DLACZEGO AZBEST JEST GRODLACZEGO AZBEST JEST GROŹŹNY ?NY ?

NAJWANAJWAŻŻNIEJSZE PRZEPISYNIEJSZE PRZEPISY

�� Ustawa z dnia 26.06.74r. Kodeks pracy (Dz.U. NR 24 poz. 141 z Ustawa z dnia 26.06.74r. Kodeks pracy (Dz.U. NR 24 poz. 141 z ppóóźźnn. zmianami). zmianami)

�� Ustawa z 19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobUstawa z 19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobóów azbestowych w azbestowych

(Dz.U.97.101.628).(Dz.U.97.101.628).

�� Ustawa z 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U.01.62.628 z Ustawa z 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U.01.62.628 z ppóóźź. zm.).. zm.).

�� Ustawa z 27.04.2001 r. Prawo ochrony Ustawa z 27.04.2001 r. Prawo ochrony śśrodowiska (Dz.U.01.62.627 z rodowiska (Dz.U.01.62.627 z ppóóźź. zm.).. zm.).

�� Ustawa z 7.07.1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.94.89.414 z Ustawa z 7.07.1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.94.89.414 z ppóóźź. zm.).. zm.).

�� RozporzRozporząądzenie dzenie MMG,PiPSG,PiPS z dnia 02.04.2004r. z dnia 02.04.2004r. w sprawiew sprawie sposobsposobóów i warunkw i warunkóów w

bezpieczbezpiecznego unego użżytkowania i usuwania wyrobytkowania i usuwania wyrobóów zawierajw zawierająących azbest (Dz. U Nr cych azbest (Dz. U Nr

71 poz.649).71 poz.649).

�� RozporzRozporząądzenie MZ z 1.12.2004r. w sprawie substancji, preparatdzenie MZ z 1.12.2004r. w sprawie substancji, preparatóów, czynnikw, czynnikóów w

lub proceslub procesóów technologicznych o dziaw technologicznych o działłaniu rakotwaniu rakotwóórczym lub mutagennym w rczym lub mutagennym w

śśrodowisku pracy. (Dz. U. Nr 280 poz. 2771),rodowisku pracy. (Dz. U. Nr 280 poz. 2771),

NAJWANAJWAŻŻNIEJSZE PRZEPISY (c.d)NIEJSZE PRZEPISY (c.d)

�� RozporzRozporząądzenie MP i PS z dnia 26.09.1997 w sprawie ogdzenie MP i PS z dnia 26.09.1997 w sprawie ogóólnych przepislnych przepisóów w bezpieczebezpieczeńństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 poz. 844 z stwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 poz. 844 z ppóóźźnn. Zmianami),. Zmianami),

�� RozporzRozporząądzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spodzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społłecznej z 11.09.1996 r. w sprawie ecznej z 11.09.1996 r. w sprawie czynnikczynnikóów rakotww rakotwóórczych w rczych w śśrodowisku pracy oraz nadzoru nad stanem rodowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracownikzdrowia pracownikóów zawodowo naraw zawodowo narażżonych na te czynniki (Dz.U.96.121.571 z onych na te czynniki (Dz.U.96.121.571 z ppóóźź. zm.).. zm.).

�� RozporzRozporząądzenie Ministra Gospodarki z 21.10 1998 r. w sprawie szczegdzenie Ministra Gospodarki z 21.10 1998 r. w sprawie szczegóółłowych owych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadzasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadóów w niebezpiecznych (Dz.U.98.145.942 z niebezpiecznych (Dz.U.98.145.942 z ppóóźź. zm.).. zm.).

�� RozporzRozporząądzenie MZ z 04.08.2004r. w sprawie okresowych badadzenie MZ z 04.08.2004r. w sprawie okresowych badańń lekarskich lekarskich pracownikpracownikóów zatrudnionych w zakw zatrudnionych w zakłładach, ktadach, któóre stosoware stosowałły azbest w produkcji y azbest w produkcji (Dz. U. Nr 183 poz.1896),(Dz. U. Nr 183 poz.1896),

�� RozporzRozporząądzenie MZ z 09.08.2004r. W sprawie leczenia uzdrowiskowego osdzenie MZ z 09.08.2004r. W sprawie leczenia uzdrowiskowego osóób b zatrudnionych przy produkcji wyrobzatrudnionych przy produkcji wyrobóów zawierajw zawierająących azbest (Dz. U. Nr 185 cych azbest (Dz. U. Nr 185 poz. 1920).poz. 1920).

Stan prawny na dzieStan prawny na dzieńń 01.02.2005r.01.02.2005r.

Co to jest azbest?Co to jest azbest?

�� Azbest naleAzbest należży do mineray do minerałłóów z grupy krzemianw z grupy krzemianóów. w.

Jako mineraJako minerałł uużżytkowyytkowy jest znany ludziom od czasjest znany ludziom od czasóów w

starostarożżytnego Rzymu, jednak dopiero od poytnego Rzymu, jednak dopiero od połłowy owy

ubiegubiegłłego wieku Jest szeroko wykorzystywany ego wieku Jest szeroko wykorzystywany

w technice. Ww technice. Włłóókna azbestowe majkna azbestowe mająą wwłłaaśściwociwośści ci

umoumożżliwiajliwiająące tkanie, zaplatanie lub mieszanie ce tkanie, zaplatanie lub mieszanie

z rz róóżżnymi spoiwami. Snymi spoiwami. Sąą trwatrwałłe i odporne na wysoke i odporne na wysokąątemperaturtemperaturęę. Dzi. Dzięęki tym wki tym włłaaśściwociwośściom azbest znalazciom azbest znalazłł

zastosowanie m. in. w budownictwie, motoryzacji, zastosowanie m. in. w budownictwie, motoryzacji,

chemii, przemychemii, przemyśśle maszynowym, wle maszynowym, włłóókienniczym. Azbest kienniczym. Azbest

jest obecny w ponad 3000 rjest obecny w ponad 3000 róóżżnych rodzajach wyrobnych rodzajach wyrobóów.w.

