llN0 kl00kIlkKN IlwK 1HedIh Sdg 6Ib 2OO2

i i . . 1 1 - - , , ' '- -- - , ,1 1 , ,, , . .- -1 1 , , i i| | / / ' ' . .. .. .. .| |- -- - 1 1 . . ' '- - - -. .i i. . | | i i- -' '' ' i i| |- - i i. . , , ! !. . i i D DD D D DD D A AA A A AA AG GG G G GG GN NN N N NN NO OO O O OO O8 88 8 8 88 8 8 88 8 8 88 8 B BB B B BB BE EE E E EE ER RR R R RR RD DD D D DD DA AA A A AA A8 88 8 8 88 8A AA A A AA AR RR R R RR RK KK K K KK KA AA A A AA AN NN N N NN N A AA A A AA AK KK K K KK K8 88 8 8 88 8 8 88 8 8 88 8 P PP P P PP PP PP P P PP PD DD D D DD DG GG G G GG GJ JJ J J JJ J K Ko on ns se ep p G Ga an ng gg gu ua an n J Ji iw wa a I Is st ti il la ah h y ya an ng g d di ip pa ak ka ai i d dl lm m P PP PD DG GJ J t te en nt ta an ng g k ko on nd di is si i p pa ar ra a p pa as si ie en n d do ok kt te er r j ji iw wa a a ad da al la ah h g ga an ng gg gu ua an n j ji iw wa a a at ta au u g ga an ng gg gu ua an n m me en nt ta al l ( (m me en nt ta al l d di is so or rd de er r) ) b bu uk ka an n p pe en ny ya ak ki it t j ji iw wa a ( (m me en nt ta al l i il ll ln ne es ss s/ /m me en nt ta al l d di is se ea as se e) ). . Konsep gangguan jiwa tersebut ada 2 versi, yaitu: 1.Menurut PPDGJ II: Gangguan jiwa adalah sindrom atau perilaku tertentu atau kondisi psikologis seseorang yang secara klinis cukup bermakna, dan secara khusus berkaitan dengan distress (gejala penderitaan) dan disability (keterbatasan kemampuan normal pada aktivitas normal pada tingkat personal*). 2.KataDSMIV:Gangguanjiwaituadalahperilakupentingyangsignifikansecaraklinisatausindrom psikologisataupolaacuantertentuyangterjadipadaindividuyangdihubungkandengankondisidistress dandisabilityataudihubungkandenganpeningkatanresikountukmenderitanyeri,disability,hilangnya kemampuan bergerak bebas, bahkan kematian. * definisi disabilitas ini sumbernya ICD 10. Sedangkan yang dimaksud aktivitas dalam tingkat personal adalah aktivitas hidup sehari-hari yang diperlukan untuk kelangsungan hidup juga untuk perawatan diri, yaitu hal yang biasa dilakukan seperti: mandi, BAB, BAK, makan, berpakaian, dll.. Butir-butir pada konsep gangguan jiwa: 1.Ada gejala klinis bermaknaberupa: Bisa sindrom perilaku atau bisa pola perilaku tertentu. Bisa sindrom psikologis atau bisa pola psikologis tertentu. 2.Gejala klinis tersebut menimbulkan penderitaan (distress) contohnya: nyeri, tidaknyaman, tidak tenteram, dll.. 3.Gejala klinis tersebut menimbulkan disabilitas (penjelasannya sudah tadi ..) P Pr ro os se es s D Di ia ag gn no os si is s G Gg gn n J Ji iw wa a P Pr ro os se es s d di ia ag gn no os si is s g gg gn n j ji iw wa a m me en ng gi ik ku ut ti i p pr ro os se ed du ur r k kl li in ni is s y yg g l la az zi im m p pa ad da a p pe em me er ri ik ks sa aa an n m me ed di is s y ya ai it tu u m me el li ip pu ut ti i l la an ng gk ka ah h- -l la an ng gk ka ah h b be er ri ik ku ut t i in ni i : : 1 1. . A AN NA AM MN NE ES SI IS S ( (d de en ng ga an n m me en na an ny ya ak ka an n) ) - - a al la as sa an n b be er ro ob ba at t - - r ri iw wa ay ya at t g ga an ng gg gu ua an n s se ek ka ar ra an ng g - - r ri iw wa ay ya at t g ga an ng gg gu ua an n d da ah hu ul lu u 57 - - r ri iw wa ay ya at t p pe er rk ke em mb ba an ng ga an n d di ir ri i - - l la at ta ar r b be el la ak ka an ng g s so os si ia al l, , k ke el lu ua ar rg ga a, , p pe en nd di id di ik ka an n, , p pe ek ke er rj ja aa an n, , d dl ll l 2 2. . P PE EM ME ER RI IK KS SA AA AN N m me el li ip pu ut ti i - - F Fi is si ik k- - S St ta at tu us s m me en nt ta al l - - L La ab b - - R Ra ad di io ol lo og gi ik k - - E Ev va al lu ua as si i p ps si ik ko ol lo og gi ik k - - L La ai in n- -l la ai in n 3 3. .D DI IA AG GN NO OS SI IS S d de en ng ga an n d da as sa ar r a ak ks si is s, , y ya ai it tu u : : - - A Ak ks si is s I I : : K Kl li in ni is s - - A Ak ks si is s I II I: : K Ke ep pr ri ib ba ad di ia an n - - A Ak ks si is s I II II I : : K Ko on nd di is si i m me ed di ik k - - A Ak ks si is s I IV V : : P Ps si ik ko o s so os si ia al l - - A Ak ks si is s V V: : T Ta ar ra af f f fu un ng gs si i 4 4. . T TE ER RA AP PI I- - F Fa ar rm ma ak ko ot te er ra ap pi i - - P Ps si ik ko ot te er ra ap pi i - - T Te er ra ap pi i s so os si ia al l - - T Te er ra ap pi i o ok ku up pa as si io on na al l - - T Te er ra ap pi i l la ai in nn ny ya a D Dg gn n r ru um mu us sa an n m ma at te em ma at ti is s d dp pt t d di is si im mp pu ul lk ka an n: : L La an ng gk ka ah h2 2 t te er rs se eb bu ut t h ha ar ru us s u ur ru ut t 1 1- -2 2- -3 3- -4 4. . T Te er ru us s t ti in nd da ak k l la an nj ju ut t l la an ng gk ka ah h- -l la an ng gk ka ah h t te er rs se eb bu ut t : : - - E Ev va al lu ua as si i t te er ra ap pi i - - E Ev va al lu ua as si i d di ia ag gn no os si is s - - l la ai in n- -l la ai in n DIAGNOSIS MULTIAKSIAL Kata DSM IV, sistem multiaksial merupakan sistem yang terdiri dari 5 aksis, 5 aksis tersebut berfungsi untuk menilaipasien.AksisIdan2terdiridarisemuaklasifikasigangguanmental.Aksis3tentangkondisimedisumum (fisik) yangmunculbersamaan dengan gangguan mental.Aksis4 tentang masalahpsikososialdanlingkungannya, sedang aksis 5 tentang penilaian fungsi-fungsi secara global. MetodediagnosisdenganpendekatanmultiaksialinipertamakalidipakaiolehSwediadenganmengacu padaproposalEssenMoller.SistembaruyangmemakaimetodemultiaksialadalahsistemDSMIIIdanDSMIV (DSM= Diagnostic & Statistical manual of Mental disorder) yang dipakai oleh American Psychatric Association (APA), juga ICD 10 yang dikeluarkan oleh WHO-yang merupakan acuan diagnostik di seluruh dunia. Tujuan Diagnosis Multiaksial 1.Membantudalamperencanaanterapidanmeramalkanprognosis..mengingatcakupaninformasinyayang komprehensif. 2.Membantu dalam :-menata dan mengomunikasikan informasi klinis -menangkap komplesitas situasi klinis -menggambarkan heterogenitas individual dengan diagnosis klinis yang sama ..mengingat formatnya yang mudah dan sistematis 3.Memacu penggunaan model biopsikososial dalam klinis, pendidikan, dan penelitian H Hu ub bu un ng ga an n D DS SM M- -I IV V & & I IC CD D- -1 10 0 D DS SM M- -I IV V d di id de es sa ai in n u un nt tu uk k m me en nd da am mp pi in ng gi i I IC CD D- -1 10 0, , d di is su us su un n p pa ad da a t ta ah hu un n 1 19 99 92 2. . P Pd d w wa ak kt tu u i it tu u t te er rd da ap pa at t k ko on ns se en ns su us s y yg g k ku ua at t b bh hw w s si is st te em m d di ia ag gn no os si is s d di i U US SA A h hr rs s s se es su ua ai i d dg gn n k kl la as si if fi ik ka as si i p pe en ny ya ak ki it t i in nt te er rn na as si io on na al l ( (I IC CD D- -1 10 0) ) s se ed da an ng gk ka an n I IC CD D- -1 10 0 m mr rp pk k D D! !A AG GN NO OS S! !S S = = A AN NA AN NN NE ES S! !S S ( (d da at ta a s su ub bj je ek kt ti if f) ) + + P PE EN NE ER R! !K KS SA AA AN N ( (d da at ta a o ob bj je ek kt ti if f) ) 59 s si is st te em mk kl la as si if fi ik ka as si it te er rt ti in ng gg gi iy yg gd di ig gu un na ak ka an nd di iE Er ro op pa a& &n ne eg ga ar ra a- -n ne eg ga ar ra al la ai in nd di id du un ni ia a. .S Se em mu ua ak ka at te eg go or ri iy yg g d di ig gu un na ak ka an n d dl lm m D DS SM M- -I IV V d di it te em mu uk ka an n d dl lm m I IC CD D- -1 10 0, , t te et ta ap pi i t td dk k s se em mu ua a k ka at te eg go or ri i I IC CD D- -1 10 0 a ad da a d da al la am m D DS SM M- -I IV V. . M Me en nu ur ru ut t D DS SM M- -I IV V s si is st te em m m mu ul lt ti ia ak ks si ia al l t td dr r a at ta as s 5 5 a ak ks si is s & & m me en ni il la ai i p pa as si ie en n d dr r 5 5 a ak ks si is s t ts sb b. .A Ak ks si is sI I& &I II It te er rd di ir ri id da ar ri is se el lu ur ru uh hk kl la as si if fi ik ka as si ig ga an ng gg gu ua an nm me en nt ta al l. .D Dl lm mb be er rb ba ag ga ai ik ke ea ad da aa an np pa as si ie en nd dp pt tm me em mi il li ik ki i1 1a at ta au u l le eb bi ih hg ga an ng gg gu ua an n, ,b ba ai ik kd dl lm ma ak ks si is sI I& &I II I. .C Co on nt to oh h: :P Pa as si ie en nd da ap pa at tm me em mi il li ik ki ig ga an ng gg gu ua an nd de ep pr re es si ib be er ra at tp pa ad da aa ak ks si is sI Id da an n g ga an ng gg gu ua an n k ke ep pr ri ib ba ad di ia an n n na ar rs si is st ti ik k p pa ad da a a ak ks si is s I II I. . A AK KS SI IS S I I A Ak ks si is s I I T Td dr ra at ta as ss se el lu ur ru uh hg gg gn nm me en nt ta al lk ke ec cu ua al