DIPLOMA ARCHITECTURE

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego Zakład Projektowania Architektonicznego

ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE Dyplomant: Piotr Grzegorz Gradziński Promotor: dr hab. inż. arch. Marek Adam Wołoszyn Recenzent: dr inż. arch. Leszek Świątek

Szczecin 15.06.2009

ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________

2

Spis treści: 1. Przedmiot opracowania..................................................................................3 2. Lokalizacja i opis terenu -stan istniejący........................................................4 3. Historia Ustowa..............................................................................................6 4. Analiza:

4.1 Komunikacyjna..............................................................................9 4.2 Osi widokowych...........................................................................10 4.3 Przestrzenna................................................................................12 4.4 Ekologiczna..................................................................................13 4.5 Turystyczna..................................................................................14 4.6 Dokumentacja zdjęciowa terenu

opracowania i jego sąsiedztwa....................................................15 4.7 Charakter miejsca........................................................................18

5. Inspiracje......................................................................................................19 6. Założenia ideowe:.........................................................................................26 Struktura projektu:

6.1 Układ funkcjonalny.......................................................................28 6.2 Kompozycja przestrzenna............................................................29 6.3 Wnętrze........................................................................................30 6.4 Symbolika.....................................................................................31

7 Opis rozwiązania architektonicznego: 7.1 Układ urbanistyczno – architektoniczny.......................................32 7.2 Rozwiązania architektoniczne......................................................33 7.2.1 Rozwiązania energooszczędne..................................................38 7.3 Rozwiązania funkcjonalne............................................................39 7.4 Rozwiązania wnętrz.....................................................................40 7.5 Zastosowanie symboliki...............................................................46 7.6 Rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe....................................47 7.7 Detale...........................................................................................48

8 Zestawienie powierzchni....................................................................................50 9 Literatura............................................................................................................53 10 Spis rysunkowy:

10.1 Poszukiwania wariantowe, szkice................................................54 10.2 Miniatury plansz...........................................................................67


3

„Architektura słu ży klientom. Idziesz tam i dowiadujesz si ę, czym wła śnie interesuj ą się klienci. Prawdziwa architektura jest tego antytez ą.” 1

Przedmiotem (tematem) pracy dyplomowej było opracowanie „Zespołu

sakralnego w Ustowie” wykonanej na Wydziale Budownictwa i Architektury

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Zakładzie Projektowania

Architektonicznego.

Zasadniczym celem pracy było wkomponowanie zespołu w otaczającą go

zieleń, zabudowę miejską oraz stworzenie funkcjonalnego i proporcjonalnego układu

przestrzennego.

Podjęto trud w określeniu funkcji i charakteru projektowanego zespołu

sakralnego.

Opracowano również nowatorskie i nietypowe dla zespołu sakralnego

rozwiązanie architektoniczne, co może przyczynić się do regeneracji całego Ustowa w

aspekcie społecznym i przestrzennym

Proces zmierzał do opracowania problemu, jakim było określenie funkcji i charakteru

projektowanego zespołu sakralnego.

1. Przedmiot opracowania.

Przedmiotem opracowania było zaprojektowanie zespołu sakralnego we wsi

Ustowo (woj.: Zachodniopomorskie, powiat : policki, gm.: Kołbaskowo, archidiecezja:

Szczecińsko-Kamieńska, dekanat: Szczecin-Pomorzany, parafia: Szczecin - św.

Maksymiliana Marii Kolbego, województwo zachodnipomorskie). W oparciu o szereg

informacji przekazanych przez proboszcza parafii szczecińskiej na Pomorzanach

ustalono potrzeby planowanego ośrodka. Zespół miał się składać z kościoła

mieszczącego około 200-300 osób, domu parafialnego (biurami parafialnymi, salką

spotkań grupowych, węzłem sanitarnym) oraz z plebani.

1 Morphosis cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003, s.120 [1]


4

2. Lokalizacja i opis terenu -stan istniej ący

Teren zlokalizowany jest przy południowo-zachodniej granicy Szczecina.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie szczecińskim

(obecnie zachodniopomorskie). Obecnie Ustowo znajduje się w powiecie polickim, w

gminie Kołbaskowo. Miejsce będące przedmiotem opracowania położone jest w

południowej, krańcowej części wsi Ustowo w kierunku Kurowa. Ryc. 2.1

ryc. 2.1 Widok satelitarny i mapa Ustowa z zaznaczonym historycznym miejscem kościoła oraz

projektowanym.

Obszar projektu ograniczony jest od wschodu główną ulicą Ustowską, od

południa drogą gruntową, natomiast od strony zachodniej jak i północnej sąsiedztwem

domów jednorodzinnych. Ryc. 2.2 Ryc. 2.3

ryc. 2.2 Widok panoramiczny terenu - stan istniejący.


5

ryc. 2.3 Widok od strony Kurowa

Obiekt posadowiony jest na niemal płaskiej działce 21,5 m n.p.m. w miejscu,

gdzie przed wojną znajdował się cmentarz, a obecnie znajduje się na nim starodrzew

w liczbie 46 sztuk. Ryc. 2.4 Teren ten opada nieznacznie, około metra, w kierunku

północnym.

ryc. 2.4 Lokalizacja projektu zespołu sakralnego w Ustowie


6

3. Historia Ustowa. 2

Ustowo jest to niewielka wieś położona przy południowo-zachodniej granicy

Szczecina, na południe od „Autostrady Poznańskiej”, na wysokim, zachodnim zboczu

doliny Odry. Już w neolicie istniała w tym miejscu osada kultury pucharków lejkowych.

Na tzw. „Gęsiej Górce” odkryto jamy mieszkalne oraz przedmioty świadczące o

rozwiniętym rybołówstwie. Ryc. 3.1

Ryc. 3.1 Zdjęcie historyczne

Źródła:

- Po raz pierwszy wymienia się miejscowość w źródłach z 1240 roku, w układzie

między księciem Barnimem I a biskupem kamieńskim, Pommersches Urkundenbuch, I

305.

- W 1243 roku wieś weszła w skład domeny szczecińskich cysterek, Pommersches

Urkundenbuch, I 327.

- Kościół wzniesiono przed rokiem 1300, w którym to wymienia się go po raz

pierwszy.

- Podczas działań wojennych w 1945 roku świątynia uległa częściowemu zniszczeniu.

Opuszczona podlegała postępującej dewastacji i została rozebrana. Ryc.3.2

Ryc. 3.2 Zdjęcie historyczne

2 http://www.architektura.pomorze.pl/?art_id=94


7

Architektura:

Wzniesiony pośrodku wsi kościół należał do grupy budowli salowych, założonych na

planie prostokąta, bez wieży zachodniej i chóru. Ściany wymurowano z kwadr

granitowych o dość regularnym wątku z występowaniem warstw wyrównawczych

wiązanych zaprawą wapienną. Jedynie ościeża portali i okien wykonano z cegły.

Główny portal wejściowy (podobnie jak w większości tego typu założeń) znajdował się

od strony zachodniej. Portal boczny umieszczono po stronie północnej. Były to portale

o uskokowych, ostrołukowych ościeżach.

Otwory okienne (w liczbie trzech lub czterech) o wąskich, rozglifionych na zewnątrz i

ostrołukowych ościeżach, osadzone były symetrycznie w ścianach północnej i

południowej. Takie same okna (tylko dwa) znajdowały się w elewacji wschodniej.

Odpowiadały im dwie blendy ostrołukowo zamknięte umieszczone w szczycie z

niewielkim okulusem pośrodku nich.

Kościół kryty był drewnianym sklepieniem belkowanym i ceramicznym dachem

dwuspadowym.

Plac kościelny o dość regularnym zarysie otoczony był wysokim, kamiennym murem z

ceglanymi bramkami. Czy znajdował się na nim cmentarz? Tego jak na razie nie udało

się potwierdzić. Przy wyjeździe z wioski w kierunku Kurowa, po prawej stronie

znajdował się cmentarz.

