KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO rejonu Puszczy Białowieskiej

spotkanie w ramach projektu „Platforma współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju rejonu

Puszczy Białowieskiej”

25 czerwca 2014 r., Zespół Szkół z DNJB w Hajnówce

Dr Edyta Sidorczuk-PietraszkoInstytut Transferu Wiedzy i Innowacji sp. z o.o. w Białymstoku

Facylitator: Dr Agata Gójska, Mediatorzy.pl

Plan spotkania (1)Kierunki rozwoju rejonu Puszczy Białowieskiej – lokalne potencjały w kontekście globalnych trendów – 45 min.

zrównoważona gospodarka, gospodarka niskoemisyjna, zielona gospodarka, gospodarka oparta na wiedzy jako megatrendyidentyfikacja, analiza jakościowa i ilościowa wszystkich rodzajów aktualnej działalności gospodarczej w regionie Puszczy Białowieskiej

Plan spotkania (2)

identyfikacja i analiza barier rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2004-2014 i 2015-2020,

identyfikacja i analiza kierunków rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2015-2020, sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi, w tym wykorzystanie kapitału naturalnego i usług środowiska Puszczy Białowieskiej,

analiza zasobów i potrzeb surowcowych i energetycznych w świetle kierunków rozwoju gospodarczego, sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2015-2020.

Plan spotkania (3)2. Dyskusja – 2 godz.Moderator: Dr Edyta Sidorczuk-Pietraszko, Instytut Transferu Wiedzy i Innowacji sp. z o.o.Facylitator: dr Agata Gójska, Mediatorzy.pl

3. Podsumowanie – 15 min.

Cel spotkania• Wypracowanie kierunków rozwoju

gospodarczego (bez turystyki) w regionie Puszczy Białowieskiej

• Wytyczna horyzontalna: zrównoważony rozwój, z uwzględnieniem wykorzystania kapitału naturalnego i usług Puszczy Białowieskiej

Zrównoważona gospodarka zielona gospodarka

• raport Nasza wspólna przyszłość G.H. Bruntland dla Światowej Konferencji ds. Rozwoju Ekonomicznego (WCED) z 1987 r.:, Szczyt ONZ Środowisko i Rozwój, Rio de Janeiro 1992

• Taki rozwój, w którym potrzeby teraźniejszych pokoleń nie są zaspakajane kosztem szans zaspokojenia potrzeb przez przyszłe pokolenia (sprawiedliwość międzygeneracyjna)

• Społeczeństwo, gospodarka i środowisko przyrodnicze stanowią system, który musi być pojmowany i traktowany integralnie, wyeliminowanie któregoś z tych subsystemów uniemożliwia funkcjonowanie pozostałych

Minimalizacja strumieni materii i energii w gospodarce: wykorzystania zasobów, energochłonności,

emisji, odpadów podwójna (potrójna) dywidenda

• Strategia zrównoważonego rozwoju UE – Goeteborg 2001, odnowienie - 2006

• Strategia „Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko”

• Polityka ekologiczna państwa

Gospodarka niskoemisyjna• Wariant koncepcji ZR w kontekście polityki klimatycznej –

skupienie na redukcji emisji gazów cieplarnianych, ale też innych zanieczyszczeń (powietrze, wody, odpady)

• Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. - Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, KOM(2011) 112, Bruksela, 08.03.2011.

• Strategia Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko• Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej

Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej

• założenia przyjęte przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 r., trwają prace nad dokumentem

• zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych (zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju) w efekcie podejmowania działań zmniejszających emisje gazów cieplarnianych

• wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji poprawa konkurencyjności gospodarki

Kierunki działań NPRGN

• Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii,• Poprawa efektywności energetycznej,• Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i

materiałami,• Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych,• Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności

gospodarowania odpadami,• Promocja nowych wzorców konsumpcji.

Gospodarka oparta na wiedzy społeczeństwo informacyjne

• Kontekst teoretyczny - model, w którym wzrost jest determinowany nie oszczędnościami, lecz zależy w dużym stopniu od inwestycji w kapitał ludzki, wynalazki i innowacje,

• Kontekst praktyczny - trend w gospodarce światowej, tendencja zmian w gospodarce, Tofflerowska trzecia fala.

