Konferencja Episkopatu Polski

DYREKTORIUM DUSZPASTERSTWA

SŁUŻBY LITURGICZNEJ

Warszawa 2008Poniższy tekst Dyrektorium duszpasterstwa służby liturgicznej został przyjęty przez 346. Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski

+ Arcybiskup Józef MichalikPrzewodniczący Konferencji Episkopatu Polski

+ Bp Stefan CichyPrzewodniczący Komisji Episkopatuds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.

Częstochowa, dnia 27 listopada 2008 r.

WPROWADZENIE 1. Liturgia, która „w najwyższym stopniu przyczynia się do tego, aby wierni swoim życiem wyrażali oraz ujawniali innym lu-dziom misterium Chrystusa i rzeczywistą naturę prawdziwego Ko-ścioła”1 jest „szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, i jednocześnie jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc”2. Chrystus, sprawując w liturgii dzieło zbawienia „przyłącza do sie-bie Kościół, swoją Oblubienicę umiłowaną”3, dlatego wszyscy są wezwani do świadomego, czynnego i owocnego uczestnictwa w tym świętym misterium, a „każdy, kto wykonuje swą funkcję – czy

1 KL nr 2.2 KL nr 10.3 KL nr 7.

to duchowny, czy wierny świecki – powinien w pełni wykonywać wyłącznie tylko to, co należy do niego z natury rzeczy i na podsta-wie przepisów liturgicznych”4. 2. W okresie posoborowym Kościół podjął wielki wysiłek, aby ten sposób rozumienia liturgii wprowadzić w praktykę życia diecezji i parafii. Dzięki tej pracy formacyjnej, podejmowanej szczególnie przez duszpasterstwo służby liturgicznej, „świeccy coraz częściej po-dejmują odpowiednie funkcje liturgiczne”5. 3. Mimo wysiłków duszpasterzy i wiernych świeckich ciągle jest wiele do zrobienia w tej dziedzinie, gdyż i dziś nie brak takich parafii, w których „nawet podczas wielkich zgromadzeń, celebrans czyta lekcje, recytuje psalm responsoryjny, wypowiada wezwania modlitwy powszechnej”6. II Polski Synod Plenarny zaleca więc for-mację liturgiczną całej wspólnoty parafialnej, a także powstawanie w każdej parafii zespołów liturgicznych „złożonych z dorosłych, młodzieży i dzieci”7. Powstawanie takich zespołów napotyka różno-rodne trudności. Do największych należy odchodzenie ministran-tów i członków scholi od posługiwania w liturgii oraz niewielkie zainteresowanie podejmowaniem funkcji liturgicznych przez doro-słych.4. Wymienione powyżej problemy są głównym motywem opra-cowania niniejszego Dyrektorium. Ma ono stanowić pomoc dla duszpasterzy i wiernych świeckich w lepszym rozumieniu funkcji liturgicznych oraz prowadzeniu formacji osób, które je spełniają. Uzupełnieniem tego dokumentu będzie Ceremoniał zgromadzenia liturgicznego zawierający szczegółowy opis sposobu spełniania funkcji liturgicznych oraz Obrzędy błogosławieństw służby litur-gicznej zawierające teksty modlitw, przez które Kościół wyprasza Bożą łaskę dla pełniących świętą służbę w liturgii. 5. Dyrektorium zostało przygotowane przez Podkomisję ds. Służ-by Liturgicznej działającą przy Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypli-ny Sakramentów Episkopatu Polski. Zawiera trzy części. Pierwsza z nich omawia założenia teologiczne posługiwania w liturgii, druga

4 KL nr 28.5 II Polski Synod Plenarny, Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II, nr 65.6 Tamże, nr 65.7 Tamże, nr 83.

2

jest opisem formacji służby liturgicznej dzieci, młodzieży i doro-słych, a trzecia została poświęcona strukturze duszpasterstwa zajmu-jącego się tą problematyką. 6. Nakreślone w Dyrektorium zasady formacji służby liturgicz-nej, a także ustalona terminologia i sposób wprowadzania człowie-ka w kolejne etapy dojrzewania w posługiwaniu, powinny być w parafiach wprowadzane stopniowo i roztropnie. Każda zmiana po-winna być poprzedzona odpowiednim wyjaśnieniem i realizowana przez systematyczną formację, aby wydała dobre owoce.

Część pierwsza

POSŁUGIWANIE W LITURGII

7. Soborowa Konstytucja o świętej liturgii uczy, że „Chrystus jest obecny zawsze w swoim Kościele, zwłaszcza w czynnościach liturgicznych. Jest obecny w ofierze Mszy świętej tak w osobie ce-lebrującego, gdyż «Ten sam, który kiedyś ofiarował siebie na krzy-żu, obecnie ofiaruje się przez posługę kapłanów», jak zwłaszcza pod postaciami eucharystycznymi. Jest obecny swoją mocą w sa-kramentach, tak że gdy ktoś chrzci, sam Chrystus chrzci. Jest obec-ny w swoim słowie, bo gdy w Kościele czyta się Pismo święte, On sam przemawia. Jest obecny, gdy Kościół modli się i śpiewa psal-my, gdyż On sam obiecał: «Gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich» (Mt 18,20)”8.8. Ponieważ to Chrystus chrzci, przemawia, modli się, składa ofiarę i przewodniczy całemu zgromadzeniu, dlatego wszyscy speł-niający funkcje liturgiczne są Jego współpracownikami. On sam działa w nich i przez nich. Czyni to przede wszystkim przez wy-święconych szafarzy9, ale jest obecny także w wiernych świeckich, którzy z wiarą spełniają święte czynności. Każdemu z nich Chry-stus, przez sakrament chrztu i bierzmowania, dał udział w swoim kapłaństwie oraz powołał go do sprawowania kultu Bożego i służby

8 KL nr 7.9 „Na czele zgromadzenia stoi Chrystus, główny celebrans Eucharystii. Jest On Arcykapła-

nem Nowego Przymierza. To On niewidzialnie przewodniczy całej celebracji eucharystycznej. Biskup lub prezbiter reprezentuje Chrystusa, działając w osobie Chrystusa-Głowy (in persona Christi Capitis) przewodniczy zgromadzeniu” (KKK nr 1348).

3

Kościołowi10. Należy więc dążyć do tego, aby osoby posługujące w liturgii, spełniały powierzone im zadania w duchowym zjednocze-niu z Najwyższym Kapłanem, niewidzialną Głową całego zgroma-dzenia.9. Uczestnicy liturgii, zjednoczeni z Chrystusem mocą Ducha Świętego, stanowią jedno Ciało, w którym każdy członek powinien spełniać te czynności, które należą do niego z natury rzeczy i na podstawie przepisów liturgicznych11. W wielości posług i funkcji, a także w jedności całego zgromadzenia, objawia się tajemnica Ko-ścioła12. Ukazuje się jego struktura hierarchiczna, w której wyróż-nione miejsce zajmują biskup, prezbiter i diakon, a także wielkie bogactwo charyzmatów, którymi Duch Święty obdarzył poszcze-gólnych wiernych.

DOJRZEWAĆ W POSTAWIE SŁUŻBY

10. Chrystus, „nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mt 20, 28). Tej służebnej posta-wy, posuniętej aż do oddania życia za innych, uczy Chrystus wszystkich członków swego mistycznego Ciała. Jednocząc ich z sobą, szczególnie w czasie sprawowania liturgii, wprowadza ich w swoje posługiwanie dziełu zbawienia świata. Dlatego „każda cele-bracja liturgiczna jest czynnością w najwyższym stopniu świętą, której skuteczności z tego samego tytułu i w tym samym stopniu nie posiada żadna inna czynność Kościoła”13.11. W tym świętym posługiwaniu uczestniczą wszyscy członko-wie zgromadzenia liturgicznego. „Z racji odrodzenia w Chrystusie wszyscy wierni są równi co do godności i działania, na skutek cze-go każdy, zgodnie z własną pozycją i zadaniem, współpracuje w budowaniu Ciała Chrystusowego”14.

10 Por. KKK 1121.11 Por. KL nr 28.12 Por. OWMR nr 91.13 KL nr 7.14 KPK, kan. 208.

4

Służba dziełu zbawienia12. W modlitwie eucharystycznej kapłan wraz z wiernymi modli się do Boga słowami: „Dziękujemy, że nas wybrałeś, abyśmy stali przed Tobą i Tobie służyli”15. W celebracji liturgii wszyscy zgroma-dzeni znajdują się przed obliczem Boga i sama ich obecność jest już nazwana służbą. Jest ona bowiem znakiem posłuszeństwa wobec Boga, który każdego wybrał i wezwał do siebie. Fundamentem wszystkich zewnętrznych czynności, które człowiek spełnia w litur-gii, jest wewnętrzna gotowość pełnienia woli Bożej. Ludzkie „tak”, wyrażone przyjściem na Eucharystię, jest wyrazem tej postawy po-słuszeństwa Bogu.13. W spełnianiu świętych czynności liturgicznych wierni jedno-czą się z Maryją i naśladują Jej postawę służby. Maryjne „fiat” jest wzorem i umocnieniem dla wszystkich uczniów Pana. „W Euchary-stii Kościół znajduje się wraz z Maryją jakby u stóp krzyża, zjedno-czony z ofiarą i wstawiennictwem Chrystusa”16. W swym trwaniu przy Chrystusie, wierni jednoczą się z aniołami, „którzy w niebie za-wsze pełnią świętą służbę przed Bogiem”17 i doświadczają wstawien-nictwa świętych, „którzy nieustannie orędują za nami u Boga”18.14. Tak więc „wierni spełniają funkcję liturgiczną przez pełny, świadomy i czynny udział, czego domaga się sama natura liturgii, i do czego lud chrześcijański na mocy chrztu świętego ma prawo i obowiązek”19. Każdy z nich, jeśli z wiarą i miłością włącza się w sprawowane misterium zbawienia, przyczynia się do zjednoczenia wszystkich ludzi w Chrystusie mocą Ducha Świętego (por. Ef 1, 10). Celebracja liturgiczna objawia i umacnia tę jedność.15. Uczestnicy Eucharystii powinni więc być przeniknięci du-chem miłości, zdolnej do złożenia siebie w ofierze i otwartej na po-trzeby braci. „Podczas sprawowania Mszy wierni tworzą świętą społeczność, lud nabyty przez Boga i królewskie kapłaństwo, aby dziękować Bogu, składać w ofierze niepokalaną Hostię nie tylko przez ręce kapłana, lecz także razem z nim, i uczyć się ofiarowania

15 Druga modlitwa eucharystyczna.16 KKK nr 1370.17 Por. Kolekta na święto Świętych Archaniołów Michała, Rafała i Gabriela.18 Por. Trzecia modlitwa eucharystyczna.19 Św. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Musicam sacram, 5 marca 1967, nr 15.

5

samych siebie. Niech się tedy starają okazywać to przez głęboką pobożność i miłość względem braci uczestniczących w tej samej ce-lebracji. Niechaj się też wystrzegają wszelkiego indywidualizmu i podziału, pamiętając o tym, że mają wspólnego Ojca w niebie i że wobec tego wszyscy wzajemnie dla siebie są braćmi”20.16. Jedność zgromadzonych powinna się umacniać i objawiać w czasie całej celebracji liturgicznej. „Niech tworzą jedno ciało, kiedy słuchają Bożego słowa, czy też biorą udział w modlitwach i w śpie-wie, a szczególnie kiedy wspólnie składają ofiarę i wspólnie przy-stępują do stołu Pańskiego. Jedność tę pięknie ukazuje wspólne za-chowywanie tych samych gestów i postaw ciała”21. 17. Służba dziełu zjednoczenia ludzi z Bogiem i między sobą to wielkie zadanie wszystkich uczestników zgromadzenia liturgicznego. Do jego podjęcia i godnego wypełniania należy wychowywać człon-ków wspólnoty ochrzczonych. Potrzebne są katechezy liturgiczne skierowane do szerokiego grona wiernych, a także pełniejsza forma-cja liturgiczna dla tych, którym Kościół powierza w liturgii szczegól-ne funkcje.

Służba w liturgii i w codziennym życiu18. Bóg, który przemienia ludzkie serca i wzywa człowieka do pełnego zjednoczenia z Nim, obdarza ludzi różnymi talentami i po-wołuje ich do pełnienia różnych zadań w Kościele. Dlatego św. Piotr zachęca: Służcie sobie nawzajem tym darem, jaki każdy z was otrzymał (1 P 4,10). To wezwanie ma charakter bardzo osobisty: „To mnie Bóg wzywa, mnie posyła do pracy w swojej winnicy; mnie wzywa i posyła, abym pracował dla przyjścia Jego Królestwa w dziejach”22. 19. Prawda o powołaniu człowieka przez Boga i napełnieniu go darami, którymi ma służyć braciom, jest jedną z zasad życia ludu Bożego. „Należy tę zasadę, która jest kluczową regułą całej chrze-ścijańskiej «praxis», «praktyki» apostolskiej i duszpasterskiej, prak-tyki życia wewnętrznego i życia społecznego – odnieść do wszyst-kich i do każdego wedle stosownej proporcji. I Papież musi ją sto-

20 OWMR nr 95.21 Tamże, nr 96.22 Jan Paweł II, Adhortacja Christifideles laici, 30 grudnia 1988, nr 58.

6

sować do siebie i każdy Biskup. Muszą tej zasadzie pozostać wierni kapłani, zakonnicy i zakonnice. Muszą wedle niej kształtować życie małżonkowie i rodzice, kobiety i mężczyźni, ludzie różnych stanów i zawodów”23.20. Człowiek wierny otrzymanemu powołaniu stara się gorliwie służyć ludziom tym charyzmatem, który otrzymał. Swoim działa-niem obejmuje członków rodziny i środowisko pracy, a także szersze grono osób, z którymi się spotyka i do których jest posłany. Ta posta-wa służby osiąga swój szczyt, gdy uczestniczy on w liturgii Kościoła. Wówczas bowiem aktywność ludzka zostaje w sposób sakramental-ny włączona w działanie Chrystusa, w Jego mękę, śmierć i zmar-twychwstanie.21. Do umacniania duchowej więzi między codziennym życiem, a udziałem w Eucharystii, Kościół wzywa wszystkich ochrzczo-nych: „Nowy chrześcijański wymiar kultu obejmuje każdy aspekt ludzkiej egzystencji, przemieniając ją: «Przeto czy jecie, czy pije-cie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko na chwałę Bożą czyń-cie» (1 Kor 10, 31). W każdym akcie swego życia chrześcijanin jest wezwany do wyrażenia prawdziwego kultu składanego Bogu. Stąd nabiera wewnętrznego kształtu eucharystyczna natura życia chrze-ścijańskiego. Eucharystia, na ile angażuje ludzką rzeczywistość wierzącego w jej codziennej konkretności, na tyle umożliwia, by dzień po dniu, stopniowo przemieniać człowieka powołanego przez łaskę do tego, by był na obraz Syna Bożego (por. Rz 8, 29 n.). Nie ma nic, co autentycznie ludzkie – myśli i uczucia, słowa i uczynki – co nie mogło by być w pełni przeżywane w sakramencie Euchary-stii. Tu ujawnia się cała wartość antropologiczna radykalnej nowo-ści przyniesionej przez Chrystusa w Eucharystii: kult oddawany Bogu nie może być w ludzkiej egzystencji ograniczony do szcze-gólnego prywatnego momentu, ale ze swej natury zmierza do prze-niknięcia każdego aspektu rzeczywistości człowieka. Kult przyjem-ny Bogu staje się tym samym nowym sposobem przeżywania wszystkich okoliczności życia, w którym każdy szczegół nabiera znaczenia, gdyż jest doznawany w kontekście więzi z Chrystusem, jako ofiara składana Bogu”24.

23 Jan Paweł II, Encyklika Redemptor hominis, 4 marca 1979, nr 21.24 Benedykt XVI, Adhortacja Sacramentum caritatis, 22 lutego 2007, nr 71.

