DIETA W CIĄŻY POWIKŁANEJ CUKRZYCĄ Aneta Malinowska … · insulina, przeciwciała dziecko HCG P...

DIETA W CIĄŻY POWIKŁANEJ CUKRZYCĄ

Aneta Malinowska-Polubiec

GOSPODARKA WĘGLOWODANOWA

W CIĄŻY – ROLA ŁOŻYSKA

łożysko

matka

receptory insulinowe

glukoza ketony

insulina, przeciwciała

dzieckoHCG

P

HPL

E

kortyzol

aminokwasyPRL

CIĄŻA - I POŁOWA

Estrogeny i Progesteron (przerost wysp trzustkowych)

glikemia na czczo

wydzielanie insuliny

wchłanianie w jelitach

odkładanie tkanki tłuszczowej

glikemia po posiłkach

tolerancja glukozy – „przyspieszone głodowanie”

podstawowepoposiłkowe

CIĄŻA - II POŁOWA

Estrogeny i Progesteron

oporności tkanek na działanie insuliny

wydzielania insuliny

glikemii po posiłkach

odkładania i zużycia tkanki tłuszczowej

glukoneogenezy w wątrobie

HPL

CIĄŻA - DOBOWE ZMIANY GLIKEMII

8 13 18 24 8

godziny doby

70

80

90

100

110

120

130glukoza (mg%)

nieciężarne ciężarne posiłek

insulinooporności

wydzielania insuliny

nieadekwatny do

zapotrzebowania

GDM

RODZAJE CUKRZYCY W CIĄŻY

GDMcukrzyca ciężarnych

typ 1

inne

typ 2

PGDMcukrzyca przedciążowa

90 – 95%

4 -5% ciąż w Polsce

5 – 10%

0,2 – 0,3% ciąż

WPŁYW CUKRZYCY NA PRZEBIEG CIĄŻY

Liczba i nasilenie powikłań jest proporcjonalna do

stopnia kontroli metabolicznej cukrzycy

hiperinsulinemia płodowaketonemia

wartości glikemii:

na czczo < 5,3 mM; < 95 / 90mg/dl

przed posiłkiem < 5,6 mM; < 100mg/dl

1 h po posiłku < 7,8 mM; < 140 / 135 / 130mg/dl

2 h po posiłku < 6,6 mM; < 120mg/dl

glikemia nocna > 3,3 mM; > 60mg/dl

średnia dobowa glikemia (2 h po posiłku) < 118 mg/dl

średnia dobowa glikemia (1 h po posiłku) < 130 mg/dl

HbA1c < 6,1%

PRAWIDŁOWE WYRÓWNANIE CUKRZYCY

LECZENIE CUKRZYCY W CIĄŻY

Tryb życia

Farmakoterapia – intensywna funkcjonalna insulinoterapia

pompa insulinowa

Dieta z ograniczeniem węglowodanów prostych

PROFIL DZIAŁANIA INSULIN

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

Początek działania : 0 – 5 / 15 - 30 min

Szczyt działania : 1 -3 godziny

Średni czas działania : 6 - 8 godzin

Maksymalny czas działania : 12 godzin

Początek działania : 3 – 4 godziny

Szczyt działania : 6 – 14 godzin


0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

Początek działania : 1 – 3 godziny

Szczyt działania : 4 – 8 godzin


analogi / krótkodziałająca

o pośrednim czasie działania

długoodziałająca

insulina krótkodziałająca / analog

insulina o przedłużonym działaniu

Ś O K ON Ś

rano popołudnie wieczór

dzi

ałan

ie i

nsu

liny

noc

posiłki

Gabbe. Diabetes Mellitus in Pregnancy. Obstet Gyneco 2003

INTENSYWNA INSULINOTERAPIA

Ś O K ON Ś

rano popołudniewieczór

dzi

ałan

ie i

nsu

liny noc

posiłki

Gabbe. Diabetes Mellitus in Pregnancy. Obstet Gyneco 2003

INSULINOTERAPIA PRZY ZASTOSOWANIU

OSOBISTEJ POMPY INSULINOWEJ

„baza” - 50 – 60% dawki dobowej – 0,3 jed/kg m.c.

