Czêœæ 4 — Oddzia³ywanie i wartoœæ dodana polityki...

C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æd o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j

Spis treœci

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Interwencje strukturalne w regionach Celu 1: wzrost, konwergencja i integracja . . . . . . . . 140

Dzia³ania interwencyjne w regionach Celu 2: restrukturyzacja i tworzenie miejsc pracy . . . . 150

Wsparcie dla rolnictwa, rozwoju obszarów wiejskich i rybo³ówstwa . . . . . . . . . . . . . . 152

Propagowanie zatrudnienia, edukacji i szkoleñ za poœrednictwem EFS . . . . . . . . . . . . 154

Inicjatywy Wspólnoty: propagowanie wspó³pracy i wspó³dzia³ania w strukturach sieciowych . 156

Poprawa efektywnoœci metod zarz¹dzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

Rozszerzenie Unii a polityka spójnoœci: wyzwania przysz³oœciowe . . . . . . . . . . . . . . . 170

Debata na temat przysz³oœci polityki spójnoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

Za³¹cznik statystyczny do cz. 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej 137

179

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:41

Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen

Wprowadzenie

W niniejszej czêœci raportu omówiono rezultaty i war-

toœæ dodan¹ interwencji prowadzonych w ramach

unijnej polityki spójnoœci w okresie lat 1994–1999.

Jednoczeœnie ukazano najwa¿niejsze zmiany wpro-

wadzone w okresie lat 2000–2006, jak równie¿ wstê-

pne rezultaty wdro¿enia programów w tym okresie.

Przedstawiona analiza korzysta w g³ównej mierze z

ocen dokonanych ex post dla prawie ka¿dego rodzaju

dzia³añ interwencyjnych podjêtych w okresie lat

1994–1999. Znaczny postêp zosta³ osi¹gniêty w okre-

œleniu oddzia³ywania interwencji, szczególnie w du-

¿ych regionach Celu 1, gdzie ogólne efekty mog¹ byæ

mierzone za pomoc¹ modeli makroekonomicznych.

Mimo trudnoœci w okreœlaniu wp³ywu polityki poza re-

gionami Celu 1, ostatnie badania oceniaj¹ce dostar-

czy³y licznych mierzalnych dowodów pozytywnych

efektów unijnej pomocy, na przyk³ad w odniesieniu do

ocalonych miejsc pracy, stworzenia nowych lub ich re-

dystrybucji. Jednak¿e doœwiadczenia pokazuj¹, ¿e

wci¹¿ istnieje wiele problemów w okreœlaniu konse-

kwencji dzia³añ interwencyjnych, bêd¹cych wynikiem

braku systematycznego zbierania danych w ramach

systemów monitorowania.

Nie wszystkie jednak efekty polityki spójnoœci mog¹

byæ wyra¿one w liczbach. Oprócz wp³ywu polityki net-

to na poziom PKB czy zatrudnienia, jej wartoœæ do-

dana roœnie z powodu innych aspektów, np. udzia³u

czynników w rozwoju regionalnym, takich jak plano-

wanie strategiczne, zintegrowana polityka rozwoju, for-

mu³owanie ocen i wymiana doœwiadczeñ, elementów

wiedzy know-how i tzw. dobrych praktyk miêdzy re-

gionami. Czynniki te zostan¹ tu równie¿ omówione,

podobnie jak opinia Komisji na temat obecnego spo-

sobu wdra¿ania funduszy strukturalnych.

Ju¿ na pocz¹tku nale¿y podkreœliæ, ¿e efektywnoœæ in-

terwencji zale¿y m.in. od osi¹gniêcia korzystnych wa-

runków, szczególnie od:

– zdrowych i stabilnych ram, w jakich funkcjonuje

gospodarka;

– rozs¹dnego wyboru celów strategicznych (okre-

œlone programy, takie jak te zwi¹zane z sieciami

transportu czy inwestycje w kapita³ ludzki, silniej

zaznaczaj¹ swoje oddzia³ywanie);

– stopnia absorpcji œrodków finansowych, który za-

le¿y od potencja³u i zdolnoœci administracyjnej i

instytucjonalnej;

– jakoœci przedsiêwziêæ, poci¹gaj¹cej za sob¹ ko-

niecznoœæ funkcjonowania efektywnych systemów

doboru i wdra¿ania.

Poni¿ej omówiono szeœæ g³ównych aspektów wspól-

notowej polityki spójnoœci: po pierwsze — udzia³

kierunków polityki strukturalnej we wspieraniu wzro-

stu w zapóŸnionych regionach i w umacnianiu ich

osi¹gniêæ, przy równoczesnym wspomaganiu integra-

cji gospodarczej i spo³ecznej; po drugie — efekty

prowadzenia tej polityki poza obszarem Celu 1; po

trzecie — szczególna rola Europejskiego Funduszu

Spo³ecznego (EFS) w propagowaniu zatrudnienia,

edukacji i szkoleñ; po czwarte — rola polityki struktu-

ralnej w warunkach stymulowania wspó³pracy i two-

rzenia struktur sieciowych, co najmniej na poziomie

lokalnym; po pi¹te — wykorzystywane sposoby wdra-

¿ania funduszy strukturalnych oraz ich wk³ad w

modernizacjê polityki rz¹dzenia i sprawowania

w³adzy; oraz po szóste — osi¹gniêcia pomocy przed-

akcesyjnej w nowych Pañstwach Cz³onkowskich i

pierwsze wnioski, jakie mo¿na wyci¹gn¹æ z kolejnego

okresu realizacji programów, przypadaj¹cego na lata

2004–2006 (mapa 4.1).

Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej

C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j

138

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

PT EL ES IE IT FI DE UK FR AT SE NL BE DK LU

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0InneCel 1

% PKB

4.1 Fundusze Strukturalne (wszystkie cele) na kraj, 2000-2006

Zródło: DG REGIO

180

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





139

Guyane (F)

Guadeloupe Martinique Réunion

Canarias (E)

Açores (P)

Madeira

gR e oi GI Sge oi GI SR

© EuroGeograficzny Zwi¹zek ds. Granic Administracyjnych

0 100 500 km

4.1 Fundusze strukturalne 2004-2006: obszary Celu 1 i Celu 2

Cel 1

Cel 2 (czêœciowo)Stopniowe wycofywanie (do 31/12/2005)

Cel 1 Cel 2

Cel 2

Stopniowe wycofywanie (do 31/12/2006)

Program specjalny

Stopniowe wycofywanie (do 31/12/2005)

Stopniowe wycofywanie (czêœciowe) (do 31/12/2005)

�ród³o: DG REGIO

181

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Interwencje strukturalne w

regionach Celu 1: wzrost,

konwergencja i integracja

Skala transferów i ich pozyskiwanie

Podczas gdy ogólny zasób funduszy strukturalnych

jest niewielki w porównaniu do poziomu unijnego PKB

(poni¿ej 0,5%), œrodki te koncentruje siê na cele

wspierania regionów najgorzej prosperuj¹cych, z naj-

mniejszym poziomem PKB na mieszkañca. W okresie

lat 2000–2006 niemal 3/4 œrodków z funduszy zosta³o

wykorzystanych w regionach, na które przypada za-

ledwie czwarta czêœæ ludnoœci UE.

W okresie lat 2000–2006 transfery do regionów Celu 1

na terenie UE-15 stanowi¹ ekwiwalent 127,5 miliar-

dów euro (lub: 18,2 mld EUR w stosunku rocznym),

co stanowi 0,9% PKB w przypadku Hiszpanii, 2,3% w

Portugalii i 2,2% w Grecji. Œrednia kwota pomocy

przypadaj¹cej na mieszkañca w regionach zapóŸnio-

nych jest w tym okresie taka sama jak w roku 1999,

ostatnim roku poprzedniego okresu realizacji pro-

gramu (wykres 4.1 i tabela A 4.1).

Efektem tych transferów by³o umo¿liwienie najubo¿-

szym Pañstwom Cz³onkowskim osi¹gniêcia wy¿-

szego poziomu inwestycji w kapita³ ludzki i rzeczowy

w regionach opóŸnionych, ni¿ by³oby to mo¿liwe bez

œwiadczenia podobnego wsparcia. Tym samym mo-

¿liwe sta³o siê polepszenie konkurencyjnoœci regionu

w d³ugiej perspektywie czasowej. Szacuje siê, ¿e w

okresie lat 2000–2006 wartoœæ transferów wynosi³a

oko³o 9% wszystkich inwestycji w przypadku Portu-

galii, 8% — Grecji, 7% — w³oskiego Mezzogiorno, 4%

— nowych landach Niemiec i 3% — Hiszpanii.

Dodatkowoœæ: pomiar ³¹cznych

wydatków publicznych

Mimo wysi³ków podejmowanych w celu konsolidacji

swych finansów publicznych pod koniec lat dzie-

wiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku w przygotowywa-

niu do Europejskiej Unii Monetarnej, Pañstwa Cz³on-

kowskie ci¹gle respektowa³y tzw. zasadê

dodatkowoœci, w której ramach zobligowane by³y one

do utrzymania wydatków publicznych na politykê

strukturaln¹ w regionach, liczonych ³¹cznie, na tym

samym poziomie co œrednia poprzedniego okresu

obowi¹zywania programu, wy³¹czaj¹c z tego oczywiœ-

cie wk³ad funduszy strukturalnych (wykres 4.2).

