe i epizody

-spotkania

- role

- związki

- grupy

- organizacje

- miejsca zamieszkania

- światy społeczne

- style życia

- subkultury

Błąd ekologiczny - odnosi się do grupy, zbiorów lub systemów czegoś większego

niż jednostki. Jest to założenie, że to, czego się dowiadujemy o jednostce

zbiorowej (ekologicznej)mówi także o pojedynczych elementach, z których się

on składa. Błąd dotyczy pomniejszenia jednostek analizy tak, że wyciągamy

wnioski dotyczące jednostek tylko na podstawie obserwacji grup.

Błąd redukcjonizmu - postrzeganie i wyjaśnianie złożonych zjawisk w

kategoriach jednego wąskiego pojęcia lub zbioru pojęd. „redukujemy” to co

złożone do wąskiego pojęcia lub zbioru pojęd, redukujemy to co jest złożone do

prostego wyjaśnienia; sugeruje, że pewne jednostki analizy lub zmienne są

istotniejsze niż inne, może mied miejsce gdy użyjemy niewłaściwych jednostek

analizy

badania reaktywne- wszelkie badania, w których następuje interakcja pomiędzy

badaczami i osobami badanymi; ich przeciwieostwem są badania niereaktywne,

gdzie przedmiotem badania są rzeczy (dokumenty, statystyki, archiwa itp.).

badania nieraktywne- badania oparte na analizie dokumentów, archiwów,

sprawozdao oraz innych źródeł pisanych. Metody stosowane w badaniach

niereaktywnych to m.in.: analiza treści (ang. content analysis), desk research

oraz badania historyczno-porównawcze (ang. historical-comparative research).

Nazwa badao bierze się stąd, że w trakcie ich realizacji nie ma potrzeby

angażowania jakichkolwiek osób do badania; nie dochodzi zatem do interakcji

pomiędzy badaczami, a osobami badanymi.

Konceptualizacja

sprecyzowanie pojęd oraz zmiennych, które mają byd badane

Operacjonalizacja

jak będziemy faktycznie mierzyd zmienne

pomiar

procedura, w której przyporządkowuje się zgodnie z określonymi regułami,

cyfry lub wartości liczbowe, właściwościom empirycznym (zmiennym) np.

określonym cechom, wypowiedziom czy zjawiskom.

staranna obserwacja rzeczywistego świata, której celem jest dokonanie opisu

przedmiotów i zdarzeo w kategoriach wartości (cech) składających się na

zmienną

poziomy pomiaru:

Poziom nominalny - to zmienne, których wartości są jedynie wzajemnie

rozłączne i wyczerpujące (płed, wyznanie, miejsce urodzenia, wykształcenie)

Poziom porządkowy - zmienne o wartościach, które możemy logicznie

uporządkowad (klasa społeczna, alienacja, uprzedzenia)

Poziom interwałowy - odległości logiczne między wartościami mogą byd

wyraźne w postaci standardowych interwałów o określonym znaczeniu

(mierniki standardowe , testy IQ)

Poziom ilorazowy - wartości składające się na zmienną mają wszystkie opisane

wartości strukturalne pomiaru interwałowego, poza tym są oparte na

prawdziwym punkcie zerowym (np. skala Kelvina; wiek , czas zamieszkiwania w

danym miejscu) ( wiek – zmienne nominalne; ilośd lat – zmienne porządkowe,

równe rozmieszczenie grup wiekowych – interwałowe, dzieci nienarodzone-

kobiety w ciąży – zmienne ilorazowe)

Rzetelnośd, metody nadania rzetelności tworzonych mierników (wskaźników):

dana technika stosowana do tego samego przedmiotu daje za każdym razem

ten sam wynik. Rzetelnośd nie gwarantuje poprawności.

Metoda testu powtórnego – pomiar przeprowadza się więcej niż raz.

metoda sprawdzania rzetelności narzędzia badawczego polegająca na jego

wykorzystaniu do badania tej samej grupy osób, w różnych odcinkach czasu.

Przykładem może byd wykorzystanie testu do badania ilorazu inteligencji w

grupie tych samych osób, w odstępie kilku tygodni. Im większa będzie zgodnośd

pomiędzy wynikami pierwszego i drugiego testu, w tym większym stopniu

będziemy skłonni traktowad omawiany test jako rzetelne narzędzie pomiarowe.

Metoda połówkowa- metoda sprawdzania rzetelności pomiarowej narzędzia

badawczego, polegająca na jego podzieleniu na dwie części i następnie ich

wykorzystaniu do badania opinii osób pochodzących z tej samej populacji

badanej. Przykładem omawianej metody może byd zestaw 20 pytao

dotyczących poziomu uprzedzeo społecznych. Zestaw pytao można podzielid na

dwie równe części i wykorzystad je niczym dwa osobne narzędzia do pomiaru

uprzedzeo w tej samej populacji badanej. Jeżeli wyniki pomiaru dokonanego za

pomocą dwóch osobnych zestawów będą ze sobą skorelowane, to z tym

większym prawdopodobieostwem można uznad całe narzędzie za rzetelne.