• Czynnikiem sprawczym innowacji i wynalazków jest wiedza. • informacja i wiedza stają się uniwersalnymi substytutami

surowców, pracy i innych zasobów. • „Wraz z nadejściem społeczeństwa informacyjnego nasza

gospodarka po raz pierwszy opiera się na bogactwie, które nie tylko jest odnawialne, ale i samo się wytwarza” - John Naisbitt

Zrównoważona gospodarka oparta na wiedzy

• Czy zrównoważony rozwój musi być oparty na wiedzy? • Czy wiedza jest zasobem zapewniającym trwałość rozwoju? • Czy w gospodarce istnieją inne czynniki, które w sposób

trwały mogą zapewnić wzrost produktywności wykorzystania zasobów i oddzielić wzrost dobrobytu od zużycia zasobów?

• Czy gospodarka oparta na wiedzy jest ex definitione zrównoważona?

• Czy „oparcie na wiedzy” jest raczej warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym?

CHARAKTER CZYNNIKA ROZWOJU

POZYTYWNY NEGATYWNY

WEWNĘTRZNY MOCNE STRONY SŁABE STRONY

ZEWNĘTRZNY SZANSE ZAGROŻENIA

MEGATRENDY BARIERY - OTOCZENIE

POTENCJAŁY, ZASOBY BARIERY WEWNĘTRZNE

Działalność gospodarcza w regionie Puszczy Białowieskiej

Identyfikacja, analiza jakościowa i ilościowa

Wyszczególnienie Liczba podmiotów

Sekcja A rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 200Sekcja B górnictwo i wydobywanie 2Sekcja C przetwórstwo przemysłowe 451

Sekcja D wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 7

Sekcja E dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami, działalność zw. z rekultywacją 2Sekcja F budownictwo 302Sekcja G handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli 624Sekcja H transport i gospodarka magazynowa 91Sekcja I działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 92Sekcja J informacja i komunikacja 34Sekcja K działalność finansowa i ubezpieczeniowa 100Sekcja L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 106Sekcja M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 152Sekcja N działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 68Sekcja O administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społ. 64Sekcja P edukacja 107Sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna 191Sekcja R działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 74

Sekcje S i T Pozostała działalność usługowa, gosp. domowe zatrudniające pracowników 311OGÓŁEM 2978

Korzystna struktura zatrudnienia w sektorach ekonomicznych

• Odsetek osób zatrudnionych w przemyśle i budownictwie jest drugim co do wysokości w województwie (wyższy w Suwałkach),

• procent pracujących w rolnictwie jest najniższy ze wszystkich ziemskich powiatów Podlasia.

Przemysł maszynowy, elektromechaniczny

• Pronar• Hamech• Narmet• Moderator• MJ&Company

Logistyka

• Gmina Narewka:– Operator Logistyczny Paliw Płynnych Baza Paliw nr

15 Narewka, Terminal Integro, Terminal Planta, Naftan, Krex, Aida, Cyklon, Kryptan

Budownictwo, materiały budowlane

• Ceramika Lewkowo• Elementy domów z drewna• Budomex – handel• „Dworek Polski”

Handel

• Arhelan• PSS Społem w Hajnówce

Rolnictwo, przetwórstwo rolno-spożywcze

• RSP Rolmak w Makówce• RSP w Starym Korninie• Farmpasz• OSM Hajnówka• Runo

Rolnictwo – użytki rolne Jednostka terytorialna

Powierzchnia

zasiana

Grunty

ugorowane

Uprawy

trwałeŁąki trwałe

Pastwiska

trwałePozostałe

Razem

użytki

Powiat hajnowski 24071 4108 94 12522 7220 670 48683

M. Hajnówka 3040 500 8 1060 520 200 5328

Gm. Hajnówka 4071 330 12 1600 1080 40 7133

Białowieża 155 10 2 270 60 495

Czeremcha 1470 450 9 756 380 50 3115

Czyże 5079 182 27 1500 1200 160 8148

Dubicze Cerkiewne 2140 500 13 1300 880 80 4913

Kleszczele 3089 886 10 1160 800 50 5995

Narew 3678 150 6 3176 1100 50 8160

Narewka 1349 1100 7 1700 1200 40 5396

Rolnictwo – gospodarstwa rolneJednostka terytorialna Gospodarstwa

ogółem [szt.]Gospodarstwa prowadzące

działalność rolniczą [szt.]Odsetek prowadzących działalność rolniczą [%]

M. Hajnówka 1002 609 60,8%

Białowieża 458 145 31,7%

Czeremcha 921 691 75,0%

Czyże 853 708 83,0%

Dubicze Cerkiewne 675 654 96,9%

Gm. Hajnówka 1123 966 86,0%

Kleszczele 716 597 83,4%

Narew 1051 857 81,5%

Narewka 1101 764 69,4%

Powiat hajnowski 7900 5991 75,8%

Powiat łomżyński 7991 7863 98,4%

Powiat siemiatycki 8301 7233 87,1%

Powiat wysokomazowiecki 7971 7553 94,8%

Powiat bielski 9543 8415 88,2%

Podlaskie 105297 93128 88,4%

Polska 2277613 1891065 83,0%

Struktura gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą w gminach powiatu hajnowskiego