li iy yg gt te er rd da af ft ta ar rd dl lm ma ak ks si is sI II I, ,d da an nk ke ea ad da aa an nl la ai in ny yg gm me er ru up pa ak ka an nf fo ok ku us sp pe er rh ha at ti ia an n k kl li in ni is s. . Y Ya an ng g t te er rm ma as su uk k d di i d da al la am mn ny ya a y ya ai it tu u : : G Ga an ng gg gu ua an n M Me en nt ta al l p pd d I IC CD D- -1 10 0 ( (P Pa ad da a P PP PD DG GJ J- -I II II I) ) y ya an ng g t te er rd di ir ri i d da ar ri i : : F F0 0. . G Gg gn n M Me en nt ta al l O Or rg ga an ni ik k ( (t te er rm ma as su uk k g ga an ng gg gu ua an n m me en nt ta al l s si im mp pt to om ma at ti ik k) ). . E Et ti io ol lo og gi i d da as sa ar rn ny ya a g ga an ng gg gu ua an n f fi is si ik k / / k ko on nd di is si i y yg g m me el li ib ba at tk ka an n k ke er ru us sa ak ka an n/ /d di is sf fu un ng gs si i o ot ta ak k. . K Ke el lo om mp po ok kI I: :t te er rd da ap pa at tg ga an ng gg gu ua an nf fu un ng gs si ik ko og gn ni it ti if fs sb bg gg ga am mb ba ar ra an ny yg gj je el la as s. .T Tm ms sk kd di id da al la am mn ny ya ad de em me en ns si ia a ( (a al lz zh he ei im me er r s s, ,v va as sk ku ul le er r, , b be er rh hu ub b d dg gn n p pe en ny yk k l la ai in n & & Y YT TT T) ), , s si in nd dr ro om m a am mn ne es si ia a o or rg ga an ni ik k d da an n d de el li ir ri iu um m b bu uk ka an n a ak ki ib ba at t z za at t p ps si ik ko oa ak kt ti if f. . K Ke el lo om mp po ok k I II I : : t td dp pt t m ma an ni if fe es st ta as si i n ny ya at ta a p pa ad da a p pe er rs se ep ps si i ( (h ha al lu us si in na as si i) ), , p pi ik ki ir ra an n ( (d de el lu us si i) ), , m mo oo od d ( (d de ep pr re es si i / /m ma an ni ik k) ), , b be er rb ba ag ga ai i g ga an ng gg gu ua an n e em mo os si io on na al l ( (c ce em ma as s, , d di is so os si ia as si i, , d da an n k ke ep pr ri ib ba ad di ia an n) ) F F1 1. . G Gg gn n M Me en nt ta al l & & P Pe er ri il la ak ku u A Ak ki ib ba at t P Pe en ng gg gu un na aa an n Z Za at t P Ps si ik ko oa ak kt ti if f Y Ya an ng g d di ig go ol lo on ng gk ka an n d di i s si in ni i a ad da al la ah h s se em mu ua a g ga an ng gg gu ua an n m me en nt ta al l y yg g b be er rh hu ub bu un ng ga an n d dg gn n p pe en ng gg gu un na aa an n z za at t p ps si ik ko oa ak kt ti if f P Pr ro os se es sD Di ia ag gn no os si is s& &p pe en ng gk ko od de ea an nd di im mu ul la ai id dg gn ni id de en nt ti if fi ik ka as si iz za at ty yg gt te er rl li ib ba at t. .( (m mi is s: :a al lk ko oh ho ol l, ,o op pi io oi id d, ,k ka an na ab bi io oi id d, , s se ed da at ti if f, , h hi ip pn no ot ti ik k, , k ko ok ka ai in n, , s st ti im mu ul la an ns si ia a l la ai in n, , h ha al lu us si in no og ge en ni ik k, , t te em mb ba ak ka au u, , l la ar ru ut ta an n v vo ol la at ti il l, , z za at t l la ai in n & & k ko om mb bi in na as si in ny ya a) ) I Id de en nt ti if fi ik ka as si i k ko od de e b be er ri ik ku ut tn ny ya a m me el li ip pu ut ti i : : k ko on nd di is si i k kl li in ni is s, , i in nt to ok ks si ik ka as si i a ak ku ut t, , p pe en ng gg gu un na aa an n y yg g m me er ru ug gi ik ka an n, , s si in nd dr r k ke et te er rg ga an nt tu un ng ga an n, , k ke ea ad da aa an n p pu ut tu us s z za at t, , g gg gn n p ps si ik ko ot ti ik k, , s si in nd dr r a am mn ne es st ti ik k, , g gg gn n p ps si ik ko ot ti ik k r re es si id du ua al l & & o on ns se et t l la am mb ba at t g gg gn n m me en nt ta al l l la ai in n / / Y YT TT T F F2 2. . S Sk ki iz zo of fr re en ni ia a, , S Sk ki iz zo ot ti ip pa al l & & G Gg gn n W Wa ah ha am m M Me el li ip pu ut ti i S Sk ki iz zo of fr re en ni ia a, , y ya ai it tu u g gg gn n y yg g d di ic ci ir ri ik ka an n o ol le eh h p pe en ny yi im mp pa an ng ga an n d dr r p pi ik ki ir ra an n, , p pe er rs se ep ps si i & & a af fe ek k i in na ap pp pr ro op pr ri ia at te e/ /a af fe ek k t tu um mp pu ul l. . Y Yg gm me en na ar ri ik kd dr rk kl lp pk ki in ni ia ad dl lg gg gn np ps si ik ko ot ti ik ka ak ku ut t& &s se em me en nt ta ar ra a; ;y yg gm me el li ip pu ut ti ip po ol li im mo or rf fi ik ka ak ku ut td dg gn na at ta au