Edukacja społeczna i

uspołeczniająca

Socjalizacja ( B. Szacka)

„Złożony, wielostronny proces uczenia się dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury”.

Socjalizacja pierwotna

Składowa procesu socjalizacji, zachodząca w grupie pierwotnej, najczęściej na obszarze rodziny. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice. Charakteryzuje się ona silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę. Reguły działania przyswaja ona na zasadzie naśladownictwa oraz w mniejszym stopniu poprzez werbalny przekaz symboliczny. Socjalizacja pierwotna kończy się w momencie pojawienia się uogólnionego innego. W tym momencie rozpoczyna się etap socjalizacji wtórnej

Socjalizacja wtórna

Składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne itd.). Socjalizacja wtórna rozpoczyna się od momentu pojawienia się w socjalizacji uogólnionego innego.

Socjolodzy wychowania, a zwłaszcza pedagodzy społeczni wprowadzili do szkoły obok zasady indywidualizmu jeszcze zasadę uspołeczniania uczniów oraz wiązania ich ze środowiskiem.

Uspołecznienie jest procesem dynamicznym, polegającym na wchodzeniu w coraz to nowsze grupy i role społeczne, na nauczeniu się ich, a także na przechodzeniu od pełnienia ról wyuczonych do pełnienia ról nowych.

Rolą wychowawców jest czuwanie nad prawidłowością relacji interpersonalnych oraz przeciwdziałanie ewentualnym negatywnym wpływom grupy na jednostkę.

Znaczenie rodziny dla procesu socjalizacji

Przebieg procesu socjalizacji dokonującej się w rodzinie zależy od stopnia przygotowania, stosowanych metod i walorów osobowych, jakimi odznaczają się wychowujący rodzice. Jest też uwarunkowany konkretną sytuacją, w jakiej żyje rodzina.

Rodzina i proces uspołecznienia

Uspołecznienie jest ważnym elementem życia osoby ludzkiej w społeczności, ponieważ człowiek ze swej natury jest istotą społeczną, nie żyje w izolacji, lecz w grupie. Jednostka niedostosowana do życia społecznego napotyka nieustannie wiele trudności i popada w konflikty z porządkiem społecznym. Osoby społecznie niedostosowane często wyrządzają szkody społeczności i niszczą dobro społeczne.

Jako grupa społeczna, rodzina ze swej natury jest środowiskiem uspołeczniającym człowieka. Stanowi ona grupę, której członkiem człowiek staje się w momencie urodzenia, w której żyje i rozwija się w ścisłej więzi rodzinnej. W owej grupie wdraża się do działania dla dobra wspólnego. W rodzinie dziecko zdobywa umiejętność współżycia, nawiązuje pierwsze interakcje, a jeśli posiada rodzeństwo, kontakty interpersonalne są zróżnicowane i dobrze przygotowują je do wejścia w szersze społeczeństwo.

Zachowania prospołeczne jako efekt uspołecznienia

Efektem procesu uspołecznienia są postawy prospołeczne.

Można wskazać kilka źródeł zachowań prospołecznych:

stan emocjonalny wywołany przez sytuację innej osoby (empatia);

uwewnętrznienie (przyswojenie sobie) norm nakazujących działanie na rzecz innych (np. norma miłości bliźniego, norma wzajemności, norma społ. odpowiedzialności);

wytworzenie więzi osobistych (przyjaźń, sympatia) oraz traktowanie innej osoby jako autonomicznej wartości;

poczucie więzi z innymi ludźmi może mieć zgeneralizowany charakter, tzn. może być odczuwane wobec bardzo szerokiego kręgu osób lub wobec ludzi w ogóle.

Ćwiczenia uspołeczniające

Program „Ćwiczeń uspołeczniających” wynika z zadań zawartych w programie wychowawczym szkoły. Służy wspomaganiu rozwoju osobowości uczniów w aspekcie relacji z otoczeniem. Inaczej mówiąc służy kształtowaniu kompetencji społecznych poprzez zdobywanie wiedzy o sobie i rzeczywistości społecznej, stymulowanie rozwoju nowych umiejętności interpersonalnych, usprawnianie już istniejących oraz korygowanie zaburzeń w sferze aktywności społecznej.

Wychowanie- różne ujęcia

Rodzaje wychowania: Wychowanie autorytarne versus wychowanie antyautorytarne Wychowanie dyrektywne versus wychowanie nie dyrektywne Wychowanie indywidualne versus wychowanie kolektywne Wychowanie obiektywne versus wychowanie subiektywne Wychowanie racjonalne versus wychowanie nie racjonalne Wychowanie publiczne versus wychowanie nie publiczne Wychowanie klasyczne (tradycyjne) versus wychowanie

alternatywne Wychowanie adaptacyjne versus wychowanie emancypacyjne Wychowanie transcendentne versus wychowanie nietranscendentne Wychowanie ideologiczne versus wychowanie aideologiczne Wychowanie religijne versus wychowanie świeckie Wychowanie intencjonalne versus wychowanie funkcjonalne Wychowanie pedagogiczne versus wychowanie anty pedagogiczne,

itd.

