Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym...

36
diagnostyka obrazowa w onkologii jakie badanie? – u kogo? – kiedy ? Barbara Bobek-Billewicz Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy 8 – 10 . 08. 2018

Transcript of Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym...

Page 1: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

diagnostyka obrazowa w onkologii jakie badanie? – u kogo? – kiedy ?

Barbara Bobek-Billewicz

Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy 8 – 10 . 08. 2018

Page 2: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

metody obrazowania - czym dysponujemy

promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy

klasyczna radiologia ( cyfrowa lub analogowa) rentgenografia (zdjęcia rtg) , urografia skopia (prześwietlenie) angiografia

mammografia (MG) ( cyfrowa lub analogowa + tomosynteza (DBT digital breast tomosynthesis)

+ MG ze środkiem kontrastującym (dwuenergetyczna, spektralna MG CESM)

tomografia komputerowa (TK, CT) + ew. wieloenergetyczność ( DECT dual energy CT)

rezonans magnetyczny (MRI) wiele badań w jednym

środek kontrastujący dożylny – gadolinowy (Gd – gadolin) klasyczne obrazowanie MR angiografia MR z / bez środka kontrastującego obrazowanie czynnościowe , molekularne

ultrasonografia (usg) klasyczne ( B – mode)

- / + opcje dopplerowskie – naczynia elastografia – sztywność tkanki środek kontrastujący

medycyna nuklearna (MN) obrazowanie emisyjne

Izotop ( źródło promieniowania )

- / + biologicznie aktywna substancja

a właściwie dziś metody hybrydowe * SPECT – CT * PET - CT * PET - MR

NIE TYLKO DIAGNOSTYKA radiologia zabiegowa ( interwencyjna) onkologia – liczba procedur rośnie * embolizacje nowotworów ( chemo- * radio- *bez leku) * ablacje * drenaże * zamknięcie krwawiącego naczynia

Page 3: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

metody obrazowania – jakie badanie ? u kogo ? kiedy ?

UWAGA !! promieniowanie jonizujące ⎈ klasyczna radiologia ⎈ angiografia ⎈ radiologia zabiegowa ⎈ mammografia (2D, tomosynteza, spektralna)⎈ tomografia komputerowa (TK, CT) medycyna nuklearna (SPECT/ CT, PET / CT , PET / MR – mniejsza dawka promieniowania niż PET)

rozważenie korzyści i ryzyka , min dawka - max. informacji , powtarzanie badań ↑ dawki promieniowania

UWAGA!! Środki kontrastujące (CM) podawane dożylnie / dotętniczo

• jodowe (badania z promieniowaniem X : urografia, angiografia, radiologia zabiegowa, mammografia spektralna, TK)

NERKI !! ostre objawy uboczne bezpośrednio po podaniu – obecnie bardzo rzadko

ale wartość badań promieniowaniem X bez CM w onkologii bardzo !!! ograniczona

• gadolinowe ( MR) – NERKI (NSF – od kilku lat nie odnotowano żadnego przypadku) ,

MÓZG ( Gd odkłada się w jądrach zębatych i soczewkowatych) – nie opisano objawów

MR ( w onkologii) nie zawsze z kontrastem – gorący temat

TK często wykonywane wielokrotnie – promieniowanie + ++ nefrotoksyczność środków kontrastujących

Page 4: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

Spektralna (dual energy) tomografia komputerowa DECT

Obrazy konwencjonalne (klasyczne TK) + • mapy monoenergetyczne 40 – 200 keV

lepsza ocena wzmocnienia kontrastowego – redukcja artefaktów od metalu

lepsza charakterystka zmian , lepsze różnicowanie zmian łagodnych i złośliwych

• mapy gęstości jodu – ilościowa ocena wzmocnienia kontrastowego

• Z effective maps – pomagają w ocenie wzmocnienia kontrastowego • wirtualne obrazy bez kontrastu + ▼ powtórzeń redukcja dawki promieniowania

ale „normalna” akwizycja – dawka większa o ok.20%

Ale poprawa czułości i specyficzności • łatwiej zobaczyć - ↓ ryzyko błędu detekcji • lepsza charakterystyka - ↓ ryzyko błędu interpretacji • mniej powtórzeń