Jednostka terytorialna

Gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą

do 1 ha

włącznie1 - 5 ha 5 - 10 ha 10 -15 ha 15 ha i więcej

Polska 21,5% 41,8% 18,3% 8,0% 10,4%

Podlaskie 9,5% 26,1% 23,6% 17,0% 23,8%

Powiat hajnowski 13,1% 42,2% 25,1% 10,4% 9,2%

M. Hajnówka 22,3% 55,8% b.d. b.d. b.d.

Białowieża 21,4% 60,7% b.d. b.d. b.d.

Czeremcha 28,9% 51,5% 13,3% 2,9% 3,3%

Czyże 2,8% 23,6% 31,5% 19,9% 22,2%

Dubicze Cerkiewne 11,8% 35,9% 28,4% 13,9% 9,9%

Gm. Hajnówka 12,5% 41,2% 26,8% 10,4% 9,1%

Kleszczele 11,7% 44,4% 27,6% 8,7% 7,5%

Narew 4,1% 36,2% 31,9% 14,1% 13,8%

Narewka 12,4% 48,2% 25,8% 8,9% 4,7%

Produkcja zwierzęca w gminach powiatu hajnowskiego na tle innych powiatów w województwie podlaskim

Jednostka terytorialna

Zwierzęta gospodarskie [szt.]

bydło razem bydło krowy

trzoda chlewna razem

trzoda chlewna

lochykonie drób

ogółem drób kurzy

M. Hajnówka 77 0 405 33 65 25313 25058Białowieża 3 0 19 0 43 687 644Czeremcha 288 138 397 32 136 4974 4385Czyże 2780 1472 4548 391 82 73469 54953Dubicze Cerkiewne 1916 951 2317 102 106 6181 5875Hajnówka 2843 1497 4611 566 160 7513 6361Kleszczele 1081 617 640 51 113 5686 4779Narew 3236 1801 862 64 200 1273845 1179575Narewka 1030 597 331 14 186 3184 2875Powiat hajnowski 13254 7112 14130 1253 1091 1400851 1284505Powiat łomżyński 88273 47602 48744 5505 1436 195720 175816Powiat siemiatycki 47981 25158 33232 3274 1139 868526 854894Powiat wysokomazowiecki 124592 70266 47955 3896 1001 121186 95542Powiat bielski 56237 29118 30164 2062 1401 154284 97284

Pszczelarstwo• około 90 barci, z tego 60 jest zarejestrowanych w

Stowarzyszeniu (1 barć - średnio 25-30 rodzin pszczelich (pni), największe - nawet 150-200 rodzin (pni).

• miód rzepakowy – ok. 50%, lipowy ok. 20%, gryczany ok. 20%; wielokwiatowy, mniszkowy, spadziowy i akacjowy łącznie ok. 10%.

• produkcja wosku (maks do 0,5 kg z rodziny/rocznie), pierzgi, pyłku pszczelego (do 1 kg z jednej rodzin/ rocznie) i propolisu.

• Sprzedaż w sposób bezpośredni; ok. 200 zł zysku netto z jednego ula

• Stabilny popyt krajowy od wielu lat; podobnie jak inne kraje UE, Polska ma nadwyżkę importu miodu nad eksportem

Bariery rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2004-2014

• Kapitał ludzki– Przykład: Pronar poszukuje około 400

pracowników - handlowców, robotników, jak i wysoko wykwalifikowanych inżynierów (Kwartalnik Pronar 1/2014)

– Niedopasowanie strukturalne ofert pracy i poszukujących pracy

– Kierunki kształcenia a potrzeby pracodawców

Specyfika zasobów pracy w regionie

Struktura wiekowa osób w wieku produkcyjnym

Infrastruktura• Tereny inwestycyjne• Brak gazyfikacji• Infrastruktura drogowa• Infrastruktura elektroenergetyczna• Infrastruktura telekomunikacyjna, w tym

Internet szerokopasmowy

Wsparcie przedsiębiorczości• Obsługa inwestorów• Instytucje otoczenia biznesu (istnieją 2 – Centrum Wsparcia

Biznesu PFRR, Cech Rzemiosł Różnych)

• Potencjał do pozyskiwania środków UE, konkurencja innych podmiotów (preferencje wyłącznie dla gmin słabiej rozwiniętych – wskaźnik dochodu podatkowego na 1 mieszkańca Czeremcha/Kleszczele)