ut ta an np pa ag ge ej ja al la a s sk ki iz zo of fr re en ni ia a, , l li ir r s sk kz zf fr r a ak ku ut t & & l la ai in nn ny ya a, , y yg g s sr rg g d di il la ap po or rk ka an n d di i N Ne eg ga ar ra a i in nd du us st tr ri i b be er rk ke em mb ba an ng g. . F F3 3. . G Ga an ng gg gu ua an n M Mo oo od d ( (A Af fe ek kt ti if f) ) G Gg gn nu ut ta am ma aa ad dl l: :p pe er ru ub bh hn nm mo oo od d/ /a af fe ek k, ,b bi ia as sa an ny ya am me el li ib ba at tk ka an nd de ep pr re es si ia at ta au ue el la as si i, ,s se er ri in ng gb be er rh hu ub bu un ng ga an nd dg gn n p pe er ru ub ba ah ha an n t ti in ng gk ka at t a ak kt ti iv vi it ta as s. . T Tm ms sk kd di is si in ni ia ad da al la ah h: :e ep pi is so od de em ma an ni ik k, ,g gg gn na af fe ek kt ti if fb bi ip po ol le er r, ,e ep pi is so od de ed de ep pr re es si i, ,d de ep pr re es si ib be er ru ul la an ng g, ,g gg gn nm mo oo od d m me en ne et ta ap p l la ai in nn ny ya a ( (s si ik kl lo ot ti im mi ia a, , d di is st ti im mi ia a) ), , g gg gn n m mo oo od d Y YT TT T 59 F F4 4. . G Gg gn n N Ne eu ur ro ot ti ik k, , S So om ma at to of fo or rm m & &T Te er ra ak ka ai it t S St tr re es s K Kl lp pk k i in ni i b be er rd da as sa ar r k ko on ns se ep p n ne eu ur ro os si is s y yg g m mr rp pk k p pe er rp pa ad du ua an n s si im mp pt to om m u um mu um m. . T Tm ms sk kd di is si in ni i: :a an nx xi ie et ta as sf fo ob bi ik kd da an ng gg gn na an nx xi ie et ta as sl la ai in nn ny ya a, ,g gg gn no ob bs se es si if fk ko om mp pu ul ls si if f( (m mi is sa al l- -k ka at ta ab ba ap pa ak k- -o or ra an ng g s se er ri in ng gg ga ay ya ak ki in nw wu ud du un ny ya at tr ru us sw wu ud du ub be er ru ul la an ng g2 2) ), ,r re ea ak ks si it th hd ds st tr re es sb br rt t& &g gg gn np pe en ny ye es su ua ai ia an n, ,g gg gn nd di is so os si ia at ti if f& & k ko on nv ve er rs si i, , g gg gn n s so om ma at to of fo or rm m, , g ga an ng gg gu ua an n n ne eu ur ro ot ti ik k l la ai in nn ny ya a ( (m mi is s : : n ne eu ur ra as st te en ni ia a, , s si in nd dr r d de ep pe er rs so on na al li is sa as si i- -d de er re ea al li is sa as si i) ) F F5 5. . S Si in nd dr ro om m P Pe er ri il la ak ku u y ya an ng g B Be er rh hu ub bu un ng ga an n D Dg gn n G Gg gn n F Fi is si io ol lo og gi is s d da an n f fa ak kt to or r F Fi is si ik k T Te er rm ma as su uk k d di is si in ni i a ad da al la ah h: : g gg gn n m ma ak ka an n g gg gn n t ti id du ur r n no on n o or rg ga an ni ik k disfungsi sexualgangguan mental yg berhubungan dgn masa nifas YTKfaktor psikologis yg berpengaruh pd ggn fisik p pe en ny ya al la ah hg gu un na aa an n z za at t y yg g t td dk k m me en ny ye eb ba ab bk ka an n k ke et te er rg ga an nt tu un ng ga an n ( (c co on nt to oh hn ny ya a a an nt ti id de ep pr re es sa an n, , h ho or rm mo on n, , a an na al lg ge et ti ik k & & o ob ba at t l la ai in nn ny ya a) ) F F8 8. . G Gg gn n P Pe er rk ke em mb ba an ng ga an n P Ps si ik ko ol lo og gi is s D Di ig ga am mb ba ar rk ka an n s sb bb b : :a a. .O On ns se et t b be er rv va ar ri ia as si i s se el la am ma a m ma as sa a b ba ay yi i / / k ka an na ak k- -2 2. . b b. .A Ad da an ny ya a h he en nd da ay ya a/ /k ke el la am mb ba at ta an n p pe er rk ke em mb b f fu un ng gs si i- -2 2 y yg g b be er rh hu ub b d dg gn n k ke em ma at ta an ng ga an n b bi io ol lo og gi is s s su us su un na an n s sr rf f p pu us sa at t. . c c. .B Be er rl la an ng gs su un ng g s sc cr r t te er ru us s m me en ne er ru us s t ta an np pa a a ad da an ny ya a r re em mi is si i & & k ke ek ka am mb bu uh ha an n y yg g k kh ha as s p pa ad da a p pe en nd de er ri it ta a g gg gn n j ji iw wa a. . F F9 9. . G Ga an ng gg gu ua an n P Pe er ri il la ak ku u & & E Em mo os si io on na al l d dg gn n O On ns se et t B Bi ia as sa an ny ya a P Pa ad da a M Ma as sa a K Ka an na ak k & & R Re em ma aj ja a K Ke el la as s i in ni i m me el le en ng gk ka ap pi i F F7 7 & & F F8 8. . G Ga an ng gg gu ua an n d de en ng ga an n o on ns se et t p pd d a an na ak k- -a an na ak k m me el li ip pu ut ti i: :> > g ga an ng gg gu