trafnośd i typy trafności

zakres w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla prawdziwe

znaczenie danego pojęcia

trafnośd fasadowa- konkretny miernik może zgadzad się lub nie z naszymi

uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego

pojęcia

3 typy trafności określające konkretne sposoby sprawdzania trafności

mierników:

1) trafnośd predykcyjna (kategorialna)- oparta na kryterium zewnętrznym

2) trafnośd teoretyczna- oparta na logicznych powiązaniach między

zmiennymi

3) trafnośd treściowa- zakres w jakim miernik obejmuje skalę zawartych w

pojęciu

niektóre metody są rzetelniejsze, inne trafniejsze (nastroje robotników –

obserwacja zdarzeo i rozmowy bardziej trafne, liczenie skarg rzetelne)

Indeksy a skale

wspólne cechy:

1) porządkowe mierniki zmiennych- porządkują jednostki analizy w kategoriach

zmiennych, wynik wskazuje względną cechę np. religijnośd danej osoby

2) złożone mierniki zmiennych- pomiar opiera się na więcej niż tylko jednej

jednostce danych, wynik wskazuje względną cechę np. religijnośd danej osoby

w porównaniu z innymi badanymi

INDEKS- tworzony przez proste zsumowanie wyników przypisanch

poszczególnym wartościom

SKALA- tworzona przez przypisywanie określonych wyników punktowych

pewnym układom odpowiedzi, przy założeniu, że niektóre pytania świadczą o

relatywnie niższym, inne zaś o wyższym poziomie danej zmiennej, wykorzystuje

różnice w intensywności wartości tej samej zmiennej, by odnaleźd różne wzorce

odpowiedzi, maja tę wyższośd nad indeksami, że uwzględniają intensywnośd

obrazowania danej zmiennej przez różne pytania

Błędne wyobrażenia na temat użycia skal:

1) to czy kombinacja kilku pytao okaże się skalą, niemal zawsze zależy od

konkretnej próby objętych badaniem obserwacji

2) użycie konkretnych technik skalowania np. skali Guttmana, nie daje

gwarancji stworzenia skali, techniki te pozwalają raczej ocenid czy dany zestaw

jednostek informacji stanowi skalę

Indeksy są częściej stosowane ponieważ z danych, które są do dyspozycji często

nie da się stworzyd skali, albo jest to trudne.

Metody tworzenia indeksów wydają się tak proste i oczywiste, że niewiele się o

nich mówi.

Budowa indeksu

1) dobór pytao

a. trafnośd fasadowa (logiczna)- pierwsze kryterium doboru pytao do indeksu,

b. jednowymiarowośd- złożony miernik powinien odzwierciedlad tylko jeden

wymiar danego pojęcia

c. ogólnie cz szczegółowo- mierniki powinny trafiad w ten sam wymiar

mierzonego pojęcia; charakter dobranych pytao decyduje o tym jak

(szczegółowo czy ogólnie) dana zmienna będzie mierzona

c. zmiennośd:

- dobieranie kilku pytao, wedle odpowiedzi na które można podzielid

respondentów mniej więcej na połowy w kategoriach danej zmiennej (np. na

konserwatystów i liberałów), mimo, że żadna z odpowiedzi samodzielnie nie da

podstaw do klasyfikacji można jej *klasfikacji+ dokonad w oparciu o wszystkie

odpowiedzi

- wybór ptao o różnym stopniu zróżnicowania

2) badanie zależności empirycznych (między pytaniami wchodzącymi

potencjalnie w skład indeksu)

zależnośd empiryczna- odpowiedź respondenta na jedno pytanie pozwala nam

przewidzied jego odpowiedź na inne pytania, jeśli dwa ptania są ze sobą

empirycznie powiązane, możemy zakładad, że wskazują tę samą zmienną i

można włączyd ją do jedego indeksu

DWA TYPY ZALEŻNOŚCI:

1) dwuzmiennowe- zależnośd między dwiema zmiennymi, jeśli dwa pytania

odzwierciedlają różne natężenie tej samej postawy, można oczekiwad, że

udzielone na nie odpowiedzi będą sobie w ogólnych zarysach odpowiadad

Jeśli dwa pytania są ze sobą doskonale związane, wystarczy włączyd do indeksu

tylko jedno z nich.

2) wielozmiennowe- zależnośd między więcej niż dwiema zmiennymi,

3) Punktacja indeksu- przypisanie poszczególnym odpowiedziom wartości

punktowych, tworząc w ten sposób jeden złożony z kilku pytao miernik

- określenie pożądanego zakresu punktacji indeksu- zaletą indeksu jest większa

gradacja stopni pomiaru zmiennej,

- w miarę rozszerzania zakresu indeksu na jego kraocach mieści się coraz mniej

przypadków- w pewnym momencie zwiększenie gradacji nie zwiększa wyników

- wbór między szerokim zakresem pomiaru indeksu a odpowiednią liczbą

przypadków dla każdego punktu indeksu

- faktczne przypisanie wartości punktowych poszczególnym odpowiedziom-

przyznanie wagi pytaniom indeksu (najlepiej przyznawad taką samą wagę

wszystkim pytaniom):