7

22. Jeśli wszystko, co autentycznie ludzkie, osiąga pełnię w Eu-charystii, to również wzajemna służba tym darem, jaki każdy otrzy-mał, winna znaleźć swoje uwieńczenie w celebracji eucharystycz-nej. W niej bowiem „żaden talent, nawet najmniejszy, nie może być zakopany i pozostać bezużyteczny”25. Wszystkie talenty powinny być odkryte i przyjęte, aby można było nimi służyć braciom, zgod-nie z naturą liturgii, w której przez znaki urzeczywistnia się i obja-wia tajemnica działania Boga oraz wyraża się odpowiedzialność człowieka za dzieło zbawienia. 23. By doprowadzić wiernych do właściwego wypełniania funk-cji liturgicznych, należy im najpierw ukazać bogactwo liturgii za-równo w celebracji sakramentów jak i obchodów roku liturgiczne-go. Szczególne znaczenie posiada poznanie i przeżywanie zbaw-czych misteriów Chrystusa w poszczególnych okresach liturgicz-nych: Adwentu i Narodzenia Pańskiego, Wielkiego Postu, Triduum Paschalnego i Okresu Wielkanocnego, a także uroczystości i świąt okresu zwykłego. Pogłębianiu poznania i przeżywania tajemnic Pańskich służy także pielęgnowanie zwyczajów religijnych związa-nych z obchodem danych świąt. 24. Wierni powinni wypełniać funkcje liturgiczne w czasie spra-wowania liturgii godzin, (szczególnie w czasie jutrzni lub nieszpo-rów); w czasie udzielania sakramentu chrztu, gdy są chrzestnymi; w czasie udzielania sakramentu bierzmowania, gdy są świadkami bierzmowanych. Winni oni mieć udział w przygotowaniu i sprawo-waniu chrztu i bierzmowania, sakramentu pokuty i namaszczenia chorych, sakramentu małżeństwa i święceń. W ten sposób mogą się również przyczynić do piękna tych celebracji oraz ich głębszego przeżycia.25. Religijne życie rodziny, która jest „domowym sanktuarium Kościoła” z natury rzeczy domaga się rozpoznania i podjęcia wielu funkcji religijnych czy liturgicznych. Wśród nich należy wymienić: codzienną modlitwę małżonków, rodziców i dzieci, połączoną czę-sto ze wspólnym słuchaniem i rozważaniem słowa Bożego; przeży-wanie uroczystości i świąt rodzinnych związanych z udzielaniem błogosławieństw według wskazań „Obrzędów błogosławieństw";

25 Jan Paweł II, Adhortacja Christifideles laici, 30 grudnia 1988, nr 57. 8

sprawowanie liturgii godzin czy przeżywanie razem z chorym członkiem rodziny obrzędu Komunii świętej.26. Wśród tych wielorakich form zaangażowania wiernych świeckich w życie liturgiczne Kościoła i podejmowania przez nich odpowiedzialności za kształt konkretnych celebracji liturgicznych, należy wyróżnić czynne zaangażowanie w celebrację Eucharystii. Jest ona bowiem źródłem i szczytem wszystkich celebracji litur-gicznych i całego życia Kościoła. Dlatego posługiwanie w świętej Eucharystii ma szczególny charakter i należy mu poświęcić więcej uwagi w liturgicznej formacji wiernych świeckich.27. Dzięki tej formacji chrześcijanin może uczestniczyć bardziej świadomie, czynnie i owocnie26 w misterium Eucharystii, a także gorliwiej rozwijać dar, jaki otrzymał on od Boga, aby nim służyć braciom.

SŁUŻYĆ TYM DAREM, KTÓRY KAŻDY OTRZYMAŁ

28. Św. Łukasz stwierdza, że Chrystus wzrastał „w latach, mą-drości i łasce” (por. Łk 2, 52). W zjednoczeniu z Nim i na Jego po-dobieństwo rozwija się każdy chrześcijanin. Stopniowo odkrywa kim jest i jakie są jego życiowe zadania. Przeżywając najpierw urok wieku dziecięcego, a potem dynamizm młodzieńczych poszukiwań, dochodzi do wieku dorosłego, w którym dokonuje życiowych wy-borów. Dla chrześcijanina wybory te oznaczają również odkrycie i przyjęcie powołania, które Bóg mu daje. 29. Ważną pomocą w tym procesie wzrostu duchowego jest czynne zaangażowanie w funkcje liturgiczne. Idąc tą drogą czło-wiek już w wieku dziecięcym poznaje i spełnia różne zadania. Stop-niowo odkrywa wśród nich to, w którym najlepiej wyrażają się i rozwijają posiadane przez niego talenty. Poznając „swoje zadanie” stara się jak najlepiej przygotować do jego wypełniania, współpra-cując z braćmi i siostrami, którzy również dojrzewają do odkrywa-nia własnych charyzmatów i służenia nimi braciom.30. Funkcje liturgiczne, które w celebracji Eucharystii spełniają wierni świeccy, są służbą przy stole słowa i stole chleba. Wokół

26 Por. KL 11.9

nich dokonuje się bowiem święte misterium Eucharystii27, a jej inte-gralną częścią jest muzyka. Pomaga ona serdeczniej wyrażać modli-twę, przyczynia do jednomyślności zgromadzonych i nadaje świę-tym obrzędom bardziej uroczysty charakter28. Dlatego „wypada, by celebrującemu kapłanowi z zasady asystowali: akolita, lektor i kan-tor”29.31. Dojrzewanie w posługiwaniu liturgicznym jest związane z odkrywaniem i przyjmowaniem jednej z trzech rodzajów czynności: służba przy stole słowa, służba przy stole chleba lub służba przez muzykę i śpiew. Zadania te mogą podejmować, oprócz lektora, kan-tora i akolity, odpowiednio przygotowane osoby i zespoły, przez śpiewanie psalmu responsoryjnego, odczytywanie wezwań modli-twy powszechnej, niesienie świec, krzyża i innych znaków, a także wykonywanie zadań zespołu śpiewaczego.32. Wśród posługujących przy sprawowaniu Eucharystii Kościół wyróżnia lektora i akolitę, zapraszając ich nie tylko do spełniania funkcji, lecz powierzając im również posługę we wspólnocie wie-rzących. Kościół przekazuje im od Boga dar i powierza im zadania, które mają spełniać „na stałe”30. Nie można tej „stałości” rozumieć inaczej, niż jako odpowiedź na powołanie, które Bóg daje człowie-kowi. Żadna inna racja i żadne inne zaproszenie nie są wystarczają-cym uzasadnieniem dla trwania w posłudze przez całe życie. Wspo-mniane posługi (ministeria) są misją, którą biskup powierza świec-kim mężczyznom we wspólnocie Kościoła. Rozpoczyna się ona w liturgii i w niej znajduje uwieńczenie, ale obejmuje także zadania akolity i lektora w codziennym życiu wspólnoty.33. Szczególną funkcję w liturgii Kościół powierza również kan-torowi i innym osobom odpowiedzialnym za muzykę i śpiew.34. Każdy z pełniących w liturgii świętą czynność powinien być w codziennym życiu wspólnoty świadkiem Chrystusa i gorliwie wypełniać powierzone mu zadania wobec braci. Z tej perspektywy należy patrzeć na opisane poniżej posługi akolity i lektora oraz funkcję kantora.

27 Por. OWMR nr 28.28 Por. KL nr 112.29 OWMR 116.30 Por. KPK, kan. 203, par. 1; KKK nr 1672.

10

Akolita35. Wśród wiernych świeckich, posługujących w liturgii, OWMR wymienia na pierwszym miejscu akolitę31. Znaczenie tej posługi ukazuje papież Paweł VI w Liście motu proprio „Ministeria qu-aedam”32 i Pontyfikat Rzymski w „Obrzędach ustanowienia do po-sługi akolity”:

a. Obrzęd ustanowienia zawiera najpierw pouczenie. Biskup zwraca się do kandydatów na akolitów wyjaśniając im, kim mają być w Kościele oraz jakie zadania mają podejmować: „Drodzy synowie, wybrani do służby akolitów, w szczególny sposób będziecie uczestniczyć w posługiwaniu Kościoła, dla którego Eucharystia jest szczytem i źródłem życia, ponieważ dzięki niej lud Boży rozwija się i wzrasta. Macie pomagać ka-płanom i diakonom w wykonywaniu ich urzędu, i jako nadzwy-czajni szafarze udzielać Komunii świętej wiernym, a także za-nosić ją chorym. Przeznaczeni w specjalny sposób do tej posłu-gi, starajcie się głębiej przeżywać Ofiarę eucharystyczną i na jej wzór kształtować własne życie. Starajcie się również zrozumieć duchowe znaczenie i istotę czynności, które będziecie wykony-wać, abyście codziennie przez Jezusa Chrystusa składali siebie w Ofierze, jako duchowy dar, przyjemny Bogu. Tak postępując pamiętajcie, że podobnie jak spożywacie z waszymi braćmi je-den chleb eucharystyczny, tak też stanowicie z nimi jedno ciało. Dlatego otaczajcie szczególną miłością Ciało Mistyczne Chry-stusa, czyli lud Boży, zwłaszcza słabych i chorych, wypełniając w ten sposób przykazanie naszego Pana, dane Apostołom w czasie ostatniej wieczerzy: «Miłujcie się wzajemnie, jak ja was umiłowałem»”.

b. W dalszej części obrzędu biskup prosi Boga o potrzebne łaski dla wybranych oraz wręcza im znak. Poprzez te czynności ustanawia ich w Kościele akolitami: „Najłaskawszy Boże, Ty przez Jedno-rodzonego Syna Twojego powierzyłeś swojemu Kościołowi chleb życia, pobłogosław tych naszych braci, wybranych do po-sługi akolitów. Spraw, aby wiernie spełniając posługę przy ołta-rzu i godnie rozdzielając swoim braciom i siostrom chleb życia

31 Por. OWMR nr 98.32 Por. Paweł VI, List motu proprio Ministeria quaedam, 15 sierpnia 1972, VI.

11

wiecznego, stale wzrastali w wierze i miłości ku zbudowaniu Twojego Kościoła. Przez Chrystusa, Pana naszego”. Po modli-twie biskup wręcza każdemu akolicie naczynie z chlebem lub wi-nem do konsekracji i mówi: „Przyjmij naczynie z chlebem (lub: z winem) do sprawowania Eucharystii i tak postępuj, abyś mógł godnie służyć Kościołowi przy stole Pańskim”.

36. Obrzęd ustanowienia akolity ukazuje jego duchową sylwetkę i apostolskie zadania. Duchowość akolity zakorzeniona jest w pas-chalnym misterium Chrystusa, uobecnianym w sakramentalnych znakach. Posługując przy ołtarzu ofiary, który jest również stołem uczty, wnika on w sposób szczególny w misterium męki Zbawiciela i Jego zmartwychwstania, a także w tajemnicę Ciała Pańskiego. Jako pomocnik kapłana i diakona ma on te tajemnice z wiarą prze-żywać i trwając w zjednoczeniu z Chrystusem przyczyniać się do budowania Kościoła. 37. Do jego zadań w czasie celebracji liturgii należy: Niesienie krzyża w procesji wejścia, pomoc kapłanowi i diakonowi w czasie celebracji (podając księgę, wodę, kadzidło, rozkładając na ołtarzu korporał, puryfikaterz, kielich, palkę i mszał, rozdając w razie po-trzeby wiernym Eucharystię, której jest szafarzem nadzwyczajnym, dokonując puryfikacji naczyń, gdy nie ma diakona)33. W przypad-kach szczególnych może wystawiać Najświętszy Sakrament do ad-oracji bez udzielania błogosławieństwa34. Kościół pozwala mu tak-że, gdy nie ma kapłana lub diakona, prowadzić Wigilię przy zmar-łym i prowadzić przy pogrzebie stacje w domu zmarłego i na cmen-tarzu35.38. Zadania akolity, polegające na wspierania kapłanów i diako-nów w budowaniu Kościoła, przedłużają się w codzienność życia wspólnoty. Akolita ma swoją miłością obejmować całe Ciało Mi-styczne Chrystusa, a w szczególny sposób troszczyć się o „chorych i słabych”. Idzie on więc ze swoją posługą do chorych leżących w domach i szpitalach, do cierpiących fizycznie i duchowo. Idzie rów-nież do tych, którzy są dotknięci różnymi słabościami. Należą do

33 Por. OWMR nry 187-193.34 Por. Komunia święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą, Katowice 1985,

nr 67, s. 41.35 Por. Obrzędy pogrzebu dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1998, nr

19, s. 17.12

nich niewątpliwie alkoholicy, narkomani, zagubiona młodzież, dzieci bez dostatecznej opieki, czy rozbite małżeństwa. Tym gru-pom akolita winien nieść właściwą pomoc w codziennych potrze-bach i odpowiednie duchowe wsparcie. Osobom, które nie mogą przyjść do kościoła, a pragną Komunii świętej, przynosi on Ciało Pańskie.39. Przygotowanie do posługi akolity powinno obejmować wpro-wadzenie w zagadnienia teologiczne, szczególnie liturgiczne, a tak-że w zadania, które ma spełniać poza liturgią. Oto przykładowe ob-szary zaangażowania akolity w życiu wspólnoty parafialnej, do któ-rych powinien się przygotować w czasie swojej formacji:

a. Adoracja Najświętszego Sakramentu w parafii. Należy dążyć do tego, aby budzić w wiernych potrzebę adoracji Najświętsze-go Sakramentu i stwarzać coraz więcej możliwości jej przeży-wania. W dużych parafiach możliwa jest całodzienna adoracja, a w mniejszych w określonych dniach lub wyznaczonych go-dzinach. W to dzieło powinien się włączyć w sposób szczegól-ny akolita. Troska o kult Eucharystii we wspólnocie parafialnej należy do jego podstawowych zadań. Obejmuje ono także nabo-żeństwa eucharystyczne i procesje.

b. Przygotowanie uroczystości liturgicznych w parafii. Ważnym zadaniem akolity jest pomoc w przygotowaniu uroczystości li-turgicznych we wspólnocie, a szczególnie pomoc w przygoto-waniu celebracji Triduum Paschalnego, uroczystości Narodze-nia Pańskiego, przeżycia odpustu, rekolekcji parafialnych. Wśród tych zadań znajduje się także troska o odpowiednie przygotowanie zespołów służby liturgicznej. Akolita przygoto-wując je zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej, może pomóc im lepiej zrozumieć funkcje, które spełniają. Nad całością celebracji czuwa ceremoniarz.

c. Posługa wobec chorych. To wielki i zróżnicowany obszar życia wspólnoty parafialnej. Akolici mogą, jako nadzwyczajni szafa-rze, przynosić chorym co niedzielę Komunię świętą. Podjęcie tego zadania oznacza poświęcenie w każdą niedzielę pewnego czasu dla chorych, a w okresie świątecznym jeszcze więcej. Po-sługa wobec chorych oznacza także przygotowywanie ich do przyjmowania sakramentu namaszczenia chorych, a potem do Wiatyku i przejścia z tego świata do wieczności. Zadania akoli-

13

tów wobec chorych mogą się rozszerzyć na koordynację działań parafii w sprawie pomocy chorym leżącym w domach i w szpita-lach. Akolici mogą w imieniu proboszcza odwiedzać chorych pa-rafian w szpitalach i wspierać ich w ich cierpieniu. Mogą także organizować pomoc w dojechaniu do kościoła na niedzielną Eu-charystię dla tych, którzy nie mogą przyjść o własnych siłach.

d. Pomoc potrzebującym. Także to zadanie wspólnoty parafialnej może się ożywić i bardziej rozwinąć, gdy na tym obszarze poja-wi się człowiek ustanowiony i posłany przez biskupa, obdarzo-ny łaską, którą otrzymał w czasie obrzędu ustanowienia do po-sługi akolity. Potrzebujących w parafii jest wielu. Dla głodnych trzeba przygotować posiłki, bezrobotnym pomóc w ich trudnej sytuacji, niepełnosprawnym zorganizować zajęcia, trzeba też dotrzeć do alkoholików, narkomanów i innych uzależnionych od nałogów. Ta codzienna posługa przybiera bardziej intensyw-ną formę, gdy przychodzi czas świąteczny (paczki, wigilie…).

e. Organizowanie wolontariatu. Niemal w każdej formie pomocy słabym, chorym i potrzebującym, potrzebne jest zaangażowanie wolontariuszy. Akolita może koordynować działalność wolon-tariatu we wspólnocie parafialnej. Ta forma zaangażowania w dzieła pomocy ludziom rozwija się coraz bardziej i potrzeba ko-goś, kto te wielorakie dzieła może animować, organizować i włączać w całość życia parafialnego.