ua an n h hi ip pe er rk ki in ne et ti ik k y yg g d di ik ka ar ra ak kt te er ri is st ti ik kk ka an n d dg gn n o on ns se et t a aw wa al l > > o ov ve er r a ak kt ti if f> > b be er rk ku ur ra an ng gn ny ya a p pe er rh ha at ti ia an n. . Y Yg g t tm ms sk k d dl lm m k kl ls s i in ni i : : g ga an ng gg gu ua an n e em mo os si io on na al l, , f fu un ng gs si i s so os si ia al l, , t ti ic c, , & & g gg gn n l la ai in n. . A AK KS SI IS S I II I A Ak ks si is s I II I t te er rd di ir ri i d da ar ri i g ga an ng gg gu ua an n k ke ep pr ri ib ba ad di ia an n, , r re et ta ar rd da as si i m me en nt ta al l, , d da an n m me ek ka an ni is sm me e p pe em mb be el la aa an n. . Y Ya an ng g t te er rm ma as su uk k d di i d da al la am mn ny ya a a ad da al la ah h : : F F6 6. . G Gg gn n K Ke ep pr ri ib ba ad di ia an n & & P Pe er ri il la ak ku u M Ma as sa a D De ew wa as sa a M Me en nc ca ak ku up p k ko on nd di is si i k kl li in ni is s y yg g b be er rm ma ak kn na a & & p po ol la a p pe er ri il la ak ku u y yg g c ce en nd de er ru un ng g m me en ne et ta ap p. . M Me er ru up pa ak ka an ne ek ks sp pr re es si id da ar ri i: :p po ol la ah hi id du up py yg gk kh ha as sd da ar ri is se es se eo or ra an ng g& &c ca ar ra ab be er rh hu ub bu un ng ga an na an nt ta ar ra ad di ir ri in ny ya ad dg gn nd di ir ri i s se en nd di ir ri i m ma au up pu un n o or rg g l la ai in n K Ka at te eg go or ri ii in no ov va at ti if fa ad dl lp pe er ru ub bh hk ke ep pr ri id dy yg gb be er rl la an ng gs su un ng gl la am ma ay yg gt td dk kd di ia ak ki ib ba at tk ka an no ol le eh hk ke er ru us sa ak ka an n/ /p pe en ny ya ak ki it to ot ta ak k, , b bi ia as sa an ny ya a m mu un nc cu ul l s se et te el la ah h t te er rj ja ad di in ny ya a k ka at ta as st tr ro of fi ik k / / p pe en ny ya ak ki it t p ps si ik ki ia at tr ri i K Ke el la as si in ni im me el li ip pu ut ti ig gg gn ni im mp pu ul ls s, ,i id de en nt ti it ta as sj je en ni is sk ke el la am mi in n, ,p pr re ef fe er re en ns si is se ek ks su ua al l, ,g gg gn np pe er rk ke em mb ba an ng ga an n& &o or ri ie en nt ta as si i s se ek ks su ua al l. . C Co on nt to oh hn ny ya a: : F F6 60 0. .0 0G Gg gn n K Ke ep pr ri ib ba ad di ia an n P Pa ar ra an no oi id d F F 6 60 0. .1 1 G Gg gn n K Ke ep pr ri ib ba ad di ia an n S Sk ki iz zo oi id d F F7 7. . R Re et ta ar rd da as si i M Me en nt ta al l M Me er ru up pa ak ka an ns sa al la ah hs sa at tu ur ri iw wa ay ya at tk kl la as si if fi ik ka as si ip ps si ik ki ia at tr ri iy yg gp pl lg gl la am ma a, ,y ya ai it tu us su ua at tu uk ke ea ad da aa an np pe er rk ke em mb ba an ng ga an nj ji iw wa ay yg g t te er rh he en nt ti i/ /t td dk kl le en ng gk ka ap p, ,t te er ru ut ta am ma ad di it ta an nd da ai io ol le eh ht te er rj ja ad di in ny ya ah he en nd da ay ya a( (d di is sl li id de ed da an nh hs sc c2 20 00 01 1t tu ul li is sa an nn ny ya ae em ma an ng g b be eg gi in ni i, ,a ad da ay ya an ng gt ta au ua ar rt ti in ny ya a? ?) )K Ke et tr ra am mp pi il la an ns se el la am ma am ma as sa ap pe er rk ke em mb ba an ng ga an n. .s sh hg gb be er rp pe en ng ga ar ru uh hp pd dt ti in ng gk ka at t k ke ec ce er rd da as sa an n s sc cr r m me en ny ye el lu ur ru uh h, , m mi is s: : k ke em ma am mp p k ko og gn ni it ti if f, , b ba ah ha as sa a, , m mo ot to or ri ik k, , & & s so os si ia al l. . 60 S Su ub b k ka at te eg go or ri in ny ya a d di ib ba ag gi i b be er rd da as sa ar r t ti in ng gk ka at t k ke ep pa ar ra ah ha an n: : F F 7 70 0. . R RM M r ri in ng ga an n F F 7 71 1. . R RM M s se ed da an ng g F F 7 72 2. . R RM M b be er ra at t F F 7 73 3. . R RM M s sa an ng ga at t b be er ra at t F F 7 78 8. . R RM M l la ai in nn ny ya a F F 7 79 9. . R RM M Y YT TT T A AK KS SI IS S I II II I T Te er rd di ir ri i d da ar ri i g ga an ng gg gu ua an n f fi is si ik k/ /m me ed di is s y yg g m mu un nc cu ul l b be er rs sa am ma aa an n d dg gn n g gg gn n m me en nt ta al l. . K Ko on nd di is si if fi is si ik kt te er rs se eb bu ut td dp pt tk ka au us sa at ti if f( (e ex x: :g ga ag ga al lh ha at ti im me en ny ye eb