W pañstwach ca³kowicie lub po wiêkszej czêœci podle-

gaj¹cych dzia³aniom wspomagaj¹cym w ramach

Celu 1 zauwa¿ono znacz¹cy wzrost inwestycji pu-

blicznych o 66% w Irlandii, 24% w Grecji i 18% w Por-

tugalii. W pozosta³ych regionach Celu 1 czy te¿ Celu 6

wzrost waha³ siê od 36% w Austrii do 14% w Szwecji.1

W trzech przypadkach, Niemiec, Hiszpanii i W³och, w

okresie lat 1994–1999 wydatki kszta³towa³y siê

poni¿ej poziomu z poprzedniego okresu. Jednak¿e w

pierwszych dwóch wymienionych krajach, gdzie po-

ziom wydatków publicznych

zmniejszono pomiêdzy dwoma

odnoœnymi okresami odpowiednio

o 20% i 2%, pomniejszenie to nie

naruszy³o zasady dodatkowoœci,

poniewa¿ poziom wydatkowanych

œrodków w poprzednim okresie by³

wyj¹tkowo wysoki.

Efekt dŸwigni jako

œrodek zwiêkszenia

finansowania rozwoju

Wymóg wspó³finansowania dotacji

wspólnotowych ze Ÿróde³ krajo-

wych, który jest w du¿ej mierze

przestrzegany, tak¿e zwiêksza

wielkoœæ funduszy dostêpnych dla



140

26,8

24,3

23,5

18,1

17,7

13,8

-19,9

-20,2

19,6

35,8

-2,4

-30 -20 -10 0 10 20 30 40 50 60 70

AT

FI

NL

EL

FR

PT

BE

SE

ES

DE

IT

% zmiany

4.2 Dodatkowość – zmiana w średnich rocznych krajowych nakładach na program funduszy strukturalnych, 1989-93 do 1994-99

SE: średnia 1991-92; DE: średnia 1991-93; AT, FI: średnia 1993-94Zródło: DG REGIO

182

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





141

Efekt dŸwigni finansowej partnerstwa publiczno-prywatnego

Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) mo¿e byæ odpo-

wiedni¹ metod¹ finansowania inwestycji w warunkach wystêp-

owania znacznego zakresu mo¿liwoœci zaanga¿owania sek-

tora prywatnego, co umo¿liwi zagwarantowanie œwiadczenia

us³ug bardziej wydajnych i bardziej op³acalnych pod wzglê-

dem finansowym. Chocia¿ PPP jest wysoko rozwiniête w

wielu krajach, przede wszystkim w Wielkiej Brytanii i we

Francji, doœwiadczenia z t¹ form¹ maj¹ jak dot¹d charakter

ograniczony, czêœciowo z powodu ograniczeñ spowodowa-

nych przez obecny system prawodawczy. Je¿eli dane przed-

siêwziêcie oferuje mo¿liw¹ do zaakceptowania stopê

zysku, nie zachodzi wówczas w ogóle koniecznoœæ

zastosowania interwencji publicznej. W niektórych przy-

padkach uruchomienie rz¹dowych dotacji dla danego pro-

gramu PPP mo¿e w istocie rzeczy ograniczyæ koszt kapita³u

do sektora prywatnego, co mo¿e zaowocowaæ sytuacj¹

przeinwestowania.

Rozwa¿aj¹c, czy podj¹æ dane przedsiêwziêcie na zasadzie

sformowanego uk³adu typu PPP, nale¿y poœwiêciæ nale¿yt¹

uwagê potencjalnym kosztom zakontraktowania dostaw to-

warów i us³ug. W przypadku wiêkszej infrastruktury o cha-

rakterze rzeczowym, gdzie przysz³e zapotrzebowanie nie

jest pewne, mog¹ powstaæ wysokie koszty umowy d³ugo-

terminowej, chyba ¿e mia³aby ona elastyczny charakter.

Je¿eli przyk³adowo prognozy przysz³ej u¿ytecznoœci s¹ zbyt

niskie, niew³aœciwie ukszta³towane umowy mog³yby sk³oniæ

prywatnego przedsiêbiorcê czy zarz¹dcê do niedoinwesto-

wania w dodatkowy potencja³ w przysz³oœci.

W obecnych programach, dofinansowywanych ze œrodków

funduszy strukturalnych, PPP mo¿e wystêpowaæ w ró¿nych

formach:

1. W transporcie drogowym i wodnym wystêpuje rosn¹ca

akceptacja dla PPP jako efektywnej formy finansowania

budowy. W inwestycjach takich jak Most im. Vasco da

Gamy w Portugalii lub autostrada Drogheda w Irlandii,

sektor prywatny jest odpowiedzialny zazwyczaj za pro-

jekt, budowê, kierownictwo i finansowanie, podczas gdy

koszty budowy odzyskiwane s¹ przez op³aty

wp³ywaj¹ce ze strony u¿ytkowników. Rola sektora pu-

blicznego polega na nadzorowaniu projektu podczas

zawierania stosownych ustaleñ umownych.

2. Systemy PPP mog¹ byæ zastosowane przy kontraktach

dotycz¹cych wykonywania okreœlonych us³ug; rz¹d wy-

nagradza wtedy bezpoœrednio prywatnego przedsiêbior-

cê, nie nak³adaj¹c ¿adnych obci¹¿eñ na u¿ytkowni-

ków koñcowych. Ta koncepcja jest w rosn¹cym stopniu

stosowana w zakresie dzia³alnoœci badawczo-rozwojo-

wej oraz transferu technologii miêdzy uniwersytetami a

przedsiêbiorstwami. Projekt Octopus w regionie Oulou –

program w ramach Celu 2 realizowany na pó³nocy

Finlandii – stworzy³a PPP w celu stymulowania innowa-

cji i uruchamiania przedsiêbiorstw. W ramach

dwuletniego przedsiêwziêcia (2002-2004) ustanowiono

sieæ wspó³pracy pod kierownictwem miasta Oulou, które

sta³o siê oœrodkiem zastosowañ telefonii komórkowej,

wraz z wieloma przedsiêbiorstwami zaawansowanych

technologii, operatorami telekomunikacyjnymi oraz

oœrodkami oœwiatowymi i badawczymi.

3. Uk³ady typu PPP mog¹ dodatkowo byæ stosowane w sy-

tuacji, gdy zaanga¿owanie sektora publicznego mo¿e

zostaæ uzasadnione na podstawie zamiaru osi¹gniêcia

szerzej zakrojonego celu marketingowego. W takich

przypadkach PPP mo¿e byæ œrodkiem nie tylko do za-

bezpieczania finansów, ale i do zwiêkszenia efekty-

wnoœci, poprzez np. przyspieszanie wdro¿eñ. W Wiel-

kiej Brytanii na przyk³ad dostêp do nowych Ÿróde³

kapita³owych pozwoli³ organizatorom takich uk³adów na

szybsze wykonywanie przedsiêwziêæ, bez ograniczania

siê do cyklów rz¹dowego bud¿etu. Przyk³adem na to jest

Specjalny Fundusz Inwestycyjny Merseyside, jako je-

den z programów Celu 1, uruchomiony w 1995 r., za-

pewniaj¹cy kapita³ w³asny, finansowanie typu antres-

olowego oraz niewielkie kredyty dla MSP

funkcjonuj¹cych w regionie.

PPP wydaj¹ siê szczególnie atrakcyjne dla krajów akce-

syjnych – w œwietle nak³adanych na nie wymagañ co do

wspó³finansowania, ograniczeñ bud¿etowych, potrzeby œwiad-

czenia efektywnych us³ug publicznych, rosn¹cej stabilno-

œci rynku i procesu przekszta³ceñ w³asnoœciowych. Zarówno

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), jak i Europejski Bank

Odbudowy i Rozwoju (EBOR) anga¿owa³y siê w tego rodzaju

partnerstwa w przesz³oœci, celem zagwarantowania kredy-

towania dla sektora prywatnego. PPP funkcjonuje jednak tyl-

ko w warunkach wystêpowania wyraŸnego zaanga¿owania

politycznego ze strony rz¹du danego pañstwa na rzecz

w³¹czenia sektora prywatnego w przedsiêwziêcia realizowa-

ne przez sektor publiczny. Potrzebna jest czytelna struktura

pozwalaj¹ca stosowaæ PPP w ró¿nych obszarach realizowa-

nej polityki, poniewa¿ konkretne umowy musz¹ ró¿niæ siê w

zale¿noœci od przypadku – zale¿¹c np. od stopnia, w jakim

poniesione koszty mog¹ siê zwróciæ poprzez op³aty pobie-

rane od u¿ytkowników, czy te¿ zakres przewidzianych do

osi¹gniêcia spo³ecznych celów. Ka¿da struktura PPP sto-

sowana w kontekœcie funduszy strukturalnych powinna

³¹czyæ siê z obowi¹zkiem – dotycz¹cym wszelkich przed-

siêwziêæ powy¿ej okreœlonej skali – oceny mo¿liwoœci sko-

rzystania z któregoœ z uk³adów PPP. EBI, a tak¿e Europejski

Fundusz Inwestycyjny (EFI) mog³yby mieæ znacz¹cy wk³ad w

tym zakresie.