Page 5: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

ultrasonografia (usg) i MR bez środka kontrastującego – bardzo bezpieczne ale usg : ⎈ nie wszystkie narządy mogą być zbadane ⎈ bardzo zależne od operatora ⎈ mało powtarzalne – trudno

ocenić zmiany ⎈ bardzo trudno skonsultować badanie

MR bez środka kontrastującego – dużo informacji , ale w większości przypadków - mimo nowych

sekwencji - znacznie mniej niż w badaniu ze wzmocnieniem kontrastowym ocena angiogenezy – bardzo ważna w onkologii – poza mózgiem niemożliwa bez dożylnego środka kontrastującego

metody obrazowania – jakie badanie ? u kogo ? kiedy ?

Page 6: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

diagnostyka obrazowa w onkologii jakie badanie? – u kogo? – kiedy ?

• warto zapytać radiologa / medyka nuklearnego

to radiolog/medyk nuklearny wie najwięcej o możliwościach i ograniczeniach metod diagnostyki obrazowej

• współpraca, korelacje radiologiczno-patologiczno-kliniczne

zespół diagnostyczno – terapeutyczny

* wykrycie * rozpoznanie * określenie stopnia zaawansowania TNM

* ocena skuteczności leczenia ( w czasie terapii , po zakończeniu leczenia)

* powikłania * wznowa * inne choroby

Page 7: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

wykrycie wczesne wykrycie = ↑↑↑↑ szans na wyleczenie ! jeżeli tak to może okresowo wykonywać kilka badań obrazowych MG, TK, whole body (MR, PET) ???

wykrycie

Skryning / badania przesiewowe incydentaloma objawy – poszukiwanie przyczyny dolegliwości czasem potrzeba kilku metod

Uwaga na zespół szczęśliwego radiologa !!!

Page 8: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

* skrining / badanie przesiewowe – ściśle określona grupa, częstotliwość badań , postępowanie w przypadku wykrycia zmiany podejrzanej itd.

rak piersi - mammografia – skrining populacyjny , narodowy rak piersi MRI skrining celowany kobiety z grupy wysokiego ryzyka , MRI) rak płuca (TK) – celowany , nie obejmuje całego kraju, w kilku ośrodkach, brak ciągłości HCC ( MR , usg) w sferze projektów, badań wstępnych rak szyjki macicy (cytologia) rak jelita grubego (kolonoskopia) czerniak skóry (dermatoskopia)

choroba nowotworowa

Wymagania stawiane badaniom przesiewowym (m.in.) * schorzenie powinno stanowić istotny problem zdrowia publicznego

* powinna występować wczesna, bezobjawowa faza schorzenia

* dostępne jest odpowiednie badanie przesiewowe

* istnieje uznany standard leczenia tego schorzenia

* istnieją dowody na to, że leczenie schorzenia we wczesnej, bezobjawowej fazie schorzenia ma wpływ na stan

pacjenta w odległej przyszłości

wykrycie

Page 9: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

wykrycie incydentaloma (przypadkowiak) guz / zmiana znaleziona w badaniu obrazowym przypadkowo niezwiązana z klinicznymi wskazaniami do tego badania , nie dająca objawów

* liczba incydentalom rośnie w związku ze wzrostem liczby badań i lepszą jakością

• bezobjawowe guzy nadnerczy (incydentalmy) wykrywane są u ok.0,4% badanych za pomocą

usg i 2-4% badanych za pomocą TK

• TK płuc : u 1/200 badanych zmiana poza płucami

nie ma ludzi zdrowych , są tylko niedokładnie zbadani

dążenie do wyjaśnienia charakteru wszystkich incydentalom ↑↑↑ badań obrazowych (promieniowanie jonizujące!!), ↑↑ procedur inwazyjnych ↑↑↑ kosztów

Page 10: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

kolonografia TK

Dr Casarella , kierownik Zakładu Radiologii w Emory University

► kolonografia CT jako badanie przesiewowe

► w jelicie grubym zmian nie stwierdzono , ale znaleziono :