*jeśli indeks ma byd kompozycją nieco zróżnicowanych aspektów danej

zmiennej wagi powinny byd jednakowe

*jeśli dwa pytania odzwierciedlają właściwie ten sam aspekt, trzecie zaś

zupełnie inny i chcemy żeby oba aspekty były w tym samym stopniu

uwzględniane przez indeks możemy przyznad trzeciemu pytaniu wagę równą

kombinacji wag dwóch poprzednich pytao tzn. przypisując trzeciemu

maksymalny wynik w wysokości 2 pkt, dwóm pierwszym zaś maksymalnie 1 pkt

Braki danych - metody radzenia sobie z brakami danych w indeksie:

1) jeśli występują nielicznie można je wyłączyd z budowy indeksu i analizy,

należy ustalid czy liczba dostępnych do analizy przypadków będzie dostateczna i

czy wyłączenie nie będzie powodowad niereprezentatywności próby przy

stosowaniu tego indeksu w analizie

2) można potraktowad braki danych jako jedną z dostępnych kategorii

odpowiedzi

3) uważna analiza braków danych może pozwolid na interpretację ich znaczenia

4) uzupełnianie braków danych średnią z innych odpowiedzi

5) przypisywanie brakom danych losowo wybranych wartości

6) przy indeksie z dużej liczby pytao można niekiedy traktowad brak danch

proporcjonalnie do uzyskanych odpowiedzi

najbezpieczniej jest stosowad więcej niż jedną z tych metod co pozwala na

sprawdzenie czy dochodzimy do podobnych wniosków

Walidacja indeksu - ocena trafności indeksu; zakładamy, że indeks jest

miernikiem jakiejś zmiennej, czyli przypadki można uporządkowad według

kolejności w kategoriach tej zmiennej za pomocą wyników uzyskanych w tym

indeksie (indeks konserwatyzmu politycznego porządkuje ludzi w kategoriach

ich względnego konserwatyzmu. Jeśli indeks spełnia to zadanie, ludzie ocenieni

jako względnie konserwatywni za pomocą tego indeksu okazaliby się także

względnie konserwatywni według inych wskaźników orientacji politycznej)

1) Wewnętrzna – analiza pytao – w jakim zakresie indeks jest powiązany z

poszczególnymi pytaniami w nim zawartymi (lub w jakim zakresie pozwala

przewidywad odpowiedzi na nie udzielone), istotne: zmiennośd między

skrajnościami; wartości zmiennej powinny byd rozłączne; czy zmienna

wyczerpuje wszystkie wartości;

2) Zewnętrzna – właściwe uporządkowanie grup respondentów według indeksu

powinno umożliwid przewidywanie porządku tych grup według odpowiedzi na

inne pytania dotyczące tego samego; odwołuje się do zależności między

miernikiem złożonym a innymi wskaźnikami zmiennej, nie uwzględnionymi w

mierniku

skala dystansu społecznego Bogardusa

pomiar skłonności ludzi do uczestniczenia w –zróżnicowanych co do stopnia

bliskości – stosunkach społecznych z innymi grupami ludzi

*Czy zgodziłbyś się, aby… mieszkali w Twoim kraju

**Czy zgodziłbyś się, aby… mieszkali w twojej miejscowości

***Czy zgodziłbyś się, aby… mieszkali w twojej dzielnicy

****Czy zgodziłbyś się, aby… był twoim sąsiadem

*****Czy zgodziłbyś się, aby twoje dziecko poślubiło…

skala Likerta

zdecydowanie się nie zgadzam, nie zgadzam się, zgadzam się, zdecydowanie się

zgadzam; umożliwia określenie względnej intensywności różnych pytao

skala Thurstine'a

stanowi próbę opracowania formatu grupowania wskaźników zmiennej, które

powiązane są przynajmniej w strukturę empiryczną, grupa sędziów otrzymuje

setki pytao, uważane za wskaźniki danej zmiennej. Każdy ma ocenid jak

mocnym wskaźnikiem zmiennej jest każde z pytao, np. w skali od 1 do 13.

Badacz analizuje oceny, pytania co do których nie ma zgodności odrzuca jako

niejednoznaczne

skala Guttmana

1) badanie trafności fasadowej pytao

2) badanie zależności dwuzmiennowych

3) poszukiwanie pytao "łatwych" i "trudnych"

opiera się na założeniu, że każdy kto wykazuje wysoki poziom danej zmiennej

wykaże też poziom niższy np każdy kto popiera aborcję wśród panien, poprze

aborcję w przypadku ciąży powstałej w wyniku gwałtu

dyferencjał semantyczny

wybranie przez respondenta między dwiema przeciwnymi postawami, stpsując

przy tym wyrażenia określające stopieo intensywności postawy między

przeciwieostwami

typologia- skrzyżowanie dwóch lub więcej zmiennych tworząc zbiór kategorii

lub typów- zmienną nominalną

łatwiej jest analizowad typologię jako zmenną niezależną

historia doboru próby

1) prezydent Alf Landon

historia pomyłki przy sondażu "Literary Digest", rozsyłali kartki pocztowe do

mieszkaoców 6 stanów z zapytaniem na kogo będą głosowad, nazwiska

respondentów wybrali z książki telefonicznej i list rejestracyjnych samochodów,

na podstawie zwrotów przewidziano, że wygra Harding. Trafne prognozy "LD"

formułowało (przy zwiększeniu zasięgu) w 1924, 28, 32. w 36. wyslali 10 mln

kart- zwrot 2 mln, przewidzieli, że wygra Ladon, a wygrał Roosvelt.

dlaczego:

- 22% zwrotów to trochę za mało

- źle dobrany operat losowania (pomijała ludzi bez telefonów i samochodów)

2) prezydent Thomas E. Dewey

George Gallup przewidział, ze Roosvelt wygra, bo wymyślił próbę kwotową.