• Niepewność związana z polityką rządu w stosunku do Puszczy Białowieskiej – niechęć do podejmowania działalności gospodarczej na obszarach przyrodniczo cennych

Wsparcie przedsiębiorczości

• Instrumenty finansowe wspierające przedsiębiorczość – fundusze poręczeniowe, pożyczkowe, mechanizmy dotacyjne

• Brak zachęt dla ludzi młodych do kształcenia z zamiarem powrotu do regionu (system stypendialny w porozumieniu z pracodawcami)

Bariery/uwarunkowania związane z otoczeniem polityczno-prawnym

• Procedury związane z lokalizacją inwestycji na terenach przyrodniczo cennych– Niewielki odsetek powierzchni objętej mpzp

• Udział niezwiązanych z regionem organizacji ekologicznych w procedurach administracyjnych

• Polityka infrastrukturalna – skupienie na ośrodkach miejskich jako centrach wzrostu, środki UE na infrastrukturę drogową – w przypadku połączenia z T-ENT

Bariery (potencjalne) rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej

w okresie 2015-2020• Pogarszająca się struktura wiekowa społeczeństwa i dalszy

odpływ ludzi młodych• Degradacja infrastruktury elektroenergetycznej i drogowej• Rosnąca presja turystyczna (w przypadku niewłaściwego

ukierunkowania ruchu) degradacja wartości przyrodniczych dalsze ograniczenia w dostępie do Puszczy

• Stosunki polsko-białoruskie i polsko-rosyjskie – wpływ na wymianę międzynarodową, zwłaszcza w sektorze rolno-spożywczym

Kierunki rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2015-2020

• sprzyjające zrównoważonemu rozwojowi – wykorzystanie kapitału naturalnego i usług środowiska

Puszczy Białowieskiej (decyzja komitetu UNESCO)– wpisujące się w trendy ogólne – odmaterializowanie

gospodarki, społeczeństwo informacyjne, starzenie się społeczeństw,

– mobilizacja kapitału ludzkiego – w pierwszym etapie powstrzymanie odpływu, w drugim - powrót migrantów

• Niszowe – innowacyjne

Gospodarka niskoemisyjna• Cele w zakresie efektywności energetycznej• Redukcja emisji CO2 – spalanie biomasy, kolektory, małe elektrownie

wiatrowe, energetyka prosumencka

• Pozyskiwanie inwestorów z branż „niematerialnych”

• Zrównoważony transport (transport publiczny, ułatwienia dla rowerzystów)

Wykorzystanie zasobów Puszczy Białowieskiej

• Budowa wspólnej marki terytorialnej w oparciu o PB

• Partnerstwo z przedsiębiorcami w zakresie rozwoju produktów i wykorzystania marki PB (produkty rolno-spożywcze, rzemiosło, inne..?)

• Konieczne sukcesywne opracowywanie mpzp (planowane wsparcie z RPOWP)

• Niszowe kierunki rozwoju przedsiębiorczości

Strategia rozwoju województwa podlaskiego – inteligentna specjalizacja– Sektor rolno-spożywczy – produkcja mleka i jego

przetworów oraz wysokiej jakości żywności (w tym ekologicznej)

– Produkty i usługi „ekologiczne i zielone” – oze, technologie przyjazne środowisku, nauki o życiu (life science),

– srebrna gospodarka– zielone miejsca pracy – produkcja i usługi na rynki wschodnie

• RPO WP, oś priorytetowa I: Wzmocnienie potencjału i konkurencyjności gospodarki regionu– w ramach Działania 1.6 priorytetowe traktowanie

tworzenia miejsc pracy na obszarach cennych przyrodniczo.

Pytania podstawowe• Jakie branże?• W jaki sposób?– Przedsiębiorczość wewnętrzna– Inwestorzy zewnętrzni– Kierunki działań wspierających ww. opcje

Przetwórstwo rolno-spożywcze

• Ugruntowana pozycja, tradycja, marka• Zaplecze surowcowe, w tym czyste środowisko– problem – warunki pozyskania runa z terenu Puszczy

• Miejsce pochodzenia jako atut marketingowy - szansa kreowania marek regionu Puszczy Białowieskiej

• Budowa łańcucha wartości na rynku lokalnym• Wykorzystanie wzmacniającego się trendu zdrowego

stylu życia, świadomego żywienia, slow-food• Rynki wschodnie, komplementarne z turystyką

Przemysł metalowy

• Wiele zakładów działa na rynku międzynarodowym, a przynajmniej w skali ponadregionalnej

• Produkty na potrzeby branż o ugruntowanej pozycji (na potrzeby rolnictwa) lub rosnących (kotły na biomasę) – raczej niskie ryzyko wahań koniunkturalnych

• Dywersyfikacja działalności – technologie oze (?)