bolusy przedposiłkowe – 40 – 50% dawki dobowej

„baza”

północ

ZAPOTRZEBOWANIE NA INSULINĘ W CIĄŻY

GDM

PGDM

8 – 17 tc 24 – 28 tc

poródnudności

wymioty

~ 10%

~ 50%

LECZENIE CUKRZYCY W CIĄŻY

Tryb życia

Farmakoterapia – intensywna funkcjonalna insulinoterapia

pompa insulinowa

Dieta z ograniczeniem węglowodanów prostych

DIETA Z OGRANICZENIEM

WĘGLOWODANÓW PROSTYCH

CELE:

dostarczenie odpowiednich ilości energii i składników

odżywczych dla rozwijającego się płodu;

ułatwienie optymalnego wyrównania gospodarki

węglowodanowej matki

prawidłowy przyrost masy ciała

utrzymanie normoglikemii

wyeliminowanie obecności związków ketonowych

we krwi matki

DOBOWE ZAPOTRZEBOWANIE ENERGETYCZNE

30 – 40 kcal/kg 30 – 35 kcal/kg 24 kcal/kg

ciąża: 2200 – 2500 kcal/d

połóg: 3000 kcal/d

o 300 ckal/d

DOBOWE ZAPOTRZEBOWANIE

ENERGETYCZNE

dieta o znacznie obniżonej zawartości kalorii

dieta o umiarkowanie ograniczonej

zawartości kalorii - około 30%

wzrost ryzyka ketonemii i ketonurii.

zmniejsza średnie stężenie glukozy we

krwi bez równoczesnego podwyższania

stężenia kwasów tłuszczowych w osoczu

oraz ciał ketonowych w moczu.



ŚWIADOME RACJONALNE

ZDROWE ŻYWIENIE

głodzenie się

NIE

SKŁAD DIETY W CIĄŻY POWIKŁANEJ CUKRZYCĄ

węglowodany złożone 40 – 50%

białko 20 - 30%

tłuszcze, gł. nienasycone 20 – 25- 30%

witaminy i sole mineralne

ograniczenia produktów, zawierających węglowodany

proste - łatwo przyswajalne:

glukoza, fruktoza, sacharoza


- WĘGLOWODANY

węglowodany – powinny pokrywać 40 - 50% ogólnego

zapotrzebowania energetycznego,

w tym sacharoza do 5% tj. ok. 20 – 30g/dobę

1g dostarcza 4kcal energii

węglowodany przyjmowane w czasie śniadania są zwykle

gorzej tolerowane niż w czasie pozostałych posiłków.

WĘGLOWODANY:

PROSTE ZŁOŻONE NIE ULEGAJĄCE STRAWIENIU


- WĘGLOWODANY

ograniczyć do minimum

łatwo przyswajalne (glukoza, fruktoza)

nie mają one wartości odżywczych

nie muszą być trawione, są szybko

wchłaniane do krwi w przewodzie

pokarmowym

podwyższają poziom glikemii, zwiększają

cukromocz

nie należy używać cukru do słodzenia

napojów i potraw

jedynie 15 – 20 g cukru (3 – 4 łyżeczki) /

dobę, do sporządzania potraw

dopuszczalne jest stosowanie przez

kobiety w ciąży substancji słodzących

PROSTE ZŁOŻONE zawarte są w przetworach zbożowych

(mąka, pieczywo), ryżu, kaszach

wchłaniają się znacznie wolniej w

przewodzie pokarmowym

muszą w procesie trawienia zostać

rozłożone do glukozy

wzrost poziomu glikemii po ich spożyciu

jest znacznie mniejszy i rozłożony w czasie

w porównaniu ze spożyciem węglowodanów

prostych

produkty zawierające węglowodany

złożone powinny wchodzić w skład każdego

posiłku

należy je spożywać w kontrolowanych

ilościach, jednak nie mniej niż 130 g w ciągu

doby


- WĘGLOWODANY

błonnik, pektyny (źródło: warzywa i nie obierane owoce spożywane na surowo

oraz ciemne pieczywo, ewentualnie z dodatkiem otrąb, gruboziarniste kasze,

bulwy, łodygi roślin);

są oporne na działanie enzymów trawiennych i nie są rozkładane do glukozy;

zwalniają procesy trawienia i wchłaniania cukrów prostych w przewodzie

pokarmowym;

ograniczają wchłanianie tłuszczów i cholesterolu z pokarmów oraz działają

pobudzająco na perystaltykę jelit;

błonnik pokarmowy powinno się spożywać w ilości 20 – 35 g w ciągu doby

NIE ULEGAJĄCE STRAWIENIU


- TŁUSZCZE

tłuszcze - powinny pokrywać 20 – 25 - 30% zapotrzebowania

energetycznego,

są najbogatszym źródłem energii dla organizmu,

1g dostarcza około 9kcal

10 - 13% energii -

tłuszcze roślinne,

które zawierają

jednonienasycone

kwasy tłuszczowe

(oliwa z oliwek)

TAK OGRANICZYĆ!!!!