3) W 1948 ustalono, że probabilistyczny dobór próby daje wyższą trafnośd niż

dobór kwotowy.

Eksperyment

forma naukowej obserwacji w naukach społecznych, wymagają podjęcia

działania i obserwowania skutków tego działania, nadaje się bardziej do badao

wyjaśniających niż opisowych

przedmiot badao eksperymentalnych

testowanie hipotez- koncentruje się na ustalaniu związków przyczynowych

badanie interakcji w małej grupie- obserwowanie jak grupy radzą sobie z

problemem i organizują się; można tutaj różnicowad rodzaje zadao i nagrody za

jego wykonanie; dzięki obserwowaniu różnic między grupami wyciąga się

wnioski o istocie interakcji w małej grupie i czynnikach wpływających na te

interakcje

eksperyment klasyczny

najczęściej stosowany rodzaje eksperymentu, sklada się z 3 głównych par

składowych:

1) zmienne niezależne i zależne

- zmierzenie wypływu zmiennej niezależnej *przyjmującej formę bodźca

eksperymentalnego, który albo występuje albo nie- jest zmienną

dychotomiczną+ na zależną

- zmienna niezależna- przyczyna

- zmienna zależna- skutek

- liczba zmiennych zależnych/ niezależnych dostępnych do wykorzystania w

eksperymencie jest w zasadzie nieograniczona

- ta sama zmienna raz może byd zależna, a raz niezależna

- zmienne muszą zostad operacyjnie zdefiniowane *należy to zrobid przed

eksperymentem]- uzyskanie definicji operacyjnych może wymagad różnych

metod obserwacji

- czasem najpierw zebrad zróżnicowane obserwacje i w fazie analiz określid

najbardziej użyteczne definicje operacyjne (np. przy sondażach)

2) pretest i posttest

3) grupa eksperymentalna i kontrolna

protest/ pretest

pomiar zmiennej zależnej, badania natężenia cechy przed wprowadzeniem

bodźca

posttest

pomiar zmiennej zależnej po wprowadzeniu bodźca (zmiennej niezależnej)

grupy eksperymentalne

grupa obiektów na której odbywa się manipulacja eksperymentalna. Wyniki

uzyskane w grupie eksperymentalnej często są porównywane z wynikami

uzyskanymi w innych grupach eksperymentalnych lub w grupie kontrolnej, w

której nie zastosowano manipulacji eksperymentalnej. Do porównywao

wykorzystuje się różne techniki analizy statystycznej

grupy kontrolne

grupa obiektów, którą w ramach wykonywanego eksperymentu nie poddaje się

żadnym manipulacjom eksperymentalnym lecz pozostawia w stanie

naturalnym. Wyniki uzyskane w grupie kontrolnej służą porównaniu z wynikami

z grupy eksperymentalnej, dzięki czemu można uzyskad statystyczną pewnośd,

że manipulacje wykonane na grupie eksperymentalnej rzeczywiście przyniosły

oczekiwany skutek.

eksperyment podwójnie ślepy

ani badani, ani eksperymentatorzy mający kontakt z badanymi nie wiedzą,

która grupa jest eksperymentalna, a która kontrolna; dzięki czemu nie dochodzi

do przeszacowania wyników eksperymentu

dobór uczestników do eksperymentu

podobnie jak przy wyporze próby reprezentatywnej dla populacji

należy zwrócid uwagę na kwestię uogólniania wyników i porównywalnośd grup

(eksperymentalnej i kontrolnej)

1) dobór losowy- z operatu losowania (całej populacji) dobierane są losowo

dwie próby, jeśli są podobne do całej populacji będą też podobne do siebie

nawzajem, reprezentatywnośd jest tu funkcją wielkości próby (próby losowe

mniejsze niż 100 nie są szczególnie reprezentatywne, a eksperymenty rzadko

angażują tak dużo osób do eksperymentu), ten sposób służy głównie do

przydzielania uczestników do grup

2) randomizacja- ulosownienie, losowy rozdział badanych obiektów do grup

porównawczych, jest jednym z zabiegów metodologicznych stosowanych w

celu zniwelowania wpływu niekontrolowanych zmiennych na wyniki

eksperymentu, ma sens tylko wtedy gdy mamy do dyspozycji dużą grupę i

można zastosowad prawa doboru losowego

3) dobieranie grup przez dopasowanie- podobny do doboru kwotowego, będzie

bardziej efektywny jesli przgotuje się macierz kwotową na podstawie

wszystkich istotnych właściwości, o tym, które zmienne są istotne decyduje

charakter i cel eksperymentu

Dobieranie grup przez dopasowanie czy randomizacja?

