DYSLEKTYK W DOMU

I SZKOLE

Anna Królikowska – Bartczak

Psycholog szkolny

Co to jest dysleksja rozwojowa?

DYSLEKSJA ROZWOJOWA to nazwa całego zespołu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, w uproszczeniu zwanego dysleksją. Określenie „rozwojowa” oznacza, iż opisane trudności występują w nasilonym stopniu od początku nauki szkolnej. Trudności o charakterze dyslektycznym są spowodowane zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych (wzrokowo – przestrzennych, słuchowo – językowych, motorycznych) i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.

Trudności w czytaniu i pisaniu (dysleksja rozwojowa) mogą występować w trzech formach – w postaci izolowanej, np. tylko w postaci trudności z nauczeniem się poprawnej pisowni, lub jako zespół dwóch lub nawet trzech form tych zaburzeń:

DYSLEKSJA – specyficzne trudności w czytaniu, którym najczęściej towarzyszą trudności w pisaniu;

DYSORTOGRAFIA – specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne);

DYSGRAFIA – niski poziom graficzny pisma (tzw. brzydkie pismo).

Słysząc słowo „dysleksja” kojarzymy je zazwyczaj z trudnościami w nauce pisania i czytania, ortografii i matematyki oraz z wolnym tempem uczenia się. Jest to tylko jedna ze stron dysleksji. Umysł dyslektyka funkcjonuje w taki sam sposób jak umysły wielu genialnych ludzi. Te same funkcje umysłowe, które powodują dysleksję, są źródłem naturalnych zdolności i talentów, takich jak m.in.:

• korzystanie z wrodzonej umiejętności przetwarzania

i kreowania doznań percepcyjnych

• większa wrażliwość na otoczenie

• ponadprzeciętna ciekawość

• myślenie obrazami, nie słowami

• świetna intuicja i przenikliwość

• myślenie i spostrzeganie ma charakter polisensoryczny

(dyslektycy wykorzystują wszystkie zmysły)

• realistycznie przeżywają swoje myśli

• mają żywą wyobraźnię

Wymienione cechy, jeśli nie zostaną stłumione w procesie edukacji,

dają w rezultacie wyższą od przeciętnej inteligencję

i ponadprzeciętne zdolności twórcze w różnych dziedzinach.

Sławni dyslektycy to m.in.:

Albert Einstein Hans Christian Andersen

Walt Disney Whoopi Goldberg

Cher Tom Cruise

Henry Ford Nelson Rockefeller

Ogólne cechy dyslektyka

błyskotliwy, bardzo inteligentny,

elokwenty, ale nie potrafiący

czytać, pisać oraz literować

przez otoczenie często uważany

za leniwego, mało zdolnego,

nieuważnego, niedojrzałego,

„starającego się

niewystarczająco” lub

sprawiającego problemy

wychowawcze

wykazuje się wysoką inteligencją

emocjonalną, nie będącą

przedmiotem egzaminów

zwykle zdaje świetnie egzaminy ustne, ale nie pisemne

czuje się mniej inteligentny niż inni, ma kiepską samoocenę, ukrywa słabość poprzez bardzo pomysłowe strategie

łatwo wpada we frustrację i gniew w czasie czytania podręczników lub w sytuacjach, gdy bywa odpytywany z przeczytanego tekstu

jest utalentowany w dziedzinach: aktorstwo, muzyka, sport, mechanika, sprzedaż, biznes, projektowanie, budownictwo i inżynieria

wydaje się być zamyślony,

może być typem marzyciela,

łatwo traci poczucie czasu

ma trudności z koncentracją

uwagi

uczy się najlepiej poprzez

działania manualne,

demonstracje, eksperymenty,

obserwacje oraz pomoce

wizualne

Symptomy dysleksji na zajęciach

w szkole

Język polski

wolne tempo czytania (czasem jedyne objawy trudności w czytaniu);

trudności ze zrozumieniem i zapamiętaniem czytanego tekstu;

niechęć do czytania długich tekstów i grubych książek.

nieprawidłowa pisownia – dominują błędy ortograficzne lub tylko błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad pisowni (czasem jest to jedyny rodzaj trudności);

trudności z organizacją tekstu ( pisanie wypracowań);

robienie błędów gramatycznych;

trudne do odczytania odręczne pismo.

