konflikt intereswczym jest i jak go unika?

Poradnik dla pracownikw administracji rzdowej

ISBN 978-83-63743-51-2Warszawa 2015

Zapraszamy na stron

antykorupcja.gov.pl/konflikt

Maciej Wnuk

Krzysztof Augustin, Sylwia Boratyska, Juliusz Gakowski,

Magdalena Jackowska, Agnieszka Janik, Anna Karczmarz,

Magdalena Koralewska-Zieliska, Aleksandra Lisek,

Emilia Mielus, Robert Krzyanowski, Krzysztof Motyk,

Pawe Pietrzak, Tomasz Sadziski, Marcin Szaadziski,

Maciej Szmit, Adrianna Zieliska

dr hab. Celina Nowak, profesor Akademii Leona Komiskiego,

dr Piotr Kory, Wydzia Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu

Warszawskiego.

978-83-63743-67-3

Autor:

Wsppraca

merytoryczna

i redakcyjna:

Konsultacja naukowa:

ISBN

Publikacja udostpniona na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne Bezutworw zalenych 3.0 Polska http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/legalcode

Poradnik zosta opracowany i wydany w ramach realizacji Rzdowego Programu Przeciwdziaania Korupcji na lata 20142019. Skad i druk poradnika sfinansowa-no ze rodkw rezerwy celowej budetu pastwa na realizacj programu. Wersja elektroniczna poradnika, dodatki resortowe, przykady, porady s do-stpne na stronie: www.antykorupcja.gov.pl/konflikt

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, al. J. Ch. Szucha 23,

00-580Warszawa, www.msz.gov.pl

Stmpfli Polska Sp. z o.o.

strona tytuowa Fotolia,

str. 29 Shutterstock.

Moduss sp. z o.o.

Wydawca:

Opracowanie graficzne

i skad:

Zdjcia:

Druk:

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/legalcodehttp://www.antykorupcja.gov.pl/konflikt

3

Spis treci

1. Stary jak ludzko 4

2. Dwie wane zasady 5

3. Konflikt, ktry nas interesuje 6

4. Kiedy rodzi si konflikt? 8

5. Co robi z konfliktem interesw? 9

6. Rzeczywisty konflikt interesw 12

7. Potencjalny konflikt interesw 13

8. Postrzegany konflikt interesw 15

9. Unikanie jak sobie radzi wpraktyce? 18

10. Powinnoci przeoonego 20

11. Konflikt interesw adodatkowe zatrudnienie 21

12. Przyjmowanie upominkw iwiadcze 22

a. przepisy 22

b. praktyczne zastosowanie 24

13. Dodatek: Kompendium przepisw w sprawie aktywnoci pozasubowej 29

4

1.Konflikt interesw to zjawisko stare jak ludzko. Odnosz si do niego ju starorzymskie paremie prawnicze:

Konflikt interesw, wywoany podwj-n lojalnoci, moe dotyczy przer-nych aspektw ycia indywidualnego i zbiorowego.

Nas to zjawisko bdzie interesowa w cile sprecyzowanym zakresie, a mianowicie w odniesieniu do etyki dziaania administracji publicznej.

a jedn z pierwszych jego definicji moemy znale w Ewangelii:

Nemo iudex in causa sua nikt nie moe by sdzi we wasnej sprawie.

Nullus idoneus testis in re sua intellegitur nikt nie moe by wiarygodnym wiadkiem we wasnej sprawie.

aden suga nie moe dwm panom suy. Gdy albo jednego bdzie nienawidzi, a drugiego miowa; albo z tamtym bdzie trzyma, a tym wzgardzi. Nie moecie suy Bogu i Mamonie.

k. 16,13

Stary jak ludzko

5

2.Na wstpie warto na chwil zatrzyma si nad Zasadami suby cywilnej i zasadami etyki w korpusie suby cywilnej1. Z pitnastu zasad dla naszych rozwaa szczeglnie istotne bd dwie wyrnione poniej.