Przewaga randomizacji:

- badacz może nie wiedzied z góry, które zmienne będą istotne przy

dopasowaniu

- większośd statystyk stosowanych przy analizie wyników eksperymenty zakłada

randomizację

odmiany schematów eksperymentalnych

Donald Campbell i Julian Stanley:

preeksperymentalne schematy badawcze- nie spełniają one naukowych

standardów schematów eksperymentalnyc

1) studium przypadku (one-shot case study)- badacz dokonuje pomiaru jednej

grupy badanych pod względem zmiennej zależnej po wprowadzeniu jakiegoś

bodźca eksperymentalnego, forma logicznego wnioskowania w zyciu

codziennym

2) schemat z dwukrotnym pomiarem w jednej grupie (one- group pretest-

posttest design)- dodanie pretestu dla grupy ekspermentalnej ale nie ma tu

grupy kontrolnej,

3) statyczne porównanie międzygrupowe (static-group comparison)- badania

opierające sie na grupie eksperymentalnej i kontrolnej bez pretestu

eksperymenty laboratoryjne i "naturalne"

w rzeczywistym życiu społecznym często zachodzą naturalne eksperymenty,

które badacze mogą wykorzystywad w sposób podobny do tego, w jaki

zaprojektowaliby i przeprowadzili eksperyment laboratoryjny

Eksperyment naturalny – eksperyment wykonywany w warunkach naturalnych,

poza laboratorium. W trakcie wykonywania eksperymentu naturalnego badacz

kontroluje tylko częśd warunków, które mają bezpośredni wpływ na wynik

eksperymentu. Pozostałe są całkowicie niekontrolowane, jednak dzięki temu,

że eksperyment jest wykonywany w środowisku, w którym badane zjawisko

zwykle ma miejsce, otrzymane wyniki można uznad za reprezentatywne i

możliwe do uogólnienia. Eksperymenty naturalne często sprowadzają się do

prostej obserwacji – czasami jednak mogą byd celowo aranżowanymi

sytuacjami.

Eksperyment laboratoryjny[1]-przeprowadza się w warunkach sztucznych,

specjalnie do tego celu zaaranżowanych. Dzięki stworzeniu tak

wysublimowanych warunków można maksymalnie kontrolowad wpływ

zmiennych niezależnych na badane zjawisko i wyeliminowad wiele

potencjalnych źródeł błędów. Wadą tej metody może byd znaczący wpływ

eksperymentatora i stworzonych przezeo warunków na wynik badania. Zaletą

jest łatwośd zastosowania mechanicznych instrumentów pomiaru, takich jak

kamera, magnetofon itp.

Badania sondażowe

1. ankieta pocztowa- dystrybucja i zwroty

wysłanie kwestionariusza wraz z listem wyjaśniającym i kopertą zwrotną z

naklejonym znaczkiem

zwracanie takich kwestionariuszy to duży kłopot dla respondenta- zachęcanie

do odsyłania

koperta:

- samo wysyłający się kwestionariusz- nie wymaga koperty zwrotnej

- zszycie kwestionariusza w formę broszury z okładką- należy rozwinąd okładkę

i zakleid samoprzylepnym paskiem

opcje wysyłki:

- zwykła- pewniejsza,

- wcześniejsze naklejanie znaczków na zwroty,

- hurtowa- taosza,

- opłata ryczałtowa na zwrot,

- stosowanie znaczków komunikuje więcej czynnika ludzkiego i szczerośd

2. monitoring zwrotów

odnotowywanie zmiennego poziomu zwrotów

po otrzymaniu zwrotów należy je kolejno otwierad, sprawdzid i

ponumerowad (numery powinny byd przypisywane zgodnie z kolejnością

otrzymania zwrotu)

- listy przypominające- sposób przypominania respondentom o odesłaniu

kwestionariusza, dodatkowa zachęta do uczestnictwa w badaniu,

dosyłanie listu z nowym egzemplarzem kwestionariusza

im dłużej respondent zwleka z odpowiedzią tym mniejsze

prawdopodobieostwo, że w ogóle odeśle kwestionariusz

między pierwszym listem, a listem przypominającym należy zachowad 2-3

tygodnie przerwy

3. poziom zwrotów

w odniesieniu do analiz stosowanych w badaniach sondażowych wszyscy

członkowie dobranej początkowo próby wypełniają i zwracają

kwestionariusze- ale to się akurat nie zdarza

testowana możliwośd, że respondenci są zasadniczo tacy sami jak próba

losowa z pierwotnie dobranej próby, a zatem jest nieco mniejszą próbą z

danej populacji

całkowity poziom zwrotów jest wskaźnikiem reprezentatywności

respondentów w próbie:

- wysoki- prawdopodobieostwo znaczących obciążeo jest niewielkie

- niski- prawdopodobieostwo znaczących obciążeo jest wyższe

zwrotnośd 50% jest wystarczająca do opracowania analiz i raportów- im

wyższa zwrotnośd tym lepiej

znacznie ważniejsze jest jednak wykazanie braku obciążeo związanych z

poziomem zwrotów niż ich wysoki poziom

Badania ewaluacyjne - ustalanie czy dana interwencja społeczna

osiągnęła zamierzony skutek *rozdział 12- też jest sporo przykładów więc

warto samemu przeczytad+

Techniki oparte na komunikowaniu się:

Techniki obserwacyjne bezpośrednim pośrednim

Techniki niestandaryzowane (metody jakościowe)

1) obserwacja niekontrolowana: a. jawna/ ukryta b. uczestnicząca/ nieuczestnicząca

1) Wywiad swobodny 2) Wywiad narracyjny 3) Wywiad pogłębiony 4) Wywiad zogniskowany (focus)

Dokumenty osobiste, np.: pamiętniki, listy, pisemne wypowiedzi

Techniki standaryzowane (metody ilościowe)

1) obserwacja kontrolowana a. jawna/ ukryta b. uczestnicząca/ nieuczestnicząca

1) Wywiad kwestionariuszowy PAPI 2) Wywiad kwestionariuszowy ze wspomaganiem komputerowym CAPI 3) Wywiad telefoniczny CATI 4) Ankieta audytoryjna 5) Test socjometryczny

1) Ankieta środowiskowa 2) Ankieta prasowa 3) Ankieta internetowa 4) Ankieta handlowa

Wywiad WYKŁAD INNE

swobodny badacz prowadzi rozmowę na jakiś konkretny temat, podany jest jedynie motyw. Rozmówca w trakcie rozmowy w sposób dowolny może ustalad pytania, ich kolejnośd itd. W czasie rozmowy ujawniają się nowe kwestie i wątki

narracyjny prosimy respondenta o dokonanie jakieś opowieści z jego życia. Zapis życiorysu, biografii z punkty jego widzenia

pogłębiony wywiadowca posiada listę poszukiwanych problemów, posiada coś w rodzaju kwestionariusza składającego się z pytao otwartych (dyspozycja)

zogniskowany moderator, który prowadzi w

pewien sposób rozmowę,

naprowadza tą grupę

kwestionariuszowy (PAPI) ankieta papierowa, pytania i odpowiedzi są sformułowane, respondent udziela odpowiedzi, a badacz kwalifikuje je do dostępnych odpowiedzi

kwestionariuszowy ze wspomaganiem komputerowym (CAPI) zamiast kwestionariusza ankieter

ma komputer, odpowidzi są od razu zapiswane na komputerze, zaledą są niższe koszty i skrócenie czasu badania, mniej pomyłek; wady to ryzyko zawieszenia komputera, dane wysyłane na bieżąco w czasie badania są niezmienialne- respondent nie może zmienid swojej odpowiedzi w razie pomyłki

telefoniczny (CATI)

co raz popularniejszy przez to, że jest tania i można zbadad duża próbę. Dobrze sprawdza się w przypadku firm oraz przedsiębiorstw. Może dotyczyd jedynie bardzo prostych kwestii odpowiedzi głównie TAK/NIE itd. Pytania mają byd krótkie i zwięzłe. Różnica między kwestionariuszem a ankietą, kwestionariusz jest narzędziem respondenta

Ankieta

środowiskowa np. kibice

pocztowa np. Gdy po zakooczeniu studiów dostaniemy ankietę dot. losów absolwenta jest duże prawdopodobieostwo że odpiszemy jest duże bo a)dotyczy to naszego życia b)utożsamiamy się z instytucją, która zleciła to badania

prasowa zamieszczana na łamach pracy, efektywnośd jest b. mała dlatego też jest metodą bardzo często pomocniczą, chyba że jest zaadresowana do ściśle określonego odbiorcy. Pełnią często funkcje edukacyjny i promocyjną

technika badawcza w socjologii gromadząca dane za pomocą wysyłki pocztowej do respondentów kwestionariuszy z pytaniami. Zalety: niski koszt badao – ankieta taka nie wymaga przeszkolonych ankieterów. Koszty to np. planowanie, dobór próby, powielanie, wysyłanie, dostarczanie kopert zwrotnych ze znaczkiem pocztowym; obniżenie błędu stronniczości. Jego źródłem mogą byd indywidualne cechy ankieterów, a także zróżnicowane ich umiejętności; większa anonimowośd, odpowiedzi respondentów są bardziej przemyślane; większa dostępnośd. Wady: koniecznośd formułowania prostych pytao, które będą łatwe do zrozumienia; brak możliwości sondowania respondentów, nie jest możliwe uzyskiwanie dodatkowych informacji; brak kontroli nad tym, kto udziela odpowiedzi na dane pytania; niższy odsetek odpowiedzi.

internetowa (CAWI)

są techniką badawczą pozwalającą w błyskawiczny i niedrogi sposób dotrzed do konkretnej grupy konsumentów aktywnych w Internecie (np. użytkowników portali internetowych). Technika zapewnia respondentom zdecydowanie wyższe poczucie anonimowości, niż w przypadku zastosowania tradycyjnych technik ilościowych. Jest więc bardziej odpowiednia do badania tematów „wrażliwych”.

