Czas na ostatnie przygotowania…

Specyfika pracy z uczniem z opozycyjno-buntowniczymi

zaburzeniami zachowaniaAleksandra Skirgiełło

GARŚĆ INFORMACJI ORGANIZACYJNYCH

• Czas trwania szkolenia

• Odbiór dyplomów

• Bonusy

• Co i jak z czatem i pytaniami?

BIBLIOGRAFIA

• Aleksandra Krasowska, Profilaktyka na co dzień. Jak wychowywać i uczyć dzieci z zaburzeniami zachowania

• Artur Kołakowski, Zaburzenia zachowania u dzieci. Teoria i praktyka

Czy temat zaburzeń zachowania jest dla Was aktualny?

Jeśli tak, to czemu?

Uczeń, który wyprowadził mnie z równowagi, to uczeń, który…

Czy zdarzyło się Państwu stracić kiedyś równowagę w pracy z dziećmi, z młodzieżą? Co takiego zrobił uczeń/wychowanek, że tę równowagę straciliśmy?

W CZYM SIĘ PRZEJAWIAJĄ ZACHOWANIA OPOZYCYJNO-

BUNTOWNICZE?

DZIECKO Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA, TO DZIECKO Z OBNIŻONYM NASTROJEM I SAMOOCENĄ

Nawet jeśli nie będzie tego wprost po sobie pokazywać, grając „chojraka”

JA I MOI OPIEKUNOWIE – MY WSZYSCY JESTEŚMY ŹLI!

„– Jesteś siedliskiem zła! – krzyczała. Uderzyła mnie w twarz.

I wtedy coś we mnie pękło. Krzyknęłam do niej:

– A ty jesteś zwykła kurwa, a nie siostra zakonna!”

(Justyna Kopińska, Czy Bóg wybaczy siostrze Bernardecie?)

ZŁE WZORCE, KTÓRE SIĘ

UTRWALAJĄ…i stają się dla

dziecka „pułapką”.

Czyli czym diagnostycznie wyróżniają się zaburzenia

zachowania?

DWA ISTOTNE ELEMENTY

Zachowania występują częściej niż u przeciętnego dziecka,

Są utrwalone – nie są wynikiem przelotnego kryzysu w wieku dojrzewania (np. chłopiec zwijający blachę z dachu zakonników i dlaczego nie zostało to zgłoszone na policję?)

„UTRWALONE” – co to znaczy w praktyce?

„Magiczne” sześć miesięcy, to data umowna, zależna od wieku (np. zbuntowany nastolatek potrafi być nieco dłużej zbuntowany, co nie znaczy, że ma zaburzenia opozycyjno-buntownicze). Ważne jednak by obserwacja takiego dziecka nie trwała krócej niż pół roku. To jest minimum.

ZWYKLE NARASTAJĄ PRZEZ LATA…

…ale mogą już być obecne nawet w wieku przedszkolnym (przykład dziewczynki, która w przedszkolu miała próby samobójcze – Monika, 7 lat)

Przykład innej dziewczynki z przedszkola (Ala, 4,5 lat), która na zajęciach indywidualnych zawsze stara

się najbardziej, a na grupowych niejednokrotnie „kipiała agresją”…

Bardzo trudna sytuacja osobista dziewczynki przekładała się na jej specyficzne, utrwalone niestety, zachowanie wobec wychowawców, nauczycieli i terapeutów.

„To, co łączyło te dzieci, to samotność. One lgnęły do każdego i zrobiłyby wszystko za odrobinę miłości.” (J. Kopińska, Czy Bóg wybaczy….?)

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE (przynajmniej 4)

• Wybuchy złości nadzwyczaj częste lub ciężkie w stosunku do poziomu rozwojowego.

• Częste kłótnie z dorosłymi.

• Często aktywne odrzucanie wymagań dorosłych lub niespełnianie reguł.

• Często jakby rozmyślne robienie rzeczy, które budzą gniew u innych ludzi.

• Częste oskarżenia innych za swoje własne pomyłki lub niewłaściwe zachowanie.

• Częsta „drażliwość” i łatwość wprowadzania w złość przez innych.

• Częste wpadanie w gniew lub rozżalenie.

• Częsta złośliwość i mściwość.

• Częste kłamstwa lub zrywanie obietnic w celu uzyskania dóbr lub przywilejów, lub dla uniknięcia obowiązków.