1 Zarzdzenie Nr 70 Prezesa Rady Ministrw z dnia 6 padziernika 2011 r. w sprawie wytycznych w zakresie przestrzegania zasad suby cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu suby cywilnej.

Zasady suby cywilnej:

zasada legalizmu, praworzdnoci i pogbiania zaufania obywateli do organw administracji publicznej;zasada ochrony praw czowieka i obywatela;zasada bezinteresownoci;zasada jawnoci i przejrzystoci;zasada dochowania tajemnicy ustawowo chronionej;zasada profesjonalizmu;zasada odpowiedzialnoci za dziaanie lub zaniechanie dziaania;zasada racjonalnego gospodarowania rodkami publicznymi;zasada otwartoci i konkurencyjnoci naboru.

Zasady etyki korpusu suby cywilnej:

zasada godnego zachowania;zasada suby publicznej;zasada lojalnoci;zasada neutralnoci politycznej;zasada bezstronnoci;zasada rzetelnoci.

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

789

Dwie wane zasady

6

Jaka jest midzy nimi rnica?

Zasada bezinteresownoci oznacza, e przy wykonywaniu czynnoci subo-wych nie jestemy interesowni, a wic e nie kierujemy si interesem osobi-stym, nie oczekujemy z tego tytuu korzyci dla siebie, swoich najbliszych czy przyjaci.

Zasada bezstronnoci oznacza z kolei, e sprawy zaatwiamy bez osobi-stych preferencji dla ktrejkolwiek ze stron postpowania, e zaatwiamy je w sposb transparentny, stosujc zasad rwnego traktowania stron i uczci-wej konkurencji.

Jak wspomniano wyej pojcie konfliktu interesw moe dotyczy rnych relacji. Nas bdzie dalej interesowa pewien konkretny typ konfliktu intere-sw, ktry negatywnie wpywa na bezstronne i bezinteresowne wykonywanie obowizkw subowych. Chodzi mianowicie o

Interes prywatny ma trzy wymiary.

Pierwszy to wymiar osobisty. Staramy si, aby nam si w yciu lepiej powodzio, zabiegamy o swoje sprawy majtkowe, karier, szczcie.

Oba te pojcia s stosunkowo szerokie. Przyjrzyjmy si wic im szczegowo.

Interes prywatny

3.

konflikt pomidzy interesem prywatnym i publicznym.

Konflikt, ktry nas interesuje

7

Interes publiczny

Drugi to wymiar rodzinny. Dbanie o dobro swojej rodziny jest rzecz natu-raln i pozytywn. Trzeci to wymiar grupowy. Mamy grono znajomych i przyjaci. Identyfikuje-my si z rnymi grupami, do ktrych naleymy (zawodowymi, wyznaniowymi, etnicznymi, hobbystycznymi, politycznymi, absolwentw okrelonej uczelni etc.). W konsekwencji darzymy te osoby wiksz sympati i zrozumieniem ni osoby nienalece do tych krgw.

Take to pojcie ma wiele wymiarw. W praktyce bywa definiowane jako in-teres:

pastwa, Rzeczypospolitej Polskiej (pojcie rzeczpospolita Res Publica oznacza rzecz wspln),

Narodu (w Konstytucji czytamy: my, Nard Polski wszyscy obywatele Rzeczypospolitej),

spoeczestwa (co podkrela suebn rol wadzy),

ogu podatnikw (ktrzy finansuj dziaania oraz wynagrodzenia admini-stracji i s zainteresowani racjonalnym wydatkowaniem rodkw),

Skarbu Pastwa (ktry obejmuje wasno Narodu, spoeczestwa, podat-nikw),

publicznego pracodawcy (ministerstwa, urzdu, agencji realizujcej zadania publiczne).

Interes prywatny jest wic interesem jednostkowym lub grupo-wym, za interes publiczny ma charakter interesu oglnego, dobra wsplnego.