183

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



inwestycji. Chocia¿ nie mo¿na tu mówiæ o finansowa-

niu w takim samym stopniu jak przy finansowaniu

wspólnotowym, pieni¹dze te i tak zosta³yby wydane.

Fundusze strukturalne przyczyni³y siê do skierowania

inwestycji ku tym regionom, gdzie wydatki mia³y naj-

wiêksze oddzia³ywanie i przynosi³y najwiêksz¹ war-

toœæ dodan¹. Na ka¿de euro zainwestowane z fundu-

szy strukturalnych w regionach Celu 1 w latach

1994–1999 efekt dŸwigni w odniesieniu do krajowych

wydatków publicznych wyniós³ œrednio 0,6 euro, wa-

haj¹c siê od 2,5 euro w Holandii do 0,4 euro w

Niemczech.

Ponadto dzia³ania interwencyjne zwi¹zane z fundu-

szami strukturalnymi zabezpieczy³y w niektórych

przypadkach inwestycje sektora prywatnego, chocia¿

pocz¹tkowe oczekiwania co do skali tego zjawiska nie

zawsze siê spe³nia³y. W okresie lat 1994–1999 efekt

dŸwigi wyst¹pi³ najsilniej w Austrii, Niemczech, Ho-

landii i Belgii, gdzie na ka¿de euro zainwestowane z

funduszy strukturalnych poziom wydatków prywatn-

ych waha³ siê od 3,8 do 1,2 euro. W pañstwach kohe-

zyjnych, podobnie jak we Francji i Wielkiej Brytanii,

efekt dŸwigni mia³ mniejsze znacznie. (Tabela A4.2).

Ró¿nice te odzwierciedlaj¹ równie¿ charakter dzia³añ

interwencyjnych, które w pañstwach kohezyjnych by³y

skierowane w wiêkszej mierze na infrastrukturê i za-

soby ludzkie, co powoduje przyci¹ganie mniejszej

liczby udzia³owców prywatnych ni¿ tam, gdzie celem

jest wsparcie rozwoju przedsiêbiorczoœci. Przeciêtnie

bior¹c inwestycje prywatne stanowi¹ oko³o 18%

ca³oœci wydatków w regionach Celu 1, w porównaniu

do 40% w regionach Celu 2. Liczby

te odzwierciedlaj¹ znacznie wiê-

ksze skupienie siê na rozwoju

przedsiêbiorczoœci w regionach

Celu 2 (wsparcie us³ug dla biznesu,

finansowanie inwestycji MSP itp.).

Wydatki zaplanowane na okres lat

2000–2006 wskazuj¹, ¿e efekt

dŸwigni w odniesieniu do inwestycji

publicznych jest podobny w kate-

goriach wzglêdnej skali, w przy-

padku ró¿nych pañstw do okresu

poprzedniego, chocia¿ wydaje siê

mniejszy w odniesieniu do

inwestycji prywatnych.

Komplementarnoœæ funduszy

strukturalnych i po¿yczek z EBI

W okresie ostatnich 15 lat Europejski Bank Inwestycyj-

ny (EBI) podwoi³ kredytowanie rozwoju regionalne-

go.2 W okresie lat 2000–2002 przekazane na ten cel

po¿yczki wynosi³y przeciêtnie 20 mld euro rocznie,

podczas gdy w krajach akcesyjnych zamyka³y siê

kwot¹ oko³o 3 mld euro w skali roku. Obie te liczby

wziête ³¹cznie stanowi³y oko³o 2/3 wolumenu po¿y-

czek udzielanych przez bank. Ponad 50% po¿yczek

przeznaczonych na wspieranie obszarów UE w tym

okresie przyznano regionom Celu 1, z uwzglê-

dnieniem regionów otrzymuj¹cych pomoc przej-

œciow¹ (tabela A4.3).

Oko³o 35% po¿yczek indywidualnych przeznaczono

na transport g³ówny obszar finansowania w regio-

nach Celu 1, podczas gdy z blisko 16% z nich sfinan-

sowano inwestycje prywatnych przedsiêbiorstw w dzie-

dzinach przemys³u, us³ug i rolnictwa, pozosta³¹ czêœæ

podzielono pomiêdzy energetykê, telekomunikacjê,

œrodowisko, ochronê zdrowia i edukacjê. Relatywnie

niewielka kwota wsparcia sfinansowa³a inwestycje w

kapita³ ludzki, chocia¿ po¿yczki na zdrowie i edukacjê,

kwota, która znacznie wzros³a w okresie lat

2000–2002, wspomog³y walkê z nierównoœciami w

dostêpie do edukacji i szkoleñ na wspomaganych

obszarach.

Sektory, które otrzyma³y najwiêksze wsparcie w kra-

jach akcesyjnych to: transport, œrodowisko, energety-

ka; ³¹cznie przypad³o na nie 90% indywidualnych



142

Inne2%

Zasoby Ludzkie23%

Środowisko produkcyjne

34%

Infrastruktura41%

4.3 Rozbicie alokacji Funduszu Strukturalnego w rejonach Celu 1: wszystkie państwa członkowskie, 2000-2006

Zródło: DG REGIO

184

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



po¿yczek w okresie lat 2000–2002, chocia¿ najwiê-

kszy wzrost odnotowano w przypadku dofinanso-

wania edukacji i szkoleñ (trzykrotnie wiêcej w roku

2002 ni¿ w roku poprzednim). Ponadto oko³o 14%

po¿yczek przeznaczono, w drodze finansowania

poœredniego, na wsparcie MSP i lokalnych

przedsiêwziêæ infrastrukturalnych.

W ostatnich latach podjêto szereg nowatorskich

dzia³añ w celu usprawniania skutecznoœci po¿yczek

udzielanych przez EBI w zakresie wsparcia spójnoœci,

np. poprzez bezpoœrednie wspó³finansowanie indy-

widualnych inicjatyw. EBI jest równie¿ zaanga¿owany

we wspieranie strategii lizboñskiej, za spraw¹

po¿yczek na cele zwi¹zane z edukacj¹ i opiek¹ zdro-

wotn¹ oraz na sektor wysokich technologii, szczegól-

nie w krajach akcesyjnych, pomagaj¹c im zwalczaæ

ró¿nice regionalne w zakresie kwalifikacji i potencja³u

innowacyjnego, a tak¿e poprawiaj¹c atrakcyjnoœæ

regionów pod k¹tem lokowania w nich inwestycji

przez firmy.

Finansowane priorytety:

wk³ad w realizacjê celów UE

Jak ju¿ wspomniano w czêœci 1 niniejszego raportu,

ró¿nice w zakresie wielu czynników strukturalnych,

oddzia³ywuj¹cych w d³u¿szej perspektywie na kon-

kurencyjnoœæ regionów, zmniejszy³y siê w okresie

ostatnich 10–15 lat. Luki w nak³adach na in-

frastrukturê, bêd¹c¹ przedmiotem zainteresowania

funduszy strukturalnych, znacznie siê zmniejszy³y,

podczas gdy poziomy osi¹ganego wykszta³cenia

wzros³y na terenie ca³ej UE, szczególnie w regionach

zapóŸnionych, a zatem nast¹pi³ rozwój kapita³u ludz-

kiego, przy czym usprawniono tak¿e ochronê

œrodowiska. (wykres 4.3 i tabela A4.4).



143

Lipsk: przedsiêbiorczoœæ i nauka pod jednymdachem

W maju 2003 r. miasto Lipsk otworzy³o jedyne w swoim

rodzaju centrum biotechnologiczne — „Biocity”, oferu-

j¹ce 20.000 m. kw. nowoczeœnie wyposa¿onej po-

wierzchni dla naukowców-badaczy z lipskiego uniwersy-

tetu i przedsiêbiorstw handlowych. EFRR przeznaczy³ na

budowê kompleksu 17 mln euro, z ogólnych kosztów in-

westycji wynosz¹cych 50 mln euro.

Do nowego kompleksu przenios³o siê szeœciu powi¹za-

nych z biotechnologi¹ profesorów z Uniwersytetu w Lip-

sku. „Biocity” sta³o siê natychmiast sukcesem, a 60%

jego powierzchni zosta³o zajête wkrótce po otwarciu – w

grudniu 2003 r. Centrum oferuje szerokie us³ugi w za-

kresie doradztwa i szkoleñ dla nowych przedsiêbiorstw,

tak¿e w dziedzinie finansów oraz praw patentowych.

Cztery renomowane lipskie przedsiêbiorstwa biotechno-

logiczne obra³y sobie „Biocity” za siedzibê, aby znaleŸæ

siê blisko prowadzonych badañ i potencjalnych partne-

rów do wspó³pracy.

Lipskie przedsiêwziêcie stanowi element polityki Sak-

sonii, która wspomaga biotechnologiczne „skupiska”.

Kolejnym krokiem na tej drodze jest „Centrum bio-

innowacji”, które ma zostaæ otwarte wiosn¹ 2004 w

DreŸnie. Plan d³ugoterminowy zak³ada stworzenie osi

rozwoju biotechnologii, obejmuj¹cej miasta: Drezno,

Lipsk, Halle i Jena.