Jakie choroby moJakie choroby możże wywoe wywołłaaćć azbest ?azbest ?

WWłłóókna azbestowe po dostaniu sikna azbestowe po dostaniu sięę drogdrogąą oddechowoddechowąą do do

organizmu sorganizmu sąą bardzo trudne do usunibardzo trudne do usunięęcia. W konsekwencji ich cia. W konsekwencji ich

oddziaoddziałływania mogywania mogąą rozwijarozwijaćć sisięę takie choroby, jak:takie choroby, jak:

�� pylica azbestowapylica azbestowa (azbestoza),(azbestoza),

�� nowotwory znowotwory złłoośśliweliwe (szczeg(szczegóólnie lnie śśrróódbdbłłoniakoniak),),

�� zgrubienia i stwardnienia opzgrubienia i stwardnienia opłłucnej,ucnej,

�� zmiany skzmiany skóórne,rne,

�� przewlekprzewlekłłe zapalenia oskrzeli.e zapalenia oskrzeli.

PrawdopodobiePrawdopodobieńństwo wyststwo wystąąpienia nowotworu jest dupienia nowotworu jest dużżo wio więększe ksze

(ok..50(ok..50--krotnie) przy rkrotnie) przy róównoczesnym narawnoczesnym narażżeniu na szkodliwe eniu na szkodliwe

oddziaoddziałływanie azbeywanie azbe--stu i dymu tytoniowego.stu i dymu tytoniowego.

Gdzie sGdzie sąą spotykane wyroby zawierajspotykane wyroby zawierająące azbest ?ce azbest ?

Z uwagi na największe zastosowanie azbestu w budownictwie, może on występować w takich obiektach, jak:

- strychy i ocieplone stropodachy,- pomieszczenia użytkowe budynków,- piwnice,- szyby windowe, zsypy, maszynownie dźwigów,- klatki schodowe (ściany), toalety,- budynki przemysłowe: centrale telefoniczne, wentylatornie,

wymiennikownie, dyspozytornie.

Zastosowanie wyrobów i urządzeń zawierających azbest wynikało przede wszystkim z potrzeby stosowania ochron przed ogniem (termoizolacja) oraz przed hałasem.

Szczególnie duże nasycenie materiałami zawierającymi azbest można znaleźć w budynkach konstrukcji byłej NRD, projektowanych jako obiekty hotelowe i administracyjno-biurowe, wielokondygnacyjnych o szkielecie stalowym.

AZBEST w BUDYNKACH

Budynek przedszkola z lat 70. typ

C-40 Ciechanów

Budynki WK-70 docieplanewełną mineralną na ruszcie drewnianym, pokryte elewacją wykonaną z płyt azbestowo-cementowych płaskich

Pokrycie z płyt falistych azbestowo-cementowych, miejscami spękane, na powierzchni płyt widoczne słabo związane

włókna azbestu

AZBEST W BUDYNKACH

Budynek przemysBudynek przemysłłowy (w trakcie rozbiowy (w trakcie rozbióórki), rki), śściany osciany osłłonowe z ponowe z płłyt warstwowych yt warstwowych

PW3/A mocowanych do widocznych na fotografii stalowych konstrukcPW3/A mocowanych do widocznych na fotografii stalowych konstrukcji pionowychji pionowych

Jak moJak możżna rozpoznana rozpoznaćć azbest?azbest?

�� Podstawowym problemem jest ustalenie czy w budynku, w ktPodstawowym problemem jest ustalenie czy w budynku, w któórym rym

ssąą planowane prace remontowe znajdujplanowane prace remontowe znajdująą sisięę materiamateriałły budowlane y budowlane

zawierajzawierająące azbest, a jece azbest, a jeśśli tak, to gdzie sli tak, to gdzie sąą one zlokalizowane. one zlokalizowane.

�� WiWięększokszośćść wyrobwyrobóów azbestowych ma barww azbestowych ma barwęę o ro róóżżnych odcieniach nych odcieniach

szaroszarośści lub bieli.ci lub bieli.

-- chryzotyl chryzotyl (powszechnie stosowany azbest bia(powszechnie stosowany azbest białły),y),

-- krokidolit krokidolit (w mniejszym stopniu wykorzystywany azbest niebieski),(w mniejszym stopniu wykorzystywany azbest niebieski),

-- amosytamosyt (rzadko stosowany azbest br(rzadko stosowany azbest brąązowy).zowy).

�� Cechy fizyczne, po ktCechy fizyczne, po któórych morych możżna rozpoznana rozpoznaćć azbest przedstawiono azbest przedstawiono

w tabeli.w tabeli.