● zmiany torbielowate w nerkach ● zmianę guzowatą w wątrobie ● guzki w dolnych polach płucnych

Kaskada badań

Ѵ diagnostyczne CT proste torbiele w nerkach, zmiana w wątrobie niejasna

Ѵ biopsja wątroby zmiana łagodna (niespecyficzna, ziarniniakowa zmiana martwicza)

Ѵ guzki w płucach : do 8 mm bez zwapnień , FDG PET negatywny ,

torakoskopia i 3 klinowe resekcje ziarniniaki niewapniejące ( najpewniej poprzebytej histoplazmozie)

► koszt dodatkowych procedur 50 000 USD

► kilka tygodni leczenia Nie znaleziono choroby

VOMIT Victim of Modern (Medical) Imaging Technology

VOMIT is a term for the patients who suffer unnecessary interventions for abnormalities observed by imaging or other investigations, but not found during surgery BMJ 2003: 326:1273 Richard Hayward

Skuteczność kolonografii TK w wykrywaniu zmian > 10mm w jelicie grubym porównywalna z kolonoskopią , ale dobrze to czy źle ??- w badaniu widoczne także zmiany w innych narządach

Page 11: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

incydentaloma nadnercza nerki

ok.50% badanych > 50rż ma zmiany w

nerkach w badaniach obrazowych

wątroba

Page 12: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

zmiana została wykryta , ale co to jest ???

diagnostyka różnicowa (wszystkie ręce na pokład)

nowotwór nie-nowotwór

rozpoznanie

Krok 1 : obejrzeć wcześniej wykonane badania – tanie a bardzo skuteczne najlepszym przyjacielem radiologa są wcześniej wykonane badania Krok 2 : zaawansowane techniki obrazowania MRI + : obrazowanie dyfuzji, perfuzji, dynamiki wzmocnienia kontrastowego, podatności magnetycznej, spektroskopia , zaawansowane techniki oceny wątroby, specyficzne narządowo środki kontrastujące PET – na tym etapie rzadko wykorzystywany , wyjątek guzek w płucu lub trzustce TK – dodatkowe informacje na temat wzmocnienia kontrastowego z dual energy CT ? Usg – elastografia , środek kontrastujący

Page 13: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

biopsja lub materiał pobrany w czasie zabiegu chirurgicznego biopsja - zawsze pod kontrolą technik obrazowych !!!!!! ale * biopsja zawsze jest obarczona ryzykiem powikłań różnym dla różnych narządów * nie wykonuje się biopsji zmian w niektórych narządach np. w rdzeniu kręgowym * nowotwory są heterogenne a zwykle pobranie wielu próbek z wielu miejsc jest niemożliwe a obrazowanie obejmuje cały guz / naciek pierwotny i przerzuty * biopsje zmian łagodnych są niepotrzebnym stresem dla chorego, kosztem dla systemu dlatego * przed biopsją możliwie najbardziej dokładna diagnostyka różnicowa na podstawie badań obrazowych * standaryzacja objawów , kryteria pomagające określić prawdopodobieństwo klinicznie istotnego procesu nowotworowego ( BIRADS , PIRADS , LI – RADS) weryfikacja mikroskopowa czy obserwacja * korelacje radiologiczno-patologiczne : wynik hp musi uwzględniać dane obrazowe , przy istotnej niezgodności konieczne dodatkowe pobranie materiału, usunięcie guza,

w onkologii ostatecznie rozpoznanie histopatologiczne

UWAGA!! Biopsja płynna (liquid biopsy) – wykrywanie pochodzących z nowotworu

somatycznych zmian genetycznych we krwi obwodowej. Alternatywa dla biopsji tkankowej