40. Jeden akolita nie jest w stanie angażować się we wszystkie wymienione powyżej obszary życia wspólnoty parafialnej. Dlatego wśród akolitów, którzy posługują w parafii, mogą być tacy, którzy systematycznie spełniają jedną czynność (np. jako nadzwyczajni szafarze w każdą niedzielę zanoszą Komunię świętą do kliku cho-rych) oraz tacy, których zadaniem jest koordynacja i inspirowanie działań innych osób w różnych obszarach życia parafialnego (ado-racja Najświętszego Sakramentu, uroczystości parafialne, troska o chorych, pomoc potrzebującym, rozwój wolontariatu). Podejmując tę wieloraką posługę akolici stają się rzeczywiście pomocnikami duszpasterzy w ożywianiu i pogłębianiu życia wspólnoty, szczegól-nie w celebracji liturgii, trosce o chorych i pomocy potrzebujących.

14

Lektor41. Drugą posługą, do której świeccy mężczyźni mogą być na stałe ustanawiani, jest lektorat36. Jego znaczenie w życiu Kościoła wyjaśnia liturgiczny „Obrzęd ustanowienia lektorów” w pouczeniu biskupa i odmawianej przez niego modlitwie:

a. Słowo biskupa: „Drodzy synowie, Bóg Ojciec objawił miste-rium zbawienia i dokonał go przez swojego Syna, Jezusa Chry-stusa, który stał się człowiekiem. On to, po spełnieniu swojego posłannictwa, przekazał Kościołowi obowiązek głoszenia Ewangelii wszystkiemu stworzeniu. Do głoszenia słowa Boże-go powołani są przede wszystkim biskupi, prezbiterzy i diakoni. Wy zaś, jako lektorzy słowa Bożego będziecie im pomagali w wypełnianiu tego obowiązku. We wspólnocie ludu Bożego otrzymujecie szczególny urząd. Macie pomagać w głoszeniu wiary, która ma swoje korzenie w słowie Bożym. Będziecie czytali słowo Boże w zgromadzeniu liturgicznym, w zakresie wam zleconym będziecie wychowywali w wierze dzieci i doro-słych i będziecie ich przygotowywali do godnego przyjęcia sa-kramentów. Będziecie również głosić orędzie zbawienia lu-dziom, którzy go jeszcze nie znają. W ten sposób, przy waszej pomocy ludzie mogą, dojść do poznania Boga Ojca i posłanego przezeń Syna, Jezusa Chrystusa, i osiągnąć życie wieczne. Prze-kazując innym ludziom słowo Boże, posłuszni Duchowi Świę-temu sami je przyjmujcie i pilnie je rozważajcie, abyście w nim znajdowali radość i moc. Waszym codziennym życiem głoście naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa”.

b. Ustanawiając lektorów biskup odmawia następującą modlitwę: „Boże, źródło światłości i dobroci, Ty posłałeś swojego Syna, Słowo życia, aby objawił ludziom tajemnicę Twojej miłości, pobłogosław tych naszych braci wybranych do posługi lekto-rów. Spraw, aby nieustannie rozważając Twoje słowo, zostali przez nie ukształtowani i wiernie przekazywali je swoim bra-ciom i siostrom. Przez Chrystusa, Pana naszego”. Po modlitwie wręcza ustanowionym lektorom Pismo Święte mówiąc: „Przyj-mij księgę Pisma Świętego i wiernie przekazuj słowo Boże, aby coraz mocniej działało w sercach ludzkich”.

36 Por. Paweł VI, List motu proprio Ministeria quaedam, 15 sierpnia 1972, V.15

42. Teksty liturgicznego „obrzędu ustanowienia lektorów” uka-zują istotę misji lektora w Kościele. Wspiera on kapłanów i diako-nów w głoszeniu słowa Bożego i formacji wiernych. W liturgii zo-staje mu powierzone zadanie proklamacji słowa Bożego z wyjąt-kiem Ewangelii. Gdy nie ma psałterzysty, może wykonać psalm między czytaniami, a jeśli nie ma diakona, może podawać intencje modlitwy powszechnej37. Może on również, podobnie jak akolita, prowadzić modlitwę przy zmarłym i prowadzić przy pogrzebie sta-cje w domu zmarłego i na cmentarzu38.43. Poza liturgią lektor pomaga duszpasterzom w pełnieniu po-sługi ewangelizacyjnej. Oto przykładowe obszary życia wspólnoty parafialnej, które mogą być powierzone ustanowionym lektorom:

a. Przygotowanie wiernych do godnego przyjęcia sakramentów. Ustanowiony lektor może pomagać kapłanowi w przygotowa-niu rodziców i chrzestnych do chrztu dziecka, może prowadzić grupy młodzieży przygotowujące się do bierzmowania lub gru-py ich rodziców i świadków, a także pomagać kapłanowi w przygotowaniu narzeczonych do sakramentu małżeństwa.

b. Pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu katechezy dorosłych. Katecheza ta dokonuje się w różny sposób. Lektor może prowa-dzić małe grupy formacyjne i apostolskie, organizować kręgi biblijne, kursy ewangelizacyjne, pomagać w prowadzeniu reko-lekcji zamkniętych, a w miarę możliwości także prowadzić ka-techezy dla różnych grup.

c. Zaangażowanie w inne formy posługi słowa w parafii. Posługa ewangelizacyjna dokonuje się także przez apostolat biblijny, re-dakcję gazetki parafialnej i strony internetowej, prowadzenie gablotek, kolportaż czasopism religijnych i promocję czytelnic-twa książek, przygotowanie i prowadzenie osób pragnących pełnić w liturgii funkcję czytania słowa Bożego, organizowanie jasełek lub innych misteriów. Ustanowiony lektor, odpowiednio przygotowany do pełnienia tych zadań, może się przyczynić do ożywienia tych odcinków życia parafialnego.

d. Ożywienia misyjnych zadań parafii. Chodzi tu najpierw o zwró-

37 Por. OWMR nry 99.194-198.38 Por. Obrzędy pogrzebu dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1998, nr

19, s. 17.16

cenie się do ludzi, którzy są daleko od Chrystusa i Kościoła. W wielu parafiach liczba osób nie uczęszczających na niedzielną Eucharystię przekracza 50%. To ogromny teren misyjny. Lek-tor, który odkrywa wezwanie, by do tych ludzi docierać, z nimi rozmawiać, za nich się modlić, ukazywać im drogę do sakra-mentów świętych, przygotowuje się specjalnie do tego zadania i spełnia je we wspólnocie. Zadania misyjne obejmują także wspieranie misjonarzy pracujących w różnych krajach świata.

e. Animowanie życia modlitewnego w parafii. Szeroki zakres po-sługi lektora to modlitwa. W liturgii odczytuje on wezwania modlitwy powszechnej i do tej funkcji przygotowuje grupy mo-dlitewne. Pomaga też w ich przygotowaniu nabożeństw i pro-wadzeniu (np. różaniec, droga krzyżowa, adoracja w czasie Tri-duum Paschalnego, czterdziestogodzinne nabożeństwo, godzina święta w pierwszy czwartek miesiąca). Może prowadzić grupy modlitewne troszcząc się o formację ich członków.

f. Wspieranie rodzin przed pogrzebem i po pogrzebie bliskich. Bardzo ważnym wydarzeniem w życiu człowieka jest przeżycie śmierci najbliższych. Rodziny potrzebują wsparcia modlitewne-go, a niekiedy także prowadzenia modlitwy w dniach między śmiercią i pogrzebem. Lektor może być wsparciem dla rodziny w tych trudnych chwilach. Oprócz prowadzenia modlitwy może wskazać wiernym odpowiednie modlitwy za zmarłych i pomóc im trwać na modlitwie w ich intencji także po pogrzebie.

44. Lektor, podobnie jak akolita, stara się w swoją posługę włą-czać inne osoby. Są to przede wszystkim ci członkowie służby litur-gicznej, którzy odkrywają, że ich charyzmat i gotowość służenia związana jest z głoszeniem słowa. Są wśród nich chłopcy i dziew-częta, a także mężczyźni i kobiety. Oni w liturgii czytają słowo Boże, wezwania modlitwy powszechnej i komentarze, a poza litur-gią włączają się, na miarę swego wieku i możliwości, w misję lek-tora (modlitwa, nabożeństwa, apostolstwo w grupie rówieśniczej, pomoc w prowadzeniu formacji różnych wspólnot, zaangażowanie w rekolekcje i kursy ewangelizacyjne, wspieranie misji…).

Kantor45. Oprócz wymienionych wyżej posług akolity i lektora,

17

OWMR wskazuje na szczególną rolę funkcji związanych z muzyką i śpiewem39. Osoby pełniące te święte czynności nie są ustanawiane na stałe do posługi, mogą jednak otrzymać błogosławieństwo do godnego spełniania funkcji, którą rozumieją jako swoje powołanie i którą spełniają z wiarą i miłością40. 46. Wśród tych funkcji liturgicznych wyróżniony jest kantor. Jego zadania dokument opisuje w następujący sposób: „Powinien być również kantor albo dyrygent chóru, który by podtrzymywał śpiew całego ludu i nim kierował. Co więcej, gdy nie ma chóru, kantor winien czuwać nad wykonaniem poszczególnych śpiewów; wierni uczestniczą w śpiewie części, które do nich należą”41. W praktyce naszych parafii zadania kantora spełnia najczęściej organi-sta. Można jednak podjąć starania, aby pojawiała się w naszych wspólnotach osobna funkcja kantora przewidziana przez przepisy liturgiczne. 47. Oprócz funkcji kantora dokumenty liturgiczne omawiają tak-że zadania innych śpiewających w czasie celebracji liturgii. „Zada-niem psałterzysty jest wykonywanie psalmu lub innej pieśni biblij-nej zamieszczonej między czytaniami”42. „Wśród wiernych odrębną funkcję liturgiczną pełni zespół śpiewaków lub chór, którego zada-niem jest należyte wykonywanie przeznaczonych dla niego części oraz troska o to, aby wierni brali czynny udział w śpiewie. Uwagi dotyczące chóru odnoszą się również, z zachowaniem odpowied-nich zmian, do wszystkich wykonawców muzyki, a szczególnie do organisty”43. 48. Osoby obdarzone dobrym głosem oraz posiadające umiejęt-ność grania na instrumentach starają się służyć otrzymanym talen-tem także poza liturgią:

a. Powinni wspierać lektora i akolitę w pełnieniu ich zadań, szcze-gólnie tych, które domagają się śpiewu, np. uroczystości para-fialne, adoracje, nabożeństwa, pielgrzymki, jasełka, prowadze-

39 Por. OWMR nry 102-104.40 Por. OWMR nr 107.41 OWMR nr 104.42 OWMR nr 102.43 OWMR nr 103.

18

nie formacji w grupach lub posługa ewangelizacyjna przez re-kolekcje i kursy, głoszenie Ewangelii śpiewem.

b. Wspólnie z innymi grupami parafialnymi troszczą się oni o przenikanie codziennego życia duchem Ewangelii. Jest to dzia-łalność inspirująca i ubogacająca chrześcijański sposób obcho-dzenia imienin i urodzin, przeżywania uroczystości pierwszoko-munijnych i wesel oraz innych wydarzeń życia.

49. Ubogacanie liturgicznych celebracji i codziennego życia chrześcijan pięknem śpiewem i muzyką to zadanie, które podejmują już dzieci. W miarę rozwoju otrzymanego talentu, mogą oni czynić to z coraz większym zaangażowaniem uświadamiając sobie, że słu-żą Bogu i ludziom.

WPROWADZENIE W ŻYCIE PARAFII

POSŁUG LEKTORA I AKOLITY

50. Wprowadzenie w życie Kościoła w Polsce ustanowionych posług lektora i akolity może przyczynić się do ożywienia różnych odcinków życia parafialnego. Stanie się to wtedy, gdy będzie wła-ściwie rozumiany eklezjalny wymiar każdej z tych posług:

a. Chrystus zbudował swój Kościół na Piotrze. Uczynił Piotra wi-dzialnym znakiem swojej obecności pośród całego Kościoła. Zasada „budowania na kimś” odnosi się w pewien sposób także do biskupa, na którym opiera się życie diecezji i do proboszcza, na którym opiera się życie parafii. Każdy biskup i prezbiter jest znakiem obecności Chrystusa Głowy we wspólnocie. W nich i przez nich sam Chrystus prowadzi swoich uczniów. Biskup kie-ruje życiem diecezji, a proboszcz w jedności z biskupem kieruje życiem parafii.

b. To samo misterium urzeczywistnia się wewnątrz wspólnoty pa-rafialnej. Chrystus buduje tę wspólnotę w wymiarze ducho-wym, a także w widzialnych strukturach. Parafia licząca setki, a niekiedy tysiące osób, jest nie tylko rzeszą ludzi, którzy przy-chodzą na Mszę świętą niedzielną, a po niej wracają do swoich domów. We wspólnocie wierzących podejmowane są różnorod-ne dzieła ewangelizacyjne, formacyjne, modlitewne, charyta-tywne, misyjne i inne. Każde z nich powinno być oparte o oso-

19

by, które Bóg wybrał, ubogacił odpowiednimi charyzmatami i umocnił specjalną łaską, aby to zadanie dobrze spełniały w Jego imieniu i w imieniu Kościoła.

c. Ustanawianie świeckich mężczyzn na stałe do posług lektora i akolity jest nowym etapem wprowadzania tej prawdy w prakty-kę życia naszych wspólnot. Jest wyznaniem wiary, że Bóg i tyl-ko Bóg decyduje o tym, na kim ma być zbudowana jakaś dzia-łalność we wspólnocie parafialnej. Ustanowienie kogoś do po-sługi/ministerium we wspólnocie jest uczynieniem go filarem, na którym opiera się konkretne dzieło apostolskie urzeczywist-niane w parafii. Osiąga ono swój szczyt i wyraża się najpełniej w liturgii, a z niej rozciąga się na wszystkie obszary życia wspólnoty.

51. Trzeba więc jeszcze raz podkreślić, że ustanowienie na stałe świeckich mężczyzn do posługi lektora i akolity powinno się opie-rać na rozeznaniu powołania, danego przez Boga i odpowiednim przygotowaniu obejmującym nie tylko sprawy liturgiczne, lecz tak-że zdolność podjęcia określonej misji we wspólnocie parafialnej. W tym duchu należy także formować wszystkie zespoły służby litur-gicznej, zarówno męskie jak i żeńskie, od wieku dziecięcego aż po ludzi dorosłych.

Część druga

FORMACJA POSŁUGUJĄCYCH W LITURGII

52. Osoby spełniające w liturgii świętą posługę „należy starannie wychować w duchu liturgii oraz przygotować je do odpowiedniego i zgodnego z przepisami wykonywania przysługujących im czynno-ści” (KL 29). Jest to zadanie ciągle aktualne i dotyczy wszystkich uczestników liturgii: „Najpilniejszym zadaniem jest formacja biblij-na i liturgiczna ludu Bożego, pasterzy i wiernych (...). To szeroko zakrojone dzieło powinno rozpoczynać się w seminariach i w do-mach formacyjnych i być kontynuowane przez całe życie kapłań-skie. Taka sama formacja, dostosowana do ich stanu, jest niezbędna także dla ludzi świeckich, tym bardziej, że w wielu krajach są oni dziś powołani do podejmowania w coraz większym stopniu odpo-

20

wiedzialności za wspólnotę”44.53. Niniejsze Dyrektorium wskazuje drogę dojrzewania do podej-mowania tej odpowiedzialności. W opracowaniu wskazań do kolej-nych etapów formacji wykorzystano doświadczenia Krajowego Duszpasterstwa Służby Liturgicznej. Uwzględniono także nowe do-kumenty Kościoła, wśród których szczególne znaczenia ma instruk-cja wprowadzająca w życie polskich parafii i diecezji posługi lekto-ra i akolity45.