• Częste inicjowanie starć fizycznych (nie obejmuje starć z rodzeństwem).

• Używanie broni, która może powodować u innych poważne uszkodzenia ciała (np. kij, cegła, nóż, strzelba).

• Pozostawanie poza domem po zapadnięciu zmroku, mimo zakazu rodziców (początek < 13 r.ż.).

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE (przynajmniej 4) –c.d.

• Przejawianie fizycznego okrucieństwa wobec innych osób (np. krępowanie, ranienie lub podpalanie ofiar).

• Przejawianie fizycznego okrucieństwa wobec zwierząt.

• Rozmyślne niszcz. własności innych (inaczej niż podpalanie).

• Rozmyślne podkładanie ognia ze stwarzaniem ryzyka lub z zamiarem spowodowania poważnych zniszczeń.

• Kradzieże przedmiotów o niebanalnej wartości bez konfrontacji z ofiarą, zarówno w domu, jak i poza nim (kradzieże w sklepach, włamania, fałszerstwa)

• Częste wagary ze szkoły, początek < 13 r.ż.

• 2x ucieczki z domu rodzicielskiego lub zastępczego, albo ucieczka jednorazowa trwająca dłużej niż 1 noc(nie obejmuje opuszczania domu w celu uniknięcia molestowania fizycznego lub seksualnego).

• Popełnianie przestępstw wymagających konfrontacji z ofiarą (włączając kradzieże kieszonkowe, wymuszania, napady).

• Zmuszanie innych osób do aktywności seksualnej.

• Częste terroryzowanie innych (np. rozmyślne zadawanie bólu lub ran połączone z uporczywym zastraszaniem, dręczeniem, molestowaniem).

• Włamania do cudzego domu, budynku samochodu.

DZIECI DO GRANIC NIEGRZECZNE, SPRAWIAJĄCE KŁOPOTY, PRZYKROŚCI, ROZBIJAJĄCE NAJLEPSZE ZAJĘCIA…

…I MŁODZIEŻ NAJCZĘŚCIEJ WYWOŁUJĄCA SYTUACJE NIEBEZPIECZNE, KRYZYSOWE, TRUDNE DO PRZEZWYCIĘŻENIA

UCZEŃ, KTÓRY ANGAŻUJE 50-90% CAŁEJ UWAGI NAUCZYCIELA (dr

Aleksandra Krassowska)

Przykład własny - świetlica środowiskowa; zbuntowana trójka nastolatek na obozie letnim.

CZĘSTA PRZYCZYNA WYPALENIA ZAWODOWEGO, TRAUMA NAUCZYCIELSKA, ODEJŚCIA Z ZAWODU NAUCZYCIELA

TOPNIEJĄCA KLASA, TRUDNA ATMOSFERA W GRUPIE – OBAWY RODZICÓW, LĘKI A NAWET TRAUMY DZIECI

PRZYCZYNY?

CZĘSTO PRZYCZYNĄ JEST

ZŁE ODDZIAŁYWANIE ŚRODOWISKA…

ZŁE ODDZIAŁYWANIA ŚRODOWISKOWE

Złe wzorce (przykład własny: sześciu braci, wszyscy w więzieniu – ojciec także),

Zaburzona bezpieczna więź lub brak więzi,

Trauma,

Przynależność do rodziny dysfunkcyjnej, alkoholowej,

Wychowanie bez reguł lub z ciągle zmieniającymi się regułami.

Przykład 7-letniej Moniki (c.d.) „Opowieść o pewnej dziewczynce, która…”

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ, ZABURZENIA

NEUROLOGICZNE, CHOROBY GENETYCZNE I INNE TAKŻE MOGĄ SIĘ PRZYCZYNIĆ DO TAKICH

ZACHOWAŃ…

…I CO DZIEJE SIĘ DALEJ?

„JAK NA POLU BITWY” (dr Aleksandra Krasowska)

ETYKIETA „CZARNEJ OWCY” W GRUPIE/KLASIE

„NISZCZĄCY, TOKSYCZNY WSTYD” (dr

A. Krasowska)

Interpretowanie reakcji otoczenia jako przekazu: „Jesteś do

niczego”

CZĘSTE TRAGICZNIE ZAKOŃCZONE, GWAŁTOWNIE POZRYWANE WIĘZI, POPALONE MOSTY, SAMOTNOŚĆ..