handlowa

dołączana do produktów/ usług przy ich zakupie, klient ma ją wypełnid i zostawid w określonym miejscu, stosowana raczej w badaniach marketingowch

audytoryjna respondent wypełnia ankietę przy ankieterze, jest taosza, nie wymaga wielu ankieterów, można szybko zebrad duzo danych, rozdawana wśród ludzi gdzieś zgromadzonych, koniecznośd zapewnienia anonimowości

jedna z technik badawczych w socjologii i innych naukach społecznych polegająca na zebraniu w pewnej przestrzeni, zazwyczaj w pomieszczeniu, które w jakiś sposób związane jest z badaną kategorią (hala produkcyjna, klasa szkolna itd.) wybranej lub wylosowanej grupy osób i rozdaniu im ankiet do wypełnienia. Ankieter w takiej sytuacji nie przeprowadza wywiadu osobiście z każdym respondentem, ani nie odczytuje pytao, jedynie ogranicza się do podania celu prowadzonych badao i ewentualnie tłumaczy, jak ankietę należy wypełnid. W odróżnieniu od innych technik ankietowych w tym przypadku uzyskuje się prawie stuprocentową zwrotnośd materiału. Jednakże dla tego typu techniki zazwyczaj nie może byd stosowany dobór próby reprezentatywnej.

Obserwacja

jawna obserwator ujawnia swoją rolę, badany wie, że jest obserwowany

ukryta

obserwator nie ujawnia swojej roli, badany nie wie, że jest obserwowany

uczestnicząca obserwator uczestniczy w grupie, zadarzeniu, które obserwuje

nieuczestnicząca

obserwator jest kimś z zewnątrz i obserwuje grupę, zdarzenie jako osoba nie dotknięta problemem

niekontrolowana

obserwator nie wie co ma obserwowad (często w badaniu eksploracyjnym), bo nie wie co się wydarzy, rejestruje samodzielnie to co wydaje mu się ostotne z punktu widzenia motywu, celu badao, założeo badawczych

kontrolowana

obserwator wie co ma ubserwowad, ma arkusz obserwacyjny, na którym są informacje jak przeprowadzid obserwację i jak ją zanotowad, dotyczy często zmiennych ilościowych

test socjometryczny

rodzaj prostego kwestionariusza. Polega on na pytaniu każdego członka badanej zbiorowości, kogo chciałby mied do towarzystwa w toku jakiejś czynności, a kogo nie. Wybory i odrzucenia pozwalają na sporządzenie graficznych obrazów relacji interpersonalnych, które najczęściej przybierają postad tak zwanych socjogramów. Dane uzyskane dzięki kwestionariuszowi socjometrycznemu są także poddawane analizom statystycznym. Analizy statystyczne, posługując się odpowiednimi wskaźnikami pozwalają określid stopieo ekspansywności grupy, spoistości grupy, zwartości grupy etc

metoda dokumentów osobistych (listy, pamiętniki, wypowiedzi pisemne)

metoda biograficzna, wprowadzona do praktyki badawczej przez socjologów Floriana Znanieckiego i Williama Thomasa metoda polegająca na analizie wszelkiego rodzaju dokumentów osobistych, celem odkrywania społecznie uwarunkowanych regularności losów życiowych ludzi, zdobywanie określonych danych związanych z konkretnymi wydarzeniami, ukazywanie subiektywnego obrazu społeczeostwa istniejącego w świadomości jednostek. Metoda dokumentów osobistych jest krytykowana przez wielu socjologów ze względu na brak reprezentatywności autorów tych materiałów, trudnośd weryfikacji wykorzystywanych danych. Stanowi ona najczęściej jedno ze źródeł danych badawczych i bywa uzupełniana innymi danymi.

Najczęściej wykorzystywane w analizach rodzaje dokumentów osobistych obejmują: autobiografie, fotografie, inskrypcje, listy, opowieści o życiu i pamiętniki.

1. HISTORIA BADAŃ SPOŁECZNYCH (etapy rozwoju)

Etap I - Prehistoria badań- geneza zbierania danych o zbiorowościach ludzkich.

Spisy ludności w okresie starożytnym (Cesarstwo Rzymskie, Izrael, Egipt_. Zbierano dane na temat posiadanych nieruchomości, stopnia zamożności, struktury demograficznej, ruchów migracyjnych,

przynależności rodowej i etnicznej.

Spisy ludności prowadzone były też w okresie średniowiecznym: „Księga Dnia Sądnego”- spis przeprowadzony w Anglii w XI wieku na polecenie Wilhelma Zdobywcy (dot. ziemi i majątków).

Od XVI w.- po odkryciu nowych kontynentów- pojawiły się etnograficzne i antropologiczne opisy ludów egzotycznych sporządzane przez podróżników. Opisywano zwyczaje, style życia, rytuały, kulturę

materialną, wierzenia itp.

Na kiedy datuje się początek badań Etap II – geneza badań problemów społecznych

Właściwa historia badań zaczyna się w XVIII w. Obok spisów i coraz bardziej dokładnych opisów krajów

i ludów pojawiają się prace będące wynikiem bardziej systematycznych bada, które miały charakter monografii problemów społecznych.

Kiedy i kto rozpoczął badania nad problemami społecznymi

Prekursorem badań nad społecznymi problemami był John Howard(1726-1790) autor monografii o

warunkach życia więźniów w Anglii. Prowadził badania na podstawie obserwacji, wywiadów z

więźniami i analizy dokumentów. Jego badania stały się podstawą reformy systemu penitencjarnego w Anglii; sformułował podstawy nowoczesnego więziennictwa.

