DOROTA IGNACIUK

„ Dzieci z autyzmem, żyją obok nas w swym własnym świecie, zaś dzieci z Zespołem Aspergera żyją w naszym świecie, ale na swój własny sposób”Tony Attwood Dzieci u których zdiagnozowano Zespół Aspergera stanowią szczególne

wyzwanie w środowisku edukacyjnym. Zwykle widziane jako ekscentryczne i dziwne przez kolegów z grupy oraz dorosłych. Nieudolne zdolności społeczne, niezdarność i obsesyjne zainteresowanie niejasnymi, mało znanymi tematami przyczyniają się do tego że stają się „kozłami ofiarnymi”. Dzieci z ZA nie posiadają umiejętności rozumienia istoty związków międzyludzkich i reguł rządzących konwenansami społecznymi. Brak elastyczności i niemożność radzenia sobie ze zmianami powoduje, że te osoby łatwo się stresują, często są agresywne a jednocześnie emocjonalnie wrażliwe. Jednocześnie dzieci z ZA cechuje przeciętna do ponadprzeciętnej inteligencja i bardzo dobra pamięć co powoduje, że trafiają one do normalnych placówek oświatowo – wychowawczych, a rozpoznanie zaburzenia – najczęściej – w związku z narastającymi problemami wychowawczymi następuje albo jest ono nieprawidłowe.

Oczywiście nie wszystkie dzieci z ZA są takie same. Każde z dzieci ma własną, unikalną osobowość – „typowe” objawy Zespołu Aspergera również objawiają się na specyficzny sposób dla każdej z osób. Nie istnieje zatem dokładna instrukcja postępowania w pracy dla każdego dziecka z ZA, podobnie jak żadna z metod nauczania i wychowania nie jest odpowiednia dla wszystkich osób nie mających ZA.

CHARAKTERYSTYKA ZESPOŁU ASPERGERA

Zespół Aspergera widziany poprzez kryteria DSM-IV, obejmuje objawy wybrane spośród podstawowych cech autyzmu. Są to:

1. Jakościowe uszkodzenie w zakresie społecznej interakcji.

2. Jakościowe uszkodzenia w zakresie komunikacji.

3. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności .

Lorna Wing wyodrębniła następujące cechy kliniczne Zespołu Aspergera:

Brak empatiiNaiwne, niewłaściwe, jednostronne interakcjeNiewielka zdolność zaprzyjaźniania się lub

całkowity jej brakPedantyczny sposób mówienia z dużą ilością

powtórzeńSłaba umiejętność komunikacji niewerbalnejIntensywne wgłębianie się w niektóre zagadnieniaNiezdarne, źle skoordynowane ruchy i

przyjmowanie niezwykłej postawy

Tony Attwood

„ Dzieci z autyzmem, żyją obok nas w swym własnym świecie, zaś dzieci z Zespołem Aspergera żyją w naszym świecie, ale na swój własny sposób”

STRATEGIE WSPIERANIA UCZNIA Z ZESPOŁEM ASPERGERA Podstawowe zasady pracy z dzieckiem powinny obejmować:

Odpowiednia organizacja miejsca pracy poprzez: Usunięcie bądź zminimalizowanie czynników rozpraszających (ucznia

mogą rozpraszać kolorowe dekoracje na ścianach, zbyt jasne światło, hałas dobiegający zza okna lub zza drzwi, zachowanie ucznia siedzącego przed nim, brzęczenie świetlówki itp.),

Ustalenie bezpiecznego miejsca, gdzie dziecko będzie mogło się odizolować lub pracować indywidualnie przy zadaniach wymagających koncentracji,

Opracowanie planu codziennych zajęć i każdorazowe zapoznanie ucznia ze strukturą dnia, odwoływanie się do niego przy zmianie form aktywności (np. tablica obrazkowa). Plan dnia powinien uwzględniać potrzebę rutynowych, przewidywalnych czynności i stopniowo korygowany poprzez rezygnację ze sztywnych zachowań i wprowadzanie niewielkich zmian,

Zawsze informowanie dziecko o czynnościach, które mają nastąpić, Opracowanie planu codziennych zajęć i każdorazowe zapoznanie ucznia

ze strukturą dnia, odwoływanie się do niego przy zmianie form aktywności,

Przeprowadzając zmianę wystroju klasy poinformowanie o tym ucznia i zachęcenie do pomocy w pracy co pozwoli na spokojne zaadoptowanie się do nowych zmian,