Poprawa sytuacji dostêpnoœci terenów wHiszpanii

W Hiszpanii g³ówny nacisk pod k¹tem polityki spójnoœci w

okresie lat 1994–1999 k³adziono na infrastrukturê,

uwa¿an¹ za g³ówn¹ przeszkodê na drodze do rozwoju

regionalnego. Dotyczy³o to g³ównie transportu, który

poch³on¹³ oko³o 40% kwot pomocy strukturalnej, co

zaowocowa³o znacz¹c¹ popraw¹ w zakresie komunikacji.

Ze œrodków funduszy strukturalnych (³¹cznie z Funduszem

Spójnoœci) dofinansowano ok. 2400 km autostrad i

3400 km dróg g³ównych, zbudowanych w regionach Celu 1

w tym okresie. W obecnym okresie (lata 2000–2006) sieæ

autostrad zostanie rozbudowana o kolejne 2500 km dróg,

zaœ pozosta³e drogi — o oko³o 700 km. Efektem jest

znaczna poprawa dostêpnoœci poszczególnych terenów,

czemu towarzyszyæ bêdzie skrócenie œredniego czasu

podró¿y o oko³o 20% i zmniejszenie liczby wypadków o

oko³o 40% w okresie do roku 2006.

Inwestycje w sieæ kolejow¹ ukierunkowane s¹ g³ównie na

poprawê istniej¹cych linii, nie zaœ na ich wyd³u¿anie.

Wzrost w dziedzinie elektryfikacji i konstrukcji linii dwuto-

rowych miêdzy rokiem 1989 a 1999 dotyczy³ ponad 1/3 sie-

ci. Konsekwencj¹ tych ulepszeñ jest sta³y wzrost liczby

pasa¿erów, zauwa¿alny od roku 1989. W obecnym okresie

realizacji programów sieæ szybkich kolei zostanie dodatko-

wo rozszerzona z obecnych 623 km linii kolejowych do

1140 km w okresie do roku 2006, podczas gdy kwota ok. 6

mld euro z Funduszu Spójnoœci zostanie zainwestowana w

usprawnienia przewozowe na trasie Madryt-Barce-

lona-granica francuska.

185

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Poprawa dostêpnoœci

Fundusze strukturalne wspar³y rozwój transeuropej-

skiej sieci transportowej (TEN-T) zarówno w regio-

nach Celu 1, jak i w pañstwach kohezyjnych. W ci¹gu

okresu od 2000 do 2006 r. na cel ten wydatkowane bê-

dzie ok. 1,3 mld euro rocznie z Funduszu Spójnoœci i

od 850 mln do 1,4 mld euro rocznie z EFRR z ca³oœci

kwoty finansowania transportu ze œrodków funduszy,

wynosz¹cej ok. 4,1 miliarda euro rocznie, z czego

mniej wiêcej trzecia czêœæ przeznaczana jest na

budowê dróg i autostrad (tabela A4.5).

Dostêp do regionów zosta³ usprawniony dziêki zbu-

dowaniu lub zmodernizowaniu przynajmniej 4100 km

autostrad i 32.000 km innego rodzaju dróg. Fundusze

strukturalne przyczyni³y siê np. do budowy ponad 500

km autostrad w Grecji w latach osiemdziesi¹tych,

podczas gdy w Hiszpanii prawie 400 km torów szyb-

kich kolei jest ju¿ w eksploatacji, ³¹cz¹c Sewillê z Ma-

drytem, zaœ kolejne ok. 1.100 km jest w trakcie bu-

dowy, co przyczynia siê do znacznego zmniejszenia

czasu podró¿y i polepszenia dostêpu do regionów

peryferyjnych.

Rozmieszczenie funduszy strukturalnych w stosunku

do sieci TEN-T oparte jest na d³ugofalowej koncepcji,

zintegrowanej w ramach spójnej strategii transportu i

rozwoju regionalnego. Dziêki temu mo¿liwa jest ko-

ordynacja z innymi œrodkami i rozwojem sieci dru-

gorzêdnej. Umo¿liwia to równie¿ po³o¿enie nacisku

na po³¹czenia umo¿liwiaj¹ce p³ynn¹ zmianê œrodków

transportu jak i alternatywnych przewozów dla trans-

portu ko³owego, co pozwala sprzyjaæ interesom

sta³ego rozwoju.

Wspólnotowa wartoœæ dodana z finansowania trans-

portu mog³aby byæ wiêksza, gdyby priorytety by³y le-

piej koordynowane i wiêcej œrodków przeznaczano na

programy typu INTERREG, które stosuj¹ zasadê pla-

nowanie ponadgranicznego, która pozwala unikn¹æ

przerw w systemie sieci transeuropejskiej, jakie

mog³yby nast¹piæ, gdy planowanie ogranicza³oby siê

do obszaru zamkniêtego granicami danego pañstwa.

Przyk³adem takiego planowania, bez kontynuacji

po³¹czenia poza w³asn¹ granic¹, jest tunel drogowy

„Somport” biegn¹cy przez Pireneje, otwarty na

pocz¹tku 2003 roku. Ta nowa autostrada po stronie

hiszpañskiej, finansowana ze œrodków Funduszu

Spójnoœci, po stronie francuskiej przemienia siê w

star¹ drogê krajow¹.

Wzmocnienie potencja³u

europejskiego obszaru badañ

W ci¹gu ostatniej dekady polityka strukturalna przy-

czyni³a siê do wzrostu potencja³u badawczego,

szczególnie w regionach Celu 1. W okresie lat

2000–2006 przeznaczono na finansowanie dzia³al-

noœci badawczo-rozwojowej i programów innowacyj-

nych kwotê wynosz¹c¹ blisko 1,2 mld euro w skali

roku.

Wartoœæ dodan¹ funduszy strukturalnych okreœlono

jako czynnik wspomagania rozwoju potencja³u ba-

dawczego w regionach zapóŸnionych, zwiêkszaj¹c

ich szanse na uzyskanie sta³ego wzrostu. W niektó-

rych przypadkach oœrodki badawcze przeinwesto-

wa³y zarówno w stosunku do swoich potrzeb, jak i mo-

¿liwoœci, co doprowadzi³o do niewykorzystania

œrodków w ca³oœci. Jednoczeœnie zaobserwowaæ

mo¿na jednak ewidentne przyk³ady odniesionych su-

kcesów, szczególnie w Irlandii i pañstwach

nordyckich.



144

Internetowa spo³ecznoœæ szkolna w Grecji

Sfinansowany ze œrodków UE projekt w zakresie „sieci

szkó³ greckich” (ang. GSN) stworzono z myœl¹ o wyko-

rzystaniu najnowszych technologii informacyjnych i ko-

munikacyjnych, a tak¿e mo¿liwoœci elektronicznego na-

uczania – w zamiarze stworzenia nowej sieci

edukacyjnej. Wsparta sum¹ 35 mln euro (z której 75%

pochodzi z funduszy strukturalnych) sieæ ³¹czy szko³y

podstawowe i œrednie, a tak¿e biura administracyjne

miejscowego ministerstwa edukacji, i obejmuje w sumie

ponad 8000 po³¹czeñ.

Inicjatywê podzielono na cztery ró¿ne etapy. Po pier-

wsze, szko³y otrzymuj¹ komputery oraz oprzyrz¹dowanie

sieci lokalnej („pracownie szkolne”). Po drugie, pracow-

nie te zostaj¹ pod³¹czone do sieci ³¹cznoœci. Po trzecie,

GSN œwiadczy na rzecz swoich u¿ytkowników telematy-

czne us³ugi w zakresie edukacji, wspó³pracy i komuniko-

wania siê. Po czwarte, u¿ytkownicy GSN maj¹ dostêp do

treœci bêd¹cych przedmiotem nauczania, przekazywa-

nych za poœrednictwem portalu utworzonego specjalnie

dla potrzeb przedsiêwziêcia.

186

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Poniewa¿ uznaje siê, ¿e inwestowanie w infrastruktu-

rê i wyposa¿enie nie jest wystarczaj¹ce do rozwoju

gospodarki opartej na wiedzy, polityka strukturalna

wspiera inicjowanie strategii regionalnych na rzecz

badañ i rozwoju oraz innowacji, maj¹cych na celu za-

spokojenie miejscowych potrzeb i wyjœcie naprzeciw

zaznaczaj¹cym siê lokalnie szansom na rozwój.

Fundusze strukturalne jako œrodki

rozwoju spo³eczeñstwa informacyjnego

W sumie oko³o 700 milionów euro rocznie z funduszy

strukturalnych, a wiêc poni¿ej 4% ca³oœci kwot, prze-

znaczone jest na rozwój spo³eczeñstwa informacyj-

nego w regionach Celu 1, bêd¹c odzwierciedleniem

priorytetów okreœlonych przez w³adze pañstwowe i re-

gionalne oraz przyczyniaj¹c siê do realizacji celów

lizboñskich, oraz inicjatywy eEurope.

Skala kwot wydatkowanych z funduszy w regionie

jest okreœlona przez nastêpuj¹ce czynniki: stopieñ

dojrza³oœci rynku technologii teleinformatycznych,

gêstoœæ zaludnienia, odpowiednie umiejêtnoœci wy-

korzystywania technologii i zdolnoœæ planowania ta-

kiego rozwoju. Dwadzieœcia dominuj¹cych regionów,

uszeregowanych pod wzglêdem wydatków na telein-

formatykê na mieszkañca, obejmuje szeœæ regionów

greckich, dwa hiszpañskie, siedem obszarów wys-

piarskich lub g³ównie wyspiarskich, oraz znaczn¹

czêœæ regionów Celu 1, które postrzegaj¹

teleinformatykê jako strategiczn¹ wartoœæ dla swego

rozwoju.