ba ab bk ka an nd de el li ir ri iu um m) ), ,i in nt te er ra ak kt ti if f( (e ex x: :g ga as st tr ri it ti is sa ak ki ib ba at t k ke et te er rg ga an nt t a al lk ko oh ho ol l) ), , & & a ak ki ib ba at t ( (e ex x: : d de em me en ns si ia a & & i in nf fe ek ks si i H HI IV V d dp pt t m me en ny ye eb ba ab bk ka an n p pn ne eu um mo on ni ia a) ). . K Ke et ti ik ka a k ko on nd di is si i m me ed di is s b be er rh hu ub bu un ng ga an n s se ec ca ar ra a k ka au us sa al ld dg gn n g ga an ng gg gu ua an n m me en nt ta al l, , g ga an ng gg gu ua an n m me en nt ta al l t ts sb b d di im ma as su uk kk ka an n d dl lm m a ak ks si is s I I & & k ko on nd di is si i m me ed di is s y yg g b be er rk ka ai it ta an n d di im ma as su uk kk ka an n d dl lm m a ak ks si is s I II II I C Co on nt to oh h P Pe en ny ya ak ki it t d da al la am m a ak ks si is s I II II I : : A A0 00 0 B B9 99 9 : : P Pe en ny yk k i in nf fe ek ks si i & & p pa ar ra as si it t t tt tt t C C0 00 0 D D4 48 8 : : N Ne eo op pl la as sm ma a E E0 00 0 G G9 90 0 : : P Pe en ny yk k e en nd do ok kr ri in n, ,n nu ut tr ri is si i & & m me et ta ab bo ol li ik k G G0 00 0 G G9 99 9 : : P Pe en ny yk k s su us su un na an n s sr rf f, ,d dl ll l A AK KS SI IS S I IV V A Ak ks si is s I IV V d di ig gu un na ak ka an n u un nt tu uk k m me em mb be er ri i k ko od de e p pa ad da a m ma as sa al la ah h p ps si ik ko ol lo og gi is s & & l li in ng gk ku un ng ga an n y ya an ng g s se ec ca ar ra a b be er rm ma ak kn na a b be er rp pe er ra an n p pa ad da a p pe er rk ke em mb ba an ng ga an n/ / e ek ks sa as se er rb ba as si i g ga an ng gg gu ua an n y ya an ng g s se ek ka ar ra an ng g M Ma as sa al la ah hy ya an ng gd di ic ca ak ku up p: :k ke el lu ua ar rg ga a( ( p pr ri im ma ar ry ys su up pp po or rt tg gr ro ou up p ) ), ,l li in ng gk ks so os si ia al l, ,p pe en nd di id di ik ka an n, ,p pe ek ke er rj ja aa an n, ,p pe er ru um ma ah ha an n, , e ek ko on no om mi i, , a ak ks se es s k ke e l la ay ya an na an n k ke es se eh ha at ta an n, , h hu uk ku um m/ /k kr ri im mi in na al l, , p ps si ik ko os so os si ia al l & & l li in ng gk ku un ng ga an n l la ai in nn ny ya a. . A AK KS SI IS S V V A Ad da al la ah hs sk ka al la ap pe en ni il la ai ia an ng gl lo ob ba al lt te er rh ha ad da ap pf fu un ng gs si i- -s se er ri in ng g- -d di is se eb bu ut tG GA AF F( (G Gl lo ob ba al lA As ss se es sm me en nt to of fF Fu un nc ct ti io on ni in ng g) )d di i m ma an na a d do ok kt te er r m me em mp pe er rt ti im mb ba an ng gk ka an n k ke es se el lu ur ru uh ha an n t ti in ng gk ka at t f fu un ng gs si io on na al l p pa as si ie en n s se el la am ma a p pe er ri io od de e w wa ak kt tu u t te er rt te en nt tu u ( (m mi is s: : s sa aa at t p pe em me er ri ik ks sa aa an n / / t ti in ng gk ka at t f fu un ng gs si io on na al l p pa as si ie en n t te er rt ti in ng gg gi i u un nt tu uk k s se ek ku ur ra an ng gn ny ya a 1 1 b bl ln n s se el la am ma a 1 1 t ta ah hu un n t te er ra ak kh hi ir r) ). . F Fu un ng gs si io on na al l d di ia ar rt ti ik ka an n s sb bg g k ke es sa at tu ua an n d dr r 3 3 b bi id da an ng g u ut ta am ma a y ya ai it tu u f fu un ng gs si i s so os si ia al l, , f fu un ng gs si i p pe ek ke er rj ja aa an n, , f fu un ng gs si i p ps si ik ko ol lo og gi is s. . F Fu un ng gs si i b be er ru up pa a s sk ka al la a d dg gn n 1 10 00 0 p po oi in n. . 1 10 00 0 m me en nc ce er rm mi in nk ka an n t ti in ng gk ka at t f fu un ng gs si i t te er rt ti in ng gg gi i d dl lm m s se em mu ua a b bi id da an ng g. . G GA AF F S Sc ca al le e 1 10 00 0 9 91 1: : b be er rf fu un ng gs si i m ma ax x, , g ga a a ad da a m ma as sa al la ah h y ya an ng g t ti id da ak k t te er rt ta an ng gg gu ul la an ng gi i 9 90 0 8 81 1: : g ge ej ja al la a m mi in ni im ma al l ( (m mi is sa al l : : c ce em ma as s a ak ka an n u uj ji ia an n) ), , b be er rf fu un ng gs si i b ba ai ik k, , t td dk k l le eb bi ih h d da ar ri i m ma as sa al la ah h h ha ar ri ia an n b bi ia as sa a m ma as si ih h t te et ta ap p p pu ua as s d de en ng ga an n k ke eh hi id du up pa an nn ny ya a. . 