Wyraźne zaznaczanie końca określonej aktywności, zabawy, zadania zanim przejdzie się do następnej czynności. Należy mieć świadomość, że pewne zmiany w zachowaniu mogą odzwierciedlać niepokój wywołany przez choćby drobną zmianę rutynowych działań,

Przekazywanie komunikatów w sposób maksymalnie jednoznaczny, unikanie wyrażeń bliskoznacznych,

Używanie różnych środków wyrazu i metod w prowadzeniu zajęć – wizualnych, ruchowych, opartych na naśladownictwie, z wykorzystaniem technik komputerowych, tablic multimedialnych itd., ukierunkowanie pracy na konkretne zainteresowania ucznia i wykorzystywanie ich przy aranżowaniu sytuacji zadaniowych, używanie modeli, schematów, planów i rysunków,

Otoczenie ucznia dyskretną opieką, żeby nie stało się celem zaczepek i prowokacji,

Podczas planowania zadań wymagających pracy zespołowej, należy wprowadzić system losowego doboru dzieci, bądź zaplanowanego przez nauczyciela tak żeby dziecko nie zostało bez pary,

Postępowanie z dzieckiem u którego zdiagnozowano Zespół Aspergera wymaga od rodziców i nauczycieli ogromnej cierpliwości i wytrwałości. Dobre rezultaty wychowawcze można osiągnąć wykorzystując wyjątkowe zdolności dziecka do celów pozytywnych.

Należy zmotywować dziecko do refleksji nad swoim zachowaniem, pomóc mu zrozumieć zaistniałą sytuację , nauczyć kontrolować swoje emocje. Powinno się stopniować trudności i ewentualnie pomóc uczniowi lub nawet wykonać część pracy za nie. To my nauczyciele i rodzice możemy odegrać zasadniczą rolę w pomocy dzieciom z ZA w pokonywaniu świata wokół nich.

Praca z dzieckiem z Zespołem Aspergera jest bardzo trudna zarówno pod względem wychowawczym jak i dydaktycznym. Warunkiem powodzenia i osiągnięcia sukcesu wychowawczego i dydaktycznego jest ścisła współpraca wszystkich podmiotów wychowawczych. Rodzice i nauczyciele powinni stworzyć konsekwentny system wymagań i uprawnień oraz atmosferę przyjaźni i zrozumienia, zapewnić dziecku równowagę psychiczną, wdrażać do samodzielności oraz pomagać w sytuacjach trudnych.

 

Podsumowując pracę, opisane w niej cechy dziecka z Zespołem Aspergera, można wyciągnąć następujące wnioski:

Nie istnieje jedno podejście właściwe i skuteczne w przypadku wszystkich osób z Zespołem Aspergera..

Należy dążyć do określenia tych elementów różnych podejść terapeutycznych, które mogą być użyteczne w opracowaniu efektywnego programu pracy z konkretnym dzieckiem.

Wczesna, intensywna i dobrze zaplanowana interwencja ma kluczowe znaczenie w przypadku wszystkich dzieci z ZA.

Dzieci i ich rodziny mają swoje indywidualne silne strony i słabości, które należy uwzględnić przy opracowywaniu programu.

Rodzice powinni Uczestniczyć w opracowywaniu programu i jeśli to możliwe w jego realizacji.

Należy uwzględniać całą perspektywę życia osób z Zespołem Aspergera i nie koncentrować się wyłącznie na okresie intensywnego rozwoju – dzieciństwie oraz młodości.

W mojej pracy wychowawczo-dydaktycznej często potwierdzają się słowa wielkiego pisarza rosyjskiego: „By rozumnie postępować, sam rozum nie wystarczy" – potrzeba jeszcze cierpliwości, wiedzy i pełnej akceptacji drugiego człowieka.

Polecana literaturaAttwood T. Zespół Aapergera, Zysk i S-ka, 2006,Biadasiewicz M, Maciarz A, Dziecko autystyczne z ZA –

studium przypadku. Impuls, 2007,Firth Uta (red.) Autyzm i Zespół Aspergera, 2005,Gray C., White A L., Ja i mój świat: Historyjki społeczne.

Elementarz umiejętności społecznych dla małych dzieci. Fraszka Edukacyjna, 2005

Jackson L. Świry, dziwadła i Zespół Aspergera. Fraszka Edukacyjna, 2005,

Komender J, Jagielska G, Bryńska A. Autyzm i Zespół Aspergera, PZWL, 2009

Rzemieniuk I. Niegrzeczne Dzieci czy Zespół Aspergera?. Broszura Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera

Winter M. Zespół Aspergera, Co nauczyciel wiedzieć powinien. Fraszka Edukacyjna, 2006,