Page 14: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

wybór metody obrazowania – okolica anatomiczna - narząd

najogólniej jak to możliwe – zawsze są wyjątki • ośrodkowy układ nerwowy ( mózg, rdzeń kręgowy, kanał kręgowy) MR >>> TK, PET w stanach nagłych TK jest często pierwszym badaniem • głowa / szyja ( zatoki, jama nosowa, jama ustna, gardło, krtań) TK lub MR , FDG PET • tarczyca , węzły chłonne szyi – usg ( nie widać wch zagardłowych) • klatka piersiowa : rtg (zdjęcie) płuc , TK , PET , bardzo rzadko MR czas badania TK > rtg ale „ porównywalny” ⎈ dawka promieniowania TK >>> rtg ⎈ ilość informacji TK >>>>> rtg • narządy jamy brzusznej/miednica : ⎈ 1. usg ⎈ 2. TK wielofazowe ⎈ 3. MR ( jeśli problem dotyczy wątroby z

hepatotropowym środkiem kontrastującym) ⎈ 4. PET • piersi : 1. MG +/- tomosynteza lub usg 2. badania z kontrastem MRI i/lub mammografia spektralna • prostata : 1. TRUS 2. mpMR 3. PET/MR > PET/CT z 68GaPSMA > 18F Cho • układ mięśniowo-szkieletowy : RTG + MR – TK – usg

PET-CT ; PET-MR z różnymi radiofarmaceutykami : stopień zaawansowania, odpowiedź na leczenie, wznowa bardzo rzadko na etapie rozpoznania

Page 15: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

korelacje patologiczno – radiologiczne ważny aspekt rozpoznawania nowotworu Standard : diagnostyka raka piersi – radiologicznie BIRADS 4c lub 5 a w biopsji zmiana łagodna NIE MOŻNA zakończyć diagnostyki. Konieczna ponowna ocena materiału biopsyjnego lub kolejna biopsja lub usunięcie zmiany

diagnostyka raka prostaty - wysokie PSA + zmiana w prostacie w MRI PIRADS 4 lub 5 a ujemna biopsja biopsja celowana zmiany podejrzanej, ew. wykorzystanie fuzji MR + usg lub biopsja pod kontrolą MR

Powinno być standardem – mam nadzieję że będzie coraz szerszą praktyką guzy mózgu i rdzenia kręgowego UWAGA! W guzach mózgu i rdzenia do badania hp fragmenty guza * radiologicznie jednoznacznie guz o wysokim stopniu złośliwości a w biopsji / wyniku z zabiegu guz o niskim stopniu złośliwości a) sprawdzenie czy biopsja z części o cechach najwyższej złośliwości b) ponowna ocena hp – c) leczenie jak guza o wysokim stopniu złośliwości * radiologicznie obraz guza nowotworowego a w biopsji bez cech nowotworu a) sprawdzenie czy materiał pobrano z guza , jeśli NIE konieczna ponowna biopsja b) jeśli z guza konsultacja preparatów i/lub szybka kontrola obrazowa * radiologicznie jednoznacznie nie nowotwór , a w biopsji ⎈ nowotwór o niskim stopniu złośliwości , ⎈ komórki wskazujące na nowotwór, ⎈ nie można wykluczyć nowotworu o niskim stopniu

złośliwości ostrożnie z decyzjami o leczeniu, obserwacja w badaniach obrazowych

Page 16: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

nowotwór – inny niż ośrodkowego układu nerwowego – rozpoznany zaawansowanie miejscowe i przerzuty odległe

• wielkość guza, stosunek do struktur sąsiadujących – metody obrazowania jak na etapie rozpoznania

• przerzuty do węzłów chłonnych : PET ( z odpowiednim radiofarmaceutykiem!!) >> MR ≈TK ≈ usg w usg nie można ocenić wszystkich węzłów chłonnych biopsja pod kontrolą usg węzłów chłonnych zlokalizowanych powierzchownie

wykrycie nowotworu w PET zależy od : • poziomu metabolizmu radiofarmaceutyku przez nowotwór • wielkości guza (obecnie rozdzielczość ok.5 -10 mm = 100 mln – 1mld komórek) • poziomu metabolizmu radiofarmaceutyku „tła” zmiana / tło

Page 17: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

przerzuty odległe * mikroprzerzuty ( < 2mm ) nie są widoczne w żadnym badaniu obrazowym

• badanie całego ciała : PET/CT z odpowiednim radiofarmaceutykiem, TK z CM, MRI

przerzuty do węzłów chłonnych : PET / CT >> TK=MR

przerzuty do kości : PET/CT = MR > TK >> scyntygrafia z Tc-99mmetylenodwufosfonianem (MDT)

przerzuty do mózgu, rdzenia kręgowego , opon mózgowo-rdzeniowych MR !!! Zawsze z CM