Języki obce

trudności z poprawnym pisaniem pomimo dobrych wypowiedzi ustnych;

trudności z budowaniem wypowiedzi słownych;

trudności z zapamiętywaniem słówek;

trudności z odróżnianiem podobnych wyrazów;

nieprawidłowa wymowa;

trudności z rozumieniem i zapamiętywaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmę;

kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej.

Matematyka

Arytmetyka:

błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych (z wieloma zerami lub miejscami po przecinku);

przestawianie cyfr (np. 56 – 65);

trudności z dodawaniem w pamięci, bez pomocy kartki papieru;

nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcania wzorów;

zapisywanie znaków nierówności odwrotnie;

nieprawidłowe odczytywanie treści w zadaniach tekstowych;

nieprawidłowe wykonywanie wykresów funkcji.

Geometria:

trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną;

niski poziom graficzny wykresów i rysunków.

Biologia

trudności z opanowaniem

terminologii (dłuższe nazwy,

nazwy łacińskie);

problemy z organizacją

przestrzenną schematów

i rysunków;

trudności z zapisem

i zapamiętaniem łańcuchów

reakcji biochemicznych;

trudności z opanowaniem

systematyki (hierarchiczny układ

informacji).

Chemia

nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych;

problemy z opanowaniem terminologii (nazwy i symbole

pierwiastków, nazwy związków chemicznych);

trudności z zapamiętywaniem danych zorganizowanych

przestrzennie (tablica Mendelejewa).

Geografia

trudności z czytaniem i rysowaniem map;

trudności z orientacją w czasie i przestrzeni (wskazywanie

kierunków na mapie i w przestrzeni; obliczanie stref czasowych,

położenia geograficznego, kąta padania słońca itp.);

trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych.

Historia i wiedza o społeczeństwie

trudności z zapamiętywaniem nazw i nazwisk;

zła orientacja w czasie (chronologia, daty);

trudności z orientacją na mapach historycznych.

Kultura fizyczna

trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe);

trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych;

trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki (tenis ziemny i stołowy, siatkówka, koszykówka itp.);

niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi (deskorolka, windsurfing, snowboard itp.).

Na etapie edukacji gimnazjalnej dysleksja najczęściej

występuje w formie dysortografii, ponieważ po wielu

latach ćwiczeń i pracy terapeutycznej wyraża się tylko

trudnościami w opanowaniu poprawnej pisowni. Ten

obraz symptomów nie jest jednak trwały, wystarczy

silny stres, na przykład podczas klasówki, egzaminu,

aby „skompensowane” trudności powróciły w formie

licznych błędów.

Reakcja uczniów w sytuacjach

zadaniowych

Wzmożone napięcie emocjonalne

Zaburzenia uwagi

Zaburzenia pamięci

Zaburzenia spostrzegania

Uczeń z dysleksją ma prawa

Prawa uczniów z dysleksją są związane

z dostosowaniem wymagań do ich możliwości.

W praktyce sprowadza się to do obniżenia wymagań

w pewnych zakresach, między innymi ortografii, oraz

pisania sprawdzianów i egzaminów w warunkach

dostosowanych do rodzaju trudności.

Obowiązujące rozporządzenia MEN gwarantują

uczniom dyslektycznym prawa do:

wczesnej diagnozy;

wczesnej, specjalistycznej interwencji; program i metody nauczania dostosowane do potrzeb, możliwości i

stylu uczenia się

udział w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych;

dostosowania wymagań szkolnych i sposobu oceniania do możliwości ucznia (nauczyciel jest zobowiązany przestrzegać wskazań zawartych w opinii przez poradnię);

wyrównania szans podczas egzaminów (sprawdzianu po szkole podstawowej, egzaminu gimnazjalnego i matury).

Powyższe prawa gwarantują następujące

rozporządzenia

Rozporządzenie MEN z dnia 30. 04. 2007 r.