Dokładnej daty i okoliczności rozebrania świątyni jak na razie nie udało się ustalić.

Podobny los spotkał pobliski cmentarz. Dziś już tylko kępy starodrzewia i krzyż

wyznaczają miejsca związane z obiektami sakralnymi tej miejscowości. Ryc.3.3


8

Ryc. 3.3 Zdjęcie historyczne kościoła.

Wyposa żenie:

Nie zachowało się lub uległo rozproszeniu.


9

4. Analizy:

4.1 Analiza komunikacyjna

Ustowo leży przy głównym wjeździe do Szczecina (E31) od strony granicy

niemieckiej przy Autostradzie Poznańskiej Ryc 4.1. Do miejscowości prowadzi

wznosząca się droga, którą przejechać można przez wieś do Kurowa, następnie

Siadła Górnego i Dolnego. Istnieje dobre połączenie komunikacją miejską linii 61,

kursującej na trasie Dworzec Główny – Pętla Podjuchy. Linia ta posiada przystanek o

nazwie Ustowska. Ryc 4.2

ryc. 4.1 Schemat komunikacyjny obszaru metropolitalnego3.

ryc. 4.2 Schemat komunikacji miejskiej linia 61.

3 Schemat autora wykonany na warsztatach ISOCARP.


10

4.2 Analiza osi widokowych

Na niebiesko zaznaczono główne osie widokowe z ulicy Ustowskiej od południa

ryc. 4.2.1 i północy na narożnik terenu opracowania. ryc. 4.2.2 Czerwonym zygzakiem

zaznaczono otwarcie widokowe na pobliskie pola ryc. 4.2.3. Czerwona strzałka

oznacza oś widokową z hipermarketu Auchan ryc. 4.2.4

ryc. 4.2.1 Widok od południa na teren.


11

ryc. 4.2.2 Widok od północy na teren.

ryc. 4.2.3 Widok z terenu na pobliskie pola.

ryc. 4.2.3 Widok na hipermarket Auchan.


12

4.3 Analiza przestrzenna

Ustowo to niewielka wieś położona na wysokim, zachodnim zboczu doliny

Odry. Ryc. 4.3.1 Zabudowę w miejscowości stanowią w dużej mierze domy

jednorodzinne lub domy bliźniacze z wysokim dachem dwuspadowym. Na wjeździe do

Ustowa znajdują się obiekty przemysłowe takie jak stacja benzynowa i magazyny.

Ryc. 4.3.2 W pierwszej części wsi zachowały się zabudowania przedwojenne,

następnie obiekty z lat 70 (klocki), a obecnie rozbudowa kieruje się w stronę Kurowa.

Również zabudowania Kurowa zbliżają się w kierunku Ustowa. Ryc. 4.3.3

ryc. 4.3.1 Widok na zbocze z Ustowem. ryc. 4.3.2 Schemat zabudowań.

ryc. 4.3.3 Zdjęcia obrazujące rozwijające się osiedla domów jednorodzinnych w sąsiedztwie.


13

4.4 Analiza ekologiczna Miejscowość leży nad rozlewiskiem rzeki Odry. Ryc. 4.4.1

ryc 4.4.1 Zdjęcie satelitarne obrazujące rozlewisko Ordy.

Piękne tereny dolnej Odry objęte są programem ochrony środowiska

naturalnego NATURA 2000. Ryc. 4.4.2 Gmina Kołbaskowo jest w trakcie realizacji

projektowania trasy przebiegającej przez Park Krajobrazowy Dolnej Odry o nazwie

„Szlak Orła Bielika”. „Szlak Orła Bielika” swoją nazwą nawiązuje do atrakcji

przyrodniczej gminy jaką jest występowanie na tym obszarze orła bielika i jego

siedlisk. „Szlak Orła Bielika” będzie przebiegać przez teren przylegający do rozlewiska

Dolnej Odry ograniczony od północy linią: Ustowo, Siadło Dolne, Moczyły, Kamieniec,

Rosówek, granica państwa. Teren ten należy do obszarów chronionych w ramach

programu Natura 2000. W ramach inwestycji planowana jest modernizacja oraz

rozbudowa infrastruktury rowerowej i turystycznej. Ryc. 4.4.3

ryc. 4.4.2 Widok na Odrę


14

ryc. 4.4.3 Mapa obszarów w gminie Kołbaskowo. 4

4.5 Analiza turystyczna

Szlak „Ko ściołów Wiejskich Gminy Kołbaskowo” rozpoczyna swój bieg w

Bobolinie i biegnie przez następujące miejscowości Gminy Kołbaskowo: Warnik,

Barnisław, Smolęcin, Kołbaskowo, Kamieniec, Pargowo, Święta Góra, Moczyły, Siadło

Dolne, Kurów, Przecław, Będargowo, Stobno. Trasa kończy swój bieg w

Szczecinie – Gumieńcach. Szlak ma długość 52,8 km. Przebieg szlaku został

zaprojektowany w roku 2004 przez szczeciński oddział PTTK ze szczególnym

uwzględnieniem obecności granitowych kościołów wiejskich lub ich pozostałości,

wytyczony w roku 2005. Na trasie szlaku znajdują się wszystkie zabytkowe obiekty

architektury granitowej obecne na terenie Gminy Kołbaskowo oraz inne obiekty

krajoznawcze (rezerwaty, pomniki przyrody, parki dworskie, park krajobrazowy „Dolina

Dolnej Odry”). W ramach szlaku do realizacji został także przewidziany odcinek

łącznikowy pomiędzy Dobrą Szczecińską a Bobolinem o długości 8 km.

4 http://kolbaskowo.pl/showpage.php?pageID=70


15

4.6 Dokumentacja zdj ęciowa terenu opracowania i jego s ąsiedztwa. (fot. autora).

Zdjęcia z miejscowo ści:

Na wjeździe do miejscowości wita nas stacja benzynowa i zabudowania

przemysłowe. Jadąc dalej mijamy zabudowę bliźniaczą i jednorodzinną wzdłuż drogi.

Taka forma zabudowy dominuje w całej wsi.

Charakterystyczne domy na początku wsi.


16

Stacja benzynowa.


17

Zdjęcia z terenu:

Teren obecnie jest mocno zadrzewiony w bliskim sąsiedztwie zabudowań. Od

wschodu główna ulica Ustowska, od południa droga gruntowa oraz od strony

zachodniej jak i północnej sąsiedztwo domów jednorodzinnych.

Plac zabaw na terenie.

Zdjęcie panoramiczne.

Droga wewnętrzna.


18

4.7 Analiza Charakteru miejsca.

Ustowo jest spokojną wsią, co może być zaskakujące z uwagi na położenie w

bliskim sąsiedztwie ruchliwej autostrady. Zjeżdżając z Autostrady Poznańskiej,

wjeżdżając drogą pod górę natrafiamy w pierwszym momencie na domy bliźniacze,

bardzo charakterystyczne i zapadające w pamięci. Jadąc dalej mijamy niezbyt

atrakcyjny dla tego miejsca widok stacji benzynowej i magazynów, następnie niewielki

pusty plac po starym kościele. Domy na początku wsi są ustawione równolegle

kalenicą do ulicy, natomiast w dalszej części wsi zabudowa nie do końca zachowuje

równoległe ustawienia domów w stosunku do ulicy. Niestety brak konsekwencji w

urbanistyce wpływa na wygląd tak urokliwego miejsca jakim jest Ustowo. Należałoby

też odświeżyć elewacje i nadać jednakowy kolor np. dachom które mają różne

odcienie i barwy. Kolejnym złym czynnikiem jest brak dominanty w miejscowości,

jakkolwiek jadąc od strony Kurowa natrafiamy na górujący komin pomorzańskiej

elektrowni. Ryc. 4.7.1

Poniższe zdjęcia jak i zdjęcia z terenu (4.6) przedstawiają i przybliżają klimat

panujący w Ustowie.

ryc. 4.7.1Widok od strony Kurowa na kępę drzew (teren opracowania) i na wieś, a w oddali widoczna

górująca dominanta jaką jest komin elektrowni na Pomorzanach.