8 80 0 7 71 1: : g ge ej ja al la a s se em me en nt ta ar ra a & & d dp pt t d di ia at ta as si i, , d di is sa ab bi il li it ta as s r ri in ng ga an n d dl lm m s so os si ia al l, , p pe ek ke er rj ja aa an n, , s se ek ko ol la ah h ( (m mi is sa al l : : k ku ur ra an ng gk ko on ns se en nt tr ra as si i u un nt tu uk k p pe ek ke er rj ja aa an n l la ai in n a ak ki ib ba at t c ce em ma as s a ak ka an n m me en ng gh ha ad da ap pi i u uj ji ia an n) ) 7 70 0 6 61 1: : b be eb be er ra ap pa a g ge ej ja al la a r ri in ng ga an n & & m me en ne et ta ap p ( (m mo oo od d t te er rd de ep pr re es si i b bi is sa a, , i in ns so om mn ni ia a j ju ug ga a b bi is sa a) ), , d di is sa ab bi il li it ta as s r ri in ng ga an nd dl lm m f fu un ng gs si i s so os si ia al l, , p pe ek ke er rj ja aa an n, , a at ta au u s se ek ko ol la ah h. .misal : mencuri, membolos pelajaran) tapi secara umum fungsinya masih cukup baik. 6 60 0 5 51 1: : g ge ej ja al la a s se ed da an ng g ( (m mi is sa al l s se er ra an ng ga an n m ma an ni ik k d da an n a af fe ek k d da at ta ar r) ), , d di is sa ab bi il li it ta as s s se ed da an ng g d da al la am m f fu un ng gs si i s so os si ia al l, ,p pe ek ke er rj ja aa an n a at ta au u s se ek ko ol la ah h ( (m mi is sa al l : : s se ed di ik ki it t t te em ma an n, , k ko on nf fl li ik k d de en ng ga an n t te em ma an n s se eb ba ay ya a a at ta au u t te em ma an n k ke er rj ja a) ) 5 50 0 4 41 1: : g ge ej ja al la a b be er ra at t ( (i id de e b bu un nu uh h d di ir ri i, , r ri it tu ua al l o ob bs se es si io on na al l) ), , d di is sa ab bi il li it ta as s b be er ra at t d da al la am m f fu un ng gs si i s so os si ia al l, , p pe ek ke er rj ja aa an n a at ta au u s se ek ko ol la ah h ( (m mi is sa al l : : t ti id da ak k p pu un ny ya a t te em ma an n, , t ti id da ak k m ma am mp pu u b be ek ke er rj ja a) ) 4 40 0 3 31 1: : b be eb be er ra ap pa a d di is sa ab bi il li it ta as s d da al la am m b be er rh hu ub bu un ng ga an n d dg gn n r re ea al li it ta as s & & k ko om mu un ni ik ka as si i ( (m mi is sa al l: : b bi ic ca ar ra a k ka ad da an ng g t ti id da ak k j je el la as s, ,t ti id da ak kr re el le ev va an n) ), ,g ga an ng gg gu ua an ny ya an ng gl le eb bi ih hb be er ra at tl la ag gi id da al la am mk ke eh hi id du up pa an ns so os si ia al l, ,p pe ek ke er rj ja aa an n, ,d da an n s se ek ko ol la ah h. .m mi is sa al l: :o or ra an ng gd de ep pr re es si iy ya an ng gm me en ng gh hi in nd da ar ri it te em ma an n, ,m me en ne el la an nt ta ar rk ka an nk ke el lu ua ar rg ga ad da an nt ti id da ak km ma am mp pu ub be ek ke er rj ja a, ,a an na ak ks se er ri in ng gm me em mu uk ku ul la an na ak ky ya an ng gl le eb bi ih hk ke ec ci il l, ,m me en ny yi im mp pa an ng gd di ir ru um ma ah h, ,g ga ag ga al ld di i s se ek ko ol la ah h. . 61 3 30 0 2 21 1: : d di is sa ab bi il li it ta as s b be er ra at t d dl lm m k ko om mu un ni ik ka as si i & & d da ay ya a n ni il la ai i, , t td dk k m ma am mp pu u b be er rf fu un ng gs si i h ha am mp pi ir r s se em mu ua a b bi id da an ng g ( (m mi is sa al l: :p pr re eo ok ku up pa as si i b bu un nu uh h d di ir ri i, , t ti in ng gg ga al l d di i t te em mp pa at t t ti id du ur r s se ep pa an nj ja an ng g h ha ar ri i t ta an np pa a p pe ek ke er rj ja aa an n) ) 2 20 0 1 11 1: : t te er rd da ap pa at t b ba ah ha ay ya a m me en nc ce ed de er ra ai i d di ir ri i / / O Or ra an ng g L La ai in n ( (m mi is sa al l : : u us sa ah ha a b bu un nu uh h d di ir ri i t ta an np pa a h ha ar ra ap pa an n y ya an ng g j je el la as sa ak ka an nk ke em ma at ti ia an n, ,s se er ri in ng gm me el la ak ku uk ka an nk ke ek ke er ra as sa an n, ,m ma an ni ik k) ), ,d di is sa ab bi il li it ta as sa am ma at ts sa an ng ga at tb be er ra at td dl lm m k ko om mu un ni ik ka as si i ( (m mi is sa al l : : s se eb ba ag gi ia an n b be es sa ar r m me em mb bi is su u & & m me en ng gu ur ru us s d di ir ri i ( ( m mi is sa al l m me en ng gu us sa ap p- -u us sa ap p f fe es se es s) ) 1 10 0 0 01 1: : b ba ah ha ay ya a s se ep pe er rt ti i d di i a at ta as s t ta ap pi i p pe er rs si is st te en n & & l le eb bi ih h s se er ri iu us s ( (m mi is sa al l k ke ek ke er ra as sa an n r re ek ku ur re en n, , t ti in nd da ak ka an n b bu un nu uh h d di ir ri iy ya an ng g s se er ri iu us s t ta an np pa a h ha ar ra ap pa an n a ak ka an n k ke em ma at ti ia an n y ya an ng g j je el la as s) ). . 