8

4. Zacznijmy od hipotetycznego przykadu: jeste czonkiem komisji konkur-sowej przyznajcej granty, a wniosek zoya fundacja Twojej serdecznej koleanki, z ktr przyjanisz si jeszcze od czasw liceum. Wiesz, e jest zaangaowan spoeczniczk, ostatnio na wsplnym obiedzie opowiadaa o swoich zrealizowanych projektach. Znasz j na tyle dugo, aby mie pew-no, e jest sowna, ma bogate dowiadczenie, zawsze trzyma si litery pra-wa izaoonego budetu. Po prostu czowiek-instytucja. Widzisz, e podobn ofert w tej grupie tematycznej zoya inna fundacja, zupenie ci nieznana, abudet ich projektu jest opoow niszy. Co robi wtakiej sytuacji? Wybra ofert drosz, ale pewniejsz? Czy tasz, bez adnej gwarancji jakoci? Amoe naley zrobi co zupenie innego?

Widzimy, e powysza sytuacja ma pewne znamiona konfliktu interesw. Co prawda ani Ty, ani Twoja rodzina nie odniesie adnych korzyci materialnych ztakiego czy innego rozstrzygnicia, ale czujesz, e odrzucenie oferty Twojej koleanki popsuoby wasze wzajemne relacje. Ponadto czy postpisz le, gdy poprzesz ofert, ktr cakowicie obiektywnie, zgodnie ze swoim dugo-letnim zawodowym dowiadczeniem, uznajesz za najlepsz inajpewniejsz? Cho zdrugiej strony, pewnie nie czuby si komfortowo, czytajc wprasie lub Internecie krzyczcy tytu X przyzna(a) swojej szkolnej przyjacice p miliona dotacji!.

Zanim przejdziemy do odpowiedzi na pytanie co robi?, zadajmy sobie py-tanie pomocnicze: czy byoby moliwe wyedukowanie takiego nowego typu urzdnika, ktry wchodzc do urzdu byby w stanie wyczy swj interes prywatny, bdc w pracy kierowaby si wycznie interesem publicznym, a wychodzc do domu z powrotem wczaby interes prywatny w swojej psychice?

Odpowied brzmi nie.

Warto w tym miejscu przerwa na chwil lektur i zastanowi si nad odpo-wiedzi.

Kiedy rodzi si konflikt?

9

W XX wieku byy podejmowane prby stworzenia nowego czowieka, ale mimo milionw ofiar skoczyy si niepowodzeniem. Psychologia uznaje, e

To, e interes prywatny jest gboko zakorzeniony w naszej psychice ma wa-n konsekwencj. Mianowicie

Wracajc do naszego przykadu: sprawdmy, czy w opisanej sytuacji byliby-my w stanie zachowa obie, wspomniane wyej, zasady suby cywilnej. Niewtpliwie trudno byoby nam zachowa zasad bezstronnoci. O dziaal-noci jednej z fundacji, z racji dobrej znajomoci z jej szefow, wiemy wiele pozytywnych szczegw. O drugiej bdziemy wiedzie tyle, co w suchym, przedoonym wniosku ofertowym. Pewne wtpliwoci bdzie budzi take dochowanie zasady bezinteresownoci. Korzyci materialnych z takiej czy innej decyzji nie odniesiemy. Ale odrzucenie oferty koleanki wystawioby na prb bezcenn warto niematerialn, jak jest przyja.

Tak wic najlepszym rozwizaniem nie bdzie ani wybranie oferty fundacji na-szej znajomej, ani oferty konkurencyjnej. Najlepszym wyjciem bdzie

interes prywatny wpywa na nasze dziaania zarwno wiadomie, jak i pod-wiadomie.

wyczenie si z oceny tych ofert.

posiadanie interesu prywatnego jest rzecz absolutnie naturaln.

5.Powyszy przykad ilustruje zjawisko konfliktu interesw, polegajce na tym, e rozstrzyganie pewnych spraw, podej