OGÓLNE ZASADY

54. Przez „służbę liturgiczną” należy rozumieć zespół wiernych świeckich, dzieci, młodzieży i dorosłych, którzy zostali włączeni do tego grona przez błogosławieństwo lub ustanowienie i spełniają wy-znaczone im zadania zarówno w celebracji Eucharystii, jak i w in-nych zgromadzeniach liturgicznych46. Funkcje liturgiczne mogą po-dejmować także inni wierni świeccy, nie należący do ścisłego grona służby liturgicznej. Proboszcz lub rektor kościoła może ich czasowo upoważnić47 do wykonania określonych czynności liturgicznych w czasie odpustu parafialnego, wizytacji biskupa, pierwszej Komunii świętej, bierzmowania, ślubu lub innych wydarzeń religijnych.55. W gronie służby liturgicznej szczególne miejsce zajmują po-sługujący przy kapłanie i przy ołtarzu. W przeszłości określenie „służba liturgiczna” odnoszono tylko do tego zespołu. Dziś pozo-stają oni grupą wyróżnioną strojem i miejscem posługiwania, ale współpracują z innymi osobami, które również spełniają prawdziwą funkcję liturgiczną, czyli komentatorami i członkami chóru48, za-

44 Jan Paweł II, List apostolski Vicesimus quintus annus, 4 grudnia 1988, nr 15.45 Por. Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie udzielania posługi lektora i akolity świeckim

mężczyznom, „Anamnesis” 52(2008), s. 41-45. 46 „Wszystkie funkcje liturgiczne mogą spełniać zarówno mężczyźni jak i kobiety, z wyjąt-

kiem czynności, które są bezpośrednio usługiwaniem kapłanowi przy ołtarzu i przy miejscu prze-wodniczenia. Funkcje te są zarezerwowane dla męskiej służby liturgicznej (ministrantów). Mogą być powierzone dziewczętom (ministrantkom) tylko wtedy, gdy udzielił na to wyraźnej zgody bi-skup diecezjalny. On zaś, aby taką zgodę wydać, powinien zasięgnąć opinii Konferencji Episko-patu Polski” (Por. Wyjaśnienie Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 15 marca 1994 r. przypomniane i potwierdzone przez prefekta tejże Kongregacji 27 lipca 2001 r.).

47 Por. OWMR 107.48 Por. KL nr 29.

21

krystianem, osobami zbierającymi składkę, osobami pomagającymi przychodzącym znaleźć miejsce w kościele lub troszczącymi się o porządek procesji49.56. Formacja członków służby liturgicznej dokonuje się w opar-ciu o ideę powołania do służenia sobie nawzajem tym darem, który każdy otrzymał (por. 1 P 4,10). Członkowie zespołów liturgicznych stopniowo poznają funkcje, które w liturgii mogą spełniać wierni świeccy i coraz lepiej rozeznają talenty, jakie otrzymali od Boga. Starają się je rozwijać i coraz lepiej służyć nimi Bogu i ludziom. Na tej drodze wzrostu otrzymują pomoc w postaci spotkań formacyj-nych, rekolekcji, a także błogosławieństwa Kościoła.57. W czasie formacji wszyscy członkowie zespołów liturgicz-nych przeżywają spotkania w grupie w parafii oraz uczestniczą w rekolekcjach dla nich przeznaczonych. Każdy etap drogi wzrostu kończy się promocją lub błogosławieństwem:

a. Błogosławieństwo jest udzielane na zakończenie jednego cyklu formacyjnego i rozpoczynanie następnego. Z błogosławień-stwem łączy się także przekazanie odpowiednich znaków i włą-czenie do starszej lub bardziej specjalistycznej wspólnoty po-sługujących.

b. Promocja jest sposobem zakończenia poszczególnych lat formacji w ramach kolejnych cyklów formacyjnych. Ma ona prostszą formę niż błogosławieństwo, ale zawiera także modlitwę w intencji tych osób. Otrzymują oni poświadczenie ukończenia roku formacji i pozwolenie na spełnianie nowych funkcji w niedzielnej i świątecz-nej celebracji Eucharystii.

58. Zaleca się duszpasterzom, aby czasem promowania i udziela-nia błogosławieństw były kolejne dni modlitwy przed Zesłaniem Ducha Świętego. Taka praktyka pomoże wszystkim lepiej zrozu-mieć, że to Duch Święty ich namaścił i posłał, aby podejmowali w Kościele powierzone im zadania.

a. W parafiach, w których jest mało osób przeżywających promo-cję lub błogosławieństwo, wszystkie obrzędy mogą być sprawo-wane w jednym dniu. W parafiach większych zaleca się rozło-żyć obrzędy na poszczególne dni tego modlitewnego tygodnia.

49 Por. OWMR nr 105.22

W jednych dniach można sprawować obrzęd promocji, a w in-nych obrzęd błogosławieństwa.

b. Wskazane jest sprawowanie najważniejszych obrzędów w cza-sie wigilii przed Zesłaniem Ducha Świętego. Chodzi o błogo-sławieństwa do funkcji, którą ktoś odkrył i przyjął jako sposób służenia Bogu we wspólnocie Kościoła tym charyzmatem, któ-ry otrzymał. Dokonuje się to na zakończenie formacji młodzie-ży w szkole średniej i na zakończenie formacji dorosłych.

59. Osoby należące do ruchów i innych wspólnot prowadzących własną formację, mogą w nich przygotowywać się do pełnienia funkcji liturgicznych, jeśli program formacyjny danej wspólnoty uwzględnia wymagania przedstawione w niniejszym Dyrektorium. Spełnia je formacja ruchu Światło-Życie. Osoby, które przeżywają swoją formację duchową i apostolską we wspólnotach tego ruchu mogą przyjmować błogosławieństwa do poszczególnych stopni w spełnianiu funkcji liturgicznych w parafii.

KANDYDACI I KANDYDATKI

60. Wprowadzenie w spełnianie funkcji liturgicznych rozpoczyna się od dzieci, które przystąpiły już do pierwszej Komunii świętej. Może to być jedno z ich postanowień podejmowanych w tym waż-nym dla nich dniu.61. Dzieci, które pozytywnie odpowiedzą na zaproszenie do słu-żenia Panu Jezusowi w czasie Mszy świętej, zostają włączone do grona kandydatów i kandydatek do służby liturgicznej:

a. Na rozpoczęcie formacji należy dzieciom udzielić błogosła-wieństwa. Okres kandydatury dla dzieci trwa jeden rok.

b. Kandydaci i kandydatki uczą się podstawowych funkcji litur-gicznych, poznają lepiej kościół jako miejsce ich posługi, są też wprowadzani w wymagania duchowe, jakie powinni spełniać, aby móc służyć w czasie Mszy świętej i innych celebracjach li-turgicznych.

c. Do czasu przyjęcia ich do grona służby liturgicznej kandydaci nie spełniają jeszcze funkcji liturgicznych. Jeśli jednak prowa-dzący formację uznają za słuszne, mogą dopuścić kandydatów do pełnienia niektórych funkcji w czasie Mszy świętej w ciągu

23

tygodnia.62. Po przeżyciu wymaganego czasu kandydaci i kandydatki zo-stają przyjęci do grona służby liturgicznej przez udzielenie im błogo-sławieństwa. Otrzymują także strój właściwy dla ich funkcji, odpo-wiedni znak oraz modlitwę służby liturgicznej. Poprzez błogosła-wieństwo chłopcy mający posługiwać przy ołtarzu stają się młodszy-mi ministrantami, a pozostali są nazywani młodszymi członkami scholi.

DZIECIMłodsi ministranci i młodsi członkowie scholi

63. Formacja dziecięcej służby liturgicznej łączy się z pełniony-mi już przez nich funkcjami liturgicznymi.

a. Młodsi ministranci poznają coraz lepiej funkcje liturgiczne na-leżące do akolity. Są to czynności związane z darami ofiarnymi i naczyniami liturgicznymi, z niesieniem świec i krzyża, wody i kadzidła oraz mitry i pastorału. Nie podejmują oni jeszcze za-dań ministranta księgi.

b. Młodsi członkowie scholi są wprowadzani w ich zadania pod-czas celebracji liturgicznej. Obok grupy śpiewaczej może się wyłonić inna, której zadaniem będzie przynoszenie do ołtarza darów ofiarnych. Obydwie grupy spełniają swoje zadania poza prezbiterium.

64. Formacja młodszych członków służby liturgicznej trwa trzy lata. W każdym roku dzieci podejmują, oprócz systematycznej służ-by w celebracjach liturgicznych, następujące zadania formacyjne:

a. W ciągu roku uczestniczą w spotkaniach w grupie pod kierun-kiem animatora liturgicznego według programu opisanego poni-żej. Teologicznym fundamentem dla formacji w tym okresie jest prawda o udziale w trynitarnym życiu Boga według zasady: Do Ojca (rok I), przez Syna (rok II), w Duchu Świętym (rok III).

b. Pod koniec każdego roku formacji zaleca się przeżywanie dnia skupienia. Jest on podsumowaniem rocznej pracy i przygotowa-niem do promocji, która kończy roczną pracę formacyjną. Pro-mocji można udzielić tym ministrantom i członkom scholi, któ-rzy spełniali w ciągu roku wyznaczone im funkcje w liturgii oraz uczestniczyli w spotkaniach formacyjnych.

24

c. Każdy członek dziecięcej służby liturgicznej powinien uczest-niczyć przynajmniej raz w rekolekcjach przeznaczonych dla nich. Mogą to być rekolekcje Oazy Dzieci Bożych lub inna for-ma rekolekcji uznana przez duszpasterzy.

d. Zakończeniem formacji w szkole podstawowej jest błogosła-wieństwo, przez które dzieci zostają włączone do grona star-szych ministrantów i starszych członków scholi. Do błogosła-wieństwa dopuszczone są te dzieci, które spełniły stawiane im wymagania (służba w liturgii w niedzielę i w ciągu tygodnia, udział w spotkaniach formacyjnych, udział w rekolekcjach).

Rok I – Zgromadzenie liturgiczne65. Głównym tematem pierwszego roku formacji młodszych członków służby liturgicznej jest znak zgromadzenia liturgicznego. Spotkania powinny pomóc dzieciom zrozumieć, że to Chrystus za-prasza swoich uczniów na Eucharystię. Wszyscy powinni w niej uczestniczyć w sposób świadomy, czynny i owocny, spełniając te czynności, które są dla nich przeznaczone. W tym roku młodsi mi-nistranci i młodsi członkowie scholi poznają lepiej znaczenie akla-macji wypowiadanych w czasie celebracji Eucharystii oraz odpo-wiedzi na wezwania kapłana. Poza tym są wprowadzani w funkcje, które są posługiwaniem kapłanowi i zgromadzonym wiernym.

a. Chłopcy poznają znaczenie i sposób spełniania funkcji mini-stranta wody, kadzidła, dzwonków, mitry i pastorału. Oni bo-wiem polewają wodą ręce kapłana w czasie obrzędu przygoto-wania darów, podają kapłanowi wodę do pokropienia, przyno-szą kadzielnicę i kadzidło, przekazując ją kapłanowi, by okadził Ewangeliarz, krzyż, ołtarz i dary ofiarne, a potem sami okadza-ją kapłana i lud. Oni także w pewnym stopniu kierują zachowa-niem się wiernych przez dawanie im znaków dzwonkami. Ich zadaniem jest również trzymanie mitry i pastorału, gdy liturgii przewodniczy biskup.

b. Scholistki/scholiści poznają dokładniej znaczenie aklamacji , a także śpiewów mających charakter dialogu z kapłanem. Zapo-znają się oni również z symboliką wody i kadzidła, mitry i pa-storału oraz rolą dzwonów w celebracjach liturgicznych i co-dziennym życiu wspólnoty wierzących.

25

66. Duchowy wymiar formacji tego roku związany jest z obecno-ścią Chrystusa w liturgii, szczególnie w kapłanie i w zgromadzo-nych wiernych. Poprzez spełniane funkcje, zarówno męski jak i żeński zespół liturgiczny, mają szczególny udział w dokonującym się dialogu między Bogiem a człowiekiem.

Rok II – Procesje liturgiczne67. Drugi rok formacji młodszych ministrantów i członków scho-li związany jest z przeżywaniem procesji liturgicznych. Ich symbo-lika jest bogata, a dobre przeżycie wymaga zaangażowania męskiej i żeńskiej służby liturgicznej:

a. Szczególną rolę w procesjach liturgicznych spełniają ministran-ci niosący krzyż i świece. Idą oni na czele pochodu i niosą zna-ki przypominające Chrystusa, który prowadzi Kościół do Ojca. Tematem spotkań w ciągu roku formacji jest więc symbolika procesji oraz pełnienie funkcji ministranta światła oraz mini-stranta krzyża.

b. Scholistki i scholiści mają także ważną rolę do spełnienia w procesji. Ich główną funkcją jest śpiew. Poznają więc znaczenie śpiewów procesyjnych, uczą się ich lepszego rozumienia, po-szerzają też dalej swój repertuar śpiewaczy. Są także wprowa-dzani w symbolikę światła i krzyża.

68. Duchowy wymiar drugiego roku formacji określa symbolika procesji jako wędrowania ku Bogu. Na tej drodze spotykamy różno-rodne trudności, ale staramy się je pokonać. Procesja przypomina prawdę, że Bóg idzie z nami w ziemskiej wędrówce. Rozpoznajemy Jego obecność i idziemy z Nim.

Rok III – Ołtarz i ofiara69. Trzeci rok formacji młodszych ministrantów i młodszych członków scholi poświęcony jest tajemnicy ofiary i znakom, które ją wyrażają:

a. Ministranci poznają dokładniej symbolikę ołtarza oraz znacze-nie darów chleba i wina. Jako ministranci ołtarza pomagają ce-lebransowi przyjmować dary przyniesione w procesji, a niekie-dy sami przynoszą je z kredensu na ołtarz. Przynoszą także na

26

ołtarz kielich i podają wodę do jego puryfikacji po Komunii świętej. W czasie udzielania Komunii świętej trzymają patenę.

b. Scholistki/scholiści poznają treść śpiewów wykonywanych w czasie obrzędu przygotowania darów i zostają wprowadzeni w znaczenie procesji z darami. Z funkcją tą zapoznają się dokład-niej ci, którzy chcą w liturgii posługiwać przez przynoszenie do ołtarza darów ludu Bożego.

70. Duchowy wymiar trzeciego roku formacji młodszych mini-strantów i członków scholi związany jest z tajemnicą ofiary. Wszy-scy uczą się składać siebie w ofierze, wyrażać swoją ofiarę w zna-kach chleba i wina, jednoczyć się pełniej z Chrystusem w Jego Naj-świętszej Ofierze i kształtować w całym życiu ofiarną postawę.

Błogosławieństwo71. Na zakończenie trzyletniej formacji młodszych ministrantów i członków scholi, tym, którzy spełniają wymagane warunki, zostaje udzielone błogosławieństwo do wiernego wypełniania tych zadań w dalszych latach. Przez to błogosławieństwo zostają włączeni do gro-na starszych ministrantów i starszych scholistek/scholistów. Mini-stranci otrzymują wtedy alby jako ich strój liturgiczny. Członkowie scholi mogą również dołączyć jakiś nowy element do posiadanego już stroju lub też, jeśli jest taka tradycja w parafii, otrzymać strój starszych członków scholi. Mogą także otrzymać odpowiedni zna-czek starszych ministrantów i członków scholi.