Socjologiczny punkt widzenia na proces wychowania

Socjologowie wskazują jednak na społeczno- historyczny kontekst wychowania, definiując je jako najstarszy proces społecznego istnienia istoty ludzkiej, który sprowadza się do oddziaływania pokolenia dorosłych na niedojrzałe do życia społecznego jednostki. Dzięki niemu zachowane czy rekonstruowane są wartości struktury bytu społecznego, środowiskowego. Wychowanie staje się wówczas interwencją w procesy uspołecznienia i wdrożenia, zaadoptowania do pożądanego stanu kultury czy uczestnictwa w społeczności (np. w rodzinie, plemieniu, grupie społecznej) niedojrzałych jednostek.

Edukacja alternatywna

Wg słownika UNESCO edukacja alternatywna:

„to ruch lub kształcenie oferujące alternatywne wobec tradycyjnego, instytucjonalnego podejście, które odrzuca

koncepcję formalnego kształcenia”.

Edukacja alternatywna

To taki typ kształcenia czy wychowania, który jest w jakiś szczególny sposób odmienny od powszechnie oferowanego przez instytucje oświatowe. Stąd też szkoły alternatywne określane są także mianem szkół: wolnych, otwartych, niezależnych, nietradycyjnych, prywatnych, innowacyjnych, doświadczalnych (eksperymentalnych), szkół reform i tym podobnie.

Szkoły alternatywne

Wg czeskiego pedagoga Jana Pruchy szkoły alternatywne:

„…odbiegają od głównego prądu standartowych szkół danego systemu oświatowego. Odmienność ta może wynikać z innych sposobów organizacji nauczania czy życia dzieci w szkole, z innych struktur programowych, z innych parametrów środowiska kształcenia, z innych sposobów oceniania nauki uczniów, innych relacji między szkołą, rodzicami i środowiskiem lokalnym”.

Edukacja jako sprawa społeczna (Rutkowiak 1995)

Nauczyciel (wędrowiec), artykułujący pewne wartości i idee musi mieć na uwadze, że edukacja, w zakresie której dokonuje on swoich wyborów jest dziełem społecznym, więc wiąże się to z odpowiedzialnością wobec innych. Kwestia tam jako moralno- etyczna, stanowi jeden z najpoważniejszych problemów ludzkich.

Rozwiązania, jakie w tym zakresie stworzono np. Sokratejskie dialogowanie, Kantowska zasada imperatywu, psychologiczne podejście Piageta, czy etykę idealnego dyskursu Habermasa, czy Baumana koncepcje moralności ponowoczesnej nie dają odpowiedzi na pytanie o zasadę postępowania wobec innych.

Edukacja społeczna w ujęciu Marii Mendel

„Edukacja społeczna stanowi jedną z odmian myślenia o edukacji, współcześnie zaznaczającą się w postaci paradygamtycznej”

co oznacza, że „kategorie, występujące w obszarze tej

odmiany myślenia o edukacji aktualnie żywo pulsują, przybierając kształt paradygamtu, koncentrującego współczesne poszukiwania pedagogiczne”

„ Edukacja społeczna, wyróżniając cele ukierunkowane na Ja „stające się” w relacjach z innymi, jest zainteresowana rozwojem człowieka w aspekcie budowania jego tożsamości, nierozerwalnie łącząc go z procesem komunikowania się ludzi, ich wzajemnych relacji i zależności. Charakter wpływu człowieka na człowieka, ujawniany w akcie komunikacji wskazuje, że warunkuje on rozwój jednostki „w ogóle”, wyznacza kształt jego tożsamości”

Podwaliny teoretyczne edukacji społecznej

Filozofia dialoguSymboliczny interakcjonizmKoncepcja rozwoju tożsamości Erika H.

EriksonaTeoria kompetencji komunikacyjnej Jurgena

HabermasaPostrukturalne koncepcje pedagoigiczne

Cele edukacji społecznej

WZAJEMNOŚĆCele szczegółowe: Kształtowanie umiejętności w zakresie komunikacji

empatycznej Rozwijanie kompetencji krytycznych Kształtowanie relacji opartych na wartościach Realizacja wszystkich zadań edukacyjnych w ścisłym związku

z otoczeniem społecznym systematycznie się poszerzającym Dostęp do nowoczesnych technologii informacyjnych i

osiąganie sprawności… w korzystaniu z nich, powiązane z procesem kształtowania kompetencji krytycznych

Metody i formy wykorzystywane w zakresie edukacji społecznej

Drama,Dziecięce filozofowanie,Meta plan

Bibliografia

1. Śliwerski B., Edukacja alternatywna. Dylematy teorii i praktyki, wyd. Impuls, Kraków 1992

2. Rutkowiak J., Odmiany myślenia o edukacji, wyd. Impuls, Kraków 1995

3. Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 20034. Śnieżycki M., Zarys dydaktyki dialogu, wyd. PAT, 19985. Mendel M., Edukacja społeczna jako odmiana myślenia o wczesnej

edukacji, wyd. Olsztyńskiej Szkoły Wyższej w Olsztynie, Olsztyn 1999

6. http://www.zs2.radom.pl/html/aewiczenia_uspo3eczniaj1ce.html