( Dz. U. z 2007 r Nr 83 poz. 562), w sprawie warunków

i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania

uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów

i egzaminów ( § 6, § 34,35 )

SPOSOBY DOSTOSOWANIA WARUNKÓW

EGZAMINACYJNYCH

WYSTĘPUJĄCE

TRUDNOŚCI:

Problemy z czytaniem

i rozumieniem tekstu,

problemy emocjonalne

i trudności

z koncentracją uwagi

Możliwość pisania sprawdzianu

w oddzielnej sali, w której

członek komisji egzaminacyjnej

na początku jeden raz głośno

odczyta instrukcję, tekst

wstępny oraz treść zadań,

a uczniowie będą mogli

równocześnie śledzić wzrokiem

tekst zapisany w arkuszu.

Wolne tempo czytania i pisania

Niski poziom graficzny pisma

Wydłużenie czasu pisania o

50% ( czas przeznaczony na

odczytanie instrukcji, tekstu

wstępnego i poleceń nie jest

wliczany do czasu

rozwiązywania zadań

Pisanie samodzielnie

formułowanych odpowiedzi

drukowanymi literami

Problem ze stosowaniem

zasad ortografii

i interpunkcji

z prawidłowością graficzną

obliczeń i problemy

z orientacją przestrzenną

Możliwość specjalnego

kodowania karty

odpowiedzi, aby zadania,

w których uczeń

samodzielnie formułuje

wypowiedzi, mogły być

sprawdzane za pomocą

kryteriów dostosowanych

do dysfunkcji uczniów

Problemy z koncentracją uwagi i orientacją przestrzenną oraz zaburzenia percepcji wzrokowej

Możliwość zaznaczenia przez

uczniów odpowiedzi do zadań

zamkniętych bezpośrednio na

arkuszach; po zakończeniu

sprawdzianu członkowie

komisji egzaminacyjnej

przeniosą na karty odpowiedzi

odpowiednie zaznaczenia

uczniów

Dyslektyk ma obowiązki!

Obowiązkiem ucznia z dysleksją jest podjęcie dodatkowej

pracy nad swoimi trudnościami oraz dokumentowanie jej

w osobnym zeszycie. Oznacza to, że w pewnym zakresie

wymagania wobec niego powinny być zwiększone.

Otrzymanie opinii stwierdzającej dysleksję nie jest

ostatnim, ale pierwszym krokiem na drodze do pokonania

trudności. Dysleksja nie ustępuje samoistnie, należy ją

postrzegać jako problem całego życia. Jedynym sposobem

na przezwyciężenie trudności jest systematyczna praca.

Na czym polega praca z dzieckiem

dyslektycznym?

Uczniowie z dysleksją wymagają w procesie edukacji

specjalistycznej pomocy i opieki dydaktycznej.

Powinni uczęszczać na zajęcia korekcyjno-kompensacyjne

w szkole lub w poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni

dostosowywać wymagania do ich specjalnych potrzeb.

I wreszcie niezbędnym warunkiem skutecznego

oddziaływania jest codzienne wykonywanie dodatkowych

ćwiczeń w domu.

Dostosowanie wymagań do specjalnych potrzeb

edukacyjnych uczniów z dysleksją oznacza zastosowanie

przez nauczycieli wszystkich przedmiotów takich

kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności, które

uwzględniają możliwości i ograniczenia oraz mocne strony

rozwoju i funkcjonowania dziecka.

Skuteczność terapii zależy od systematyczności

i wytrwałości, jak również od właściwego postępowania

nauczyciela wobec ucznia w szkole oraz współpracy

między rodzicami, nauczycielami i uczniem.

Dziecku należy się pomoc

Codzienne kontrolowanie

wykonywanych przez dziecko

zadań domowych

i wspomagania go w pracy

Ćwiczenie w domu funkcji,

które wykazują mniejszą

sprawność, w formie zleconych

przez nauczyciela dodatkowych

zadań oraz ćwiczenia

umiejętności szkolnych

Stosowania jednolitych metod

postępowania w zakresie

karania i nagradzania

Zapewnienia atmosery

zrozumienia, akceptacji

i życzliwości

Co rodzice mogą zrobić...