19

5. Inspiracje: 5

Istniało wiele przykładów które były dla mnie inspiracjami. Obiekty te

inspirowały mnie w sposób teoretyczny jak i architektoniczny (bryłowy i wnętrzarski).

Zagłębiając się w ich rzuty, elewacje, przekaz jaki za sobą niosą dochodziłem do

różnych wniosków. Jednym z nich były zabiegi za pomocą światła we wnętrzu.

Kolejnym była skala zespołów sakralnych. Następnie funkcja i samo wnętrze kościoła.

Podczas pracy inspirowałem się takimi architektami jak Tadao Ando, Coop

Himmelbaum, Le Corbusier, Frank Gehry, Jean Nouvel, Morphosis, MVRDV, Hans

Sharoun, Alvaro Siza, Zaha Hadid.

Projektując zespół sakralny nie mogłem skupić się w swoich inspiracjach tylko

na obiektach sakralnych. Tym samym musiałem wesprzeć moje poszukiwania na

innych obiektach użyteczności publicznej jak i domach mieszkalnych. Inspirowałem

się więc architekturą profanum i sacrum. Oto niektóre z przykładów:

INSPIRACJE Z ARCHITEKTURY PROFANUM

W największym stopniu zainspirowałem się architekturą dekonstruktywizmu,

która wywarła na mnie największy wpływ i zdeterminowała moją ideę i bryłę kościoła.

Ponieważ „...formy i struktury są tylko chwilowym i pozornym depozytem. Ten

mobilizm intensywności zakłada pluralizm różnic jako różnice form życia i myśli. […]6

Tadao Ando - Benesse House Coop Himmelblau – Villa Soravia

5 www.google.pl/images... 6 Bogdan Banasiak „Bez różnicy”, s.16 [5]


20

Le Corbusier – Pawilon Philips’a Frank Gehry –Guggenheim Museum

Jean Nouvel – Filharmonia Paryska Morphosis – Diamond Ranch High School

MVRDV – Osiedle mieszkaniowe Hans Sharoun – HausSchminke


21

Alvaro Siza – The Serralves Museum of Contemporary Art in Porto Zaha Hadid – Muzeum

Rosenthal New York


22

INSPIRACJE Z ARCHITEKTURY SACRUM

Le Corbusier – Kościół w Firminy

Le Coorbusier – Kościół w Ronchamp7

W Ronchamp spodobała mi się myśl Corbusiera że „Potrzeby religii miały

niewielki wpływ na projekt, ta forma jest odpowiedzią na psychofizjologię uczuć",

„Wszystkie formy żywo oddziałują na siebie; budynek stanowi organiczną całość” a

także kiedy jeden z dziennikarzy zapytał „Panie Le Corbusier... czy trzeba być

katolikiem, żeby wybudować tę kaplicę? [...] odpowiedział : Foutez-moi le camp!”8. W

obu kościołach interesująca jest wędrówka światła we wnętrzu za pomocą otworów w

ścianach. Bryły obu kościołów są bardzo ekspresyjnie potraktowane. W kościele z

Firminy bryła jest odważnie zaprojektowana w stosunku do otaczającej go zabudowy.

7 Charles Jencks “ruch nowoczesny w architekturze”, Warszawa, s.246 8 Charles Jenck “Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury”, Warszawa 1982, s.166-169 [18]


23

Tadao Ando – Kościół światła Tadao Ando – Kościół wody

Inspiracją w obu kościołach było przenikanie się tego co na zewnątrz z tym co

w środku. Stwarza to niepowtarzalny kontrast pomiędzy sacrum i profanum.

Kalisz – Sanktuarium Miłosierdzia Bożego Vicens + Ramos – Kościół św. Moniki Madryt

Kościoły niezwykle ekspresyjnie potraktowane. Moim zdaniem patrząc na

projekt Vicens + Ramos nie byłbym w stanie powiedzieć czy jest to kościół. Nie ma w

nim żadnych cech wskazujących na obiekt sakralny.


24

Steven Hall – Chapel of St. Ignatius Richard Meier – Katedra Milenijna

W obu obiektach spodobało mi się to jak zostały przemyślane pod względem

oświetlenia.

Oscar Nniemeyer – Catedral de Brasilia Oscar Niemeyer – Kościół w Brasili

Oscar Niemeyer – Kościół w Brasili Katedra w Turynie

Projekty Oscara Niemeyera podobały mi się zawsze. Patrząc na nie od razu

kojarzę je z funkcją, do jakiej zostały przewidziane. Widocznie pierwsza myśl w jego

projektowaniu jest tym, czym być powinna w naszym odbiorze.


25

Katedra w Liverpoolu. Wnętrze kościelne

Charles Jencks bardzo krytykuje tę katedrę „Elewacja dzieli się na trzy główne

plany, niewiele mające wspólnego pod względem formy, koloru i materiału (blacha

aluminiowa, beton, kamień)”9, jest to dla mnie w jakiś sposób ostrzeżenie, którego się

trzymałem, żeby nie popełnić podobnych błędów.

9 Charles Jencks “ruch nowoczesny w architekturze”, Warszawa 1987, s.29 [17]


26

6. Założenia ideowe:

„Tak mówi Pan: Niebo jest moim tronem, a ziemia podnóżkiem moich nóg: Jakiż to

dom chcecie mi zbudować i jakież to jest miejsce, gdzie mógłbym spocząć? Przecież

to wszystko moja ręka uczyniła tak, że to wszystko powstało - mówi Pan. Lecz Ja

patrzę na tego, który jest pokorny i przygnębiony na duchu i który z drżeniem odnosi

się do mojego słowa.”10

W projektowaniu zespołów sakralnych ważne jest odpowiedzenie na szereg

pytań:

• czy kościół ma mieć wyodrębnioną bryłę,

• czy ma być wtopiony w teren;

• jaki jest teren: płaski czy spadzisty,

• czy jest to teren zielony czy plac miejski;

• jaki jest krajobraz,

• tło dla wznoszonego zespołu,

• jaka jest zabudowa otaczająca i jaka powinna być do niej relacja?

• Jakie należy przyjąć punkty widokowe;

• czym dany zespół przestrzenny staje się dla otoczenia11

Ideą projektu było stworzenie zespołu sakralnego przepełnionego światłem i z

niego czerpiącego energię. Ponieważ w pierwszy dzień Bóg stworzył światło i oddzielił

je od ciemności.12

Następnie zespół ten powinien składać się z trzech podstawowych funkcji:

kościoła (K), domu parafialnego (D) i plebani (P).

Głównym pomysłem, jaki przyświecał realizacji projektu było zaprojektowanie

obiektów wpisujących się swoją skalą w otaczającą je tkankę niewielkiej miejscowości

oraz stworzenie miejsca spotkań, tak zwanego forum integracyjnego mieszkańców,

którego Ustowo nie posiada.

10 Księga Izajasza 66:1-2 [6] 11 Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Lublin 1980, s.73 [7] 12 Księga Rodzaju 1,1-2,4a [6]


27

Następnie celem całości było:

• wykreowanie dwóch stref dla duchowieństwa i dla wiernych.

• zachowanie skali miejsca, pozostawienie jak największej ilości drzew.

• stworzenie budynku kościelnego o funkcji pasywnej.

• wykreowanie dominanty przestrzennej.

• łamanie tradycji bryłowych.

Ostatni punkt z założonych celów, wywarł duży wpływ na mój sposób myślenia,

postrzeganie świata i studia nad bryłą, ponieważ, ”<U progu XXI wieku na tyle

zinterioryzowaliśmy myśl Heideggera, Foucaulta czy Derridy, że bez specjalnych

wątpliwości skłonni jesteśmy zgodzić się z przekonaniem sformułowanym przez tego

ostatniego, że „zachodnia metafizyka to system funkcjonujący jako zatarcie różnicy”.