Srebrna gospodarka• Usługi kierowane do osób starszych

– opiekuńcze, lecznicze, rehabilitacyjne itp.

• Sektor wschodzący - dopiero tworzona jest oferta usług i produktów dla osób starszych• Odbiorcy krajowi i zagraniczni • Rozwojowy rynek – starzejące się społeczeństwo i rosnąca długość życia, wydłużanie wieku

emerytalnego

Sektor usług medycznych• Ośrodki rehabilitacyjne, lecznicze, sanatoryjne,

medycyna estetyczna• Relatywnie małe nasycenie tego typu placówkami w

Płn-Wsch. Polsce• Rosnące zapotrzebowanie (rosnąca długość życia,

wydłużony wiek emerytalny, zmiany stylu życia – wzrost nacisku na dobrą kondycję fizyczną)

• Dobre zaplecze kadrowe – UMB• Komplementarność z sektorem turystycznym

Badania

• Nauki o życiu• Biotechnologie leśne• Nowe surowce

Zasoby i potrzeby surowcowe i energetyczne w świetle kierunków rozwoju gospodarczego, w

okresie 2015-2020

• Kontekst ścieżki zrównoważonego rozwoju regionu Puszczy Białowieskiej

• Na podstawie badań przeprowadzonych przez ITWI

Drewno

Pozyskanie drewna 2009 – 102 tys. m3, 2010 - 83 tys. m32011 – ok. 48,5 tys. m3

Nadleśnictwo Białowieża

Nadleśnictwo Browsk

Nadleśnictwo Hajnówka

Zioła (RUNO)• mniszek korzeń - 20 ton/rocznie• pokrzywa liść – 20 ton/rocznie• mniszek liść – 10 ton/rocznie• wiązówka błotna – 10 ton/rocznie• nawłoć – 8 ton/rocznie• pięciornik kłącza – 4 tony/rocznie• kwiaty czarnego bzy • owoce czarnego bzu• kwiat lipy• skrzyp polny• 40-60% - siedliska naturalne

Badania respondentów

Surowce kopalne

• Geologiczne zasoby bilansowe kruszyw naturalnych wg stanu na koniec 2012 roku w województwie podlaskim -1 284 604 tys. ton,

• w powiecie hajnowskim natomiast - 5 633 tys. ton – ok. 0,5% zasobów w województwie.

• Piaski i żwiry, surowce ilaste ceramiki budowlanej

Surowce kopalne – złoża eksploatowaneNazwa złoża Kopalina główna Zasoby [tys. t] Wydobycie

[tys.t]Gmina

geolog. bilansowane

przemysłowe

Dasze VII* Piaski i żwiry 2 - - Kleszczele Dobrowoda V* Piaski i żwiry 161 - 10 Kleszczele Dobrowoda VI Piaski i żwiry 226 - 4 Kleszczele Klejniki* Piaski i żwiry 279 123 22 Czyże Klejniki 3 Piaski i żwiry 48 - 13 Czyże Koźliki* Piaski i żwiry 79 - 33 Narew Krzywiec Piaski i żwiry 67 - 10 Narew Olchówka Piaski i żwiry 129 - 16 Narewka Waniewo II* Piaski i żwiry 91 - 7 Narew WólkaTerechowska

Piaski i żwiry 159 - 11 Czeremcha

Lewkowo Stare Surowce ilaste ceramiki bud.

3 147 577 36 Narewka

Lewkowo Stare IIA

Surowce ilaste ceramiki bud.

96 - 9 Narewka

Złoża eksploatowane okresowoNazwa złoża Kopalina główna Zasoby [tys. t] Wydobycie

[tys.t]

Gmina

geolog.

bilansowane

przemysłowe

Dasze Piaski i żwiry 57 - - Kleszczele

Dasze II Piaski i żwiry 48 - - Kleszczele

Dasze III Piaski i żwiry 135 - - Kleszczele

Suchowolce Piaski i żwiry 272 272 - Kleszczele

Waniewo III Piaski i żwiry 194 194 - Narew

Żuki Piaski i żwiry 153 - - Kleszczele

Żuki II Piaski i żwiry 205 167 - Kleszczele

Złoża o zasobach rozpoznanych szczegółowoNazwa złoża Kopalina główna Zasoby [tys. t] Wydobycie