GIMNAZJALIŚCIStarsi ministranci i starsi członkowie scholi

72. Drugi etap formacji ministrantów i członków scholi przypada na okres nauki w gimnazjum. Pomaga on młodym chłopcom i dziewczętom dalej rozwijać posiadane umiejętności oraz umacniać się w gotowości do służenia Bogu i ludziom.

a. Rozwój postawy służby obejmuje zarówno liturgię jak i co-dzienne życie gimnazjalistów. Są oni wprowadzani nie tylko w nowe funkcje liturgiczne, takie jak ministrant księgi czy lektor,

27

lecz także w nowy zakres zadań apostolskich, szczególnie w gronie swoich rówieśników.

b. Wiele uwagi w formacji starszych ministrantów i członków scholi należy poświęcić rozwijaniu umiejętności skupienia i wyciszenia, pogłębieniu modlitwy, umiłowaniu słowa Bożego, ćwiczeniom dykcyjnym, a także postawie świadectwa wobec innych.

c. Formację tego okresu jednoczy także głębsze wprowadzenie w cnoty teologiczne: wiarę, nadzieję i miłość oraz odwoływanie się do trwającego w tym czasie przygotowania do przyjęcia sa-kramentu bierzmowania.

73. Formacja starszych ministrantów i członków scholi trwa przez okres gimnazjum. Każdy z nich powinien podejmować, oprócz systematycznej służby w celebracjach liturgicznych zarów-no w niedzielę jak i w ciągu tygodnia, następujące zadania:

a. Udział w spotkaniach formacyjnych według programu podane-go poniżej. Spotkania odbywają się w grupach prowadzonych przez animatorów liturgicznych. Na zakończenie roku udzielana jest promocja upoważniająca do dalszej służby przy ołtarzu. Po-winna być ona poprzedzona dniem skupienia.

b. Uczestnictwo, przynajmniej raz, w specjalnych rekolekcjach dla starszych ministrantów i członków scholi. Mogą oni uczest-niczyć także w innych rekolekcjach, np. w Oazie Nowej Drogi.

74. Jeśli ktoś włącza się do zespołu posługujących w liturgii w okresie gimnazjum, powinien przejść krótki okres kandydatury (np. jeden miesiąc), a następnie wprowadzenie we wszystkie funkcje li-turgiczne, które będzie spełniał wraz ze swoimi kolegami i koleżan-kami.

Rok I – Księgi liturgiczne75. Pierwszy rok formacji w okresie gimnazjum wprowadza w bogactwo i różnorodność ksiąg liturgicznych. Każda z nich podaje konkretne uwagi odnoszące się do posługi przy ołtarzu, czytania słowa Bożego, a także do śpiewu. Zdobywanie podstawowej wie-dzy o księgach liturgicznych jest więc także okazją do całościowe-go spojrzenia na posługiwanie w liturgii i pogłębienia go zarówno

28

w wymiarze rozumienia poszczególnych funkcji, ich poprawnego spełniania, jak też formacji biblijnej, modlitewnej i apostolskiej.76. Ważnym elementem formacji w tym czasie jest także powie-rzanie chłopcom i dziewczętom zadań apostolskich spełnianych już przez ich starszych kolegów. Zadania te winni wypełniać pod kie-runkiem lektora, akolity i kantora. Szczególnym obszarem ich apo-stolstwa powinna być rodzina i grupa koleżeńska, szkoła i parafia. Zaś cechą łączącą różnorakie zadania winna być trwała troska o za-chowanie szacunku i życzliwości dla innych osób we wszystkich okolicznościach, także z uwzględnieniem sytuacji szczególnie trud-nych np. w czasie meczów sportowych.

Rok II – Rok liturgiczny77. Drugi rok formacji starszych ministrantów i scholistek jest pogłębionym wprowadzeniem w przeżywanie roku liturgicznego. Członkowie zespołów liturgicznych poznają dokładniej znaczenie poszczególnych okresów roku, zwyczaje jakie się z nimi wiążą, praktyki religijne pielęgnowane we wspólnotach, śpiewy właściwe dla danego okresu. W tym roku należy poświęcić więcej czasu na wyjaśnienie znaczenia wielkich celebracji i zdobycie potrzebnych umiejętności do posługiwania w dużych zespołach. Szczególnie do-tyczy to uroczystości Narodzenia Pańskiego, Triduum Paschalnego, odpustu. 78. Pogłębione przeżywanie roku liturgicznego jest również oka-zją do dalszego wprowadzania posługujących w liturgii w różne dzieła apostolskie, dokonujące się w parafii. Wiele z nich związa-nych jest właśnie z przeżywaniem okresów liturgicznych, świąt i uroczystości. Są to jasełka i misteria męki Pańskiej, pomoc chorym i samotnym, modlitwy i nabożeństwa, pielęgnowanie zwyczajów chrześcijańskich w rodzinach.

Rok III – Funkcje liturgiczne79. Trzeci rok gimnazjum jest dla młodych ludzi bardzo bogaty w przeżycia. Należy je uwzględnić w programie formacyjnym służ-by liturgicznej:

29

a. Młodzież kończy w tym roku gimnazjum i podejmuje decyzję o wyborze nowej szkoły. Przeżywa intensywnie czas dojrzewania i szuka swego miejsca w otaczającej ją rzeczywistości.

b. Także w tym roku trwa intensywne przygotowanie do sakra-mentu bierzmowania i jego przyjęcie.

80. Trwanie we wspólnocie służby liturgicznej może pomóc mło-dym ludziom podjąć właściwą decyzję w sprawie wyboru szkoły jak też głębiej przeżyć sakrament bierzmowania. Obydwa wydarze-nia wiążą się bowiem z odkrywaniem charyzmatu, jakim Bóg czło-wieka obdarzył, a także przyjmowaniem powołania, jakie każdy otrzymał od Boga.

a. Częste uczestnictwo w liturgii i przeżywana formacja pogłębia życie modlitewne młodych chłopców i dziewcząt. Pomaga im dążyć do zjednoczenia z Bogiem i wiernego pełnienia Jego woli.

b. Poprzez posługiwanie w liturgii oraz pomoc potrzebującym młodzi ludzie stają się świadkami Chrystusa wobec braci. Mogą więc stać się współpracownikami kapłana i animatorów prowa-dzących przygotowanie do sakramentu bierzmowania.

81. Program formacyjny służby liturgicznej w trzeciej klasie gim-nazjum, uwzględniając uwarunkowania, w których znajduje się młodzież, łączy się z dokonaniem jeszcze jednego wyboru. Dotyczy on grupy formacyjnej:

a. Osoby pragnące czytać słowo Boże włączają się w kurs lektor-ski. Przygotowują się do dobrego spełniania tej ważnej funkcji. W tej grupie są również osoby pragnące służyć przez odczyty-wanie w czasie liturgii wezwań modlitwy powszechnej. Po przyjęciu błogosławieństwa mogą się one włączyć w grupę mo-dlitewną i w niej posługiwać w parafii.

b. Osoby pragnące posługiwać przy ołtarzu lub przez przynosze-nie darów ofiarnych tworzą osobną grupę formacyjną. Są wpro-wadzani w głębsze rozumienie znaków chleba i wina, krzyża i światła, kadzidła i wody, ołtarza i kościoła. Poznają też dokład-niej różne formy apostolstwa w parafii, które podejmuje akolita. Włączają się w te, które są dla nich możliwe.

c. Osoby pragnące posługiwać przez muzykę i śpiew przeżywają również bezpośrednie przygotowanie do przyjęcia błogosła-wieństwa, które ich umacnia w spełnianiu powierzonych im za-

30

dań i rozwoju posiadanych umiejętności. Wyróżnioną grupą wśród osób śpiewających są kandydaci na psałterzystów. Włą-czają się oni w kurs dla nich przeznaczony. Część zajęć mogą podejmować wspólnie z kandydatami na lektorów, gdyż razem z lektorami spełniają swoje zadania w liturgii słowa.

d. Włączenie się w grupę formacyjną jest również znakiem wybo-ru funkcji liturgicznej, którą młody człowiek chce w przyszłości spełniać. Zapewne wielu młodych, dzięki modlitwie i lepszemu poznaniu tej funkcji, potwierdzi dokonany wybór i pozostanie w tej grupie formacyjnej. Inni zaś będą w dalszych latach for-macji rozeznawać, jakie zadania mają w liturgii spełniać.

82. Wymienione powyżej kursy odbywają się w parafii. Są pro-wadzone przez duszpasterzy i animatorów przy pomocy przygoto-wanych materiałów. Tylko niektóre elementy formacji, wymagające ćwiczeń specjalistycznych, głównie w odniesieniu do lektorów i psałterzystów, odbywają się na szczeblu diecezji lub dekanatu.

Błogosławieństwo83. Na zakończenie formacji, przeżywanej w okresie gimnazjal-nym, każdy otrzymuje błogosławieństwo, przez które zostaje włą-czony do jednego z posługujących we wspólnocie zespołów litur-gicznych. Przez błogosławieństwo Kościół wyprasza dla niego po-moc Boga w pełnieniu funkcji, do której się przygotował oraz w dalszym rozeznawaniu powołania, które od Niego otrzymał.84. Z przyjęciem błogosławieństwa łączą się także inne przeżycia ważne dla młodego człowieka:

a. Zmienia się ich nazwa. Byli starszymi ministrantami lub scholi-stami/scholistkami, teraz stają się lektorami, akolitami, służbą darów, psałterzystami lub członkami młodzieżowej scholi (albo chóru).

b. Każdy otrzymuje krzyż służby liturgicznej, który wskazuje na ich stopień zaangażowania w posługiwanie oraz na rodzaj funk-cji, którą spełniają. Krzyż różni się od znaku służby liturgicz-nej, który członkowie służby liturgicznej mogli nosić wcześniej.

85. Dla osób, które wyraziły pragnienie posługiwania w liturgii dopiero po przyjęciu sakramentu bierzmowania, należy określić in-dywidualny tok formacji wprowadzającej. Po tym, zazwyczaj krót-

31

kim okresie formacyjnym, osoby te włączają się w jedną z grup po-sługujących w parafii. Wraz z nią służą w liturgii i przeżywają dal-szą formację.

MŁODZIEŻLektorzy, psałterzyści, akolici, przynoszący dary,

członkowie scholi lub chóru

86. Młodzieży proponowana jest trzyletnia formacja. Jej głów-nym tematem jest dalszy rozwój w postawy wyrażonej słowami: Służcie sobie nawzajem tym darem, jaki każdy z was otrzymał (1 P 4,10). Służba liturgiczna powinna tworzyć środowisko wzrostu, w którym każdy talent może się właściwie rozwijać i być ubogace-niem całej wspólnoty.87. Fundamentem tego rozwoju jest umacnianie wewnętrznej więzi z Chrystusem, który przyszedł, aby służyć. Jego zbawczą mi-sję Kościół opisuje jako potrójne posłannictwo: prorockie, kapłań-skie i królewskie. Ta właśnie potrójna postać służby i trojaki obszar zaangażowania apostolskiego są głównym tematem formacji służby liturgicznej w tym okresie wiekowym. 88. Formacja odbywa się w małych grupach. Są to grupy o cha-rakterze specjalistycznym, prowadzącym zarówno ogólną formację duchową, jak i pomoc w dalszym rozwoju otrzymanego przez po-szczególne osoby talentu.

a. W parafiach, w których zaangażowanie młodzieży i dorosłych w funkcje liturgiczne dopiero się rozwija mogą powstać trzy grupy formacyjne: lektorzy, akolici i schola młodzieżowa.

b. W miarę rozwoju zespołów liturgicznych mogą powstawać, je-śli zaistnieje taka potrzeba, bardziej specjalistyczne grupy. Z grona lektorów może się wyłonić osobna grupa modlitewna od-powiedzialna za modlitwę powszechną, a także grupa komenta-torów. Z grona akolitów może się wyłonić grupa posługująca przy ołtarzu i miejscu przewodniczenia, a także grupy przyno-szących dary i zbierających składkę lub troszczących się o pięk-no i porządek w kościele. Ze scholi może się wyłonić grupa psałterzystów, zespół grający na instrumentach dopuszczonych

32

do wykorzystania w celebracjach liturgicznych, kilka mniej-szych schól posługujących na różnych Mszach świętych.

89. Każdą z grup prowadzi odpowiednio przygotowany animator. Formacja uwzględnia elementy duchowe wspólne dla całej służby liturgicznej oraz specyfikę funkcji, którą spełniają poszczególny grupy posługujących. Poniżej omówione są tematy wspólne dla wszystkich. Elementy odmienne dla poszczególnych grup opracują odpowiedzialni za formację lektorów, akolitów i scholi.90. W czasie trzyletniej formacji młodzież uczestniczy przynaj-mniej raz w rekolekcjach dla nich przeznaczonych. Mogą też uczestniczyć w rekolekcjach Oazy Nowego Życia lub innych, pro-wadzonych przez ruchy odnowy.

Rok I – Słowo91. Pierwszy roku formacji w szkole średniej ma charakter głęb-szego wprowadzenia w słowo Boże. Jest szkołą czytania i rozważa-nia słowa Bożego, którym żyje Kościół. W świetle słowa Bożego trzeba zobaczyć każdą posługę w liturgii i w życiu. W tym roku uczestnicy formacji przeżywają także szkołę modlitwy i są wprowa-dzani w dzieła ewangelizacyjne, przeżywane we wspólnocie para-fialnej. 92. Tymi duchowymi i apostolskimi treściami każda grupa ubo-gaca swoje posługiwanie. Jej członkowie, troszcząc się o pogłębio-ne życie duchowe, starają się coraz lepiej spełniać swoje zadania lektorów, akolitów i członków scholi.

Rok II – Sakrament93. Drugi rok formacji koncentruje się na tajemnicy liturgii i jej miejsca w życiu chrześcijańskim. Jest to głębsze odkrycie znaczenia nauki Soboru, że „liturgia jest szczytem, do którego zmierza cała działalność Kościoła i równocześnie źródłem, w którego wypływa cała jego moc” (KL 10). Jest to również pogłębiona refleksja nad tajemnicą Eucharystii i innymi celebracjami liturgicznymi oraz dal-szy etap wprowadzania młodych ludzi w apostolskie dzieła podej-mowane w parafii, szczególnie w ubogacenie świętowania niedzieli i dzieła charytatywne.

33

94. Formacja drugiego roku powinna uwrażliwić wszystkich członków służby liturgicznej na potrzebę indywidualnego i wspól-notowego przygotowania do Mszy świętej i innych celebracji litur-gicznych. Spotkanie w grupie staje się także kręgiem liturgicznym przygotowującym do niedzielnej Eucharystii.

Rok III – Wspólnota95. Kolejny rok formacji ma za zadanie głębsze wprowadzenie w tajemnicę Kościoła i odnalezienia swego miejsca w tej wspólnocie. Uczestnicy formacji, którzy przeżywają ją w szkole średniej, zbliżają się do egzaminu dojrzałości i wyboru dalszej drogi życia. Formacja we wspólnocie służby liturgicznej powinna im pomóc dokonać rozeznania w świetle słowa Bożego i tajemnicy powołania człowieka oraz podjąć właściwe decyzje dotyczące dalszego etapu życia.96. Poszczególne osoby rozeznają także, czy wybrana przez nich funkcja jest tą, którą pragną dalej spełniać, czy też doszli do wnio-sku, że należy ją zmienić. Przygotowują się też do przyjęcia błogo-sławieństwa do pełnienia funkcji, którą rozeznali jako powołanie.

Błogosławieństwo97. Osoby, które po przebytej formacji uznały, że stale pragną słu-żyć innym tym charyzmatem, który otrzymały od Boga, mogą przyjąć uroczyste błogosławieństwo do jej godnego spełniania. Kościół prosi w nim, aby były wierne Bogu w wypełnieniu swoich zadań. 98. Prosimy duszpasterzy, aby to błogosławieństwo wyróżniali spośród innych błogosławieństw udzielanych w parafii. Jest ono udzielane osobom dorosłym, które odkryły i przyjęły dar, którym mają służyć braciom w dalszym życiu. Jeśli, zgodnie ze wskazania-mi podanymi powyżej, będzie ono udzielane w wigilię Zesłania Du-cha Świętego, może jeszcze bardziej uświadomić wiernym świec-kim, że są posłani przez Ducha Świętego, aby służyć ludziom. Z roku na rok będzie wtedy przybywać w parafii osób, które swoje posługiwanie będą rozumieć, jako zadanie otrzymane od Boga. 99. Po ukończeniu formacji i przyjęciu błogosławieństwa człon-kowie zespołów liturgicznych podejmują formację stałą. Niektórzy

34

z nich rozpoczynają także kurs przygotowujący do podjęcia zadań animatora liturgicznego lub ceremoniarza.