-- wyroby miwyroby mięękkie o gkkie o gęęstostośści ci << 1000kg/m.1000kg/m.3 ( du3 ( dużży % azbestu),y % azbestu),

-- wyroby twarde o gwyroby twarde o gęęstostośści ci >> 1000kg/m.3 (du1000kg/m.3 (dużży stopiey stopieńń zwizwięęzzłłoośści).ci).

masa łatwo kruszy się w palcach, stosowany w izolacji rur w

ciepłownictwie

płaszcz

gipsowo-

azbestowy

niższa sztywność i spoistość niż a-c fabryczny, brak widocznych włókien

azbestu,

płaszcz

cementowo-

azbestowy

włókniste, szare lub różowe, grubość 3 + 5 mm, spoiwo pół elastyczne z

wyraźnymi wtrąceniami materiału, na złączach rur i zaworów z gorąca

wodą lub parą.

kinkieryt (typu

Gambit)

uszczelki

azbestowo-

kauczukowe

spoiwo wapienno-cementowe 30-50% azbestu, grubość 2 cm, produkcja

czechosłowacka

pyral, wyrób

miękki,

płyta

ognioochronna

spoiwo cementowe 30-50 % azbestu, daje się złamać w palcach, struktura

porowata,

Sokalit-wyrób

miękki, prod

NRD

płyta

ognioochronna

bardzo łatwo ulega rozkruszeniu w palcach z jednoczesnym odspojeniem

wiązek azbestu o długości kilku mm i grubości 0,1 + 0,5 mm; grubość 0,8

+ 30 mm, stos. w izolacjach ognioochronnych.WyrWyróób mib mięękkikkitektura

azbestowa

materiał łatwo rozwłókniający się, różnej grubości,wyrwyróób mib mięękkikkiSznury, płótna

materiał zwięzły i spoisty (12-13% azbestu), widoczne są fragmenty

włókien, grubość 4 + 8 mm,Eternit

Wyrób twardypłyta a-c

UwagiNazwaWyrób

Izolacja rurociągów ze sznurów azbestowych w elektrociepłowni

Azbest miękki

Płótno azbestowe w przewodach wentylacyjnych

instalacja wentylacji grawitacyjnej w obiekcie przemysłowym wykonana z rur azbestowo-cementowych

Azbest miękki

Rodzaje prac, podczas ktRodzaje prac, podczas któórych morych możże wyste wystąąpipiććemisja pyemisja pyłłu azbestowego na niestacjonarnych u azbestowego na niestacjonarnych

stanowiskach pracy w budownictwie.stanowiskach pracy w budownictwie.

Emisja pyłu azbestowego może wystąpić podczas, np.:

- prac wyburzeniowych i rozbiórkowych obiektów o lekkich ścianach osłonowych,

- rozbiórki ścian działowych lub stropów ocieplonych,

- usuwania dachów wykonanych z płyt a-c oraz elewacji z płyt a-c,

- wyburzania obiektów o konstrukcji nośnej stalowej i żelbetowej z izolacjąprzeciwogniową wykonaną w formie natrysku lub okładzin z miękkich płyt

azbestowych,

- czyszczenia i renowacji pokryć dachowych,

- prac hydraulicznych, instalacyjnych połączonych z destrukcją stropu, ścian

działowych,

- modernizacji pomieszczeń dźwigów, naprawy przewodów wentylacyjnych,

- usuwania izolacji cieplnej.

Czy naleCzy należży uy użżywaywaćć śśrodkrodkóów ochron indywidualnych ?w ochron indywidualnych ?

NiezaleNiezależżnienie od sprawnie dziaod sprawnie działłajająących systemcych systemóów wentylacyjnych, osoby w wentylacyjnych, osoby

uczestniczuczestnicząące w pracach naprawczych lub rozbice w pracach naprawczych lub rozbióórkowych powinny byrkowych powinny byććwyposawyposażżone w:one w:

�� sprzsprzęęt ochrony ukt ochrony ukłładu oddechowego:adu oddechowego:

-- jejeżżeli steli stężężenie pyenie pyłłu nie przekracza wartou nie przekracza wartośści 5xNDS ci 5xNDS ––sprzsprzęęt filtrujt filtrująący klasy P2 cy klasy P2

w postaci pw postaci póółłmaski filtrujmaski filtrująącej lub pcej lub póółłmaski z wymiennymi filtrami,maski z wymiennymi filtrami,

-- jejeżżeli steli stężężenie jest wyenie jest wyżższe od wartosze od wartośści 5xNDS ale nie przekracza 50xNDS ci 5xNDS ale nie przekracza 50xNDS ––

sprzsprzęęt filtrujt filtrująący klasy P 3 w postaci pcy klasy P 3 w postaci póółłmaski filtrujmaski filtrująącej lub pcej lub póółłmaski z maski z

wymiennymi filtrami,wymiennymi filtrami,

-- jejeżżeli steli stężężenie pyenie pyłłu przekracza wartou przekracza wartośćść 50xNDS 50xNDS ––sprzsprzęęt w postaci filtru klasy t w postaci filtru klasy

P3 poP3 połąłączonego z maskczonego z maskąą. Mo. Możżna tena teżż stosowastosowaćć sprzsprzęęt izolujt izolująący tj. aparat cy tj. aparat

powietrzny butlowy lub aparat wpowietrzny butlowy lub aparat wężężowy skompletowany z peowy skompletowany z pełłnnąą maskmaskąątwarzowtwarzowąą..