[tys.t]Gmina

geolog. bilansowane

przemysłowe

Dasze IV* Piaski i żwiry 41 - - Kleszczele Dasze V* Piaski i żwiry 55 - - Kleszczele Dobrowoda VII Piaski i żwiry tylko pzb. - - Kleszczele

Narew Piaski i żwiry 318 - - Narew Piotrowszczyzna III* Piaski i żwiry 392 372 - Kleszczele

Piotrowszczyzna IV* Piaski i żwiry 466 - - Kleszczele

Siemianówka Piaski i żwiry tylko pzb. - - Narewka Suchowolce II Piaski i żwiry 1485 883 - Kleszczele Waniewo* Piaski i żwiry 97 - - Narew Czyże Surowce ilaste

ceramiki budowlanej801 - - Czyże

Kapitańszczyzna Surowce ilaste ceramiki budowlanej

19 - - Narewka

Trywieża Surowce ilaste ceramiki budowlanej

9703 - - Hajnówka

Torfy• Głównie okolice Orzeszkowa• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy

Białowieskiej, Puszcza Białowieska, część objęta ochroną rezerwatową – Rezerwat Michnówka, „Rezerwat Olszanka Myśliszcze”,

zbiorowiska nieleśne w torfowej dolinie rzeki Leśnej Prawej, rezerwaty Wysokie Bagno, Głęboki Kąt, Siemianówka,

• cenne walory przyrodnicze, nie podlegają wykorzystaniu gospodarczemu

Wody podziemne – punkty poborowe i badawcze

• Większość nadaje się do bezpośredniego wykorzystania na cele gospodarcze, a po uzdatnieniu na cele konsumpcyjne

• wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone głównie w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka

• zagrożone są zanieczyszczeniami z powierzchni ziemi. niezbędna jest ochrona obszarów, pod którymi znajdują się Główne Zbiorniki Wód Podziemnych.

Punkt

poborowy/

punkt

badawczy

Miejscowość pH Klasa

czystości

wód

Wskaźniki

decydujące o

przynależności

do klas

Przekroczenie wymagań

dotyczące jakości wody

przeznaczonych do

spożycia

II/588/1 Kleszczele* 7,82 III Mn, Fe Mn, Fe

II/1471/1 Orzeszkowo 7,52 III As, Mn, Fe As, Mn, Fe

II/1486/1 Białowieża

Podolany

6,70 III - -

II/1487/1 Dubiny 7,56 III NH4, Mn, Fe NH4, Mn, Fe

732 Białowieża* 7,26 IV K

1672 Hajnówka* 7,55 III Mn, Fe Mn, Fe

Zbiornik Siemianówka• 24 gatunki ryb• użytkowe: amur biały (sporadycznie), boleń, jaź, jelec

(sporadycznie), karaś pospolity, karaś srebrzysty, karp, kleń (sporadycznie), leszcz, lin, miętus (sporadycznie), okoń, płoć, sum, szczupak, wzdręga, węgorz

• nieużytkowe: różanka, piskorz, ciernik, cierniczek, jazgarz, kiełb, krąp, słonecznica, ukleja

• Piętnaście gatunków potencjalnie może stanowić przedmiot połowów rybackich i wędkarskich

• Węgorz, boleń i karp są wprowadzone do zbiornika zgodnie z dawkami obowiązującego operatu rybackiego. Pozostałe gatunki są rybami autochtonicznymi.

Biomasa odpadowa – nieleśnaDrewno odpadowe z sadów

Wyszczególnienie

Szacunkowa

powierzchnia sadów w

2012 [ha]

Potencjał drewna

odpadowego

[m3/rok]

Potencjał energii

[GJ/rok]

M. Hajnówka 45,92 16,07 83,68

Białowieża 2,60 0,91 4,74

Czeremcha 7,62 2,67 13,88

Czyże 86,65 30,33 157,89

Dubicze Cerkiewne 7,29 2,55 13,29

Gm. Hajnówka 48,38 16,93 88,16

Kleszczele 94,71 33,15 172,59

Narew 7,55 2,64 13,76

Narewka 10,47 3,67 19,09

Powiat hajnowski razem 311,18 108,91 567,06

Potencjał drewna odpadowego z utrzymania dróg gminnych i powiatowych

Wyszczególnienie

Długość dróg

Razem[km]

Potencjał drewna [t/rok]

Potencjał energii [GJ/rok]

o nawierzchni twardej

[km]

o nawierzchni gruntowej

[km]