Może tylko niedostatecznie pojmujemy moc i walor tego zatarcia. A to dlatego, że nie

myślimy różnicy i myśleć jej nie potrafimy. Zresztą nie bez powodu. [...] bo właśnie

utożsamiamy i przeciwstawiamy, bo wciąż jeszcze myślimy w kategoriach

podobieństwa i tożsamości oraz przeciwieństwa, negatywności i sprzeczności. [...]

Wówczas, gdy nie potrafimy się doszukać podobieństwa, gdy intensywność

odmienności uniemożliwia utożsamienie, różnica staje się dla nas groźbą. [...]>”13

13 Bogdan Banasiak „Bez różnicy”, s.1 [5]


28

Struktura projektu:

6.1 Kompozycja funkcjonalna.

„Budować – to znaczy tworzyć, określać granice między otwartą, a zamkniętą

przestrzenią, wycinać z wszechświata niewielką jego część dla określenia mini

wszechświata z określoną funkcją przypisaną, przyporządkowaną nowej

przestrzeni*.14

Założeniem projektu było stworzenie układu funkcjonalnego, w którym

duchowieństwo miało mieć swoją odizolowaną część, a wierni swoją. Ta idea

przyświecała projektowi od początku. Miało to na celu wykreowanie dwóch

niezależnych od siebie przestrzeni. W pierwszej przestrzeni duchowni mogliby bez

przeszkód funkcjonować w codziennym życiu bez obawy wglądu postronnych osób.

W drugiej – plac spotkań dla mieszkańców, oraz dla wiernych, którzy przed mszą

mogliby się przygotować na spotkanie z Bogiem wewnątrz kościoła. „Szczególna aura

placów, dziedzińców, zaułków, krużganków czy ogrodów powinna pomagać w

„uspokojeniu duszy”, a jednocześnie podkreślać sakralny charakter budowli. Są to

obszary, które tworzą inną jakość, mogą wzbogacić przestrzeń urbanistyczną i

stworzyć miejsca wytchnienia i wypoczynku, swoiste przystanki w chaosie

współczesnego miasta”15

Kolejnym założeniem było zaprojektowanie ważnego wnętrza kościelnego,

jakim jest kruchta, w taki sposób żeby było to pomieszczenie przestronne,

przepełnione światłem. Kruchta powinna stanowić miejsce, gdzie ostatecznie wierny

się wycisza, zostawia wszystkie rozterki przed mszą świętą i wchodzi dalej.

Ważne też było połączenie razem trzech funkcji. Elementy musiały się

przenikać i tworzyć spójną funkcjonalną całość.

14 Waldemar Wawrzyniak „ Sacrum w architekturze”, Wrocław 1996, s. 70. [8] 15 Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Warszawa 2006, s. 22 [9]


29

6.2 Kompozycja przestrzenna.

6.2

„Kiedy element jest traktowany w schizofreniczny sposób, więc całość nabiera

spójności” 16

Wstępna analiza zakładała wytworzenie bryły samego kościoła, który powinien

kontrastować z otaczającą go zabudową, ale nie dominować nad nią. Cel projektu

powinien sprowadzać się do zaprojektowania silnego obiektu, być może agresywnie

wychodzącego i zagarniającego przechodzących do środka. Monotonny charakter

miejscowości, brak dominanty determinuje stworzenie właśnie takich elementów w

przestrzeni. Elementy takie jak zadaszenie i wieża/dzwonnica bardzo dobrze mogłyby

spełniać to założenie (ten cel).

Kompozycja przestrzenna powinna charakteryzować się swobodą tworzenia i

zawierać w sobie elementy „metafizyki obecności, tj. sposobu myślenia, który polega

na subiektywizacji bytu, czyli ujmowaniu sensu bycia wyłącznie pod postacią

obecności (zrelacjonowanej w przedstawieniu do subiectum), a zarazem anihilacji

Innego (różnicy) w horyzoncie Tego Samego (ogólności pojęcia, wiedzy).”17

Przy dokonaniu rozbiórki całego założenia sakralnego na to co jest widoczne, a to co

projektowane i ukryte w symbolice powinno ulec rozchwianiu. To z kolei powinno

odnaleźć się w metafizycznym charakterze zespołu sakralnego, bo przecież Bóg

stworzył świat z wielkiego chaosu wszechświata, który sam najpierw stworzył. „Sam

zaś budulec, stanowiący jakby posiew nieba i ziemi, został nazwany niebem i ziemią. I

niebem, i ziemią – jakby przemieszany i bezładny, zdolny przyjąć odpowiednie formy

od Boga Twórcy”18. „Formy te zostały złożone w niebie i ziemi w postaci

niewidzialnych racji przyczynowych (rationes causales)”19. Opis stworzenia zawiera

przede wszystkim wiarę, że człowiek i wszechświat mają swe źródło wyłącznie w

Bogu.

Podsumowując, kompozycja przestrzenna powinna nieść za sobą mocną bryłę

kościoła. Powinna wyrastać ku górze, i być akcentem w przestrzeni wiejskiej. Zespół

16 Arata Isozaki cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003, s.82 [1] 17 Bogdan Banasiak – Hommage à Jacques Derrida (1930–2004) [5] 18 Ipsa vero materies coelum et terra, veluti semen coeli et terrae appellata sit; et coelum et terra quasi confusum atque permixtum ab artifice Deo accipiendis formis idoneum. (De Genesi ad litteram imperfectus liber, 3.10; PL 34, 224) [6] 19 Komentarz słowny do Księgi Rodzaju, VII, 28.42 [w:] tenże, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom, Warszawa 1980 ATK PSP 25, s. 251; (De Genesi ad litteram; PL 34, 372) [6]


30

sakralny powinien zawierać w sobie symbolikę i metafizyczny charakter „wyciętego z

wszechświata niewielką jego część dla określenia mini wszechświata z określoną

funkcją przypisaną, przyporządkowaną nowej przestrzeni”, co rozumiem przez

zbudowanie przestrzeni z Bożego „chaosu” i zagarnięcie go na cele jego domu,

którym jest kościół. Jest to być może „skromny manifest przeciw represjom nałożonym

przez nieuzasadniony i zrzędliwy konserwatyzm, a opowiadający się za reinterpretacją

współczesnych środków”20

Chciałbym połączyć wszystko w taki sposób, aby było albo w osiach, albo

wynikało jedno z drugiego, ale też żeby było w pewnym sensie chaotyczne. Sądzę że

przykładem takiego myślenia jest właśnie idea dekonstruktywizmu, którą próbuję w

tym projekcie w pewien sposób okiełznać.

6.3 Wnętrze.

„Kocham kościoły, ponieważ możesz się w nich poczuć stwórcą. Wchodząc do

kościoła czujesz, że jesteś w centrum świata.”21

Le Caisne twierdzi, że ewolucja budynku sakralnego wywodziła się zawsze z

wewnętrznego rozwoju jego programu, tj. programu kościoła jako sposobu myślenia,

wiary i postępowania. Należy przeanalizować wszystkie czynności liturgiczne i

nabożeństwa pozaliturgiczne w kościele i odpowiednio zorganizować przestrzeń.

Przede wszystkim gra tu rolę dobre, i oszczędne rozwiązanie komunikacji

wewnętrznej, powiązanie elementów wnętrza (takich jak ołtarz, ambona, miejsce

przewodniczenia) oraz ich wyeksponowanie według hierarchii ich ważności.22

Zgłębiając wiedzę w zakresie architektury wnętrz moje uznanie wzbudziły

wnętrza proste, bez przesadnych zdobień.