DOROŚLILektorzy, psałterzyści, akolici,

przynoszący dary i zbierający składkę, członkowie scholi lub chóru

100. Zaangażowanie dorosłych w służbę liturgiczną rozwija się dwoma drogami. Pierwsza z nich to kontynuacja posługiwania, któ-re ktoś podejmował w dzieciństwie i młodości. Druga droga to włą-czanie się do jednego z zespołów liturgicznych dopiero w wieku dorosłym.

Potrzeba formacji dorosłych101. Wprowadzenie dorosłych w pełnienie funkcji liturgicznych domaga się odpowiedniej formacji. Powinna ona umacniać świado-mość mężczyzn i kobiet, że przez sakramenty chrztu i bierzmowa-nia stali się uczestnikami kapłaństwa Chrystusa i zostali powołani do służby braciom. 102. Wielu dorosłych, pragnących służyć Bogu i ludziom swoimi umiejętnościami i talentami, nie znajduje dla siebie miejsca w gro-nie służby liturgicznej ani w innych obszarach życia parafialnego, gdyż w ich parafii w liturgii posługują tylko dzieci, a inne formy za-angażowania wiernych świeckich jeszcze się nie rozwinęły. Posia-dane przez nich talenty są więc wykorzystywane w parafii tylko w niewielkim stopniu.103. Zachęcamy duszpasterzy, aby ukazywali wiernym świeckim liczne możliwości służenia darem, jakim każdy z nich otrzymał. W ten sposób ubogaci się i ożywi życie parafialne, a bogactwo i różno-rodność charyzmatów objawi się w celebracji liturgii i w nabożeń-stwach, w działalności ewangelizacyjnej i charytatywnej oraz w in-nych obszarach życia parafialnego. Należy do tego celu wykorzy-stywać różne spotkania z dorosłymi, a szczególnie spotkania z ro-dzicami dzieci przystępujących do pierwszej Komunii świętej lub sakramentu bierzmowania.

35

Program formacyjny104. Jeżeli mężczyźni lub kobiety wyrażają gotowość służenia swoim charyzmatem również w czasie celebracji liturgii należy im najpierw zaproponować krótki okres wprowadzający w ten rodzaj służby. 105. Po okresie wprowadzającym zaleca się udzielenie im błogo-sławieństwa, które umocni ich na drodze formacji oraz podejmowa-nych zadań w wybranym przez nich zespole posługiwania. Mogą włączyć się we wspólnotę lektorów, psałterzystów, akolitów, przy-noszących dary i zbierających składkę lub śpiewających w chórze.106. Osobom tym proponowane są te same tematy, które podejmu-ją młodzieżowe zespoły liturgiczne. Jest to trzyletni program poma-gający lepiej zrozumieć potrójne posłannictwo Chrystusa i Kościo-ła. Częstotliwość spotkań dla dorosłych należy dostosować do ich możliwości czasowych.

Błogosławieństwo107. Po ukończeniu formacji i wybraniu funkcji, którą ktoś odkrył jako Boży dar i zadanie, otrzymuje on błogosławieństwo do jej spełniania w dalszych latach swego życia.

USTANOWIONY LEKTOR I AKOLITA

108. Wśród posługujących w liturgii szczególne miejsce zajmują ci, którzy zostają ustanowieni na stałe do posługi lektora i akolity. Zostaje im powierzony szeroki zakres odpowiedzialności, dlatego ich przygotowaniu należy poświęcić szczególną uwagę. 109. „Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie udzielania posługi lektora i akolity świeckim mężczyznom” zobowiązuje Komisję Epi-skopatu ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów do przygoto-wania „Ratio formationis” określającego program formacyjny dla tych osób50. Podane poniżej zasady stanowią wypełnienie tego zobo-wiązania. Zawierają opis formacji kandydatów na lektorów i akoli-tów oraz sposób jej przeprowadzania w diecezji. Zasady te zostały umieszczone w Dyrektorium duszpasterstwa służby liturgicznej,

50 Por. nr 12.36

gdyż ustanowieni lektor i akolita są częścią parafialnego zespołu li-turgicznego. Posługują razem z innymi, a nie oddzielnie. Powinni więc współpracować z wszystkimi posługującymi zarówno w dąże-niu do zjednoczenia z Bogiem, jak i w codziennej służbie ludziom.

Kandydaci110. W pierwszej części „Dyrektorium” ukazane zostało znaczenie posług lektora i akolity w życiu Kościoła. Należą oni, obok diako-nów, do najbliższych współpracowników duszpasterzy w pełnieniu wielorakich zadań w parafii.111. Podjęcie na stałe posługi lektora i akolity może się dokonać tylko przez odkrycie, przyjęcie i wypełnienie powołania, które Bóg daje człowiekowi. W tym duchu należy przekazywać informację o tych posługach, szukać kandydatów do ich spełniania i kierować do Boga prośbę, aby obdarzył łaską tego powołania licznych męż-czyzn.112. Kandydatów do tych posług należy szukać we wspólnocie pa-rafialnej, a szczególnie w kilku środowiskach:

a. Pierwsze z nich stanowią dorośli mężczyźni, którzy od lat po-sługują przy ołtarzu, spełniając gorliwie i z wiarą wyznaczone funkcje liturgiczne. Do tej grupy należą m.in. nadzwyczajni szafarze Komunii świętej, świeccy moderatorzy prowadzący wspólnoty formacyjne, liderzy ruchów odnowy, mężczyźni po-dejmujący już ważne zadania w parafii (np. zakrystianie).

b. Drugą grupę kandydatów stanowią mężczyźni, którzy przez studia i praktykę zawodową zdobyli odpowiednie umiejętności w służbie ludziom i czynią to z wielkim poświęceniem, ale nie mają wystarczającej formacji duchowej i teologicznej.

c. Trzecia grupa kandydatów to młodzi mężczyźni, którzy dopiero rozpoznają charyzmat, jaki otrzymali od Boga. Oni szukają jeszcze swego miejsca w Kościele i w świecie. Rozwijają swoje umiejętności przez studia, udział w grupach formacyjnych i za-angażowanie w pomoc innym ludziom.

113. Ta różnorodna grupa kandydatów, w miarę przeżywania wspólnej drogi formacyjnej, powinna stawać się coraz bardziej ze-społem, który wspiera duszpasterzy w ich posłudze. Kandydaci na

37

lektorów włączają się przede wszystkim w dzieła ewangelizacyjne i formacyjne, a kandydaci na akolitów w działania charytatywne i różnorodne formy świadczenia pomocy potrzebującym.

Program formacyjny114. Formacja kandydatów na stałych lektorów i akolitów rozpo-czyna się od krótkiego okresu wprowadzającego przeżywanego po wakacjach. W tym czasie kandydaci biorą udział w dniu skupienia oraz podejmują pierwsze ćwiczenia indywidualne, korzystając z przygotowanych dla nich tekstów. Przeżycia te pomagają im poznać znaczenie posług lektora i akolity, ukazują program formacyjny, który będą realizować, a także umożliwiają pierwsze spotkania z in-nymi kandydatami i z osobami odpowiedzialnymi za formację na szczeblu diecezji, dekanatu i parafii.115. Na szczeblu diecezji za formację odpowiedzialny jest diece-zjalny duszpasterz służby liturgicznej lub inny kapłan wyznaczony przez biskupa. Podobnie jest w dekanacie. Natomiast w parafii nad formacją czuwa proboszcz lub wyznaczony przez niego prezbiter. W miarę rozwoju wspólnoty ustanowionych lektorów i akolitów współpracownikiem proboszcza w prowadzeniu kandydatów może zostać odpowiednio przygotowany jeden z ustanowionych lektorów lub akolitów. W pracy formacyjnej korzystają oni z podręczników zatwierdzonych przez Komisję Episkopatu ds. Kultu Bożego i Dys-cypliny Sakramentów.116. W programie formacyjnym wyróżnione miejsce zajmuje for-macja duchowa, ukierunkowana na kształtowanie postaw zgodnych z wymaganiami Ewangelii, prowadząca do wychowania prawdzi-wych świadków Chrystusa, ubogacająca te cechy kandydatów, dzięki którym stają się oni ludźmi godnymi zaufania i zdolnymi do podjęcia odpowiedzialności za powierzone im odcinki życia wspól-noty wierzących. Wraz z rozwojem formacji duchowej, dokonuje się również formacja intelektualna, dzięki której kandydaci zdoby-wają potrzebną im wiedzę, a także formacja praktyczna, rozwijająca posiadane przez nich zdolności, aby lepiej służyć nimi braciom.

38

Formacja duchowa117. Jest ona nazywana sercem całego procesu wychowawczego. Pomaga poszczególnym osobom wytrwale dążyć do osiągnięcia dojrzałego człowieczeństwa w zjednoczeniu z Bogiem. We współ-pracy z łaską człowiek stara się o poznanie prawdy i solidne wypeł-nianie swoich obowiązków, rozwija w sobie szacunek wobec każ-dej osoby i gotowość spieszenia jej z pomocą w potrzebie, czuwa nad swoimi emocjami i przeciwstawia się potrójnej pożądliwości, która jest dziedzictwem grzechu pierworodnego. Właściwą perspek-tywą rozwoju człowieka jest jego zjednoczenie z Ojcem, dokonują-ce się przez Chrystusa w Duchu Świętym. Dążenie do tego celu do-maga się troski o rozwój wiary, nadziei i miłości, o pogłębienie mo-dlitwy i uczestnictwa w Eucharystii, o umiejętność życia słowem Bożym i wiernego pełnienia woli Ojca. Konieczne jest również kształtowanie właściwej pobożności maryjnej i nabożeństwa do świętych.118. Kandydaci na lektorów i akolitów, przyjmując powołanie, ja-kim ich Bóg obdarzył, powinni wytrwale dążyć do świętości, pro-wadzeni przez Ducha Świętego. Kościół wspiera ich na tej drodze duchowego wzrastania zapraszając do czynnego uczestnictwa w ży-ciu wspólnoty i realizację programu formacyjnego, który został dla nich przygotowany:

a. Raz w roku uczestniczą w zamkniętych rekolekcjach będących syntezą całorocznej pracy formacyjnej. Organizuje je diecezjal-ne duszpasterstwo służby liturgicznej. Ono też organizuje dla kandydatów tematyczne dni skupienia, w których oni raz w roku uczestniczą.

b. Przez cały rok przeżywają osobistą formację przy pomocy przygotowanych podręczników. Zamieszczone są w nich medy-tacje, modlitwy i ćwiczenia na wszystkie okresy roku liturgicz-nego. Zaleca się, aby kandydaci mieli swoich spowiedników.

c. Raz w miesiącu uczestniczą w spotkaniu w grupie z innymi kandydatami. Spotkanie odbywa się na szczeblu parafii lub de-kanatu, zależnie od liczby kandydatów. Jeżeli ktoś nie może w takim spotkaniach uczestniczyć, przeżywa indywidualną roz-mowę z prowadzącym formację.

39

119. Formacja duchowa jest wpisana w rytm roku liturgicznego. Zbawcze wydarzenia, przeżywane przez Kościół w poszczególnych okresach liturgicznych, a szczególnie w kolejne niedziele roku, są przestrzenią duchowego wzrastania. Pomoce formacyjne pomagają przeżywać te wydarzenia, a także uczyć się w nich głębszej modli-twy, wrażliwości na słowo Boże, przeżywania Eucharystii i realiza-cji otrzymanego powołania.

Formacja intelektualna120. Jest ona prowadzona równocześnie z formacją duchową. W każdym roku formacji kandydaci uczestniczą w wykładach i ćwi-czeniach prowadzonych na szczeblu diecezji. W ciągu roku przewi-dziane są następujące zajęcia:

a. Trzy sesje naukowe organizowane wspólnie dla kandydatów na lektorów i akolitów. W każdej z nich przewidziane są cztery wykłady (Biblia, liturgika, teologia dogmatyczna i inne dziedzi-ny teologii) oraz udział w Eucharystii. Szczegółowy program wykładów przedstawia się następująco.

b. Rok pierwszy: Biblia (1 – Natchnienie biblijne; 2 – Kanon Ksiąg Świętych; 3 – Interpretacja tekstów biblijnych); Liturgika (1 – Co to jest liturgia? 2 – Liturgia dziełem Trójcy Świętej; 3 – Znaki liturgiczne); Teologia dogmatyczna (1 – Pojęcie objawie-nia; 2 – Bóg jeden w Trzech Osobach; 3 – Bóg Stwórca); Teo-logia moralna (1 – Sumienie; 2 – Grzech; 3 – Nawrócenie).

c. Rok drugi: Biblia (1 – Teologia ST; 2 – Teologia NT; 3 – Szcze-gólne miejsce Ewangelii); Liturgia (1 – Obrzędy wstępne Mszy świętej i liturgia słowa; 2 – Przygotowanie darów i modlitwa eu-charystyczna; 3 – Obrzędy Komunii świętej i rozesłanie); Teolo-gia dogmatyczna (1 – Chrystologia; 2 – Pneumatologia; 3 – Ekle-zjologia); Teologia duchowości (1 – Pojęcie i rodzaje duchowo-ści; 2 – Modlitwa; 3 – Etapy rozwoju życia duchowego).

d. Rok trzeci: Biblia (1 – Pismo Święte w życiu Kościoła; 2 – Lectio divina i kręgi biblijne; c – Żyć w świetle słowa Bożego); Liturgika (1 – Liturgia godzin; 2 – Rok liturgiczny; 3 – Sakra-menty święte); Teologia dogmatyczna (1 – Mariologia; 2 – Eschatologia; 3 – Żyć prawdami wiary na co dzień); Teologia praktyczna (1 – Urzeczywistnianie się Kościoła w świecie; 2 – Znaczenie małej grupy i umiejętność jej prowadzenia; 3 – Rola

40

ruchów i stowarzyszeń w życiu Kościoła). e. Oprócz zajęć wspólnych, przewidziane są zajęcia specjalistycz-

ne ukierunkowane na przyszłą posługę lektorów i akolitów. Wśród grona kandydatów wyłaniają się małe grupy lub nawet pojedyncze osoby, które uczęszczają na bardziej specjalistyczne kursy, organizowane przez instytucje kościelne lub świeckie (jeśli kandydat na akolitę chce się poświęcić alkoholikom, to musi posiąść także odpowiednią wiedzę z tej dziedziny, a jeśli kandydat na lektora chce prowadzić grupę kandydatów do bierzmowania, to musi dokładniej poznać program i zdobyć umiejętność prowadzenia grupy).

Formacja praktyczna121. Lektor i akolita należą, obok diakonów, do najbliższych współpracowników duszpasterzy w wypełnianiu ich misji. Od sa-mego początku formacji uczestniczą więc w różnych parafialnych dziełach, poznając sposób ich funkcjonowania oraz rozeznając swo-je miejsce i charyzmat, którym chcą służyć wspólnocie.122. W ramach formacji praktycznej kandydaci biorą udział w specjalistycznych kursach, o których była mowa powyżej. Jednak główna część praktycznej formacji odbywa się w parafii. Tam przy-szli lektorzy i akolici poznają zadania, które mają podjąć:

a. Istotnym elementem praktycznej formacji kandydatów na lekto-rów i akolitów jest ich służba w czasie sprawowania liturgii. Kandydaci na lektorów posługują przy stole słowa, natomiast kandydaci na akolitów posługują przy celebransie oraz przy oł-tarzu. Czynią to wraz z innymi członkami zespołu liturgiczne-go. W ramach ćwiczeń praktycznych zdobywają umiejętność pełnienia swoich zadań nie tylko w czasie Mszy świętej, lecz także w Triduum Paschalnym, w liturgii pogrzebu, w liturgii godzin, a także w udzielaniu błogosławieństw i sprawowaniu nabożeństw.

b. Praktyczna formacja obejmuje również zadania lektora i akolity spełniane poza liturgią. Jeśli kandydat na lektora lub akolitę od samego początku wie, jaką funkcję w parafii chce spełniać lub też już ją spełnia, podejmuje wysiłek doskonalenia swoich umiejętności w tej dziedzinie. Jeśli natomiast kandydat nie jest zaangażowany w żadne dzieło parafialne, ale jest gotów podjąć

41

różne zadania (są one opisane w pierwszej części Dyrektorium), to zapoznaje się z nimi i wybiera te, które są mu najbliższe lub które są najpilniejsze do wykonania.

c. Rozeznanie potrzeb parafii i osobistego charyzmatu danego kan-dydata, staje się podstawą wyboru posługi lektora lub akolity, a potem, w ramach jednej z tych posług, zaangażowania się w kon-kretne dzieło w parafii lub w wymiarze ponadparafialnym. Takie zaangażowanie nie oznacza, że ustanowiony lektor lub akolita nie mogą się angażować w inne funkcje liturgiczne lub inne dzie-ła parafialne. Jeśli ktoś ma możliwości, może spełniać różne czynności, szczególnie wtedy, gdy nie ma innych posługujących. Nie powinien jednak włączać się w wiele dzieł, aby nie zanie-dbywać zadań, do których został ustanowiony.