Hajnówka 26,10 39,70 65,80 29,61 237,18Białowieża 46,00 4,00 50,00 22,5 180,23Czeremcha 23,70 26,20 49,90 22,455 179,86Czyże 4,70 19,60 24,30 10,935 87,59Dubicze Cerkiewne 2,00 33,00 35,00 15,75 126,16Hajnówka 6,60 30,10 36,70 16,515 132,29Kleszczele 6,70 47,00 53,70 24,165 193,56Narew 6,90 83,90 90,80 40,86 327,29Narewka 5,00 60,00 65,00 29,25 234,29Drogi gminne razem 127,70 343,50 471,20 212,04 1698,44Drogi powiatowe 412,9 97,9 510,80 229,86 1841,18

Powiat hajnowski razem540,60 441,40 982,00 441,9 3539,62

Potencjał słomy jako odpadowego surowca energetycznego

Wyszczególnienie

Zapotrzebo-

wanie na

materię

organiczną

Produkcja

obornika

Saldo

substancji

organicznej

Zapotrzebo-

wanie na

przyoranie

Zapotrzebo-

wanie do

produkcji

zwierzęcej

Plon

słomy

Słoma na cele

energetyczne

Potencjał

energii

zawartej w

biomasie

[t] [GJ/rok]

M. Hajnówka 4993 1232 -3760 5791 229 7073 1054 422024,71

Białowieża 6501 68 -6433 9907 64 17402 7431 15133,41

Czeremcha 236 842 606 0 694 484 -209 106695,08

Czyże 2440 6865 4425 0 5266 3714 -1552 -3005,33

Dubicze Cerkiewne 7886 4508 -3379 5203 3492 19016 10322 -22286,50

Hajnówka 3432 7123 3691 0 5509 6634 1125 148206,92

Kleszczele 4484 2511 -1973 3039 2041 8302 3222 16156,37

Narew 6221 7016 795 0 5721 12209 6488 46268,08

Narewka 2479 2424 -55 85 2019 3616 1511 93159,24

Powiat hajnowski

razem 38673 32592 -6081 24025 26501 78451 29391 21697,45

Potencjał siana na cele energetyczne

WyszczególnienieŁąki trwałe Pastwiska

trwałe

Łąki i pastwiska do wykorzystania

na cele energetyczne

Potencjał siana na cele

energetyczne

Potencjał energii

zawartej w biomasie

Powierzchnia [ha] [t/rok] [GJ/rok]

M. Hajnówka 1060 520 158 758,40 10893,66

Gm. Hajnówka 1600 1080 268 1286,40 18477,85

Białowieża 270 60 33 158,40 2275,26

Czeremcha 756 380 113,6 545,28 7832,40

Czyże 1500 1200 270 1296,000 18615,74

Dubicze Cerkiewne 1300 880 218 1046,40 15030,49

Kleszczele 1160 800 196 940,80 13513,65

Narew 3176 1100 427,6 2052,48 29481,82

Narewka 1700 1200 290 1392,00 19994,69

Powiat hajnowski razem 12522 7220 1974,2 9476,16 136115,56

Potencjał trzciny ze zbiornika Siemianówka na cele energetyczne

Wyszczególnienie Wartość

Powierzchnia [ha] 875

Plon [t/ha]

- przedział wartości 13-70

- średnia 40

Potencjał [t]/rok 35000

Potencjał energii zwartej w biomasie [GJ/rok] 502740

Potencjalna produkcja roślin energetycznych

WyszczególnienieRośliny wieloletnie

Rośliny jednoroczne do bezpośredniego spalania

Kukurydza do produkcji biogazu

Areał [ha] Plon [t/rok] Areał [ha] Plon [t/rok] Areał [ha] Plon [t/rok]M. Hajnówka 26,66 247,96 26,66 81,59 26,66 1201,68Białowieża 20,35 189,26 20,35 62,27 20,35 917,18Czyże 128,07 1191,05 128,07 391,89 128,07 5772,11Czeremcha 125,67 1168,69 125,67 384,54 125,67 5663,76

Dubicze Cerkiewne 208,74 1941,30 208,74 638,75 208,74 9408,02Gm. Hajnówka 171,15 1591,68 171,15 523,72 171,15 7713,67Kleszczele 235,66 2191,66 235,66 721,13 235,66 10621,28Narew 386,86 3597,79 386,86 1183,79 386,86 17435,76Narewka 225,97 2101,55 225,97 691,48 225,97 10184,62