Zrozumieć problem dziecka ( dziecko nie jest leniwe

czy niezdolne, ono po prostu potrzebuje właściwie

ukierunkowanej pomocy )

Poznać jego mocne strony

Umacniać w dziecku jego pozytywne wartości

i zainteresowania

Zapewnić mu warunki do pracy

Wzmacniać pozytywnie czyli nagradzać pochwałą

nawet za drobne sukcesy

Nadzorować systematyczną pracę

Co rodzice mogą zrobić... ( cd.. )

Analizować trudności

Nauczyć stałego korzystania ze słowniczka

ortograficznego

Czytać wspólnie z dzieckiem

Pobudzić u dziecka potrzebę czytania dla przyjemności

Ćwiczyć pisanie z pamięci

Zadaniem rodzica jest odpowiednio

zorganizować pracę dziecka w domu

Systematyczna praca w szkole i w domu to podstawowy warunek skutecznego oddziaływania na dziecko. Aby przyniosło ono pożądany efekt, warto zapoznać się z podstawowymi zasadami pracy z dzieckiem z dysleksją.

1. Wykonywanie zadań zawsze w tym samym miejscu i najlepiej w tym samym czasie, bo to wspomaga gotowość dziecka do uczenia się.

2. Pamięć pracuje sprawniej, gdy dziecko jest zrelaksowane, a zatem ważny jest odpoczynek przed przystąpieniem do ćwiczeń.

3. Miejsce do pracy powinno być uprzątnięte, bez

zbędnych przedmiotów przykuwających wzrok dziecka

i rozpraszających jego uwagę.

4. Po jednej stronie biurka zaleca się ustawić zieloną

roślinę, na którą dziecko będzie mogło skierować

zmęczony wzrok.

5. Trzeba zadbać o ciszę – wyłączyć telewizor, sprzęt

grający.

6. Mózg wymaga rozgrzewki – czyli wstępnych ćwiczeń

( np. w formie zabawy )

7. W pracy warto wykorzystywać skojarzenia, dzieki którym

więcej i lepiej się zapamiętuje.

8. Podczas ćwiczeń czytania nie powinno się przybierać zbyt

wygodnej pozycji, bo to rozleniwia i nie sprzyja

aktywności umysłowej.

9. Należy wyposażyć się w odpowiednie pomoce do

ćwiczeń.

10. Zaleconą formą wspierającą pracę i relaks dziecka są

zajęcia ruchowe.

Czego rodzice ( terapeuci,

nauczyciele ) robić nie powinni...

Nie tłumaczyć trudności dziecka wyłącznie lenistwem

Nie porównywać z rówieśnikami czy rodzeństwem

Nie liczyć na natychmiastowe efekty

Nie krytykować, nie ośmieszać

Nie podwyższać autorytetu terapeutów ( rodziców, nauczycieli )

Nie usprawiedliwiać niechęci do wykonywania ćwiczeń

Nie odrabiać za dziecko prac domowych

Nie poprawiać błędów w pracach pisemnych – dziecko powinno nauczyć się korzystania ze słownika ortograficznego

Najkorzystniejszy czas na naukę...

nie należy traktować podanych

przedziałów sztywno

i rozumieć

zbyt dosłownie, lecz mieć je na

uwadze podczas organizowania

pracy dziecka

Badania wykazują, że z dysleksją można dobrze żyć i rozwijać

się. Uczniowie, którzy systematycznie pracują nad

trudnościami radzą sobie w wielu sytuacjach społecznych w

sposób dojrzały. Młodzież dyslektyczna ma większą potrzebę

osiągnięć, dominacji i autonomii. Jest emocjonalnie bardziej

dojrzała, pewna siebie, niekonwencjonalna, aktywna

i optymistyczna. Lepiej znosi porażki. Dysponuje wyższym

poziomem umiejętności społecznych. Starsi dyslektycy mają

skłonność do dominacji, ekspansywności, mają większą

odporność psychiczną, pewność siebie. Są niezależni. Cechuje

ich racjonalizm.

Podsumowanie – dobre wieści...