-- nie wolno stosowanie wolno stosowaćć przeciwpyprzeciwpyłłowych masek jednorazowego uowych masek jednorazowego użżytku ytku

�� odzieodzieżż ochronnochronnąą: przy du: przy dużżym przekroczeniu NDS stosowaym przekroczeniu NDS stosowaćć ubrania z ubrania z

materiamateriałłóów powlekanych polimerami syntetycznymi. Przy niewielkich w powlekanych polimerami syntetycznymi. Przy niewielkich

przekroczeniach NDS przekroczeniach NDS ––ubrania jednorazowe z materiaubrania jednorazowe z materiałłóów polimerowych w polimerowych

np.. TYVEK.np.. TYVEK.

Właściwy sposób postępowania przy usuwaniu azbestu miękkiego, pracownik wyposażony w maskę z nawiewem powietrza posługuje sięręcznym narzędziem i specjalistycznym

odkurzaczem

Przykład (niestety niemiecki) prawidłowego postępowania przy demontażu pokrycia dachowego z eternitu, pracownik ubrany w kombinezon pyłoszczelny z maską posługuje się specjalistycznym odkurzaczem z filtrem HEPA

Zasady bezpiecznego prowadzenia prac podczas Zasady bezpiecznego prowadzenia prac podczas

zabezpieczania lub usuwania wyrobzabezpieczania lub usuwania wyrobóów zawierajw zawierająących cych

azbestazbest

�� PodstawPodstawąą wszystkich dziawszystkich działłaańń jest wjest włłaaśściwe uciwe użżytkowanie i konserwowanie ytkowanie i konserwowanie maszyn i urzmaszyn i urząądzedzeńń technologicznych, oprzyrztechnologicznych, oprzyrząądowania, miejscowych dowania, miejscowych odciodciąąggóów wentylacyjnych oraz systemw wentylacyjnych oraz systemóów wentylacji ogw wentylacji ogóólnej. Rlnej. Róównie wnie istotnym elementem jak wistotnym elementem jak włłaaśściwa eksploatacja maszyn, jest prawidciwa eksploatacja maszyn, jest prawidłłowe owe postpostęępowanie podczas obrpowanie podczas obróóbki materiabki materiałłóów zawierajw zawierająących azbest, ich cych azbest, ich transportu i przechowywania. Katransportu i przechowywania. Każżdy pracownik powinien wykonywady pracownik powinien wykonywaććwszelkie prace tak, aby powstawawszelkie prace tak, aby powstawałło jak najmniej pyo jak najmniej pyłłu.u.

�� Przed przystPrzed przystąąpieniem do wszelkiego rodzaju prac powinien zostapieniem do wszelkiego rodzaju prac powinien zostaććustalony plan dziaustalony plan działłaańń..

WYKONYWANIE PRAC Z AZBESTEMWYKONYWANIE PRAC Z AZBESTEM

Za przygotowanie i realizacjZa przygotowanie i realizacjęę robrobóót usuwania azbestu, zgodnie ze t usuwania azbestu, zgodnie ze

specjalnymi wymaganiami bhp dla prac z azbestem, odpowiada wykonspecjalnymi wymaganiami bhp dla prac z azbestem, odpowiada wykonawca.awca.

Do obowiDo obowiąązkzkóów w wykonawcy nalewykonawcy należży opracowanie planu prac, zgodnie z y opracowanie planu prac, zgodnie z

rozporzrozporząądzeniem dzeniem MG,P MG,P iPS iPS z 2.04.2004r w sprawie sposobz 2.04.2004r w sprawie sposobóów i warunkw i warunkóów w

bezpiecznego ubezpiecznego użżytkowania i usuwania wyrobytkowania i usuwania wyrobóów zawierajw zawierająących azbest . Plan taki cych azbest . Plan taki

powinien zawierapowinien zawieraćć okreokreśślenie:lenie:

- miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego okresu ich trwania.

- rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia oraz ocenę ich stanu technicznego,

- szacunkowych ilości odpadów zawierających azbest, uzyskanych w wyniku podjętych prac,

- ustalenie sposobów usuwania wyrobów zawierających azbest oraz rodzajów i metod pracy,

- ustalenie sposobów wyeliminowania lub ograniczenia emisji pyłów azbestu do powietrza,

- zapewnienie pracownikom niezbędnych środków ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,

- zasad informowania pracowników narażonych na działanie pyłów azbestu o sposobach postępowania i niezbędnych środkach ochronnych.

�� Przygotowanie stanowiska pracy powinno rozpoczPrzygotowanie stanowiska pracy powinno rozpocząćąć sisięę od usuniod usunięęcia cia wszystkich wolno stojwszystkich wolno stojąących przedmiotcych przedmiotóów i wyposaw i wyposażżenia z obszaru enia z obszaru pracy. Obiekty, ktpracy. Obiekty, któórych nie morych nie możżna usunna usunąćąć oraz podoraz podłłoga, oga, śściany i sufit ciany i sufit powinny bypowinny byćć szczelnie pokryte mocnszczelnie pokryte mocnąą folifoliąą polietylenowpolietylenowąą, tak aby , tak aby tworzytworzyłły "obudowy "obudowęę" obszaru pracy." obszaru pracy.

�� Do przedostawania siDo przedostawania sięę do strefy pracy sdo strefy pracy słłuużży jedno wejy jedno wejśście przez cie przez system system śśluz stanowiluz stanowiąących pomieszczenia higienicznocych pomieszczenia higieniczno--sanitarne sanitarne skskłładajadająący sicy sięę z minimum trzech pomieszczez minimum trzech pomieszczeńń: brudnego, prysznica i : brudnego, prysznica i czystego.czystego.