Pod wzglêdem formu³owania polityki regionalnej prio-

rytety w tym obszarze s¹ zgodne z przedstawionymi w

planie dzia³ania na rzecz inicjatywy eEurope 2002. W

regionach Celu 1 wiêkszy nacisk k³adzie siê jednak na

rozwój umiejêtnoœci zwi¹zanych z teleinformatyzacj¹

i rz¹dowych us³ug œwiadczonych w trybie on-line.

Wsparcie zatrudnienia i kwalifikacji

poprzez inwestowanie w kapita³ ludzki

W okresie realizacyjnym 2000–2006 na cele

zwi¹zane z rozwojem kapita³u ludzkiego i wsparcie

zatrudnienia w ramach EFS przeznaczono kwotê ok.

9 mld euro w skali roku. Z tej sumy niewiele ponad

po³owa (4,5 mld euro rocznie) jest przeznaczona na

regiony Celu 1, z czego na Hiszpaniê przypada oko³o

28%, na nowe niemieckie landy — 19%, zaœ na

Grecjê, Portugaliê i W³ochy — po 12–13%. Instru-

menty te obejmuj¹ g³ównie aktywne programy rynku

pracy, ukierunkowane na wzrost zatrudnialnoœci

grup spo³ecznie upoœledzonych, m³odych ludzi

wchodz¹cych po raz pierwszy na rynek pracy i ludzi

pozostaj¹cych przez d³u¿szy okres bez pracy, oraz na

zapewnienie mo¿liwoœci uczenia siê i szkolenia

zarówno bezrobotnym jak i osobom pracuj¹cym, co

dotyczy w szczególnoœci zagro¿onych zwolnieniami

pracowników MSP. Instrumenty te czêsto obejmuj¹

równie¿ wsparcie rozwoju edukacji narodowej,

systemu szkoleñ i us³ug poœrednictwa pracy.

W okresie lat 1994–1999, kiedy to ogólna kwota prze-

znaczona na regiony Celu 1 wynios³a ok. 3,1 mld euro,

EFS znacz¹co wspiera³ aktywne programy rynku pra-

cy, finansuj¹c przyk³adowo w granicach 40–50%

wszystkich tego rodzaju œrodków w Hiszpanii i Portu-

galii w 1998 roku. Pomóg³ równie¿ sfinansowaæ

restrukturyzacjê i rozwój us³ug poœrednictwa pracy w

Grecji, Irlandii i Portugalii. Dodatkowo w tej ostatniej



145

Farmy wiatrowe na portugalskim wybrze¿u

Pomys³ zbudowania farmy wiatrowej w Portugalii narodzi³

siê w roku 1990 w grupie duñskich przedsiêbiorców, z któ-

rych jeden odwiedzi³ Melides — przybrze¿ny obszar, wy-

stawiony na dzia³anie wiatrów wiej¹cych z zachodu, który

wyda³ mu siê dogodn¹ lokalizacj¹ dla tego rodzaju projektu.

Wybrano teren o powierzchni 7 ha, znajduj¹cy siê na Monte

Chaos — wzgórzu o wysokoœci ok. 100 m, oddalonego od

morza o 3 km, w miejscowoœci Sines. Prace rozpoczêto w

kwietniu 1991 r., a ju¿ w pó³ roku póŸniej zakoñczono

roboty nad pierwszymi turbinami wiatrowymi.

Obecnie farma sk³ada siê z 12 turbin typu „Wind World

W-2800” produkcji duñskiej, które bêd¹ funkcjonowa³y

przez okres co najmniej 20 lat. Ka¿da turbina ma 31 metrów

wysokoœci i œrednicê rotacji rzêdu 28 metrów. Turbiny po-

dzielone s¹ na trzy zespo³y, po cztery jednostki w ka¿dym,

pod³¹czone do sieci œwiat³owodowej umo¿liwiaj¹cej

obs³ugê turbin na odleg³oœæ.

Portugalska farma wytwarza pr¹d o napiêciu 380 wolt, który

zbierany jest przez trzy transformatory przetwarzaj¹ce

napiêcie do poziomu 15.000 wolt, a nastêpnie zasila on

krajow¹ sieæ energetyczn¹. Maksymalna moc ka¿dego ge-

neratora wynosi 150 kWh; uzyskuje siê j¹ wówczas, gdy

prêdkoœæ wiatru osi¹ga 40 km/h. Roczna wydajnoœæ wy-

nosi ok. 2,5 mln kWh, co stanowi odpowiednik iloœci energii

zu¿ywanej przez gospodarstwa domowe miasta Sines.

187

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





146

Ekonometryczne dowody regionalnej konwergencji

Analiza ekonometryczna potwierdzi³a wyst¹pienie pewnej kon-

wergencji PKB na mieszkañca na obszarze UE. Przyjmuj¹c re-

alny wzrost poziomu PKB na mieszkañca w 197 regionach

(NUTS II) w okresie lat 1980–2001 i dziel¹c tê wartoœæ na trzy

okresy (1980–88, 1988–94 i 1994–2001), mo¿na zauwa¿yæ

wyraŸn¹ tendencjê odwrotnej proporcjonalnoœci wzrostu w sto-

sunku do pocz¹tkowego poziomu PKB na mieszkañca. Ten-

dencja ta, okreœlana technicznym terminem „konwergencji

beta”, jest zauwa¿alna w ka¿dym ze wzmiankowanych

okresów, co oznacza, ¿e regiony o ni¿szym poziomie PKB na

mieszkañca w roku pocz¹tkowym doœwiadczy³y najwiêkszego

wzrostu PKB na mieszkañca. Co wiêcej, zdefiniowane w ten

sposób tempo konwergencji (zgodnie ze wskazaniem wartoœci

wspó³czynnika beta) wzrasta³o w ka¿dym kolejnym okresie, w

miarê jak wsparcie ze œrodków funduszy strukturalnych dla

regionów Celu 1 wprowadzono po raz pierwszy (w 1988 r.) i

nastêpnie zwiêkszono (w 1994).

Ponadto w gronie regionów Celu 1 regiony z najni¿szym

pocz¹tkowym PKB na mieszkañca z regu³y przechodzi³y okres

najszybszego wzrostu, szczególnie w okresie zarówno lat

1988–1994, jak i 1994–2001 (znowu zgodnie ze wskazaniem

wspó³czynnika beta). Konwergencja typu beta wyst¹pi³a zatem

w obrêbie grupy Celu 1 oraz pomiêdzy tymi regionami a reszt¹

Unii. (Konwergencja beta w obrêbie grupy Celu 1 wyst¹pi³a

szczególnie silnie w okresie lat 1988-94, czêœciowo za spraw¹

wysokich wskaŸników rozwoju w nowych landach

niemieckich).

Analiza tego okresu wskazuje równie¿, ¿e regionalne ró¿nice w

poziomie PKB na mieszkañca zmniejszy³y siê pomiêdzy 1980 a

2001 rokiem (zgodnie z pomiarem wariancji logarytmu PKB na

mieszkañca w poszczególnych regionach), a wiêc wyst¹pi³o w

tym okresie tak¿e zjawisko ujmowane technicznym terminem

„konwergencji sigma”. Zakres konwergencji w tym znaczeniu

by³ jednak relatywnie niski w okresie miêdzy rokiem 1994 a

2001. (Nale¿y zaznaczyæ, ¿e konwergencja beta niekoniecznie

poci¹ga za sob¹ wyst¹pienie konwergencji sigma, bowiem re-

giony z ni¿szym poziomem PKB na mieszkañca mog¹ rozwijaæ

siê szybciej ni¿ przeciêtnie, bez zmniejszania siê ogólnych re-

gionalnych ró¿nic.)

Konwergencja regionalna

Liczbaregionów

PKB namieszkañca(procentowa

stopa wzrostu)

Konwergencjabeta

stopa roczna(w %)

Wspó³czynnikdeterminacji

1980-88

Wszystkie regiony UE-15 197 2,0 0,5 0,94

Regiony Celu 1 55 1,9 0,4 0,87

Inne regiony 142 2,0 2,1 0,92

1988-94

Wszystkie regiony EU-15 197 1,3 0,7 0,97

Regiony Celu 1 55 1,4 3,1 0,94

Inne regiony 142 1,2 0,8 0,95

1994-2001

Wszystkie regiony UE-15 197 2,3 0,9 0,97

Regiony Celu 1 55 2,6 1,6 0,92

Inne regiony 142 2,1 0,0 0,96


188

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



przyczyni³ siê on do wzrostu odsetka studentów w

szkolnictwie wy¿szym z 26% do 34% w okresie

realizacji programu, w Hiszpanii zaœ zachêci³ wiele

firm do wprowadzenia po raz pierwszy systemu

kszta³cenia ustawicznego.