Kiedy miały początek badania surveyowe i kto należy do ich najwybitniejszych przedstawicieli, co to jest survey

Etap III- Rozwój ruchu serveyowego

W XIX w. pojawiły się tzw. kwestie społeczne wymagające rozwiązania. Były one rezultatem procesu

industrializacji i urbanizacji. Na dużą skalę pojawiły się takie problemy jak ubóstwo, bezrobocie, powstawanie slumsów w dużych miastach, wzrost przestępczości, wielkie ruchy migracyjne itp. Te

negatywne zjawiska stały się przedmiotem zainteresowania inteligencji oraz światłych przedstawicieli

warstw średnich. W tym okresie dominowały badania związane z ruchem reformistycznym (Anglia, Francja , USA). Autorami tych badań byli amatorzy- działacze społeczni reprezentujący różne zawody-

duchowni, lekarze, prawnicy, ekonomiści, inżynierowie.. Celem badań było uzyskanie informacji, które

mogły pomóc w rozwiązaniu jakiegoś konkretnego problemu społecznego.

W II połowie XIX wieku działalność badawcza połączona z działalnością społeczną rozwinęła się w

autentyczny ruch społeczny zwany „serveryowym”. „Servey” oznacza „przegląd”. Serveyem zwano wówczas badanie jakiejś zbiorowości na określonym terenie za pomocą ankiet, których celem było

zbieranie informacji potrzebnych do wyjaśnienia i rozwiązywania jakiejś społecznej kwestii. Prekursorzy

Le Play oraz Charles Booth, byli autorami pierwszych podręczników o charakterze instruktażowym (np. jak zadawać pytania aby uzyskać wiarygodne dane).

Badani miały charakter czysto praktyczny.

Cechą ruchu serveyowego było to, że ich przedstawiciele związani byli z działalnością społeczną, wywodzili się spoza środowiska akademickiego, a ich badania miał charakter praktyczny. W tym czasie

socjolodzy związani z socjologią jako nauka akademicką prowadzili badania historyczno-porównawcze i

opierali się na danych urzędowych i statystykach. W tym okresie ukształtowały się zręby większości stosowanych do dziś sposobów badań społecznych. Zatem to co stanowi obecnie zasadniczą część

warsztatu wywodzi się spoza zakresu nauk akademickich.

Kiedy i kto zainicjował rozwój akademickich badań socjologicznych

Etap IV rozwój akademickich badań socjologicznych

Akademickie badania socjologiczne rozwinęły się po I WŚ w środowisku socjologów amerykańskich

skupionych w tzw. szkole chicagowskiej, wokół Roberta Parka. Przedstawiciele szkoły chicagowskiej

przyjęli warsztat badawczy społeczników- reformatorów, a następnie go wzbogacili i udoskonalili. Postulowali konieczność prowadzanie empirycznych badań przez socjologię akademicką. (Polaryzacja

zjawisk negatywnych, slumsy)

W szkole chicagowskiej był 2 środowiska naukowe, które rozwijały dwa nurty badań:

1) skupione wokół Roberta Parka (ilościowe badania empiryczne)- podejście obiektywne

2) skupione wokół Floriana Znanieckiego (badania jakościowe)- podejście subiektywne

Robert Park amerykański socjolog, prof. Uniwersytetu w Chicago. Jest znany głównie jako współtwórca

socjologii miasta, sam nie realizował badań.

Florian Znaniecki twórca polskiej socjologii akademickiej, wysunął postulat rozpatrywania zjawisk

społecznych z uwzględnieniem współczynnika humanistycznego.

Początkowo Park i Znaniecki współpracowali ze sobą.

Kiedy rozpoczęły się badania komercyjne

Etap V- rozwój badań komercyjnych

Po II WŚ rozwijają się badania o celach komercyjnych. Prowadzą je wyspecjalizowane firmy badawcze

posiadające zazwyczaj status przedsiębiorstwa nastawione na zysk. Badania te mają cel praktyczny i mają

służyć zwiększeniu efektywności działalności różnych podmiotów gospodarczych i społecznych.

Badania komercyjne zapoczątkowano w 3 dziedzinach

1) Stosunki przemysłowe (socjologia pracy i organizacji)

2) Badania rynku (zachowania konsumenckie, badania popytu itp.)

3) Postawy i preferencje polityczne

Na potrzeby badań komercyjnych powołano wyspecjalizowane instytucje:

• Instytut Opinii Publicznej Gallupa- Wlk Brytania

• Instytut Harrisa- USA

• Instytut Demoskopii RFN

Na potrzeby badań komercyjnych powołano wyspecjalizowane instytucje:

• Instytut Opinii Publicznej Gallupa- Wlk Brytania

• Instytut Harrisa- USA

• Instytut Demoskopii RFN

Wymień kilka firm badawczych funkcjonujących na polskim rynku badawczym

Firma badania opinii publicznej działającej Polsce (hierarchia według wielkości sprzedaży)

MillwardBrown SMG/KRC

AC Nielsen Polska

GFK Polonia

Grupa PENTOR

Grupa IPSOS

TNS OBOP

PBS Sopot DGA

Fundacja CBOS

AGB Nielsen Media Reseach

ARC Rynek i Opinia

Grupa IQS and QUANT