Przygotowanie stanowiska pracyPrzygotowanie stanowiska pracy

SSąą trzy gtrzy głłóówne metody postwne metody postęępowania z azbestem w tym wzglpowania z azbestem w tym wzglęędzie:dzie:

-- kontrola i konserwacja,kontrola i konserwacja,

-- obudowywanie,obudowywanie,

-- wiwiąązanie.zanie.

WybWybóór sposobu postr sposobu postęępowania zalepowania zależży m. in. od stanu materiay m. in. od stanu materiałłóów w zawierajzawierająących azbest w budynku, cech i struktury materiacych azbest w budynku, cech i struktury materiałłu wiu wiążąążącego cego oraz kosztoraz kosztóów zabezpieczania.w zabezpieczania.

�� DziaDziałłania polegajania polegająące na kontroli i konserwacji obejmujce na kontroli i konserwacji obejmująą czyszczenie czyszczenie na mokro uwolnionych wczena mokro uwolnionych wcześśniej wniej włłóókien azbestu, zapobieganie kien azbestu, zapobieganie przyszprzyszłłej emisji poprzez mocowanie lub opej emisji poprzez mocowanie lub opóóźźnianie procesu niszczenia nianie procesu niszczenia materiamateriałłóów aw a--c oraz kontrolc oraz kontrolęę stanu materiastanu materiałłóów aw a--c.c.

�� Obudowywanie obejmuje budowanie szczelnych przegrObudowywanie obejmuje budowanie szczelnych przegróód wokd wokóółłmateriamateriałłóów aw a--c oraz pokrywanie zewnc oraz pokrywanie zewnęętrznej powierzchni obudowy trznej powierzchni obudowy materiamateriałłami odpornymi na uszkodzenia mechaniczne.ami odpornymi na uszkodzenia mechaniczne.

�� WiWiąązanie polega na stosowaniu chemicznych zanie polega na stosowaniu chemicznych śśrodkrodkóów wiw wiążąążących cych wwłłóókna azbestu.kna azbestu.

Procedury zabezpieczania azbestuProcedury zabezpieczania azbestu

Odpady azbestu, odpady azbestowoOdpady azbestu, odpady azbestowo--cementowe i inne odpady cementowe i inne odpady zawierajzawierająące azbest sce azbest sąą odpadami niebezpiecznymi w rozumieniu odpadami niebezpiecznymi w rozumieniu rozporzrozporząądzenia ministra ochrony dzenia ministra ochrony śśrodowiska, zasobrodowiska, zasobóów naturalnych i w naturalnych i leleśśnictwa. Wobec powynictwa. Wobec powyżższego, wszelkie odpady tego typu szego, wszelkie odpady tego typu nagromadzone w urznagromadzone w urząądzeniach (np. pydzeniach (np. pyłł azbestowy gromadzony w azbestowy gromadzony w urzurząądzeniach filtracyjnych, zudzeniach filtracyjnych, zużżyte filtry, szlam) lub powstayte filtry, szlam) lub powstałłe w wyniku e w wyniku procesu produkcyjnego, naleprocesu produkcyjnego, należży regularnie usuway regularnie usuwaćć z zachowaniem z zachowaniem pepełłnych nych śśrodkrodkóów ostrow ostrożżnonośści. Naleci. Należży je pakoway je pakowaćć do szczelnych do szczelnych workworkóów jednorazowego uw jednorazowego użżytku z folii polietylenowej, znakowaytku z folii polietylenowej, znakowaćć, , skskłładowaadowaćć w oznakowanym miejscu, po czym wywoziw oznakowanym miejscu, po czym wywozićć na na przygotowane wysypiska, ktprzygotowane wysypiska, któórych lokalizacjrych lokalizacjęę okreokreśśla wla włłaaśściwy ciwy Inspektorat Ochrony Inspektorat Ochrony ŚŚrodowiska. Wysypisko odpadrodowiska. Wysypisko odpadóów azbestowych po w azbestowych po zapezapełłnieniu do zanieniu do załłoożżonej pojemnoonej pojemnośści powinno byci powinno byćć zakryte ziemizakryte ziemiąąoo grubogrubośści warstwy minimum 2 metry.ci warstwy minimum 2 metry.

PostPostęępowanie z wyrobami i odpadami powanie z wyrobami i odpadami

zawierajzawierająącymi azbestcymi azbest

Zasady wykonywania robót i postępowania z odpadamiWykonawca robót polegających na usuwaniu azbestu po-

winien przestrzegać następujących zasad:

Prawidłowy sposób pakowania odpadów we właściwie oznakowane worki foliowe, ich

powierzchnia zewnętrzna po zakończeniu czynności zostaje odkurzona

Oznakowanie wyrobów i odpadów zawierających azbest,

wysokość znaku powinna wynosić ca najmniej 5 cm, a

szerokość co najmniej 3 cm

Oznakowanie wyrobów i odpadów.