ODRZUCENIE, WYKUCZENIE, ODSUNIĘCIE NA MARGINES SPOŁECZNY, TWORZENIE GRUP SUBKULTUROWYCH I PRZESTĘPCZYCH, GDZIE ZZ SĄ Z JESZCZE WIĘKSZĄ SIŁĄ WZMACNIANE (BŁEDNE KOŁO ODRZUCENIA)

WYSYŁANIE DO ZAMKNIĘTYCH OŚRODKÓW, GRUP, KLAS – TWORZENIE SWEGO RODZAJU GETT DLA TYCH DZIECI/MŁODZIEŻY

Odsuwanie ich poza margines społeczny

CZĘSTO KAŻDA KOLEJNA OSOBA

TYLKO WZMACNIA ZABURZENIA

ZACHOWANIA…

…a istotną rolę niekiedy odgrywają w tym

procesieniestety wychowawcy

…DOBRĄ ALBO ZŁĄ.

Pracując z dziećmi z zaburzeniami zachowania w tak dużym natężeniu, w takich

„gettach” odrzucenia (poprawczaki, sierocińce, specjalne klasy dla „wyrzutków”), możesz być tylko „katem”, albo „świętym”…

Smutny i wstrząsający przykład sióstr Boromeuszek z Zabrza.

W TROSCE O ROZWÓJ

PALACZ, OSOBA Z NADWAGĄ I UCZEŃ Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA

Co ich wszystkich łączy?

AKCEPTACJA FAKTU, ŻE DO PRZEMIANY POTRZEBA CZASU…

System żetonowy często nie działa, bo nie ma natychmiastowej czy szybko działającej skutecznej metody motywacyjnej dla takiego dziecka – tak samo jak dla osoby z otyłością czy palacza.

Zwykle dziecko czy nastolatek z opozycyjno-buntowniczymi zaburzeniami zachowania przekracza wszelkie skale systemów motywacyjnych (przykład z naszej świetlicy środowiskowej).

PIERWSZY KROK DO PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY: JAK

ZACHOWAĆ ZDROWY DYSTANS?

• Nie dać się sprowokować –nie odpowiadać złością na złość, nie odzwierciedlać negatywnych emocji, które kieruje do nas uczeń,

• Mieć świadomość, że jego złe zachowanie, to nie jest moja wina ani efekt mojej słabości, tylko skutek o wiele bardziej złożonych trudności.

• Pracować nad wewnętrznym oporem do pomocy takiemu dziecku, do zaangażowania się w pomoc.

CO ZROBIĆ, GDY STRACĘ RÓWNOWAGĘ I WZMACNIAM TYLKO ZABURZENIA DZIECKA SWOIM ZACHOWANIEM?

• Przeprosić,

• Nie wybielać złych wzorców postępowania, nie pobłażać, jednak zdjąć przesadne poczucie odpowiedzialności za naszą własną negatywną reakcję z dziecka/nastolatka (bo tak jak powiedzieliśmy, jest on w pewnego rodzaju „więzieniu” złych schematów)

Łączyć wiele sposobów postępowania jednocześnie…

… szykując się na dłuższy czas terapii i socjalizacji ucznia.

-> być cierpliwym i wytrwałym

TERAPIA ZARÓWNO INDYWIDUALNA JAK I GRUPOWA. TUS

W MIARĘ MOŻLIWOŚCI ODIZOLOWANIE OD ŚRODOWISKA, KTÓRE WZMACNIA NEGATYWNE ZACHOWANIE WYCHOWANKA

Czasem zmiana placówki w trosce o dobro tego konkretnego ucznia.

PRZEKIEROWAĆ ENERGIĘ NA DOBRE TORY

Pokazać dziecku/nastolatkowi w praktyce prostą prawdę, że potrafi robić także i te dobre rzeczy, nie tylko te złe. Powoli, wytrwale uczyć prostych dobrych wzorców zachowania. Angażować w pozytywne działania. Dawać odpowiedzialności, na jego miarę – takie, w których się sprawdzi.

Pomagać w rozwijaniu pasji.

Tworzyć „wyspy kompetencji” –miejsca, w których podopieczny będzie szanowany, lubiany, ceniony.

(przykład własny ze świetlicy i z pracy z dorosłą osobą z opozycyjno-buntowniczymi zaburzeniami zachowania)

SŁYNNE BADANIE NA SZCZURACH…

…czyli „materia, która nie cierpi próżni”.