Scyntygrafia

Tc99m AP

Scyntygrafia

Tc99m PA Scintygtafia

Tc99m SPECT

PET

NaF 18 F DOPA PET 18F FDG PET

chory na raka rdzeniastego tarczycy

Dzięki uprzejmości Dr Andrea d’Amico

nie ma jednego badania PET / CT różne radiofarmaceutyki = obrazowanie różnych procesów metabolicznych = obrazowanie różnych nowotworów

Page 18: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

przerzuty odległe

Badanie całego ciała (najczęściej od podstawy czaszki do połowy ud ) - nie tylko PET whole body MR , TK

MRI

TK

Przerzuty do otrzewnej raka śluzowego jelita grubego – dobrze widoczne w TK – niewidoczne w FDG PET

Page 19: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

Ocena wczesnej odpowiedzi na leczenie systemowe w trakcie leczenia systemowego

• u kogo ? decyzja onkologa . zależy od typu nowotworu, dostępnych metod leczenia

• jaka metoda ? PET lub MR , taka jaką zastosowano przed rozpoczęciem leczenia.

• kiedy ? wspólna decyzja onkologa i radiologa / medyka nuklearnego

The right treatment, for the right patient, at the right time , for the right duration

Padhani A ICIS 2017

Page 20: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

ocena po zakończeniu radioterapii

ddx przetrwały naciek npl vs zmiany po leczeniu bywa bardzo trudne

CE , DCE , PWI, DWI/ADC , MRS , PET, czas - kontrole

Martwica popromienna

GBM wznowa i martwica popromienna

• zacząć od metody wykorzystywanej wcześnie + ew. uzupełnienie innymi metodami • zawsze i koniecznie porównać z badaniami wykonanymi wcześniej – przed leczeniem, do planowania RT itp. nie istnieje żaden rozsądny ani obiektywny powód by tego nie zrobić • w razie wątpliwości konieczne badania kontrolne w krótkich odstępach czasu • w większości przypadków nie wcześniej niż 3 miesiące po zakończeniu RT – wcześniej dużo wyników fałszywie pozytywnych

Page 21: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

ocena odpowiedzi na leczenie

Radiographics 2013

Ocena odpowiedzi na leczenie głównie , ale nie tylko obrazowanie

☆ PET ☆ CT ☆ MR

metoda jak przed rozpoczęciem leczenia

nie tylko wymiar / objętość – leki inne niż klasyczne cytotoksyczne mimo skutecznego działania mogą nie powodować zmniejszenia masy

Czas na obrazowanie czynnościowe, molekularne Heterogenność odpowiedzi na leczenie

Page 22: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

• w większości npl – określone badania obrazowe w określonych odstępach czasu

• jeśli pojawią się objawy kliniczne, laboratoryjne itp. pilne badanie • dopiero wzrost „markera” obrazowe poszukiwanie wznowy , rozsiewu rak prostaty : PSA badania obrazowe HPV zależne raki H&N : HPV badania obrazowe ???

schemat badań kontrolnych zależy od : * typu * lokalizacji nowotworu * stopnia zaawansowania * zastosowanego leczenia * dostępnych kolejnych opcji leczenia

• wznowa TAK / NIE – ocena po leczeniu zwykle trudna, konieczne dokładne staranne porównywanie z

badaniami wcześniejszymi Zmiana parametrów obrazu w czasie jest istotną wskazówką – ważne , aby porównywać te same metody

ew. uzupełnione innymi badaniami nie tylko obrazowymi

• poszukiwanie przerzutów pytanie : jak aktywne ?

Wznowa SCC lewej zatoki szczękowej

badania kontrolne po zakończeniu leczenia ( follow up)

Page 23: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna
Page 24: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

diagnostyka obrazowa piersi diagnostyczny zawrót głowy

• Mammografia + tomosynteza (DBT) + mammografia spektralna z CM (CESM)

• Usg + doppler + elastografia + CM

• MR

rak piersi

Raphael. La Fornarina. 1520.