0 0: : i in nf fo or rm ma as si i t ti id da ak k a ad de ek ku ua at t. . P PE EM ME ER RI IK KS SA AA AN N M MU UL LT TI I A AK KS SI IA AL L I In ng ga a! !! ! i in ni i b ba ah ha as sa an n u ut ta am ma a k ki it ta a, , j ja ad di i b bu ua at t n ng gi in ng ga at ti in n, , n ni ih h d di iu ul la an ng gi in n a ak ks si is s- -a ak ks si is s i it tu u . .. .. .. . A AK KS SI IS S I I t te en nt ta an ng g : : - - G Ga an ng gg gu ua an n k kl li in ni is s - - K Ko on nd di is si i k kl li in ni is s y yg g m mg gk k m mj jd d p pu us sa at t p pe er rh ha at ti ia an n k kl li in ni is s A AK KS SI IS S I II I : : - - G Ga an ng gg gu ua an n K Ke ep pr ri ib ba ad di ia an n - - R Re et ta ar rd da as si i M Me en nt ta al l A AK KS SI IS S I II II I: : - - K Ko on nd di is si i M Me ed di is s U Um mu um m A AK KS SI IS S I IV V: : - - M Ma as sa al la ah h p ps si ik ko os so os si ia al l & & l li in ng gk ku un ng ga an nP Pe er ri ik ks sa am ma as sa al la ah hy ya an ng gb be er rh hu ub bu un ng ga an nd de en ng ga an nk ke el lo om mp po ok kp pe en nd du uk ku un ng gp pr ri im me er r, ,m ma as sa al la ah hy ya an ng gb be er rh hu ub bu un ng ga an n d de en ng ga an nl li in ng gk ku un ng ga an ns so os si ia al l, ,m ma as sa al la ah hk ke ep pe en nd du ud du uk ka an n, ,m ma as sa al la ah hp pe ek ke er rj ja aa an n, ,m ms sl lh hp pe er ru um ma ah ha an n, ,m ms sl lh he ek ko on no om mi i, ,m ms sl lh hd dg gn n a ak ks se es s p pe el la ay ya an na an n k ke es se eh ha at ta an n, , m ma as sa al la ah h b be er rk ka ai it ta an n d dg gn n s si is st te em m h hu uk ku um m / / k kr ri im mi in na al l, , m ma as sa al la ah h p ps si ik ko os so os si ia al l & & l li in ng gk ku un ng ga an n l la ai in n. . A AK KS SI IS S V V : : - - G Gl lo ob ba al l A As ss se es sm me en nt t o of f F Fu un nc ct ti io on ni in ng g S Sc ca al le e C Ca at ta at ta an n : : A An nt ta ar ra a a ak ks si is s I I, , I II I, , I II II I t ti id da ak k s se el la al lu u h ha ar ru us s a ad da a h hu ub bu un ng ga an n e et ti io ol lo og gi ik k a at ta au u p pa at to og ge en ne es si is s H Hu ub bu un ng ga an n a an nt ta ar ra a a ak ks si is s I I, ,I II I, ,I II II I d da an n I IV V d dp pt t t ti im mb ba al l b ba al li ik k s sa al li in ng g m me em mp pe en ng ga ar ru uh hi i F Fi in na al ll ly y, , c co on nt to oh h p pe en nc ca at ta at ta an n d di ia ag gn no os si is s m mu ul lt ti ia ak ks si ia al l t tu u k ka ay ya ak k g gi in ni i : :( (i in ni i d da ar ri i s sl li id de e, , s se em mo og ga a b bi is sa a b ba an nt tu ui in n k ke ef fa ah ha am ma an nn ny ya a) ) ^ ^_ _^ ^ A Ak ks si is s I I: : F F3 32 2. .2 2 E Ep pi is so od de e d de ep pr re es si if f b be er ra at t t ta an np pa a g ge ej ja al la a p ps si ik ko ot ti ik k F F1 10 0. .1 1 P Pe en ng gg gu un na aa an n a al lk ko oh ho ol l y yg g m me er ru ug gi ik ka an n ( (h ha ar rm mf fu ul l) ) A Ak ks si is s I II I: : F F6 60 0. .7 7 G Ga an ng gg gu ua an n k ke ep pr ri ib ba ad di ia an n d de ep pe en nd de en n S Se er ri in ng g m me en ng gg gu un na ak ka an n m me ek ka an ni is sm me e d de ef fe en ns se e m me en no ol la ak k ( (d de en ni ia al l) ) A Ak ks si is s I II II I: : T Ti id da ak k a ad da a d di ia ag gn no os si is s ( (n no on ne e) ) A Ak ks si is s I IV V: : A An nc ca am ma an n k ke eh hi il la an ng ga an n p pe ek ke er rj ja aa an n A Ak ks si is s V V: : G GA AF F 6 60 0 5 51 1 ( (m mu ut ta ak kh hi ir r) ) A Al lh ha am md du ul li il ll la ah h u ud da ah h s se el le es sa ai i ' '_ _' ' h ha ae es sc ce e i in ni i d di is su us su un n m ma a i ip pu ul l, , k kr ri it ti ik k, , s sa ar ra an n, , m ma as su uk ka an n, , b bi il la an ng gi in n a aj ja a k ke e d di ia a. .. .. . 6t