„Cień własny, cień rzucony kontrastując z elementami oświetlonymi to istotny

czynnik podkreślający trójwymiarowość”.23 Dobrze zaprojektowane wnętrze dzięki

grze światła i cienia cechuje się komfortem zwiedzającego i wiernego oraz silnymi

emocjami wewnętrznymi. Właśnie dlatego ważną ideą przy projektowaniu wnętrza

będzie naświetlenie tak, aby wierny miał wrażenie, że światło go otacza, ale że nie

tonie w nim. 20 Erick van Egeraat cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003, s.50 [1] 21 Mario Botta cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003 s.30 [1] 22 Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Lublin 1980, s.73 [7] 23 Kazimierz Wejchert „Elementy kompozycji urbanistycznej”, Warszawa 1974, s.250 [10]


31

6.4 Symbolika.

„I wystawią mi świątynię, abym zamieszkał pośród nich, dokładnie według wzoru

przybytku i wzoru wszystkich jego sprzętów, które ci pokażę; tak wykonacie”24

„Świątynia powstaje według wzorca boskiego, nie jest dziełem architekta”25

Dla chrześcijan istotna jest symbolika Świątyni, wskazująca na centralne

miejsce Boga w życiu człowieka i wagę uświęcenia w relacjach z Bogiem. Temat jest

tym bardziej ciekawy, że wierzący nazwali świątynie "Domem Bożym".

Symbolika jest ukształtowaniem fragmentów świata przedstawionego w dziele

literackim (lub elementów dzieła sztuki), które wskazuje na dwupłaszczyznowość

znaczenia, zamierzoną zagadkowość. To, co przedstawione bezpośrednio, jest

znakiem głęboko ukrytych i niejasnych treści, mających kierować ku nim myśl

odbiorcy. Głębszy poziom znaczenia jest sugerowany, lecz niejednoznaczny, otwiera

więc możliwość różnych rozumień i interpretacji. Istotnej prawdy szuka się poza

warstwą zmysłową; to, co przedstawione wprost jest symbolem duchowych, poza

realnych prawd.26

W projekcie dużą rolę odgrywają również słowa z księgi rodzaju „ Bóg widząc,

że światłość jest dobra oddzielił ją od ciemności” (Rdz 1,1-4), dlatego chciałem żeby

światło odgrywało tak ważną rolę w projekcie. Przez wieki światło oznaczało

wszechobecność Boga.

Chaos jest kolejnym punktem w realizacji, ponieważ stan zamętu i ciemności

był przed powstaniem świata. Kościół miał być właśnie reminiscencją powstawania

świata. Jest w trakcie jego tworzenia, jeszcze nie skończony, wierny może wejść w

moment tworzenia.

24 2 Mojż. 25:8-9 [6] 25 Wj 25, 8-9 [6] 26 http://pl.wikipedia.org/wiki/Symbolika [11]


32

7. Opis rozwi ązania architektonicznego.

Poszukując odpowiedniej formy wziąłem pod uwagę słowa prof. Adama Marii

Szymskiego które stanowią o tym że „Już w samej bryle kościoła zawarte są treści

symboliczne, poprzez które forma ma wyrażać jakąś idee Religii, której służy. Sama

staje się górą, łodzią, żaglem, rybą, krzyżem, drzewem czy kamieniem”.27

7.1 Układ urbanistyczno – architektoniczny.

Układ urbanistyczno – architektoniczny we wsi jest w pewien sposób mało

zadbany. Starałem się przez to nadać formie zespołu sakralnego oryginalną bryłę i

zaakcentować go wieżą. Dzwonnica wyrasta z rogu działki i staje się dominantą

przestrzenną w miejscowości, która wcześniej jej nie miała. Nadaje temu miejscu

wysoką rangę i powoduje skupienie się życia mieszkańców na tym obszarze. Układ

urbanistyczny jaki zastosowałem na początku zmieniał się (analiza urbanistyczna w

rozdziale 10) i ostatecznie przybrał formę litery T. Taki układ uznałem za najbardziej

korzystny, gdyż chodziło o stworzenie dwóch niezależnych od siebie przestrzeni,

miejsca dla duchownych z własnym parkingiem i ogrodem, oraz obszaru dla wiernych.

Układ pozwolił również na stworzenie trzeciej przestrzeni jaką jest mniejszy plac przy

dzwonnicy. Ryc.7.1.1 Dzięki układowi T duży plac jest oddzielony od duchowieństwa

za pomocą domu parafialnego bez konieczności stosowania bramek, siatek czy

murków rozgraniczających. Dom parafialny jest naturalnym separatorem tych

przestrzeni i odgrywa kolejną ważną rolę, mianowicie sprowadza całe założenie do

ludzkiej skali. Tak więc zwariowana bryła kościoła jest uspokojona przez dom

parafialny rozgraniczający dwie ważne przestrzenie od siebie i to samo dzieje się z

plebanią.

Ryc.7.1.1 Układ urbanistyczny.

27 Adam Maria Szymski „Kanon formy architektonicznej w kościele katolickim”, Szczecin 2000, s. 432. [12]


33

7.2 Rozwiązania architektoniczne.

Rozwiązanie architektoniczne w owym zespole polega na destrukcji obecnego

kanonu w architekturze sakralnej. Analiza zakładała stworzenie obiektu sakralnego

kontrastującego z otaczającą go zabudową, ale w taki sposób, żeby nad nią nie

dominował. Kościół został wkomponowany w otaczającą go zieleń, nie wykracza poza

korony drzew, dzięki czemu nie dominuje nad zabudowaniami.

Mocna bryła kościoła dominuje nad niskim domem parafialnym, który łączy się

z plebanią. Dom parafialny ukryty jest pod zielonym dachem. Zieleń to nieodzowny

element tego miejsca. Prawie cała działka jest biologicznie czynna. Ryc.7.2.1

Forma dachu kościoła ma przypominać księgę rozłożoną na ołtarzu, gotową do

przeczytania. Dach „ołtarz” nad kruchtą wspiera się na dwunastu filarach

symbolizujących dwunastu apostołów.

Wieża kościelna i dzwonnica zaprojektowana jest od strony wschodniej dla

trzech dzwonów odzwierciedlających trójcę świętą. Witają one wiernych

przychodzących na mały plac przed kościołem. Projektując wieżę starałem się

pokazać mijanie płaszczyzn w przestrzeni, co miało na celu nadanie jej dynamiki.

Chaos panujący dookoła potęguje to wrażenie. Wieża jest akcentem w przestrzeni

dzięki, któremu jest widoczna w momencie zbliżania się do terenu. Teoria chaosu

mówi, że nie ma ścisłej granicy miedzy porządkiem i nieporządkiem, a proste prawa


34

mogą prowadzić do dziwnych czasem zachowań i form w przestrzeni. To

nieuporządkowanie ma też przypominać skąd pochodzi nasza wiara, z jakich

niespokojnych czasów, w jakich czasach żyjemy obecnie oraz z jakiego chaosu Bóg

stworzył wszechświat.

Zbliżając się do kościoła na pierwszym planie powinna wyróżniać się

zaprojektowana dominanta – wieża kościelna. Następnie powinno ukazywać się

wychodzące agresywnie zadaszenie – swoista brama do zespołu sakralnego

„zagarniająca” wiernych z ulicy. Brama ta kieruje na wejście do kościoła dzięki

zamontowanej na dwóch słupach tablicy ogłoszeń parafialnych. Tablica ogłoszeń

miała być wyrwanym elementem który zawisł na moment podobnie, jak rozsypane

nieopodal betonowe elementy, które są w osiach ściany wschodniej. Człowiek

zbliżający się do wejścia widzi wprowadzoną oś kierującą na drugi duży plac oraz

ciągle widoczną, dzięki wygiętej ścianie, wieżę/dzwonnicę „trójcy świętej”. Widoczne

jest też przełamanie w elewacji, doświetlenie kaplicy tygodniowej i canon a lumiere –

„armata światła”.28 Ryc.7.2.2

Znajdując się na drugim placu, gdzie ową oś zamyka krzyż, powinniśmy

patrząc na bryłę zobaczyć otwartą księgę. Starałem się, aby przestrzeń wewnętrzna

28 Konrad Kucza-Kuczyński „Ostatni kościół modernizmu” Tygodnik powszechny 13.01.2009 [13]


35

przenikała się z przestrzenią zewnętrzną, dzięki czemu wierny ma wgląd do środka

przestrzeni o duchowym charakterze, aby obecność Boga była wyczuwalna jeszcze

przed wejściem do samego budynku. Ryc.7.2.3

Dom parafialny oddziela dwie przestrzenie, o których pisałem wcześniej

mianowicie plac dla wiernych i przestrzeń ogrodu dla księży. Ten budynek jest

najniższy z całego zespołu, ponieważ sprowadza całość do proporcji człowieka.