tłuszcze zwierzęce <10%

produkty bogate w cholesterol:

masło, smalec, śmietana, podroby,

jaja oraz produkty zawierające

„niewidoczny” tłuszcz: pełne

mleko, tłuste sery, pasztety,

mielonki, salmi

tłuszcze roślinne (olej rzepakowy, oliwa z oliwek)

6 – 10% energii -

tłuszcze, zawierające

głównie

wielonienasycone

kwasy tłuszczowe

(oleje roślinne: sojowy,

kukurydziany,

słonecznikowy, ryby

morskie)


- BIAŁKA

białka - powinny pokrywać 20 - 30% zapotrzebowania energetycznego –

1,2 - 1,3 g/kg m.c.

białka pochodzenia zwierzęcego:

chude mięso (drób, ryby, cielęcina),

przetwory mleczne (chude mleko i jego

odtłuszczone przetwory)

białka pochodzenia roślinnego:

nasiona roślin strączkowych,

ziarna zbóż

50% 50%

- nie obciążają organizmu nadmiarem dostarczanej energii

- nie powodują wzrostu stężenia glukozy we krwi

- produkty zbożowe dostarczają białka o niższej wartości odżywczej,

produkty białkowe powinny zawierać jak najmniej tłuszczu



ZALECENIA OGÓLNE

Regularne spożywanie posiłków i przekąsek pozwala na zminimalizowanie epizodów hipoglikemii.

600 1200 1800 2200

częstość

regularność

stałość pór dnia

urozmaicanie

Ś O K



ZALECENIA OGÓLNE

dzienniczek: samokontrola glikemii, WW, dawki insulin

KARTA CIĄŻY

kontrola masy ciała

ocena ketonurii



ZALECENIA OGÓLNE

ograniczenie tłuszczów!!!!!!!!!!!

TAK gotowanie w wodzie lub na parze

pieczenie w pergaminie lub folii,

duszenie bez obsmażania

grilowanie, rożen

masło i margaryny powinny być przechowywane w

lodówce, stosowane jedynie w postaci bardzo cienkiej

warstwy, nie do wszystkich kromek

ograniczać dodawanie tłuszczów do przygotowywanych

potraw

usuwać tłuszcz widoczny z produktów mięsnych, a z

sosów lub zup zbierać tłuszcz z powierzchni po

odstawieniu lub ochłodzeniu

unikać tłuszczu „niewidocznego” i wybierać mleko,

jogurty i sery, wędliny z niską zawartością tłuszczu

produkty mleczne należy wybierać tylko te, które są

odtłuszczone lub zawierają do 0,5% tłuszcz; jogurty

naturalne / odtłuszczone (należy unikać dodatków

owoców)

NIE smażenie

dodawanie masła/ margaryny do każdej

kromki chleba

dodawanie tłuszczów do przygotowywanych

potraw

spożywanie produktów wysokotłuszczowych



ZALECENIA OGÓLNE

WARZYWA

= mała zawartość cukrów prostych i tłuszczów, duża cukrów złożonych

6 – 20% :

marchew,

dynia,

brukselka,

cebula,

0 – 6% - niskowęglowodanowe:

kapusta,

ogórek,

szpinak,

sałata,

cykoria sałatowa,

papryka,

brokuły,

>20%:

ziemniaki,

kukurydza,

groszek zielony,

fasola.

zawartość węglowodanów w warzywach



ZALECENIA OGÓLNE

OWOCE = duża zawartość cukrów prostych - do 0,3 kg owoców dziennie.

Soki owocowe należy rozcieńczać w stosunku co najmniej 1:1.

Zawartość cukrów prostych w owocach i warzywach zależy od odmiany, gatunku,

warunków klimatycznych, uprawy, stopnia ich dojrzałości i waha się w szerokich

granicach: od 0,4% (awokado) do 22% (winogrona).



ZALECENIA OGÓLNE

PRODUKTY NIE ROZGOTOWANE!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Produkty poddane działaniu wysokich temperatur przez dłuższy czas, podlegają procesowi

rozluźnienia struktur skrobi, co pociąga za sobą szybsze wchłanianie glukozy po spożyciu

takiego produktu, a w konsekwencji wyższy poziom glukozy we krwi.

PRODUKTY NIE ROZDROBNIONE!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Szybki wzrost glikemii poposiłkowej powodują produkty znacznie rozdrobnione, a przez to łatwiej

przyswajane. Należy unikać tak przygotowywanych potraw.