�� Wyroby zawierajWyroby zawierająące azbest przed ich usuwaniem powinny byce azbest przed ich usuwaniem powinny byććnawilnawilżżone wodone wodąą i utrzymywane w stanie wilgotnym przez cai utrzymywane w stanie wilgotnym przez całły czas y czas pracy,pracy,

�� Wyroby (pWyroby (płłytki, ksztaytki, kształłtki, rury)tki, rury)demontowademontowaćć w caw całłoośści ci –– unikaunikaćć destrukcji destrukcji mechanicznej,mechanicznej,

�� UUżżywaywaćć narznarzęędzi rdzi ręęcznych lub wolnoobrotowych mechanicznych cznych lub wolnoobrotowych mechanicznych wyposawyposażżone w miejscowe odcione w miejscowe odciąągi pygi pyłł,,

�� Do czyszczenia miejsca pracy i sprzDo czyszczenia miejsca pracy i sprzęętu stosowatu stosowaćć odkurzacze odkurzacze wyposawyposażżone w filtry o skutecznoone w filtry o skutecznośści pochci pochłłaniania 99,95%,aniania 99,95%,

�� Pracownicy wyposaPracownicy wyposażżeni w eni w śśrodki ochrony indywidualnej oraz odzierodki ochrony indywidualnej oraz odzieżż i i obuwie robocze,obuwie robocze,

�� UsuniUsunięęte wyroby azbestowe twarde (pte wyroby azbestowe twarde (płłyty i czyty i częśęści pci płłyt ayt a--c)pakowac)pakowaćć w w folifolięę o gruboo grubośści min. 0,2 mm,ci min. 0,2 mm,

Procedury usuwania azbestuProcedury usuwania azbestu

Procedury usuwania azbestu c.d.Procedury usuwania azbestu c.d.

�� Przed opakowaniem pPrzed opakowaniem płłyt, wyrobyt, wyrobóów i odpadw i odpadóów w azbestowych miazbestowych mięękkich nalekkich należży zestaliy zestalićć cementem cementem lub lub żżywicami syntetycznymi,ywicami syntetycznymi,

�� ZuZużżyte filtry odkurzaczy, masek, jednostek yte filtry odkurzaczy, masek, jednostek podcipodciśśnienia; jednorazowe ubrania ochronne, nienia; jednorazowe ubrania ochronne, zdemontowane folie nalezdemontowane folie należży hermetyzoway hermetyzowaćć przez przez umieszczenie w workach polietylenowych umieszczenie w workach polietylenowych oznakowanych znakiem oznakowanych znakiem „„aa””,,

�� Odpady powinny byOdpady powinny byćć gromadzone i pakowane w gromadzone i pakowane w strefie odizolowanej od otoczenia,strefie odizolowanej od otoczenia,

�� Opakowania z odpadami powinny byOpakowania z odpadami powinny byćć szczelnie szczelnie zamknizamknięęte (te (zgrzewemzgrzewem ciciąąggłłym lub taym lub taśśmmąą klejklejąąccąą) i ) i oznakowane w sposoznakowane w sposóób trwab trwałły, nie ulegajy, nie ulegająący cy zniszczeniu pod wpzniszczeniu pod wpłływem czynnikywem czynnikóów atmosfer i w atmosfer i mechanmechan.,.,

�� NaleNależży zay załłoożżyyćć kartkartęę ewidencji odpadewidencji odpadóów i w i dokument obrotu odpadami niebezpiecznymidokument obrotu odpadami niebezpiecznymi

W ocenie stopnia naraW ocenie stopnia narażżenia pracownikenia pracownikóów na pyw na pyłł azbestowy naleazbestowy należży bray braććpod uwagpod uwagęę przede wszystkim:przede wszystkim:

-- skskłład pyad pyłłu przemysu przemysłłowego zawierajowego zawierająącego azbest,cego azbest,

-- ststężężenie pyenie pyłłu zawieraju zawierająącego azbest w powietrzu,cego azbest w powietrzu,

-- czas zatrudnienia,czas zatrudnienia,

-- czas naraczas narażżenia na ekspozycjenia na ekspozycjęę w ciw ciąągu zmiany,gu zmiany,

aktualny stan zdrowia i przebyte choroby.aktualny stan zdrowia i przebyte choroby.

Co naleCo należży bray braćć pod uwagpod uwagęę przy ocenie naraprzy ocenie narażżenia enia

pracownikpracownikóów na wdychanie pyw na wdychanie pyłłu azbestowego ?u azbestowego ?

W walce z zagroW walce z zagrożżeniami wynikajeniami wynikająącymi z zastosowania materiacymi z zastosowania materiałłóów w zawierajzawierająących azbest nalecych azbest należży dy dążążyyćć przede wszystkim do ograniczenia przede wszystkim do ograniczenia ekspozycji zawodowej, inwentaryzacji obiektekspozycji zawodowej, inwentaryzacji obiektóów i wyrobw i wyrobóów, ich w, ich zabezpieczania bzabezpieczania bąąddźź usuwania oraz znakowania znakiem usuwania oraz znakowania znakiem ostrzegawczym wyrobostrzegawczym wyrobóów i odpadw i odpadóów zawierajw zawierająących azbest.cych azbest.

W przypadku wyrobW przypadku wyrobóów znajdujw znajdująących sicych sięę w dobrym stanie technicznym, w dobrym stanie technicznym, nalenależży je zabezpieczyy je zabezpieczyćć odpowiednimi pokryciami, natomiast wyroby odpowiednimi pokryciami, natomiast wyroby znajdujznajdująące sice sięę w zw złłym stanie technicznym naleym stanie technicznym należży zabezpieczyy zabezpieczyćći usuni usunąćąć..