Posiada on zielony dach opadający 5 stopni w kierunku drogi, który służy

odprowadzeniu wody. Płaski dach ma ujście od północy i do basenu w ogrodzie od

zachodu. Pod opadającym dachem znajdują się garaże. Ściana boczna od strony

placu służy jako jasne tło dla ciemnej ściany/krzyża. Ściana oporowa jest zbliżona

maksymalnie do ulicy. Ma taką samą fakturę jak ściany kościoła od frontu

(deskowanie). Nadwieszony zielony dach pełni funkcję bezpiecznego przejścia i

dojścia do drzwi wejściowych plebani.

Projektując plebanię chciałem, żeby była nieco spokojniejsza, ale też żeby

kościół miał na nią wpływ. Nawis dachu kościoła nad domem parafialnym oddziałuje

na ścianę szczytową plebani, która wygina się do środka budynku tworząc w dachu

świetlik klatki schodowej. Plebania posiada również dwie ukryte osie. Pierwsza biegnie

od canon a lumiere przez ścianę w zakrystii, która dzieli ją na zakrystię dla

ministrantów i księży, dalej przez drewnianą, wbitą do środka ścianę kuchni i kończy

się na drewnianym kubiku pokoju dziennego proboszcza na piętrze. Druga oś to linia

biegnąca również od canon a lumiere, kończąca się na ścianie północnej plebani.

Tym samym wyznacza ona narożnik drugiego drewnianego kubika. Ryc.7.2.4


36

Te same osie powodują rozejście się plebani na dwie połączone razem bryły.

Front budynku zaprojektowałem tak, żeby bryła opierała się na zielonym dachu domu

parafialnego. Udało się to też dzięki drewnianemu cofnięciu ściany w kuchni i

wprowadzeniu stalowej konstrukcji podłogi dla doświetlenia sali w piwnicy. Dzięki temu

wydaje się, że ściana frontowa wspiera się na dachu i przechodzi w taras, który

prowadzi do ogrodu nad basenem z wodą. Drzwi wyjściowe na taras mają swoją

kontynuację, a ich obrys wyrzucony jest na jego zakończeniu. Ryc.7.2.5


37

Projektując północną część całego zespołu sakralnego na przedłużeniu osi

konstrukcyjnej K1 leży wyrwana z sali spotkań ściana domu parafialnego. Wbita

ściana w formie zamykającej prezbiterium stwarza miejsce dla dzwonów i jest

mentalnym przedłużeniem osi K3. Ryc7.2.6


38

7.2.1 Rozwiązania energooszcz ędne.

Brak rozwiązań energooszczędnych w obiektach sakralnych zainspirował mnie

do zastosowania niektórych elementów spotykanych w obiektach użyteczności

publicznej jak i w budownictwie mieszkaniowym. Rozpowszechniane od lat 90 solucje

te cechują się małym zużyciem energii czerpanej z sieci miejskiej jak i małego

zapotrzebowania na nie dla ogrzania wnętrza i ciepłą wodę.

Poza wykorzystaniem światła do celów symbolicznych było użycie go również

do ocieplenia wnętrza kościelnego. Ze względów kubaturowych sprawia to wiele

problemów. Światło dzienne wpadając przez duże przeszklenie strony południowej

nagrzewa powierzchnie akumulacyjne i jest wprowadzane do wnętrza kościelnego za

pomocą otworów w stolarce. Cyrkulacja ciepła jest możliwa dzięki wlotom pod

nadwieszonym nad dachem kruchty, dachem nawy w takiej odległości od szyb

doświetlających nawę, aby te nie wpuszczały więcej światła do wnętrza. Nagrzewa się

więc tylko kruchta z której powietrze jest zasysane do nawy. Nadmiar ciepłego

powietrza usuwany jest za pomocą świetlika w dachu. Ryc.7.2.1.1 Kolejnym

energooszczędnym rozwiązaniem jest usytuowanie kolektora fotowoltaicznego dla

zaspokojenia zapotrzebowania obiektu w ciepłą wodę na dachu drewnianego kubika.

ryc.7.2.1.1 Schemat pasywności obiektu. Oświetlenie obiektu promieniowaniem słonecznym w ciągu

dnia


39

7.3 Rozwiązania funkcjonalne.

Projekt zakłada stworzenie zespołu sakralnego złożonego z trzech głównych

elementów jakimi są kościół, dom parafialny oraz plebania. Tak jak trzy elementy,

parafia przeznaczona jest dla trzech duchownych proboszcza, wikarego, i księdza

seniora.

Cały zespół jest ze sobą ściśle powiązany. Kościół łączy się za pomocą kruchty

z holem domu parafialnego, następnie w domu parafialnym w sali zebrań znajdują się

drzwi do przedsionka w plebani.

W kościele zastosowano nawę boczną amfiteatralną, pod którą dostępna jest z

kruchty kaplica tygodniowa, magazyn, oraz empora do której prowadzą schody

przymocowane do ściany. Na emporze znajdują się ławki dla scholi i miejsce dla

organisty. Z kruchty celebrans może wejść do zakrystii. Umieszczenie zakrystii blisko

wejścia ułatwia ponadto kapłanowi po nabożeństwie nawiązanie kontaktu z

wychodzącymi z kościoła wiernymi. Zakrystia ma dwa wyjścia do wnętrza nawy.

Pierwsze jest przewidziane na przejście procesyjne, drugie – ciemny korytarz –

wychodzi bezpośrednio do prezbiterium.29

Do domu parafialnego prowadzi wejście j/w z kruchty oraz z zewnątrz. Na osi

wejścia z kruchty pozostawiona została celowo ściana konstrukcyjna (podkreślona

kolorystyką i układem posadzki) dla ukrycia wejść do toalet. Z holu wchodzi się do biur

parafialnych (maja one swoje własne połączone drzwiami archiwa) oraz do sali

spotkań parafian z której można wejść na plebanię.

Plebania posiada piwnicę, parter i piętro. W piwnicy znajdują się salki do pracy i

kotłownia. Parter przeznaczony jest dla gości i dziennego użytkowania. Na piętrze

znajdują się mieszkania dla duchowieństwa parafii.

Place łączą się po przejściu przez bramę. Pod zadaszeniem na dużym placu

znajduje się ściana/krzyż poświęcona mieszkańcom pogrzebanym na terenie

dawnego Ustowa. Przy ulicy zlokalizowano parking dla wiernych. Przewiduje się

powiększenie parkingu po wyznaczeniu przez Urząd dodatkowego miejsca na działce

sąsiedniej. Z drugiej strony domu parafialnego zlokalizowany jest parking dla

duchownych z wjazdem do garaży połączonych z domem parafialnym. Przy parkingu

dla duchowieństwa znajduje się ogród.

29 Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Lublin 1980, s.52 [7]


40

7.4 Rozwiązania wn ętrz.

Do budynku prowadzą dwa wejścia. Pierwsze wejście stanowi swoistą bramę,

która jest granicą między strefami sacrum, a profanum30. Charakter temu nadaje

element zadaszenia znajdujący się nad wejściem ryc. (plac przy ulicy). Drugie wejście

umiejscowione jest przy dużym placu.

ryc. Plac przy ulicy

Po przekroczeniu drzwi wejściowych wchodzimy do dużej, przepełnionej

światłem kruchty. Gąszcz cieni rzucanych przez filary znajdujące się za szybą tworzą

niepowtarzalną grę światła i cienia. Po lewej stronie znajduje się woda święcona z

ukrzyżowanym Jezusem. Umiejscowienie sygnatury wiąże się z wczesnymi

kościołami, gdzie przy wejściu wierni całowali stopy Jezusa. Przełamanie stropu w

kruchcie akcentuje wejście do nawy. Nawa tak jak i kruchta są ascetyczne i proste w

swym wyrazie. Wnętrza te mogą kojarzyć się z jaskiniami, w których to na początku

rozwijało się chrześcijaństwo.