Page 25: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

diagnostyka obrazowa piersi – nowy algorytm w nowej rzeczywistości

1. krok mammografia (MG) i / lub usg = standard , podstawa

mammografia + tomosynteza czy tomosynteza + rekonstrukcja 2D (syntetic view) ?

tomosynteza z rekonstrukcją 2D = nowa mammografia ?

FFDM S (C ) view DBT

Gur D. Acad Radiol. 2012 Feb; 19(2): 166–171.

• MMG obraz niejednoznaczny , wątpliwy , zmiana podejrzana

zdjęcie celowane ( jeśli to możliwe tomosynteza) , usg

• MMG obraz prawidłowy (BIRADS 1)

ale klinicznie zmiana palpacyjna usg

• MMG BIRADS 2

ale lokalizacja nie odpowiada zmianie palpacyjnej usg

optymalnie jednego dnia jeden radiolog

Ostateczny BIRADS na podstawie wszystkich

wykonanych badań

Page 26: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

MRI najbardziej czuła (>98%)

najbardziej specyficzna (>85-90%) metoda wykrywania raka piersi

ale warunkiem bardzo dobra jakość

nie zawsze łatwa do uzyskania

diagnostyka obrazowa piersi – nowy algorytm w nowej rzeczywistości

Kiedy mammografia spektralna ?? • Łatwiejsza do interpretacji niż MR ale mniej informacji • Mammografia spektralna : wzmocnienie kontrastowe tylko TAK / NIE

• MR – czy jest wzmocnienie kontrastowe + jaka jest dynamika wzmocnienia

kontrastowego • w obu metodach dożylne podanie środka kontrastującego

Czy powinno się wykonywać leczenie oszczędzające u kobiet z inną niż tłuszczowa budową piersi bez badania piersi ze wzmocnieniem kontrastowym ?

Czy uwidocznienie każdego ogniska raka ma istotny wpływ na wybór metody leczenia i rokowanie ?

Page 27: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

wynik / opis badania obrazowego piersi

• wskazania do wykonania badania, dane kliniczne

• budowa piersi (ACR BI-RADS 2013)

1.a – tłuszczowa ; 2.b – rozproszona tkanka włóknisto-gruczołowa;

3.c – heterogenna tkanka włóknisto gruczołowa; 4.d – bardzo gęsta tkanka włóknisto-gruczołowa

• w MR i CESM wzmocnienie kontrastowe tkanki gruczołowej/podścieliska

• zmiany widoczne w badaniu : zależności od metody : masa, obszar, asymetria, zagęszczenie,

zwapnienia, wzmocnienie kontrastowe ……………

• porównanie z wcześniej wykonanymi badaniami

• wnioski --- kategoria BIRADS ---- zalecenia

Page 28: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna
Page 29: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

rak prostaty

Obrazowanie :

•TRUS - ultrasonografia przezodbytnicza * szeroko dostępna, uwidacznia gruczoł w trzech płaszczyznach

* czułość B-mode 50-55% , (color doppler, elastografia ↑? czułości) * biopsja

• wieloparametryczne badanie MR (mpMR) PI-RADS (Prostate Imaging-Reporting and Data System) zawsze w wyniku punkty od 1 do 5 : 4 – 5 - wysokie prawdopodobieństwo raka

PIRADS v2 – najważniejsze T2-w i DWI/ADC. Wzmocnienie kontrastowe – pomocnicze

MRS – w wyjątkowych przypadkach, nie jest oceniana w PIRADS v2

* PET : PSMA (prostate specific membrane antigen) >> cholina / octan >>> FDG PET

Rak prostaty ,

18F Cholina PET-CT

• Podejrzenie raka prostaty : TRUS – biopsja # rak w biopsji – określenie stopnia zaawansowania a) miejscowego – TK lub MR metoda zależy od planowanego leczenie : RT lub zabieg operacyjny b) przerzuty do kości – optymalne PET NaF >>>scyntygrafia z Tc-99mmetylenodwufosfonianem (MDT)