W ramach analiz oceniaj¹cych, przeprowadzonych w

odniesieniu do obecnego okresu realizacji programu,

oszacowano, ¿e inwestycje strukturalne w regionach

Celu 1 doprowadzi³y do stworzenia 700.000 miejsc

pracy, uzupe³niaj¹c zatrudnienie w Portugalii o oko³o

4% (187.000 nowych miejsc pracy) i 2,5% w Grecji

(100.000 nowych miejsc pracy). Jak oceniono, inwesty-

cje te wywar³y równie¿ znaczny wp³yw na zatrudnienie

w nowych landach niemieckich, na po³udniu W³och i w

Hiszpanii (dodaj¹c w ka¿dym przypadku ok. 1–2% do-

datkowych miejsc pracy.)

Wk³ad do zrównowa¿onego rozwoju

Zrównowa¿one œrodowisko ma znaczenie zasadni-

cze dla podtrzymania rozwoju regionów w d³ugofalo-

wej perspektywie. Obecn¹ generacjê programów

zwi¹zanych z funduszami strukturalnymi uchwalono

przed uruchomieniem bie¿¹cej strategii sta³ego roz-

woju. Interwencyjne dzia³ania strukturalne obejmuj¹

jednak œrodowisko jako priorytet poziomy i w sposób

wyraŸny dotycz¹ wzglêdów œrodowiskowych, realizu-

j¹c cele gospodarczej i spo³ecznej spójnoœci. Zgod-

nie z dokonan¹ ostatnio ocen¹ efektywnoœæ inter-

wencji mog³aby byæ w wielu przypadkach wiêksza,

gdyby bardziej uwydatniæ potencjaln¹ wymiennoœæ

tych trzech celów i wypracowaæ lepsze zintegrowanie

w ramach polityki sektorowej i krajowej.

Polepszanie stanu œrodowiska i jego ochrona przed

dalszym zanieczyszczeniem jest integralnym celem

strukturalnych dzia³añ interwencyjnych. Znaczna

czêœæ funduszy strukturalnych zosta³a przeznaczona

na finansowanie infrastruktury œrodowiskowej,

szczególnie na zarz¹dzanie odpadami i odprowadza-

nie œcieków, g³ównie na po³udniowych obszarach

Unii.

Wzrost a rzeczywista konwergencja regionów ...

Jak wspomniano w cz. 1 raportu, w regionach Celu 1

nast¹pi³ znaczny ³¹czny wzrost PKB na mieszkañca w

okresie od 1989 r. w stosunku do œredniej dla UE-15,

przy czym zarówno zatrudnienie jak i wydajnoœæ

wzros³y w porównaniu ze wskaŸnikami wzrostu w in-

nych regionach. Ten pomyœlny rozwój potwierdzi³y

najnowsze badania empiryczne, w których przeanali-

zowano rozmiar dokonuj¹cej siê konwergencji

regionów3 (zob. ramkê „Dowody ekonometryczne”).

G³ówny wniosek, jaki mo¿na wysnuæ z analizy ekono-

metrycznej, brzmi nastêpuj¹co: regiony dzia³añ pro-

wadzonych w ramach Celu 1 znacznie zmniejszy³y dy-

stans do pozosta³ych, bior¹c pod uwagê poziom PKB

na mieszkañca, jak równie¿ zmniejszy³y siê ró¿nice

miêdzy samymi powy¿szymi regionami. Jednoczeœ-

nie w ci¹gu ostatnich 20 lat znacznie zmniejszy³a siê

luka w dziedzinie wydajnoœci pomiêdzy regionami

Celu 1 a pozosta³ymi obszarami UE-15, co szczegól-

nie dotyczy regionów najbardziej upoœledzonych w

pañstwach kohezyjnych, wskazuj¹c, ¿e doganianie

ma silne podstawy, stwarzaj¹c mo¿liwoœæ dalszych

postêpów konwergencji w przysz³oœci. Zmniejszenie

zró¿nicowania wydajnoœciowego by³o najbardziej

widoczne w okresie wzrostu — w drugiej po³owie

lat 80-tych, po czêœci dziêki temu, ¿e nowi uczestni-

cy rynku mogli skorzystaæ na usuniêciu barier w

handlu.

Analiza wykaza³a równie¿ istnienie zwi¹zku miêdzy

wielkoœci¹ pomocy strukturalnej a realnym wzrostem

PKB. Regiony, które otrzyma³y najwiêksze kwoty na

mieszkañca, wydaj¹ siê rozwijaæ najszybciej — i na

odwrót. Wiele z tych regionów nale¿y do Grecji i Por-

tugalii. Jednoczeœnie poziom PKB w wielu regionach

tych dwóch krajów wzrós³ w o wiele mniejszym stopniu

ni¿ zak³adano w stosunku do udzielonej pomocy

strukturalnej. Podobna sytuacja wyst¹pi³a w regio-

nach Celu 1 w Niemczech i we W³oszech, gdzie, jak

wspomniano w cz. 1, wzrost by³ t³umiony niskim roz-

wojem w pozosta³ych obszarach kraju. Z drugiej stro-

ny, w wiêkszoœci regionów Hiszpanii wzrost by³

wiêkszy ni¿ zak³adano w stosunku do udzielonej

pomocy, odzwierciedlaj¹c byæ mo¿e w ten sposób

wp³yw prê¿nie rozwijaj¹cej siê gospodarki kraju

(wykres 4.4).

… i Pañstw Cz³onkowskich

We wszystkich czterech pañstwach kohezyjnych, jak

to wspomniano w cz. 1, wzrost PKB by³ w okresie lat

1991–2002 wiêkszy ni¿ w pozosta³ej czêœci UE. Choæ

w przypadku Portugalii ró¿nice s¹ tu niewielkie (2,2%

rocznie — w porównaniu ze œredni¹ dla UE



147

189

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



wynosz¹c¹ 2%), to w Grecji i Hiszpanii wynios³y one

niewiele ponad 0,5% wiêcej w skali roku, najwiêksza

zaœ ró¿nica wyst¹pi³a w Irlandii (œrednio oko³o 4,5%

wiêcej w skali roku).

Przeprowadzone symulacje4 wykaza³y, ¿e inter-

wencyjne dzia³ania strukturalne5 by³y czynnikiem po-

budzaj¹cym wzrost, zarówno za spraw¹

zwiêkszonego popytu, jak i wzmocnienia poda¿owej

strony gospodarki (poprzez poprawienie stanu infra-

struktury i polepszenie kapita³u ludzkiego), i w ten

sposób przyczyni³y siê do konwergencji. W rezultacie

takich interwencji realny poziom PKB w 1999 roku

osi¹gn¹³ w przypadku Grecji, jak siê szacuje, wartoœæ

ok. 2,2% wy¿sz¹ ni¿ sta³oby siê to w innym wypadku;

dla Hiszpanii analogiczny wskaŸnik to 1,4%, dla Ir-

landii — 2,8%, zaœ dla Portugalii — 4,7%. Ró¿nice te

w du¿ym stopniu zale¿¹ od wysokiego stopnia otwar-

toœci gospodarek irlandzkiej i portugalskiej w porów-

naniu do greckiej i hiszpañskiej — szczególnie zaœ do

tej ostatniej, cechuj¹cej siê wiêkszym rynkiem wew-

nêtrznym (tabele: A4.6 i A4.7).

Wzrost PKB by³ w istotnym stopniu zwi¹zany z

dzia³alnoœci¹ przetwórcz¹, gdzie efekt interwencji by³

bardziej wymowny w Portugalii ni¿ w innych pañ-

stwach. Prowadzi to do efektu „rzutu do przodu” w

zakresie us³ug rynkowych, gdzie wp³yw zagranicz-

nych inwestycji bezpoœrednich powoduje radykaln¹

transformacjê sektora, jak dzia³o siê to w Irlandii pod

koniec lat 80-tych. Interwencje by³y równie¿ zwi¹zane

ze znacznym wzrostem inwestycji, które wed³ug sza-

cunków by³y w roku 1999 w rezultacie o 24% wiêksze

w Portugalii i o18% w Grecji, przybieraj¹c w

szczególnoœci postaæ rozwoju infrastruktury i kapita³u

ludzkiego.

Wzrost PKB zale¿y równie¿ od wzrostu wydajnoœci

pracy; w tym przedmiocie wyst¹pi³a w odnoœnym

okresie tendencja do zmniejszania siê ró¿nic. Sza-

cuje siê, ¿e w Portugalii, gdzie produkcja wci¹¿ opiera

siê na sektorach przemys³u opartego w wysokim stop-

niu na pracy ludzkiej, wydajnoœæ dziêki interwencjom

strukturalnym wzros³a dwukrotnie w stosunku do

wzrostu poziomu zatrudnienia. W Hiszpanii wzrost w

zakresie wydajnoœci pracy (2%) i poziomu zatrudnie-

nia (1,5%) przyczyni³ siê w zasadniczo podobnym

stopniu do wzrostu produkcji przemys³u

przetwórczego.

Jak siê szacuje, w nowych niemieckich landach sku-

tek interwencji funduszy strukturalnych w odniesieniu

do PKB jest znaczny (skutkuj¹c podniesieniem po-

ziomu PKB do oko³o 4% w 1999 r.), a to z powodu gor-

szych warunków pocz¹tkowych. Wzrost produkcji w

pierwszych trzech latach po zjednoczeniu kraju by³

spowodowany, podobnie jak w Portugalii, znacznym

wzrostem zatrudnienia, zaœ póŸniej przez wzrost

wydajnoœci po wprowadzeniu nowych technologii,

ucieleœnionych w inwestycjach, finansowanych

czêœciowo z funduszy strukturalnych.