Powiat hajnowski razem 1529,13 14220,95 1529,13 4679,15 1529,13 68918,08

Produkcja biogazu z odpadów w hodowli zwierząt

Wyszczególnienie

Pogłowie zwierząt [DJP] Potencjał biogazu [m3]Potencjał energii

[GJ]Bydło Drób Bydło Drób Razem

Czyże 420 0 630 0 630 1887,43

Dubicze

Cerkiewne1200 0 1800 0 1800 5392,66

Gm. Hajnówka 1126 80 1689 300 1989 5958,88

Kleszczele 300 0 450 0 450 1348,16

Narew 1610 636 2415 2385 4800 14380,42

Narewka 100 0 150 0 150 449,39

Powiat hajnowski

razem4756 716 7134 2685 9819 29416,94

Surowce wtórne – ZZO w Poryjewie Wyszczególnienie

Surowce wtórnepo sortowaniu bez sortowania razem

Opakowania z papieru i tektury 659,30 0 659,30

Opakowania z tworzyw sztucznych 287,70 0 287,70Opakowania z metali 247,90 0 247,90

Opakowania wielomateriałowe 953,90 0 953,90Opakowania ze szkła 46,80 398,12 444,92Papier i tektura 104,50 0 104,50Szkło 32,20 0 32,20Metale żelazne 26,20 0 26,20Drewno 71,99 21,80 93,79Zużyte opony 21,10 45,66 66,76

Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 349,50 904,88 1254,38Drewno 21,80 0 21,80Baterie i akumulatory 0,71 0 0,71ZSEE 8,00 29,78 37,78Razem 2831,60 1400,24 4231,84

Energia słoneczna do produkcji ciepła – potencjał techniczny kolektorów

Liczba mieszkań Średnia ilość mieszkańców w izbie

Potencjał techniczny [GWh]

Białowieża 1163 2,0 1,81Czeremcha 1595 2,2 2,76Czyże 1229 1,9 1,83Dubicze Cerkiewne 1023 1,7 1,36Hajnówka 2001 2,0 3,17Hajnówka miasto 8752 2,5 17,45Kleszczele 1365 2,0 2,19Narew 2176 1,8 3,08Narewka 2229 1,7 3,04

• powierzchnia kolektora na jedną osobę 1,5m2

• kolektory rurowe- sprawność 60%• odsetek mieszkań nadających się do instalacji kolektorów – 80%

Energia spadku wodyGmina Miejscowo

ść Kilometraż Rodzaj urządzenia

SSQ (m3/s)

Rzędna piętrzenia

Rzędna przy SNQ Moc (kW)

Potencjał techniczny (kWh)

Rzeka ŁOKNICA - dopływ NarwiCzyże Leniewo 24+830 zastawka 0,167 144,5 143,27 1,56 10140

Lady 26+950 jaz 0,139 147 145,52 1,54 10010Rzeka RUDA - dopływ NarwiNarew Narew 1+100 jaz 0,168 132,5 131,36 1,37 8905

2+650 jaz 0,138 134,25 133,2 1,04 6760Rzeka RUDNIA - dopływ NarwiNarew Narew 1+100 jaz 0,168 132,5 131,36 1,37 8905

2+650 jaz 0,138 134,25 133,2 1,04 6760Rzeka RUDNIA - dopływ NarwiNarew Soce 6+010 przepust z p. 0,176 134,59 133,37 1,53 9945

9+260 przepust z p. 0,154 137,06 136,02 1,15 7475Rzeka SIPURKA dopływ BiałejNarew Soce 6+010 przepust z p. 0,176 134,59 133,37 1,53 9945

9+260 przepust z p. 0,154 137,06 136,02 1,15 7475Rzeka NURZEC - dopływ BuguKleszczele Pogreby 90+930 jaz 0,64 154,37 153,12 5,63 36595

Kleszczele 94+230 jaz 0,52 158,87 158 3,21 2086596+710 zastawka 0,38 161,88 160,78 2,95 19175

Rzeka LEŚNA PRAWA - dopływ LeśnejHajnówka 9+230 zastawka 0,163 162,64 161,66 1,15 7475Kanał ISTOK - do kanału KoryciskaDubicze Cerkiwene Koryciska 1+150 zastawka 0,133 156,5 155,25 1,19 7735

1+600 zastawka 0,13 157,1 155,56 1,42 9230Istok 3+740 przepust z p. 0,117 159,7 158,35 1,12 7280

Kanał KORYCISKA - do OrlankiDubicze Cerkiewne

Dubicze

0+300 jaz 0,35 157,75 156,92 2,12 137801+340 jaz 0,34 158,5 157,5 1,75 113752+400 jaz 0,34 159 158,07 1,17 76053+020 jaz 0,33 159,6 158,35 1,36 8840

• MEW Siemianówka – 65 kW