Zapełnić grafik pożytecznymi działaniami

PRZECIWDZIAŁAĆ ETYKIETOWANIU I WZMACNIANIU NISKIEGO

POCZUCIA WARTOŚCI

Zły, diabeł wcielony, nic z ciebie nie będzie!!! itp., itd… (FRAZY, KTÓRYCH UNIKAMY)

Oceniać zachowania jako złe lub dobre, nie oceniać dziecka/nastolatka jako takiego.

Wyjdź z pułapki kar – stopniuj konsekwencje.

INFORMACJA ZWROTNA DLA RODZICA

Szczególnie dbamy o to, by była w niej nie tylko zawarta wiedza na temat „wybryków” syna czy córki, ale zawsze również element pozytywny, choćby najmniejszy – uczący także i rodzica dostrzegania mocnych stron swojego dziecka.

POMAGAMY ZNALEŹĆ NOWĄ, LEPSZĄ TOŻSAMOŚĆ (patrz: wzmocnienia pozytywne)

POKAZANIE SILNYCH STRON PODOPIECZNEGO

NA FORUM GRUPY –NAUKA PRZYJMOWANIA

POCHWAŁ, KOMPLEMENTÓW

NAUKA SPRAWIANIA DROBNYCH RADOŚCI TYM, KTÓRZY BĘDĄ

POTRAFILI POZYTYWNIE TO PRZYJĄĆ I SIĘ ODWDZIĘCZYĆ

Ograniczać kontakt i wyjścia z resztą grupy tylko w skrajnych

wypadkach

I robić to w taki sposób, by dziecko/nastolatek nie czuł się odrzucony.

Dać poczucie, że dziecko/nastolatek jest chciany i mile widziany mimo swoich trudności z zachowaniem.

Absolutnie niech nie będzie to formą kary – podopieczny, zwłaszcza młodszy, umocni się wówczas w przekonaniu, które wzmacnia jego złe zachowania: że jest złe i nie warte przyjaźni. Co najwyżej mądrej i zrozumiałej konsekwencji dla dziecka, z którą się ono liczy i o której jest w odpowiedni sposób poinformowane.

Dać alternatywę.

(przykład własny ze świetlicy – piątki i wyjścia).

W CELU UDZIELENIA KOMPLEKSOWEJ POMCY

STWORZYĆ SILNY ZESPÓŁ

• Nie bać się okazać słabości przed pozostałymi członkami zespołu wpierającego dziecko/nastolatka,

• Mówić otwarcie o problemie,

• Nie oskarżać się wzajemnie ani nie oceniać działań innych osób zespołu (sytuacja taka często przekracza nasze aktualne kompetencje, ale chodzi o to, by wypracować sobie nowe, skuteczniejsze), stwarzać bezpieczne środowisko do wymiany myśli,

• Dzielić się wyłącznie własnym doświadczeniem zamiast pouczania innych wychowawców i specjalistów (ktoś może z niego zaczerpnąć, ale nie musi – każdy bowiem ma swój własny styl wychowawczy, będący nieodłączną częścią jego warsztatu).

FARMAKOTERIAPIA

Tylko przy silnych zachowaniach agresywnych czy zaburzeniach współtowarzyszących, które tej formy pomocy wymagają.

STAŁA PROFILAKTYKA –

właściwe, sprawne

reagowanie na pierwsze

symptomy takich zaburzeń.

• Nie czekamy na diagnozę.

• Po pierwszym niepokojącym incydencie obejmujemy dziecko baczniejszą obserwacją, uwagą, która ma na celu zapobieżenie kolejnych takich zdarzeń.

• Wspieramy rodzinę, interesujemy się sytuacją dziecka, jeśli trzeba – wskazujemy rodzicom odpowiednie miejsce do podjęcia szkolenia rodzicielskiego.

• W miarę możliwości wprowadzamy kontrakt, systemy motywacyjne, zanim problem narośnie.

BUDOWAĆ AUTORYTET OPARTY NA RELACJI, NIE NA FUNKCJI

Pamiętajmy, że najważniejsze niezaspokojone potrzeby tych dzieci/młodzieży: miłość, uznanie, przynależność.

A teraz….DYPLOMY,

NIESPODZIANKI („PROMOCJA DLA UCZESTNIKÓW”) :)

Tylko dla osób, które w ciągu najbliższej godziny dokonają

zapisu.

Dziękuję za uwagę :)