W Irlandii Pó³nocnej efekty interwencji strukturalnych

s¹ umiarkowane, podnosz¹c poziom PKB tylko o 1%

w roku 1999. Efekty s¹ tu bardziej widoczne w dzie-

dzinie us³ug rynkowych (szczególnie w us³ugach dla

biznesu i szkoleniu zawodowym), podczas gdy nie

maj¹ one prawie ¿adnego wp³ywu na produkcjê w

przetwórstwie.

Czy wystêpuje wymiernoœæ

konwergencji krajów i regionów?

Czêsto siê dowodzi, ¿e wewnêtrzne ró¿nice pod

wzglêdem poziomu PKB na mieszkañca rosn¹

pocz¹tkowo pomiêdzy regionami, w pierwszych sta-

diach konwergencji, gdy wzrost na poziomie ogólno-

krajowym podnosi siê do relatywnie wysokiego po-

ziomu. Zgodnie z tym pogl¹dem wzrost narodowej

gospodarki ujmuje siê jako stymulowany przez efekt

dzia³alnoœci gospodarczej skupionej na niewielu ob-

szarach, szczególnie w du¿ych miastach i zespo³ach

miejskich. Dlatego te¿ pocz¹tkowy proces osi¹gniê-

cia porozumienia na szczeblu gospodarki



148

BE

DE

DE

DE

EL

EL

EL

EL EL

EL

EL

EL EL

EL ESES

ES

ESES

ES

FR

IE

IE

ITIT

NL

AT PTPT

PT

PT

PT

PT

UK

UK

UKNie dot. celu 1

Cel nr 1

R2 = 0.15

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0 1 2 3 4 5 60

10

20

30

40

50

60

70

80Realny wzrost PKB 1995-2001

4.4 Alokacja Funduszu Strukturalnego i wzrost PKB w regionie celu 1, 1995-2001

Alokacja roczna (% regionalnego PKB w 1995)

Zródło: Eurostat, sprawozdania regionalne oraz wyliczenia DG REGIO

190

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



charakteryzuje siê pewnym konfliktem konwergencji

ogólnokrajowej i regionalnej.

Taki potencjalny konflikt mo¿e wystêpowaæ nie tylko w

pañstwach kohezyjnych, ale równie¿ w obrêbie

strategii rozwoju, jak¹ mog³yby przyj¹æ

œrodkowoeuropejskie pañstwa akcesyjne. Z

wyj¹tkiem Bu³garii, regionalne ró¿nice w wielkoœci

PKB na mieszkañca s¹ znaczniejsze we wszystkich

wiêkszych pañstwach akcesyjnych, ni¿ dzieje siê to w

przypadku w pañstw kohezyjnych. Co wiêcej, od

po³owy lat 90-tych zró¿nicowanie to znacznie siê

zwiêkszy³o, g³ównie z powodu szybkiego wzrostu w

najwiêkszych miastach. Jak ju¿ wspomniano w cz. 1,

regionalne ró¿nice wystêpuj¹ce w pañstwach kohe-

zyjnych nie zmieni³y siê zbytnio, mimo ¿e wzrost na

poziomie krajowym by³ w ich wypadku wiêkszy

ni¿ unijna œrednia. Jedynym wyj¹tkiem jest Irlandia,

gdzie dzia³alnoœæ gospodarcza zosta³a silniej

skoncentrowana w oœrodku dubliñskim.

Mo¿liwoœæ „wymiernoœci” konwergencji regionalnej i

krajowej wskazuje, ¿e pañstwa akcesyjne bêd¹ mu-

sia³y w krótkim okresie czasu musia³y wybraæ miêdzy

wy¿szym wzrostem PKB na mieszkañca na poziomie

kraju a zmniejszeniem ró¿nic regionalnych. Pomoc

strukturalna w niektórych przypadkach faworyzuje kon-

wergencjê krajow¹ (Irlandia), podczas gdy w innych

wydaje siê d¹¿yæ do zwalczania efektów polaryzacji

aktywnoœci gospodarczej (Hiszpania). Doœwiad-

czenia ukazuj¹ jednak, ¿e poziom, jaki osi¹ga owa wy-

miernoœæ, czêœciowo zale¿y od przestrzennego

rozk³adu dzia³alnoœci gospodarczej i zasiedlenia da-

nego kraju.

Fundusze strukturalne jako œrodki

na rzecz integracji gospodarczej

Europejskie gospodarki staj¹ siê coraz bardziej zin-

tegrowane, co znajduje odzwierciedlenie w intensyfi-

kuj¹cym siê handlu i przep³ywie inwestycji miêdzy

nimi. Integracjê tê aktywnie wspiera polityka UE, w

szczególnoœci w odniesieniu do zakoñczenia etapu two-

rzenia rynku wewnêtrznego, wprowadzenia wspólnej

waluty i przysz³ego rozszerzenia Unii. Œciœlejsza in-

tegracja prowadzi, przy wsparciu ze strony polityki sp-

ójnoœci, która stymulowa³a przep³ywy strumieni han-

dlu i wp³ywa³a na umiejscowienie dzia³alnoœci

gospodarczej, do zmniejszania siê ró¿nic miêdzy

gospodarkami.

Obroty handlowe pañstw kohezyjnych z reszt¹ Unii

osi¹gnê³y w okresie ostatniego dziesiêciolecia

wartoœæ ponad podwójnie wy¿sz¹. Wzrost ten

czêœciowo odzwierciedla korzyœci osi¹gniête przez

inne pañstwa, dziêki pomocy strukturalnej kierowanej

ku regionom mniej zamo¿nym. Szacunki podawane w

tabelach nak³adów i wyników sugeruj¹, ¿e oko³o 1/4

takich wydatków wraca do pozosta³ej czêœci Unii w

formie zwiêkszonego eksportu, zw³aszcza jeœli chodzi

o maszyny i urz¹dzenia, jako ¿e roœnie poziom PKB i

dokonywanych inwestycji. Takie „wycieki” s¹ szcze-

gólnie du¿e w przypadku Grecji (42% pomocy struktu-

ralnej) i Portugalii (35%; por. tabela A4.8).Znaczny

odsetek funduszy strukturalnych przeznaczany jest

na infrastrukturê transportow¹, która oddzia³uje na lo-

kalizacjê przemys³u, poprzez zwiêkszanie atra-

kcyjnoœci regionu, jak i na pobudzanie dzia³alnoœci

gospodarczej, podnosz¹c zarobki i realne dochody.

Symulacje efektów wynikaj¹cych z ró¿nych przed-

siêwziêæ transportowych, finansowanych z funduszu

spójnoœci, wskazuj¹, ¿e przyrost dochodów mo¿e byæ

znaczny (na przyk³ad efekt po³¹czonych inwestycji

budowy autostrad „Egnathia” i „Pathe“ zwiêkszy³ do-

chody wschodniej Macedonii o oko³o 9%). Bior¹c pod

uwagê szersze oddzia³ywanie strukturalnych dzia³añ

interwencyjnych na zmniejszanie kosztów produkcji w

danym regionie — nie tylko poprzez skrócony czas

podró¿y, ale równie¿ dziêki wiêkszej wydajnoœci,

bêd¹cej skutkiem wzmocnienia strony poda¿owej go-

spodarki — zwiêkszony jest wp³yw na poziom PKB

(który na rok 2006 szacuje siê na poziomie o 3%

wiêkszym ni¿ w Andaluzji i ok. 2% wy¿szym ni¿ w

Mezzogiorno, w wyniku realizacji programów

wspó³finansowanych przez UE).

Zgodnie z ostatnimi analizami interwencyjne

dzia³ania funduszy strukturalnych mog¹ równie¿

wp³ywaæ na lokalizacjê dzia³alnoœci badawczo-roz-

wojowej, zachêcaj¹c do umiejscawiania ich we wspie-

ranych regionach, przez co wspomaga siê proces bar-

dziej równomiernego rozk³adania mo¿liwoœci wzrostu

na obszarze Unii.



149

191

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Dzia³ania interwencyjne w regionach

Celu 2: restrukturyzacja i

tworzenie miejsc pracy

Poza wspieraniem regionów Celu 1 fundusze struktu-

ralne wspomagaj¹ rozwój gospodarczy równie¿ w in-

nych czêœciach UE, borykaj¹cych siê w wiêkszym

stopniu z problemami strukturalnymi ni¿ opóŸnieniami

w rozwoju. Najwa¿niejsze efekty osi¹gniête w okresie

lat 1994–1999, zgodnie ze stanem ujawnionym w toku

najnowszych analiz oceniaj¹cych, przedstawiono

poni¿ej.

W okresie lat 1994–1999 ³¹cznie 82 regiony z 62 mi-

lionami mieszkañców (17% populacji Unii) otrzyma³y

wsparcie w ramach Celu 2, przeznaczone na pomoc

obszarom odczuwaj¹cym skutki s³abn¹cej dzia³alno-

œci przemys³owej w porównaniu z 73 milionami mie-

szkañców zamieszkuj¹cymi wspierane obszary w

poprzednim okresie. Kwota wydatków zosta³a zwiê-

kszona z 1,2 do 2,8 mld euro rocznie, stanowi¹c

11,5% ca³oœci œrodków w dyspozycji funduszy struk-

turalnych, podnosz¹c w ten sposób wartoœæ pomocy

na osobê na tych obszarach z 16 do 44 euro rocznie.