Po wejściu do nawy rozciąga się płaska powierzchnia, która schodzi 35

centymetrów w dół. Prezbiterium wyodrębnia się za pomocą trzech stopni, z czego

pierwszy ma 130cm głębokości dla wygodnego uczestnictwa w przyjęciu komunii

30 Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Warszawa 2006, s. 28 [9]


41

świętej. Na ostatnim stopniu znajduje się ołtarz, ambona, sedilia, chrzcielnica,

najświętszy sakrament. Ryc. 7.4.1

ryc. 6.3.1 Rzut prezbiterium.

Taki sposób wyodrębnienia prezbiterium jest moim zdaniem bardzo klarowny dzięki

kontrastowi między ścianami bocznymi z deskowaniem, a ścianą jasną w tle. Jasność

potęguje doświetlenie boczne między ścianami. Wierny skupia uwagę na prezbiterium

od samego wejścia. Cechami, które to powodują są ryc.7.4.2:

• linia przełamanego sufitu w nawie

• świetlik znajdujący się w suficie

• obniżenie nawy w stosunku do prezbiterium

• kontrast między ścianami na pierwszym, a drugim planie

• kolorystyka posadzki

ryc.7.4.2 Widok w stronę prezbiterium.


42

We wnętrzu znajdują się również dwa synonimy – męski i żeński. Żeński to

świetlik w dachu – po przez swoją okrągłą formę; oraz męski kwadratowy canon a

lumiere – „armata światła”31, w bocznej ścianie nawy wzrastającej.

Wierni uczestniczą we mszy siedząc w ławach patrząc na prezbiterium. Prawa

strona jest wydzielona poprzez podniesienie nawy i stworzenie widowni amfiteatralnej.

Zabieg ten pozwala wiernym dokonać wyboru, czy chcą siedzieć w tradycyjnym

układzie w miarę płaskim (ławki po lewej jak to już zaznaczyłem również opadają 35

cm w stronę ołtarza), czy w amfiteatralnym. Pod wznoszącą się widownią znajdują się

konfesjonały dostępne z nawy dolnej. Pod samą widownią umiejscowiony jest

magazyn oraz kaplica tygodniowa. Ryc.7.4.3.

ryc.7.4.3 Kaplica tygodniowa.

Na lewo ulokowana została empora z chórem i organistą, co pozwoli na dobrą

oprawę muzyczną mszy świętej. Piszczałki są zamontowane na ścianie z

deskowaniem.

Celebrans może dostać się z zakrystii do prezbiterium dwoma drogami: jedną

przez ukryty boczny korytarz lub drugą drogę procesyjną. Ryc.7.4.4

31 Konrad Kucza-Kuczyński „Ostatni kościół modernizmu” Tygodnik powszechny 13.01.2009 [13]


43

7.4.4 Droga celebransa.

Prezbiterium oświetlone jest racjonalnie i umiarkowanie. Efekt ten uzyskano

poprzez zaprojektowanie go po północnej stronie, co uniemożliwia efekt olśnienia

światłem naturalnym.32 W ścianie ołtarzowej zostały umieszczone otwory okienne po

bokach między cofniętą ścianą białą, a ścianą z deskowania. Ma to na celu ślizganie

się światła po jasnej fakturze ściany i wyodrębnieniu jej z wnętrza kościoła.

Prezbiterium dodatkowo doświetlone jest świetlikiem dachowym. W bocznej ścianie

umiejscowione zostały niewielkie otwory na nieregularnej siatce; jest to układ

gwiezdnej konstelacji – symbol nieskończonego, kosmologicznego Boskiego

porządku. Dodatkowo cały dach wygląda jakby unosił się nad wnętrzem. Efekt ten

uzyskano dzięki zastosowaniu tafli szkła, która otacza wnętrze z dwóch stron.

Promienie słońca ślizgają się po opadającej do środka kalenicy. Wygląda to tak jakby

światło samo go unosiło. Ryc.7.4.5

32 Praca zbiorowa “Budowa i konserwacja kościołów”, Warszawa 1981, s.120 [14]


44

ryc.7.4.5 Widok zza ołtarza na wnętrze i dach.

Światło odbite od jasnej ściany jest imitacją rozproszonego światła naturalnego,

dlatego też w projekcie zostało ono zaproponowane w dachu na zewnątrz, który

dodatkowo oświetla wnętrze. Ryc.7.4.6

ryc.7.4.6 Schemat oświetlenia pośredniego.

Należy również zaznaczyć że światło naturalne jest nieprzewidywalne i często

jest niewystarczające, dla wydobycia odpowiednich miejsc w kościele. Są pewne

sekwencje w ciągu dnia, kiedy się to udaje, ale należy pamiętać, że są również pory

roku, są dni pochmurne itd. Wówczas powinno pojawić się oświetlenie sztuczne


45

wspomagające światło naturalne. Na prezbiterium powinien padać snop światła

(najczęściej jest to poziom 300lx dla płaszczyzn poziomych), a ściana za nim nie

powinna być nazbyt oświetlona tak, aby był jasną formą na ciemniejszym tle. Nawa

główna ze względu na swoją funkcję może być nieznacznie ciemniejsza (150-200lx),

to z niej wierny skupia całą swoją uwagę na prezbiterium i kapłana. 33

Warto pamiętać, że sztuczne oświetlenie nie jest w projekcie celem, jest jedynie

środkiem dla wydobycia tego co najważniejsze, tych elementów sakralnych, które są

tego warte, na które powinny się kierować oczy wiernego jak i zwiedzającego.

33 Konferencja w ramach „Światło i Dźwięk w Kościele” - mgr inż Paweł Kurto „Oświetlenie obiektów sakralnych” autor opisuje dokładne zalecenia do projektowania wnętrz sakralnych pod kątem fachowym. [15]


46

7.5 Zastosowanie symboliki.

Dwanaście filarów w elewacji frontowej alegoryzuje dwunastu apostołów

podtrzymujących ołtarz (dach nad kruchtą), na którym leży otwarta „księga” (dach nad

kościołem), w którą Bóg ma wgląd tak jak w naszą duszę.

W pochyłej ścianie bocznej (nawy amfiteatralnej) umiejscowione zostały

niewielkie otwory na nieregularnej siatce. Jest to układ gwiezdnej konstelacji – symbol

nieskończonego, kosmologicznego Boskiego porządku ponieważ to .„On stworzył

Niedźwiedzicę, Oriona, Plejady i Gwiazdozbiór Południa. Czyni wielkie, niezbadane

rzeczy i cuda, którym nie ma miary.” (Hioba 9:9).

Woda, która pojawia się na terenie to życie i symbol oczyszczenia w

odniesieniu do chrztu świętego.

Dwa place przed wejściem są momentem wyciszenia, przygotowania się na

spotkanie z Bogiem. Mają również pełnić charakter średniowiecznego placu łączącego

mieszkańców wsi.

Zadaszenie nad wejściem ma pełnić symbol bramy, „...brama portal

reprezentująca w świątyniach starożytnego wschodu mieszkanie bóstwa, dom

niebiański, wreszcie samo niebo... teraz w kościołach chrześcijańskich, brama jest

granicą między strefami sacrum, a profanum.”34

Zastosowanie w teorii, wyrwania części powstającego z chaosu świata,

odzwierciedla się w bryle kościoła w postaci wychodzących obrysów elementów

składowych budynku, rozsypanych po terenie, jak na przykład tablica ogłoszeń, drzwi

na taras, ściana z domu parafialnego...

Przenikanie się wnętrza z zewnętrzem ma symbol obecności Boga, który jest

cały czas wyczuwalny.