Podczas prac zwiPodczas prac zwiąązanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobzanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobóów w zawierajzawierająących azbest powinny bycych azbest powinny byćć stosowane takie rozwistosowane takie rozwiąązania, jak: zania, jak: odpowiednia organizacja prowadzenia prac, nawilodpowiednia organizacja prowadzenia prac, nawilżżanie materiaanie materiałłóów, w, korzystanie z wolnoobrotowych narzkorzystanie z wolnoobrotowych narzęędzi rdzi ręęcznych, trwacznych, trwałłe wie wiąązanie zanie wwłłóókien azbestowych z innymi materiakien azbestowych z innymi materiałłami, mechanizacja transportu, ami, mechanizacja transportu, oddzielanie i obudowywanie miejsc pracy, stosowanie odpowiednichoddzielanie i obudowywanie miejsc pracy, stosowanie odpowiednichurzurząądzedzeńń filtracyjnofiltracyjno--wentylacyjnych.wentylacyjnych.

Jakie sJakie sąą metody eliminacji zagrometody eliminacji zagrożżeeńń ??

PodstawowPodstawowąą zasadzasadąą jest wykonywanie wszelkich prac tak, aby jest wykonywanie wszelkich prac tak, aby powstawapowstawałło jak najmniej pyo jak najmniej pyłłu.u.

NaleNależży tey teżż stosowastosowaćć wszelkie dostwszelkie dostęępne pne śśrodki techniczne prowadzrodki techniczne prowadząące ce do eliminowania, przestrzennego lub ilodo eliminowania, przestrzennego lub ilośściowego ograniczania emisji ciowego ograniczania emisji pypyłłu azbestowego, na przyku azbestowego, na przykłład przez: stosowanie metod mokrych, ad przez: stosowanie metod mokrych, spajanie wspajanie włłóókien azbestowych z innymi materiakien azbestowych z innymi materiałłami, automatyzacjami, automatyzacjęęprocesprocesóów i hermetyzacjw i hermetyzacjęę, wydzielenie z pomieszcze, wydzielenie z pomieszczeńń miejsc pracy i miejsc pracy i procesprocesóów stwarzajw stwarzająących zagrocych zagrożżenie, stosowanie urzenie, stosowanie urząądzedzeńń wentylacji wentylacji miejscowej i ogmiejscowej i ogóólnej.lnej.

Jakie sJakie sąą metody eliminacji zagrometody eliminacji zagrożżeeńń ? (cd..)? (cd..)

Zhermetyzowane płyty PW3/A na paletach

przed transportem na składowiskoPrzykład oddzielenia strefy

pracy za pomocą folii

polietylenowej

Jednym z elementJednym z elementóów zmniejszania ryzyka zawodowego podczas pracy w zmniejszania ryzyka zawodowego podczas pracy z wyrobami zawierajz wyrobami zawierająącymi azbest jest prawidcymi azbest jest prawidłłowo prowadzona kontrola owo prowadzona kontrola lekarska. Wczesne wykrycie zmian chorobowych u pracownika lekarska. Wczesne wykrycie zmian chorobowych u pracownika umoumożżliwia natychmiastowe przerwanie ekspozycji na pyliwia natychmiastowe przerwanie ekspozycji na pyłły zawierajy zawierająące ce azbest i rozpoczazbest i rozpoczęęcie leczenia.cie leczenia.

Pracownicy zatrudnieni przy przetwarzaniu, usuwaniu lub Pracownicy zatrudnieni przy przetwarzaniu, usuwaniu lub zabezpieczaniu wyrobzabezpieczaniu wyrobóów zawierajw zawierająących azbest powinni bycych azbest powinni byćć poddawani poddawani specjalnemu nadzorowi medycznemu polegajspecjalnemu nadzorowi medycznemu polegająącemu na:cemu na:

-- badaniach wykonywanych przez lekarza specjalistbadaniach wykonywanych przez lekarza specjalistęę medycyny pracy ,medycyny pracy ,

-- prowadzeniu przez pracodawcprowadzeniu przez pracodawcęę listy pracowniklisty pracownikóów zatrudnionych,w zatrudnionych,

przy pracach zwiprzy pracach zwiąązanych z usuwaniem lub zabezpieczaniem azbestu,zanych z usuwaniem lub zabezpieczaniem azbestu,

-- wydawaniu zawydawaniu zaśświadczewiadczeńń o poddaniu dziao poddaniu działłaniu azbestu aniu azbestu

-- w przypadku zmiany pracy.w przypadku zmiany pracy.

SzczegSzczegóólny nadzlny nadzóór medyczny powinien byr medyczny powinien byćć prowadzony zarprowadzony zaróówno wno przez okres aktywnoprzez okres aktywnośści zawodowej, jak i po jej ustaniu.ci zawodowej, jak i po jej ustaniu.

NadzNadzóór medycznyr medyczny

ObowiObowiąązki pracodawcy.zki pracodawcy.

Pracodawca zobowiPracodawca zobowiąązany jest do:zany jest do:

�� Zorganizowania i podziaZorganizowania i podziałłu pracy podczas planowanych robu pracy podczas planowanych robóót,t,

�� Zapewnienia sprzZapewnienia sprzęętu specjalistycznego i tu specjalistycznego i śśrodkrodkóów ochrony w ochrony

indywidualnej,indywidualnej,

�� Zagwarantowania bezpieczeZagwarantowania bezpieczeńństwa w ramach przewidzianych prac, stwa w ramach przewidzianych prac,

zgodnie z projektem i planem robzgodnie z projektem i planem robóót,t,

�� Przeszkolenia pracownikPrzeszkolenia pracownikóów stykajw stykająących sicych sięę z azbestem w zakresie z azbestem w zakresie

bhp oraz informowanie o zagrobhp oraz informowanie o zagrożżeniach,eniach,

�� Takiego zorganizowania pracy, aby na pyTakiego zorganizowania pracy, aby na pyłł azbestowy naraazbestowy narażżona byona byłła a

minimalna liczba osminimalna liczba osóób,b,

�� Prowadzenia rejestru pracownikProwadzenia rejestru pracownikóów naraw narażżonych na pyonych na pyłł azbestu,azbestu,

ObowiObowiąązki pracodawcy (c.d.)zki pracodawcy (c.d.)