# ujemny wynik biopsji – PSA wskazuje na raka mpMR biopsja kierowana obrazem MR • Wznowa biochemiczna : # 68Ga PSMA PET > lub 18F Cho PET # jeśli nadal wątpliwości mpMR dla oceny gruczołu krokowego i wskazania miejsca do biopsji

MR

Page 30: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna
Page 31: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

neuroonkologia -nowotwory ośrodkowego układu nerwowego : guzy mózgu

MR MR MR + PET ( PET/MR > PET/CT ; FET, MET > FDG ) + TK

szczególny wpływ obrazowania na rozpoznanie

• biopsja obarczona ryzykiem powikłań większym niż w innych narządach * heterogenność guza – do badania hp nie jest przekazywany cały guz (inaczej niż w innych npl)

We (neuroradiologists) are better at grading than the neuropathologists… Forsting M, 2003

standard badania MR chorego z podejrzeniem guza mózgu

* morfologia MR (T1 -w, T2w, FLAIR, FS , SWI )

* Diffusion-Weighted Imaging (DWI / ADC) jeżeli jest zmiana podejrzana

* Obrazowanie angiogenezy : DCE + PWI lub tylko PWI ; ASL

* T1-w CM

* spektroskopia 1HMRS

Page 32: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

T1 T2 T2 FLAIR T1CM DWI b 1000 ADC

guz mózgu - wieloparametryczne badanie MR (mpMR) * min. 3 płaszczyzny * morfologia + obrazowanie czynnościowe + spektroskopia

Czas badania ok. 60 min + DTI + fMRI – 90 -100 min Pacjent niewspółpracujący wydłużenie czasu badania

przed zabiegiem operacyjnym guza okolicy elokwentnej

fMRI – mapowanie kory

DTI mapowanie dróg istoty białej

Page 33: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

PET w neuroonkologii

radiofarmaceutyki

•18F FDG

•18F tyrozyna (18F FET)

•11C methionina (11C Meth)

•18F thymidyna (18F FLT)

•18F / 11 C cholina

• 68 Ga DOTATATE

• 18F DOPA

Idealny radiofarmaceutyk w neuroonkologii

•brak gromadzenia w prawidłowym mózgu

•wysoki metabolizm w guzie

•różnicowanie guzów o niskim i wysokim stopniu złośliwości

A WHO II FDG

GBM MET PET – 11C

A WHO II FET PET

Page 34: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

MR – metoda z wyboru – bardzo dobra (najlepsza z obecnie dostępnych)

* w obrazowaniu wszystkich struktur kanału kręgowego a zwłaszcza

w obrazowaniu rdzenia kręgowego – praktycznie jedyna

w obrazowaniu szpiku kostnego

TK - obrazowanie kości także całego ciała * pierwotne i wtórne guzy kości (przerzuty sklerotyczne!)

PET / SPECT – dla oceny kości

Angiografia cewnikowa

neuroonkologia - nowotwory ośrodkowego układu nerwowego kanał kręgowy

nie wykonuje się biopsji zmian w rdzeniu kręgowym

Page 35: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

MULTI MODALITY IMAGING

X-ray

● RTG ; MMG

● angio

multiparametric MR PET

różne radiofarmaceutyki

SPECT

usg

pacjent TK (MDCT) [X-ray]

ONKOLOGIA : jakie badanie? – u kogo? – kiedy ? * jaki nowotwór * jaka okolica anatomiczna * jaki etap diagnostyki czy leczenia * jakie leczenie jest planowane * inne choroby pacjenta * jakie pytanie / wątpliwość w tym momencie – pacjenci onkologiczni chorują też na inne choroby

* wykrycie * rozpoznanie * określenie stopnia zaawansowania TNM

* ocena skuteczności leczenia ( w czasie terapii , po zakończeniu leczenia)

* rozpoznanie powikłań * rozpoznanie wznowy * rozpoznanie innych chorób !!!!!

Page 36: Diagnostyka obrazowa w onkologii jaka metoda? – u kogo ... · metody obrazowania - czym dysponujemy promieniowanie X (rentgenowskie) środek kontrastujący dożylny - jodowy klasyczna

onkologia bez obrazowania mission impossible

D Z I Ę K U J Ę