Ukryte osie mają powodować stałe poszukiwanie jakiegoś ukrytego filozoficznego

znaczenia bytu, którego „punktem wyjścia”, „zasadą”35 samego siebie jest w tym

wypadku armata światła. Ma ona podwójne znaczenie połączone ze świetlikiem w

dachu jako synonimy męski i żeński.

34 Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Warszawa 2006 [9] 35 Bogdan Banasiak „Bez różnicy”, s.17 [5]


47

7.6 Rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe.

Budynek ma być posadowiony na fundamentach na głębokości orientacyjnej

około 120cm. Z uwagi na przekłamanie, które wiąże się z wykonaniem prawdziwego

projektu jest to tylko zasygnalizowanie takiego rozwiązania.

Konstrukcja budynku plebani i domu parafialnego wykonana jest w technologii

tradycyjnej. Pierwszą warstwę zabudowy stanowią pustaki ceramiczne np. typu

POROTHERM. Następnie dochodzi 12 centymetrowa powłoka ocieplenia ze

styropianu wraz z pokładem tynku cienkowarstwowego.

Konstrukcja kościoła ze względu na duże obciążenia wykonana jest po części z

tradycyjnych pustaków jak również z zastosowaniem technologii monolitycznej

żelbetowej.

Odprowadzenie wody opadowej odbywa się poprzez rury spustowe

zamontowane na elewacjach oraz w przestrzeniach drewnianych kubików. Z domu

parafialnego woda odprowadzona jest dzięki zielonemu dachowi oraz rzygaczowi,

który kieruje wodę do basenu przy tarasie. Dach kościoła wyposażony jest w jedną

solidną rurę spustową (rzygacz) odprowadzającą wodę z dachu na dach nad kruchtą,

która następnie kieruje ją do rur spustowych.

Systemy przeszkleń kościoła to podstawowe elementy firmy pilkington w profilu

aluminiowym. Zastosowane elementy obramowania stanowią system profilów

aluminiowych, które zaopatrzone są w termoizolacyjne wkładki z tworzywa

sztucznego36. Okna w domu parafialnym jak i plebani to standardowe systemy

okienne w ramie wykonanej z PCV.

Obiekty wyposażone są w instalacje wodno – kanalizacyjne zaprojektowane w

pionach wentylacyjno – kanalizacyjnych.

Oświetlenie obejmuje wszystkie pomieszczenia. Przewidziano także

oświetlenie ewakuacyjne w budynku domu parafialnego i kościoła.

Klatki schodowe i schody wykonane są w konstrukcji monolitycznej żelbetowej.

36 www.polring.pl [16]


48

7.7 Detale.

Szczegół s1

Szczegół s2

Szczegół s3

Szczegół s4


49

Poni żej podane s ą warstwy:


50

8. Zestawienie powierzchni.

SPIS POMIESZCZEŃ

PIWNICA

3 PLEBANIA

Pi1 - HOL 38,3m²

Pi2 - SALA 42,2m²

Pi3 - POM. GOSP. 24,5m²

Pi4 - SALA 26,5m²

Pi5 - SALA 21,5m²

Pi6 - KOTŁOWNIA 22,8m²

----------------------------------

175, 8m²

PARTER

1. KOŚCIÓŁ

K1 - KRUCHTA 125,0m²

K2 - ZAKRYSTIA MINISTRANCI 15,1m²

K3 - ZAKRYSTIA KSIĘŻA 15,0m²

K4 - NAWA GŁÓWNA 445m²

K5 - KAPLICA TYGODNIOWA 44,6m²

K6 - MAGAZYN 33,5m²

678,2m²

2. DOM PARAFIALNY

D1 - HOL 55,1m²

D2 - BIURO 14,1m²

D3 - ARCHIWUM 8,9m²

D4 - GARAŻ 66,7m²

D5 - MAGAZYN 11,9m²

D6 - KOMÓRKA 6,4m²

D7 - ARCHIWUM 8,9m²

D8 - BIURO 14,5m²


51

D9 - WC MĘSKIE 6,1m²

D10 - WC DAMSKIE 5,3m²

D11 - SALA SPOTKAŃ 55,2m²

253,1m²

3. PLEBANIA

P1 - PRZEDSIONEK 12,0m²

P2 - HOL 43,0m²

P3 - WC 2,5m²

P4 - KUCHNIA 17,2m²

P5 - JADALNIA 25,7m²

P6 - SALKA 26,4m²

P7 - SYPIALNIA 16,7m²

P8 - ŁAZIENKA 4,7m²



171,1m²

----------------------------------

1102,4m²

PIĘTRO

1. KOŚCIÓŁ

K7 - EMPORA 72,5m²

3. PLEBANIA

P11 - KORYTARZ 19,2m²

P12 - HOL 4,9m²

P13 - POKÓJ DZIENNY 23,3m²

ANEKS KUCHENNY



P16 - HOL 5,6m²



ANEKS KUCHENNY


52

MIEJSCE DO PRACY


P20 - HOL 3,8m²


ANEKS KUCHENNY

MIEJSCE DO PRACY



182,7m²

----------------------------------

255,2m²

ZESTAWIENIE POWIERZCHNI TERENU:

Powierzchnia terenu – 4290,9m²

Powierzchnia użytkowa – 1533,4m²

Powierzchnia zabudowy – 1167,8m²

Powierzchnie biologicznie czynne – 2249,1m²


53

9. Literatura.

[1] Philip Joidio „Architektura dzisiaj”, wydawnictwo Taschen, Kolonia 2003

[2] http://www.architektura.pomorze.pl/?art_id=94

[3] http://kolbaskowo.pl/showpage.php?pageID=70

[4] www.google.pl/images...

[5] Bogdan Banasiak „Bez różnicy”

[6] Teksty biblijne

[7] Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Uniwersytet

Lubelski, Lublin 1980

[8] Waldemar Wawrzyniak „ Sacrum w architekturze”, Wydawnictwo Politechniki

Wrocławskiej, Wrocław 1996

[9] Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2006

[10] Kazimierz Wejchert „Elementy kompozycji urbanistycznej”, Wydawnictwo Arkady,

Warszawa 1974

[11] http://pl.wikipedia.org/wiki/Symbolika

[12] Adam Maria Szymski „Kanon formy architektonicznej w kościele katolickim”,

Politechnika Szczeciński, Szczecin 2000

[13] Konrad Kucza-Kuczyński „Ostatni kościół modernizmu” Tygodnik powszechny

13.01.2009

[14] Praca zbiorowa “Budowa i konserwacja kościołów”, Rada Prymasowska Budowy

Kościołów, Warszawa 1981

[15] mgr inż Paweł Kurto „Oświetlenie obiektów sakralnych”.

[16] www.polring.pl

[17] Charles Jencks “Ruch nowoczesny w architekturze”, Wydawnictwa Artystyczne i

Filmowe , Warszawa 1987

[18] Charles Jenck “Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury”, Wydawnictwa

Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1982


54

10. Spis rysunków

10.1 Poszukiwania wariantowe, szkice.

Schematy te obrazują różne rozwiązania urbanistyczne poszukując

najodpowiedniejszego układu:

• niebieski kolor oznacza kościół

• czerwony kolor oznacza dom parafialny

• zielony kolor oznacza plebanie

• czarny oznacza place dla wiernych

Schemat obrazuje ostateczne rozwiązanie urbanistyczno – funkcjonalne.

Kolejne rysunki pokazują poszukiwanie formy architektonicznej.


55

Koncepcja 01

Koncepcja 02


56

Koncepcja 03


57

Koncepcja 04

Koncepcja 05


58

Koncepcja 06


59

Koncepcja 08

Kolejne koncepcje w makietach:


60

Makieta 1


61

Makieta 2


62


63

Makieta 3


64

Makieta 4


65

Makieta 5


66


67

10.2 Miniatury plansz.

DIPLOMA ARCHITECTURE

Documents

Transcript of DIPLOMA ARCHITECTURE