�� Kierowania pracownikKierowania pracownikóów na profilaktyczne badania lekarskie,w na profilaktyczne badania lekarskie,

�� NiezatrudnianiaNiezatrudniania przy pracach z azbestem pracownikprzy pracach z azbestem pracownikóów w mmłłodocodoc. i . i

kobiet w cikobiet w ciążąży,y,

�� Koordynacji prac towarzyszKoordynacji prac towarzysząących usuwaniu azbestu,cych usuwaniu azbestu,

�� Oznakowania strefy pracy znakiem ostrzegawczym oraz napisem o Oznakowania strefy pracy znakiem ostrzegawczym oraz napisem o

tretreśści ci „„UwagaUwaga--zagrozagrożżenie azbestem. Osobom nieupowaenie azbestem. Osobom nieupoważżnionym nionym

wstwstęęp wzbronionyp wzbroniony””,,

�� Zapewnienia zaplecza higienicznoZapewnienia zaplecza higieniczno--sanitarnego dla pracowniksanitarnego dla pracownikóów w

(prysznice pomieszczenia socjalne),(prysznice pomieszczenia socjalne),

�� Zatrudnienia Zatrudnienia ososóóbobo wysokich kwalifikacjach, dowysokich kwalifikacjach, dośświadczeniu oraz wiadczeniu oraz

udokumentowane przeszkolenie w zakresie obchodzenia siudokumentowane przeszkolenie w zakresie obchodzenia sięę z z

azbestem, dot. to zarazbestem, dot. to zaróówno pracownikwno pracownikóów, jak i osw, jak i osóób nadzorujb nadzorująących cych

prace.prace.

ObowiObowiąązki pracownikazki pracownika

Pracownicy zobowiPracownicy zobowiąązani szani sąą do:do:

�� Przestrzegania przyjPrzestrzegania przyjęętego trybu prac opisanego w tego trybu prac opisanego w

zaakceptowanych dokumentach,zaakceptowanych dokumentach,

�� NiewprowadzaniaNiewprowadzania samowolnych zmian lub samowolnych zmian lub „„ulepszeulepszeńń”” w przyjw przyjęętych tych

procedurach pracy,procedurach pracy,

�� Przestrzegania procedur ochrony przed pyPrzestrzegania procedur ochrony przed pyłłem azbestuem azbestu--stosowanie stosowanie

ŚŚOI, odzieOI, odzieżży ochronnej pyy ochronnej pyłłoszczelnej, maski przeciwpyoszczelnej, maski przeciwpyłłowej owej

odpowiednio dobranej do wystodpowiednio dobranej do wystęępujpująącego stcego stężężenia pyenia pyłłóów azbestu,w azbestu,

�� NiewynoszeniaNiewynoszenia odzieodzieżży ochronnej poza teren zaky ochronnej poza teren zakłładu,adu,

�� Odpylania wstOdpylania wstęępnego zanieczyszczonej odziepnego zanieczyszczonej odzieżży oraz uy oraz użżywania ywania

prysznicprysznicóów (w komorach do oczyszczania) po wyjw (w komorach do oczyszczania) po wyjśściu ze strefy ciu ze strefy

pracy,pracy,

ObowiObowiąązki pracownika (c.d.)zki pracownika (c.d.)

�� SkSkłładowania zanieczyszczonych ubraadowania zanieczyszczonych ubrańń w wydzielonych w wydzielonych

kontenerach komkontenerach komóór dekontaminacyjnych,r dekontaminacyjnych,

�� Utrzymania sprzUtrzymania sprzęętu, a zwtu, a zwłłaszcza aszcza ŚŚOI we wzorowej czystoOI we wzorowej czystośści i ci i

sprawnosprawnośści,ci,

�� Skutecznej hermetyzacji odpadSkutecznej hermetyzacji odpadóów, skw, skłładowanych w wydzielonych adowanych w wydzielonych

miejscach (przed przekazaniem ich do transportu na skmiejscach (przed przekazaniem ich do transportu na skłładowisko),adowisko),

�� Przestrzegania zakazu palenia i spoPrzestrzegania zakazu palenia i spożżywania posiywania posiłłkkóów na w na

stanowiskach pracy.stanowiskach pracy.

Zabronione jest wywoZabronione jest wywołływanie nieuzasadnionej emisji pyywanie nieuzasadnionej emisji pyłłóów w

oraz obroraz obróóbka materiabka materiałłóów zawierajw zawierająących azbest przy ucych azbest przy użżyciu yciu

wysokoobrotowych urzwysokoobrotowych urząądzedzeńń mechanicznych bez miejscowych mechanicznych bez miejscowych

odciodciąąggóów pyw pyłłóów, zbw, zbęędne kruszenie i miadne kruszenie i miażżddżżenie materiaenie materiałłóów, w,

wleczenie po podwleczenie po podłłoożżu, zamiatanie miotu, zamiatanie miotłąłą miejsc wykonywania prac.miejsc wykonywania prac.