Wspólnota formacyjna123. Dla prowadzenia formacji kandydatów na lektorów i akolitów potrzebny jest nie tylko dobry program, lecz także odpowiednie śro-dowisko wzrostu. W ciągu wieków ukształtowały się dwa środowi-ska, służące formacji powołanych. Pierwszym z nich jest semina-rium duchowne, a drugim nowicjat w zgromadzeniach lub formacja wstępna w instytutach świeckich. Każde z tych środowisk, w spo-sób sobie właściwy, pomaga ludziom dojrzewać w powołaniu, przyjąć ofiarowany przez Boga dar i wiernie wypełniać powierzoną misję przez całe życie.124. Myślenie to przenosi się teraz na parafię. Coraz więcej w niej osób, które z przekonaniem przyjmują nauczanie Kościoła na temat ich współodpowiedzialności za losy Ewangelii w świecie. Podejmu-ją wiele zadań, które potwierdzają ich dojrzałość w wierze i zdol-ność dawania świadectwa Chrystusowi. Zaproszenie świeckich mężczyzn do podjęcia stałych posług lektora i akolity jest wielkim krokiem naprzód w tym kierunku. Domaga się też stworzenia odpo-wiedniego dla nich środowiska formacji. Na szczeblu diecezji bi-skup zakłada seminarium, w którym przygotowują się alumni do przyjęcia sakramentu święceń. Po ich otrzymaniu biskup posyła neoprezbiterów do wspólnot parafialnych lub powierza im inne obowiązki duszpasterskie. Na poziomie parafii proboszcz stwarza środowisko formacyjne, w którym wzrastają wierni świeccy i przy-gotowują się do podjęcia właściwych dla nich zadań. Po odpowied-42

nim przygotowaniu i błogosławieństwie lub ustanowieniu, zostają oni posłani do ich wypełnienia.125. Poprzez wieki chrześcijaństwa istniały przy parafiach szkoły, w których kształciły się elity wiernych świeckich. Dziś wykształco-ne na uczelniach elity są w dużym stopniu zagubione duchowo w gonieniu za zdobyciem środków do życia i karierą. Potrzebują śro-dowiska stałej formacji do świętości i przeżywania swego życia w kategoriach powołania. Takim środowiskiem może stać się dla nich parafialna szkoła formacyjna.

a. W parafiach istnieją różne wspólnoty formacyjne. W nich wierni świeccy, dzieci, młodzież i dorośli dążą do dojrzałej wiary, wyrażają-cej się głębią zjednoczenia z Chrystusem i gorliwością w służbie bra-ciom.

b. Szczególną grupą, która przeżywa formację i podejmuje służbę we wspólnocie wierzących są świeccy pomocnicy w udzielaniu Komunii świętej. Niektórzy z nich należą do ruchów religijnych lub stowarzy-szeń, inni nie są związani z żadną małą wspólnotą. Łączy ich podej-mowana służba wobec chorych, którym zanoszą Komunię świętą. W razie potrzeby pomagają też udzielać Komunii świętej podczas Eucha-rystii sprawowanej w kościele.

c. Pojawienie się w parafii ustanowionych lektorów i akolitów będzie dalszym etapem kształtowania tego typu parafialnego środowiska for-macji i służby. Część tych osób, jako swoje główne zadanie, poza po-sługą w celebracji liturgicznej, podejmie formację małych grup pro-wadząc kręgi biblijne lub spotkania modlitewne czy też organizując grupy niosące pomoc potrzebującym.

d. Tą drogą może się rozwijać parafialna szkoła formacyjna, pomagająca wiernym świeckim odkrywać i realizować powołanie do świętości, która jest właściwą miarą życia chrześcijańskiego. Formacja w tej szkole będzie ukierunkowana na Eucharystię nie tylko w sensie du-chowym, lecz także przez to, że głównymi współpracownikami dusz-pasterzy w prowadzeniu tej szkoły, będą ustanowieni lektorzy i akoli-ci, a obok nich również pobłogosławieni kantorzy, psałterzyści i inni posługujący przez muzykę i śpiew. Dzięki nim niedzielna Eucharystia może być lepiej przygotowana i głębiej przeżywana, a owoce uczest-nictwa w niej mogą się pełniej objawić w codziennym życiu wspólno-ty.

126. Centrum formacji wiernych świeckich jest parafia. Ludzie, którzy mają swoje rodziny i pracę zawodową nie mogą często wy-jeżdżać na kursy lub inne szkolenia. Wyjazdy te muszą być ograni-czone do koniecznego minimum i dotyczyć tylko spraw specjali-

43

stycznych, których parafia nie jest w stanie podjąć. Wszystkie pozo-stałe elementy formacji powinny się odbywać w parafii.

Sytuacje szczególne127. Niektórzy spośród kandydatów na stałych lektorów lub akoli-tów zapewne ukończyli studia teologiczne, uczestniczyli w forma-cjach ruchów odnowy albo przeżywali przygotowanie do funkcji nadzwyczajnego szafarza Komunii świętej. Należy docenić podjęty przez nich trud i osiągnięte wyniki:

a. Jeśli kandydaci posiadają odpowiednią wiedzę teologiczną, po-twierdzoną odbytymi studiami, nie muszą uczestniczyć we wszystkich wykładach z teologii. Powinni jednak uczestniczyć w kursach specjalistycznych, dzięki którym będą mogli lepiej służyć ludziom w ich potrzebach.

b. W odniesieniu do formacji duchowej należy zachęcić kandyda-tów do podjęcia jej w pełnym wymiarze. Chodzi bowiem nie tyl-ko o ich osobisty wzrost duchowy, lecz także o tworzenie wspól-noty formacyjnej, modlitewnej i apostolskiej. Osoby, które na tej drodze mają większe doświadczenie są potrzebne w tej wspólno-cie wzrostu także w roli animatorów grup i pomocników duszpa-sterzy. W uzasadnionych przypadkach można tę formację skrócić i dopuścić wcześniej kandydata do przyjęcia posługi. Czas for-macji nie powinien być jednak krótszy niż jeden rok.

c. Decyzje o zaliczeniu studiów odbytych przez kandydatów na lektora lub akolitę, a także decyzję o ewentualnym skróceniu formacji duchowej, podejmuje diecezjalny duszpasterz, odpo-wiedzialny za formację, po konsultacji z proboszczem.

Ustanowienie do posługi i formacja stała128. Po zakończeniu formacji i dopuszczeniu kandydatów do posług lektoratu i akolitatu sprawowany jest obrzęd ustanowienia według pontyfikału rzymskiego. Obrzęd ten sprawuje biskup. Po przyjęciu po-sług nowi lektorzy i akolici podejmują w parafii swoje zadania.129. Ponieważ posługa ta nie łączy się z prawem do wynagrodze-nia, lecz jest formą służby w Kościele, dlatego na jednego lektora czy akolitę nie może przypadać zbyt dużo zadań. Liczne obszary zaangażowania, wymienione w pierwszej części „Dyrektorium”

44

mogą być zagospodarowywane stopniowo, w miarę pojawiania się nowych lektorów i akolitów. 130. Lektor i akolita, po ustanowieniu do posługi, podejmują for-mację stałą. Dokonuje się ona przez czynne uczestnictwo w życiu wspólnoty wierzących, a także przez dodatkowe spotkania pomaga-jące coraz lepiej spełniać powierzone im zadania.

a. W parafii formacja stała może być prowadzona według „Zeszy-tów Formacji Liturgicznej” przygotowywanych pod patronatem Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopa-tu Polski. Są to zeszyty tematyczne i zawierają pomoce do pogłę-bienia różnych aspektów liturgii i codziennego życia wspólnoty.

b. Ustanowieni lektorzy i akolici uczestniczą również w dorocz-nych rekolekcjach organizowanych dla nich przez diecezjalne duszpasterstwo oraz biorą udział w pielgrzymkach i innych spo-tkaniach formacyjnych, które są dla nich przeznaczone.

INNE FUNKCJE LITURGICZNE

131. Wśród innych funkcji liturgicznych należy wymienić nad-zwyczajnego szafarza Komunii świętej, animatorów i ceremonia-rzy, dyrygentów chórów i kantorów, a także zakrystianów.

Nadzwyczajni szafarze Komunii świętej132. W wielu polskich parafiach posługują także nadzwyczajni szafa-rze Komunii świętej. Ich zadaniem jest zanoszenie Komunii świętej chorym, a w szczególnych przypadkach pomagają także w udzielaniu Komunii świętej w kościele. Zasady przygotowania do tej funkcji i sposób jej spełniania określają dokumenty Episkopatu Polski51. 133. Nadzwyczajni szafarze mogą rozpocząć przygotowanie do posługi akolity lub też pozostać w swojej dotychczasowej funkcji.

51 Por. Instrukcja w sprawie formacji i sposobu wykonywania posługi nadzwyczajnych szafa-rzy Komunii świętej, 22 czerwca 1991, w: Dokumenty duszpastersko-liturgiczne Episkopatu Pol-ski 1966-1993, Lublin 1994, s. 75-83; Wskazania Konferencji Episkopatu Polski odnośnie nad-zwyczajnego szafarza Komunii świętej, 9 marca 2006, „Anamnesis” 46(2006), s. 17-18; Modyfi-kacja instrukcji w sprawie formacji i sposobu wykonywania posługi nadzwyczajnego szafarza Komunii świętej z dnia 22 VI 1991 r., 18 października 2006, „Anamnesis” 48(2007), s. 10-14.

45

Animatorzy liturgiczni134. W formacji służby liturgicznej w parafii szczególną rolę od-grywają animatorzy. Prowadzą oni grupy dzieci i młodzieży, a także dorosłych. Dlatego powinni się dobrze przygotować do tych zadań.135. Przygotowanie animatora dokonuje się przez kurs organizo-wany przez diecezjalne duszpasterstwo służby liturgicznej. Forma-cja trwa jeden rok i powinna uwzględniać zróżnicowanie zadań, ja-kie będą podejmować poszczególni animatorzy.

a. Ci, którzy przygotowują się do prowadzenia grup dziecięcych i młodzieży gimnazjalnej mają więcej ćwiczeń poświęconych tym tematom. Ci, którzy będą prowadzić grupy lektorów, akoli-tów i schole, uczestniczą w spotkaniach wprowadzających w tę problematykę.

b. Animatorzy są także pomocnikami duszpasterzy w prowadze-niu rekolekcji dla członków służby liturgicznej. Przygotowanie powinno być także wprowadzeniem w program rekolekcji.

c. Animator powinien nabyć odpowiednie umiejętności do prowa-dzenia innych. W szkole animatora liturgicznego potrzebne są więc także zajęcia z psychologii i pedagogiki.

136. Zaleca się, aby animatorzy, po ukończeniu kursu i wykazaniu się odpowiednimi umiejętnościami, byli pobłogosławieni przez bi-skupa do spełniania swoich zadań. Podejmują oni trudne i odpowie-dzialne obowiązki. Przez systematyczne spotkania z podopiecznymi pomagają im coraz bardziej zbliżać się do Boga i coraz lepiej służyć ludziom. Tym zaś, którzy przeżywają formację stałą, pomagają wy-trwać w powołaniu i dążeniu do świętości.137. Jeżeli istnieje taka potrzeba, można przygotować także po-mocników animatorów i powierzyć im prowadzenie grup młod-szych ministrantów i członków scholi.

Ceremoniarze138. Formacja ceremoniarzy ma charakter specjalistyczny, podob-nie jak formacja animatorów liturgicznych. Dla obydwu grup moż-na organizować wspólny kurs, uwzględniając w jego programie osobne zajęcia dla kandydatów na ceremoniarzy i animatorów. W kursie mogą uczestniczyć także przedstawicielki żeńskiej służby li-

46

turgicznej, które mogą kierować zespołami posługującymi poza prezbiterium.139. Kandydaci na ceremoniarzy są wprowadzani w głębsze rozu-mienie liturgii oraz lepsze poznanie wszystkich przepisów dotyczą-cych różnych celebracji liturgicznych. W ramach ćwiczeń praktycz-nych kandydaci doskonalą swoje umiejętności kierowania zespoła-mi ludzi posługujących w celebracjach niedzielnych i świątecznych, a także w czasie świętego Triduum Paschalnego, odpustu parafial-nego i innych uroczystości. Uczą się także przygotowywać zespoły liturgiczne na wielkie celebracje przeżywane w diecezji.140. Po ukończeniu kursu i odpowiedniej weryfikacji ceremonia-rze otrzymują błogosławieństwo do spełniania swojej funkcji. Zale-ca się, aby obrzędowi przewodniczył biskup. Wyprasza on dla tych, którzy podejmują odpowiedzialne zadania w celebracjach liturgicz-nych, potrzebne łaski.141. Diecezja powinna ustalić stały termin udzielania błogosła-wieństwa dla animatorów liturgicznych i ceremoniarzy. 142. Jeżeli istnieje taka potrzeba, można przygotować także po-mocników ceremoniarzy i powierzyć im opiekę nad młodszymi mi-nistrantami i członkami scholi.

Organiści, kantorzy i dyrygenci chóru143. Formacja organistów dokonuje się według ustalonych w die-cezji programów, zatwierdzonych przez biskupa diecezjalnego. For-macja dyrygentów chórów i kantorów powinna nosić podobne ce-chy jak formacja kandydatów na stałych lektorów i akolitów, czyli łączyć formację duchową z lepszym rozumieniem liturgii i dosko-naleniem umiejętności służenia tym charyzmatem, który każdy otrzymał. 144. Kościół nie przewiduje dziś ustanawiania na stałe mężczyzn i kobiet do posługi kantora, dyrygenta chóru czy organisty. Ze względu jednak na rangę funkcji, jaką te osoby spełniają w liturgii i całym życiu wspólnoty, a także dla wyraźniejszego podkreślenia, że nie jest to tylko „zatrudnienie” w parafii lub „występ” w liturgii, lecz funkcja liturgiczna będąca służbą świętemu misterium, należy dążyć do tego, aby osoby, spełniające warunki do pełnienia tych za-

47

dań w liturgii, otrzymywały uroczyste błogosławieństwo udzielone przez biskupa. Nie będzie to ustanowienie do posługi, ale uroczyste błogosławieństwo do dobrego spełniania funkcji.145. Główną racją udzielanego błogosławieństwa jest wyproszenie u Boga potrzebnych łask i równocześnie potwierdzenie przez Ko-ściół, że dana osoba dobrze rozeznała swoje powołanie i zostaje „po-słana” do wspólnoty, by zgodnie ze swoim charyzmatem służyć Bogu i ludziom. Dopuszczenie do takiego błogosławieństwa wymaga odpowiednich kwalifikacji muzycznych, a samo błogosławieństwo jest przypieczętowaniem długiej niekiedy drogi człowieka do tego, aby godnie służyć swoim talentem Bogu ludziom.