PRODUKTY ZAWIERAJĄCE BARDZO

MAŁĄ ILOŚĆ WĘGLOWODANÓW

PROSTYCH, KTÓRE MOŻNA SPOŻYWAĆ

W DOWOLNYCH ILOŚCIACH:

chude mięsa (gotowane lub pieczone) i chude wędliny: drób (zawsze bez skóry);

ryby chude z rzek lub morskie;

warzywa o zawartości węglowodanów 0 – 6%: rzodkiewka, sałata, cykoria, rabarbar,

ogórki, szczypiorek, szparagi, szpinak, grzyby, brokuły, cebula, kabaczek, kalafior, pomidory,

szczaw, kapusta kiszona, soki jarzynowe;

pieczywo żytnie, Graham, pełnoziarniste, bez zawartości karmelu, bez dodatków, takich

jak rodzynki, suszona śliwka. Zalecane jest pieczywo chrupkie;

UWAGA! ciemne pieczywo zazwyczaj barwione jest karmelem.

ryż pełnoziarnisty, makarony z małą ilością jaj, kasze;

mleko i jogurty odtłuszczone (nie więcej niż 0,5%), chude sery, jogurty naturalne bez

zawartości owoców, czy substancji smakowych;

PRODUKTY ZAWIERAJĄCE BARDZO

MAŁĄ ILOŚĆ WĘGLOWODANÓW

PROSTYCH, KTÓRE MOŻNA SPOŻYWAĆ

W DOWOLNYCH ILOŚCIACH:

oleje roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy bezerukowe, sojowy, słonecznikowy;

woda przegotowana, woda mineralna, herbata bez cukru,

łagodne przyprawy: koperek zielony, kwasek cytrynowy, pietruszka, czosnek, cebula, vegeta,

kminek, majeranek;

zupy jarzynowe z warzyw ubogowęlowodanowych, „czyste”: pomidorowa, grzybowa,

koperkowa, kalafiorowa, kapuśniak, krupnik.

PRODUKTY NIEWSKAZANE

W CUKRZYCY:

cukier, miód, dżemy, marmolady, konfitury, słodycze, lody, chałwa;

pełne mleko i jego przetwory, śmietana, lody, tłuste żółte sery, słodzone koktajle mleczne,

majonez;

tłuste mięsa i wędliny (wieprzowina, baranina, kiełbasy wieprzowe, salceson, salami,

słonina, boczek, smalec, podroby, gęsi i kaczki);

tłuste ryby (śledź, węgorz, łosoś, lin, konserwy rybne w oleju);

owoce morza: małże, kraby, krewetki, kalmary;

sery tłuste podpuszczkowe, tłuste twarogowe, ser topiony;

surówki i warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru;

frytki, chipsy, ziemniaki w tłuszczu;

pieczywo słodzone np. chałka, lub z dodatkami karmelu i miodu, bułki maślane, biszkopty,

baki drożdżowe;

PRODUKTY NIEWSKAZANE

W CUKRZYCY:

owoce w cukrze, owoce suszone, rodzynki, daktyle, winogrona, banany; owoce i warzywa

konserwowane;

napoje alkoholowe;

słodkie soki, syropy, słodzone płyny, koktajle mleczne, jogurty i serki owocowe; płyny

słodkie: coca-cola, pepsi-cola, sprite, fanta itp.; kakao naturalne, mocna kawa;

bardzo ostre przyprawy: pieprz, ostra papryka, musztarda, ocet, chili;

zupy esencjonalne, zagęszczane zasmażkami, dużą ilością śmietany;

potrawy z dodatkiem cukru: knedle, naleśniki, pierogi z cukrem.

INDEKS GLIKEMICZNY

Indeks glikemiczny (IG) - to wskaźnik wzrostu (szybkości i wielkości wzrostu) stężenia

glukozy we krwi w ciągu 2 godzin od spożycia określonego produktu węglowodanowego,

który zawiera 50 g węglowodanów łatwo przyswajalnych.

Za 100% przyjęto wzrost stężenia glukozy we krwi po spożyciu 50 g czystej glukozy.

Pojęcie indeksu stosuje się jedynie w odniesieniu do produktów, zawierających co najmniej

15 g węglowodanów na typową porcję spożywczą. Nie ma on zastosowaniu w stosunku do

produktów o dużej zawartości tłuszczów czy białek.

INDEKS GLIKEMICZNY

Zalecane jest wybieranie produktów żywnościowych o indeksie glikemicznym <60, bowiem

przyjęto, że IG < 55 jest niski.

Przykład: indeks glikemiczny chleba pełnoziarnistego żytniego wynosi 58. Oznacza to, że po

spożyciu takiej ilości chleba, która zawiera 50 g glukozy (w tym przypadku skrobi), wzrost

glikemii będzie wynosił 58% przyrostu, który nastąpiłby po spożyciu 50 g czystej glukozy.

indeks glikemiczny

glik

em

ia

po

po

siłk

ow

a

INDEKS GLIKEMICZNY

produkty o niskimi IG → wolniejszy wzrost, a następnie spadek glikemii

→ niewielki wyrzut insuliny

produkty o wysokim IG → szybszy wzrost glikemii

→ większy wyrzut insuliny

INDEKS GLIKEMICZNY

Wartość indeksu naturalnych produktów jest znacznie mniejsza niż ich przetworzonych

postaci.

Niekorzystne:

gotowanie - powoduje pęcznienie ziarenek skrobi i ich pękanie. Wynikiem tego

jest łatwiejszy dostęp enzymów trawiennych do cząsteczek glukozy w skrobi i

szybsze jej uwalnianie w procesie trawienia. Wysoka temperatura gotowania

może dodatkowo podnieść wartość IG;

mocne rozdrabnianie pokarmów;

owoce dojrzałe mają znacznie większa wartość indeksu w porównaniu z

niedojrzałymi;

korzystny wpływ na obniżenie wartości IG ma wzbogacanie posiłków produktami

bogatymi w błonnik pokarmowy oraz urozmaicanie posiłków;

Np. sam makaron ma indeks glikemiczny 50, natomiast podany z sosem

mięsnym (białko i tłuszcz) już tylko 20.

INDEKS GLIKEMICZNY

Wartość IG sugeruje jak szybko poszczególne węglowodany są rozkładane do glukozy i

wchłaniane w jelitach. Wskazuje na jakość węglowodanów, nie uwzględnia ich ilości w

produktach.

W planowaniu diety z ograniczeniem węglowodanów prostych, oprócz IG powinny być brane

pod uwagę również wartość energetyczna oraz ładunek glikemiczny (LG= glycemic load)

poszczególnych produktów.

LG wyliczany jest ze wzoru:

W x IG

LG=

100

LG – ładunek glikemiczny

W – ilość węglowodanów w danej porcji (g),

IG – indeks glikemiczny,

Ładunek glikemiczny uwzględnia obok wartości IG również ilość zawartych w danym

produkcie węglowodanów. Produkty o wysokim IG, spożywane w małych ilościach mają taki

sam wpływ na wydzielanie insuliny do krwi, jak produkty o niskim IG spożywane w dużych

ilościach

600 1200 1800 2200

Ś O K

WYMIENNIKI WĘGLOWODANOWE

wymiennik węglowodanowy (WW), tzw. jednostka chlebowa - taka ilość wagowa

danego produktu, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych.

Przy planowaniu diet przeliczanie należnej ilości węglowodanów na WW ułatwia

dobieranie takich wielkości porcji różnych produktów spożywczych, które dostarczają w

każdym posiłku, taką samą, ilość węglowodanów.

19 – 21 WW/dobę

4 –

5 W

W

2 –

3 W

W

5 W

W

2 –

3 W

W

3 -

4W

W

1 –

2 W

W

< 6 WW/posiłek

WYMIENNIKI BIAŁKOWE, TŁUSZCZOWE

Wymiennik białkowy (WBz) jest to ilość produktu spożywanego lub potrawy, który zawiera

10g białka zwierzęcego. Jako wzorzec przyjęto porcję mięsa cielęcego o masie 50 g, która

dostarcza 10 g białka i 40 kcal energii.

Wymiennik tłuszczowy (WT) jest to taka ilość produktu, która dostarcza 10 g tłuszczu. Jako

wzorzec przyjęto porcję masła o wadze 12g.

W planowaniu żywienia dla chorych z cukrzycą obok ilości spożywanych węglowodanów istotne są ilości

spożywanych białek i tłuszczów.

Poznanie wymienników węglowodanowych, białkowych i tłuszczowych umożliwiają zaplanowanie

zrównoważonej podaży wszystkich składników odżywczych, które mają zbliżoną wartość energetyczną.



ZALECENIA OGÓLNE

zaleca się karmienie piersią

karmienie piersią zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę o około 30%.

konieczna jest modyfikacja dawek insulin

zalecane są częste przekąski przed lub w trakcie karmienia piersią

LAKTACJA

DIETA W CIĄŻY POWIKŁANEJ CUKRZYCĄ Aneta Malinowska … · insulina, przeciwciała dziecko HCG P...

Documents

Transcript of DIETA W CIĄŻY POWIKŁANEJ CUKRZYCĄ Aneta Malinowska … · insulina, przeciwciała dziecko HCG P...