Zakrystian146. Dokumenty Kościoła wymieniają wśród funkcji liturgicznych także zakrystiana, który „starannie przygotowuje księgi liturgiczne, szaty i wszystkie inne przedmioty konieczne w celebracji Mszy świętej”52. Również do niego odnosi się wymaganie sformułowane w soborowej konstytucji: „Należy starannie wychować te osoby w duchu liturgii oraz przygotować je do odpowiedniego i zgodnego z przepisami wykonywania przysługujących im czynności”53. Funkcję zakrystiana może pełnić jeden z akolitów.

POMOCE FORMACYJNE

147. Do realizacji przedstawionego programu formacyjnego służ-by liturgicznej potrzeba pomocy formacyjnych. Wiele takich pomo-cy już istnieje i można z nich korzystać. Następne opracowania będą powstawać w miarę wprowadzania w życie całościowego pro-gramu formacji służby liturgicznej.

Część trzecia

52 OWMR nr 105, por. CE nr 37-38.53 KL nr 29.

48

STRUKTURA DUSZPASTERSTWASŁUŻBY LITURGICZNEJ

148. Odpowiedzialnymi za formację służby liturgicznej są: biskup, proboszcz, animatorzy i rodzice. Ważne zadanie w tej formacji spełnia także duszpasterstwo służby liturgicznej działające na szczeblu krajowym, diecezjalnym, dekanalnym lub rejonowym (kil-ka sąsiadujących ze sobą dekanatów) i parafialnym.

ODPOWIEDZIALNI ZA FORMACJĘ

SŁUŻBY LITURGICZNEJ

Biskup149. Biskupa należy uważać za arcykapłana jego owczarni. Od niego bowiem zależy w pewnym stopniu życie chrześcijańskie jego wiernych54. Dlatego celebracje, którym przewodniczy sam biskup powinny być wzorem dla wszystkich pozostałych55. Powinien zatem szczególną troską objąć służbę liturgiczną, której zadaniem jest wspomaganie wszystkich uczestników celebracji, aby uczestniczyli w niej w pełni, świadomie i czynnie56.150. Biskup kieruje każdym prawowitym sprawowaniem Euchary-stii, dzięki której Kościół nieustannie żyje i wzrasta. Troskliwie za-chęca i poucza swój lud, aby wierni z uszanowaniem brali udział w liturgii, a zwłaszcza w ofierze Mszy świętej57.151. Święte celebracje, którym przewodniczy biskup, ujawniają misterium Kościoła, któremu Chrystus towarzyszy swoją obecno-ścią; nie są przeto zwykłą okazałością obrzędów. Trzeba ponadto, aby celebracja te były przykładem dla całej diecezji i odznaczały się czynnym uczestnictwem ludu. Dlatego wspólnota zgromadzona

54 KL nr 41.55 Kongregacja ds. Biskupów, Dyrektorium o pasterskiej posłudze biskupów Apostolorum

successores, nr 145.56 Por. KL nr 14.57 CE nr 7.

49

winna w nich brać udział przez śpiew, dialog, pełne czci milczenie, skupienie wewnętrzne i przyjmowanie sakramentalnej Komunii58.

Proboszcz152. Na terenie parafii odpowiedzialnym za sprawowanie liturgii jest proboszcz. Pełni on swoją posługę w jedności z biskupem. Po-winien dążyć do pogłębienia życia liturgicznego wiernych, gdyż z liturgii czerpią oni siły do życia chrześcijańskiego i w liturgii znaj-dują szczyt swego posługiwania. Ważną częścią troski duszpaster-skiej proboszcza o sprawowanie liturgii jest zapewnienie odpowied-niej formacji dla posługujących w liturgii. Proboszcz czyni to przy współpracy z dekanalnym lub rejonowym duszpasterzem służby li-turgicznej, który reprezentuje diecezjalne duszpasterstwo służby li-turgicznej.153. Proboszcz powinien sam osobiście lub przez wyznaczonego prezbitera czuwać nad rozwojem zespołów posługujących w litur-gii, zarówno grup dziecięcych i młodzieżowych, jak też wspólnot gromadzących dorosłych mężczyzn i kobiety. Przedstawiciel służby liturgicznej powinien wchodzić z urzędu do parafialnej rady dusz-pasterskiej. 154. Proboszcz udziela błogosławieństwa lub promocji dzieciom, młodzieży i dorosłym na poszczególnych etapach ich dojrzewania w posłudze. Wyjątek stanowi błogosławieństwo osób, którym zleca się prowadzenie grup, a więc animatorów liturgicznych i ceremoniarzy. Zaleca się, aby tego błogosławieństwa udzielał biskup. On również ustanawia do posług lektora i akolity. Obrzędy błogosławieństw po-winny wpisać się w rytm życia parafialnego, jako wydarzenia ważne dla całej wspólnoty.

Animator155. Ponieważ formacja posługujących w liturgii dokonuje się w małych grupach, dlatego kluczową rolę w jej prowadzeniu zajmuje animator. Należy więc poświęcić wiele uwagi jego dobremu przy-gotowaniu do prowadzenia innych ludzi drogami modlitwy, wiary i

58 Tamże, nr 12.50

posługi. Ważna jest również jego formacja stała, bez której nie bę-dzie mógł dobrze wypełniać swojej misji.156. Animatorzy grup dziecięcych, młodzieżowych i osób doro-słych, spełniają swoje zadania pod kierunkiem duszpasterza lub ustanowionego lektora albo akolity. Nad całością formacji i posługi tych osób czuwa ksiądz proboszcz.

Rodzice157. Za formację służby liturgicznej odpowiedzialnymi są również rodzice i wszyscy dorośli członkowie wspólnoty parafialnej. Ponie-waż dzięki nim dzieci i młodzież mogą odkrywać piękno celebracji jak i wartość pozostawania we wspólnocie kościelnej.

a. Rodzice są pierwszymi nauczycielami i wychowawcami w wierze. Od ich postawy zależy w dużej mierze, jak młody, dorastający człowiek będzie pojmował swoją wiarę i konieczność zaangażowania się w życie wspólnoty eklezjalnej, do której przynależy na mocy chrztu. Również poprzez sprawowane w domu rodzinnym sakramentalia (mo-dlitwa przed i po posiłku, robienie znaku krzyża na chlebie, błogosła-wienie dzieci przez rodziców przy ważnych wydarzeniach w ich ży-ciu) dzieci i młodzież mogą na co dzień doświadczać rzeczywistości znaków świętych, które w sposób szczególny obecne są w sprawowa-nej liturgii.

b. Aby rodzice mogli dobrze te zadania wypełniać, konieczna jest rów-nież dla nich odpowiednia formacji. Jej formą mogą być katechezy li-turgiczne.

DUSZPASTERSTWO SŁUŻBY LITURGICZNEJ

Krajowe158. Na płaszczyźnie ogólnokrajowej za duszpasterstwo służby li-turgicznej jest odpowiedzialna jest Podkomisja ds. Służby Litur-gicznej, działająca w ramach Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypli-ny Sakramentów Episkopatu Polski. Do jej zadań należy troska o ujednolicenie posług przy ołtarzu we wszystkich diecezjach i zako-nach na terenie Polski, poprzez:

a. przygotowanie lub wskazywanie zgodnie z wytycznymi doku-mentów Kościoła Powszechnego i lokalnego, odpowiedniego

51

programu i metody formacji młodego pokolenia podejmujące-go służbę liturgiczną;

b. koordynowanie działań podejmowanych w poszczególnych diecezjach, zakonach i innych ośrodkach duszpasterskich;

c. organizowanie spotkań formacyjnych dla odpowiedzialnych za służbę liturgiczną w naszym kraju;

d. wydawanie ogólnopolskiej edycji czasopisma dla służby litur-gicznej;

e. organizowanie ogólnopolskiej pielgrzymki służby liturgicznej, której celem jest wzajemna integracja służby liturgicznej na te-renie naszej ojczyzny oraz pogłębienie formacji duchowej;

f. inne działania podejmowane w celu doskonalenia służby litur-gicznej na wszystkich jej szczeblach (dzieci, młodzież, doro-śli);

159. Podkomisja włącza się w prace Krajowego Ośrodka Duszpa-sterstwa Liturgicznego, podejmując w nim sprawy formacji służby liturgicznej. Jej zadaniem byłaby koordynacja, na szczeblu krajo-wym, wszelkich działań w zakresie ulepszania posługi przy ołtarzu. Współpracuje ona z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Mini-strantów „Coetus Internationalis Ministrantium” (CIM).

Diecezjalne160. Formacją służby liturgicznej na szczeblu diecezji zajmuje się diecezjalne duszpasterstwo służby liturgicznej. Prowadzi ono diece-zjalne Centrum Formacji Liturgicznej, które we współpracy z Kra-jowym Ośrodkiem Duszpasterstwa Liturgicznego, a także z diece-zjalną Komisją ds. Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego, realizu-je zadanie formacji różnych grup służby liturgicznej.161. Do zadań takiego Diecezjalnego Centrum Formacji Liturgicz-nej należy:

a. organizowanie kursów formacyjnych w tych dziedzinach, któ-re mają charakter specjalistyczny i nie mogą się odbyć na pa-rafii, w szczególny sposób dotyczy to formacji animatorów, ceremoniarzy, nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej, ustanowionych lektorów i akolitów, a także psałterzystów i za-krystianów.

52

b. organizowanie okresowych spotkań formacyjno – liturgicz-nych, w ramach których następowałaby wymania doświadczeń jak i sposobów praktycznej realizacji posługi przy ołtarzy w różnych parafiach diecezji;

c. wydawanie różnego rodzaju pomocy formacyjnych;d. stworzenie edycji diecezjalnej czasopisma służby liturgicznej,

które mogłoby być wydawane jako dodatek do ogólnopolskiej edycji miesięcznika służby liturgicznej;

e. organizowanie wydarzeń i spotkań służby liturgicznej o cha-rakterze kulturalnym, sportowym i pielgrzymkowym.

Dekanalne lub rejonowe162. W diecezjach można powołać do istnienia inne ośrodki koor-dynujące pracę formacyjną, których terenem działania byłby deka-naty lub rejony. Podejmują one te elementy formacji służby litur-gicznej, które trudno zorganizować na terenie parafii. Dekanalny lub rejonowy duszpasterz służby liturgicznej ściśle współpracuje z diecezjalnym i parafialnym duszpasterstwem służby liturgicznej.163. Do zadań dekanalnego (lub rejonowego) duszpasterza służby liturgicznej należy:a. Uczestnictwo w spotkaniach formacyjnych organizowanych przez

duszpasterstwo diecezjalne.b. Prowadzenie kursów i innych spotkań gromadzących uczestników

z dekanatu lub rejonu (dni skupienia, zawody sportowe…).c. Prowadzenie archiwum dekanalnego lub rejonowego duszpa-

sterstwa służby liturgicznej.

Parafialne164. Główny ciężar formacji służby liturgicznej spoczywa na para-fii. W tej wspólnocie odbywa się większość spotkań formacyjnych. Tu wszyscy dojrzewają do właściwego rozumienia i spełniania po-wierzonych im zadań.165. Należy dążyć do tego, aby we wspólnotach parafialnych po-wstawało coraz więcej grup dziecięcych, młodzieżowych, a także złożonych z ludzi dorosłych (mężczyzn i kobiet), które podejmują

53

cząstkę odpowiedzialności za kształt liturgii, jej piękno i sprawowa-nie zgodne z dokumentami Kościoła. 166. Wytrwałe dążenie do tego, aby w liturgii „każdy spełniał wszystko to i tylko to, co do niego należy” sprawia, że coraz więcej osób odkrywa zadania, do których ich Bóg powołuje. Służą wtedy Bogu i ludziom swoimi charyzmatami, talentami i zdolnościami, objawiając tajemnicę Chrystusa, który w nich i przez nich działa, a także tajemnicę Kościoła, który jest wspólnotą bogatą w charyzma-ty.167. W miarę rozwoju tego dzieła i powstawania coraz to nowych grup posługi, może się ukształtować w parafii liczna i zróżnicowana wspólnota osób. Zasługuje ona wtedy na nazwę parafialnej szkoły formacyjnej lub seminarium diakonii parafialnej. Będą się w nim formować ministranci i schole, będą się przygotowywać do dobrego spełniania swoich zadań kandydaci na lektorów, akolitów, człon-ków schól i chórów, znajdą w nim właściwe środowisko formacji ludzie młodzi stojący przed wyborem drogi życiowej, a także doro-śli, którzy coraz bardziej wytrwale chcą dążyć do świętości. Będzie to także dobre środowisko, w którym będą dojrzewać powołania do kapłaństwa, małżeństwa i życia konsekrowanego.168. Zadaniem takiego ośrodka byłoby również podniesienie rangi i poziomu formacji służby liturgicznej odbywającej się w parafii. Jest to bowiem formacja najbliższych współpracowników kapłana w przygotowaniu i przeżywaniu celebracji liturgicznej, a także w podejmowaniu różnorodnych dzieł duszpasterskich we wspólnocie.

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE ................................................................................................ 1

POSŁUGIWANIE W LITURGII .................................................................. 3

DOJRZEWAĆ W POSTAWIE SŁUŻBY ......................................................................... 4 Służba dziełu zbawienia ............................................................................ 5 Służba w liturgii i w codziennym życiu ..................................................... 6

SŁUŻYĆ TYM DAREM, KTÓRY KAŻDY OTRZYMAŁ ...................................................... 9 Akolita ..................................................................................................... 11 Lektor ...................................................................................................... 15 Kantor ..................................................................................................... 17

54

WPROWADZENIE W ŻYCIE PARAFII POSŁUG LEKTORA I AKOLITY ............................................................................... 19

FORMACJA POSŁUGUJĄCYCH W LITURGII ..................................... 20

OGÓLNE ZASADY .............................................................................................. 21 KANDYDACI I KANDYDATKI ................................................................................ 23 DZIECI ............................................................................................................ 24

Rok I – Zgromadzenie liturgiczne ........................................................... 25 Rok II – Procesje liturgiczne ................................................................... 26 Rok III – Ołtarz i ofiara .......................................................................... 26 Błogosławieństwo .................................................................................... 27

GIMNAZJALIŚCI ................................................................................................ 27 Rok I – Księgi liturgiczne ........................................................................ 28 Rok II – Rok liturgiczny ........................................................................... 29 Rok III – Funkcje liturgiczne ................................................................... 29 Błogosławieństwo .................................................................................... 31

MŁODZIEŻ ....................................................................................................... 32 Rok I – Słowo .......................................................................................... 33 Rok II – Sakrament .................................................................................. 33 Rok III – Wspólnota ................................................................................ 34 Błogosławieństwo .................................................................................... 34

DOROŚLI ......................................................................................................... 35 Potrzeba formacji dorosłych ................................................................... 35 Program formacyjny ............................................................................... 36 Błogosławieństwo .................................................................................... 36

USTANOWIONY LEKTOR I AKOLITA ....................................................................... 36 Kandydaci ............................................................................................... 37 Program formacyjny ............................................................................... 38 Wspólnota formacyjna ............................................................................ 42 Sytuacje szczególne ................................................................................. 44 Ustanowienie do posługi i formacja stała ............................................... 44

INNE FUNKCJE LITURGICZNE ................................................................................ 45 Nadzwyczajni szafarze Komunii świętej .................................................. 45 Animatorzy liturgiczni ............................................................................. 46 Ceremoniarze .......................................................................................... 46 Organiści, kantorzy i dyrygenci chóru .................................................... 47 Zakrystian ................................................................................................ 48

POMOCE FORMACYJNE ....................................................................................... 48

STRUKTURA DUSZPASTERSTWASŁUŻBY LITURGICZNEJ .......................................................................... 49

ODPOWIEDZIALNI ZA FORMACJĘ SŁUŻBY LITURGICZNEJ ........................................................................................ 49

55

Biskup ...................................................................................................... 49 Proboszcz ................................................................................................ 50 Animator .................................................................................................. 50 Rodzice .................................................................................................... 51

DUSZPASTERSTWO SŁUŻBY LITURGICZNEJ ............................................................. 51 Krajowe ................................................................................................... 51 Diecezjalne .............................................................................................. 52 Dekanalne lub rejonowe ......................................................................... 53 Parafialne ................................................................................................ 53

56