W okresie lat 2000–2006 odnoœna kwota zosta³a

ustalona na poziomie 3,2 mld euro rocznie (w cenach

z 1999 r.), z przeznaczeniem do podzia³u miêdzy ob-

szary wiejskie i przemys³owe chyl¹ce siê ku upadkowi

(objête Celem 5b w latach 1994–1999), stanowi¹c

niewiele mniejsz¹ œredni¹ kwotê pomocy na osobê

(41 euro).

W okresie lat 1994–1999 r. pomoc skoncentrowana

by³a na du¿ej liczbie ma³ych obszarów w 12 Pañ-

stwach Cz³onkowskich, przy czym Wielka Brytania

otrzyma³a wówczas prawie 1/3 ca³ej kwoty, zaœ Fran-

cja 1 /4. Te dwa pañstwa w sumie stanowi³y niemal

60% ca³kowitej liczby mieszkañców regionów Celu 2.

Hiszpania i Niemcy otrzyma³y kolejn¹ 1 /4 ca³oœci, po-

zosta³e zaœ osiem pañstw otrzyma³o 20% tej¿e

ca³oœci. Fundusze strukturalne stanowi³y prawie 1/3

ca³oœci wydatków w ramach programów Celu 2; dru-

gie tyle z³o¿y³o siê na œrodki pañstwowe, pozosta³¹

zaœ czêœæ stanowi³y œrodki sektora prywatnego.

Pod wzglêdem rodzajów wspieranych przedsiêwziêæ

œrodki wydatkowane na infrastrukturê stanowi³y 27%

ogólnej kwoty w okresie lat 1994–1999 (co oznacza³o

spadek wobec poprzedniego okresu, w którym analo-

giczny odsetek wyniós³ 36%). Przeznaczono je

g³ównie na rekonwersjê starych terenów prze-

mys³owych i budowê nowych budynków. Kolejne 25%

wydano na wsparcie przedsiêbiorczoœci — by³a to po-

nad dwukrotnoœæ odsetka z poprzedniego okresu,

szczególnie z przeznaczeniem na strategiczne œrodki

dzia³ania, takie jak u³atwianie dostêpu MSP do za-

awansowanych us³ug dla biznesu i doradztwa, pro-

pagowanie in¿ynierii finansowej, wsparcie zaanga-

¿owania w miêdzynarodow¹ wymianê handlow¹ i



150

Jak przeprowadzono proces o¿ywienia iodnowy w Wolverhampton (W. Brytania)

Przez szereg lat podejmowano w brytyjskim Wolver-

hampton wysi³ki na rzecz stworzenia nowych miejsc pra-

cy, które mog³yby zast¹piæ utracone miejsca w prze-

myœle stalowym i innych ga³êziach przemys³u. UE

odegra³a znacz¹c¹ rolê w umo¿liwieniu dokonania tych

zmian. Na pocz¹tku lat 90-tych UE zachêca³a do

przyjêcia bardziej strategicznego podejœcia do procesu

odnowy, w miejsce jedynie finansowania poszczególnych

przedsiêwziêæ infrastrukturalnych, tak jak dzia³o siê to w

latach 80-tych. Na podstawie przeprowadzonego ob-

szernego audytu oraz konsultacji z miejscow¹ spo³eczno-

œci¹ i przedsiêbiorcami stworzono szczegó³owy plan re-

generacji miasta. Unijne fundusze skierowano na dwie

g³ówne jego czêœci:

– Dzielnica Kulturalna: budynek Chubb, gdzie produko-

wano niegdyœ zamki i sejfy, mieœci teraz szereg MSP

multimedialnych i stanowi centralny punkt dzielnicy.

Inicjatywy maj¹ce na celu ulepszenie miejscowej Ga-

lerii Sztuki, Teatru Wielkiego i teatru uniwersytec-

kiego, po³¹czone z inicjatyw¹ wspierania szkoleñ i

przedsiêbiorczoœci, stwarzaj¹ mo¿liwoœci ekonomi-

czne w zakresie dzia³alnoœci kulturalnej i medialnej.

– Dzielnica Wszystkich Œwiêtych: projektt Urban Village

jest koncepcj¹ wypracowan¹ w oparciu o miejscow¹

spo³ecznoœæ w celu poprawy warunków ¿ycia w naj-

bardziej zaniedbanych czêœciach regionu, poprzez

zak³adanie przedsiêbiorstw s³u¿¹cych tej¿e spo³eczno-

œci, wspieranie grup najbardziej upoœledzonych, a

tak¿e wspomaganie rozwoju przedsiêbiorstw kultu-

ralnych i medialnych.

W latach 1993-1998 program o¿ywienia i odnowy przy-

sporzy³ 1500 nowych miejsc pracy i doprowadzi³ do

utworzenia 75 MSP, z czego 32 specjalizuje siê w

dzia³alnoœci kulturalnej.

192

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



uruchamiania przedsiêbiorstw, jak równie¿ wspomaga-

nie indywidualnych firm. Niewiele mniej ni¿ 20% kwot

udzielonej pomocy przybra³o formê szkoleñ i

doskonalenia umiejêtnoœci pracowników, co finanso-

wano g³ównie z EFS. Dodatkowo oko³o 10%

wydatkowanych kwot przeznaczono na badania i

rozwój oraz techniki teleinformatyczne (tabela A4.9).

Te wydatki mia³y du¿y wp³yw na restrukturyzacjê tra-

dycyjnego przemys³u i dywersyfikacjê dzia³alnoœci

gospodarczej w obszarach Celu 2. Na podstawie

dok³adnych badañ ocenia siê, ¿e interwencje fundu-

szy strukturalnych doprowadzi³y do utworzenia oko³o

700.000 miejsc pracy we wspieranych regionach w

okresie lat 1994–1999, albo poni¿ej 500.000 w katego-

riach netto jeœli braæ pod uwagê efekt zast¹pienia (tj.

powstawanie nowych miejsc pracy w miejsce is-

tniej¹cych).6 Jednoczeœnie pomoc otrzyma³o oko³o

300.000 MSP, co umo¿liwi³o im ulepszenie metod pro-

dukcji i poszukiwanie nowych rynków oraz wzmoc-

nienie udostêpnionych im us³ug z zakresu wspierania

przedsiêbiorczoœci.

Powy¿sze znajduje odzwierciedlenie w silniejszym

zmniejszeniu bezrobocia na tych obszarach w okresie

realizacji programu, ni¿ dzia³o siê to na pozosta³ych

obszarach UE (œrednio — o 3,1% si³y roboczej w

okresie lat 1996–2000, w porównaniu ze spadkiem o

2,3% w ca³ej UE7). Spadek ten by³ szczególnie zau-

wa¿alny na obszarach ze znaczn¹ przewag¹ trady-

cyjnych ga³êzi przemys³u przechodz¹cych proces re-

strukturyzacji, czêsto stanowi¹c prawie 40% ca³oœci

poziomu zatrudnienia, co wskazywa³o na okolicz-

noœæ, ¿e utrata pracy w tych sektorach by³a z nad-

wy¿k¹ rekompensowana przez stworzenie nowych

miejsc pracy, szczególnie w sektorze us³ug. Chocia¿

wzrost poziomu PKB na mieszkañca by³ w tych regio-

nach w odnoœnym okresie mniejszy ni¿ w ca³ej UE

(2,1% w latach 1995–2000 — w porównaniu z 2,4%),

ró¿nica by³a tu niewielka, co wskazuje na fakt, ¿e spa-

dek w d³u¿szym okresie czasu zosta³ w pewnym za-

kresie zatrzymany. Z drugiej strony, nieco mniejszy

wzrost PKB w po³¹czeniu z wiêkszym wzrostem za-

trudnienia oznacza, ¿e wydajnoœæ pracy zwiêkszy³a

siê w mniejszym stopniu w obszarach Celu 2, ni¿

dzia³o siê to w innych czêœciach UE.

Dok³adna analiza zagadnienia wskazuje, ¿e wspie-

ranie wydatków na badania i rozwój, innowacje i

transfer technologii wydaje siê mieæ szczególny



151

NOVI, Dania

Kiedy pó³nocne obszary Danii zaczê³y siê kwalifikowaæ

do uzyskania pomocy strukturalnej w ramach Celu 2, do-

œwiadczano w tym rejonie wysokiego bezrobocia wynika-

j¹cego z upadku rybo³ówstwa i innych, tradycyjnych

ga³êzi przemys³u. Zamiast jednak rozdzieliæ unijne fun-

dusze na te sektory, zdecydowano siê zainwestowaæ je w

rozwój dziedzin opartych na wiedzy.

NOVI stanowi unikatowe po³¹czenie parku naukowego,

œrodowiska innowacji i kapita³u spekulacyjnego. Za³o¿o-

ny w roku 1989, NOVI sta³ siê katalizatorem dla rozwoju

przedsiêbiorstw opartych na wiedzy w pó³nocnej Danii, w

œcis³ej wspó³pracy z Uniwersytetem w Aalborg. Jako

oœrodek technologiczno-innowacyjny odegra³ on istotn¹

rolê w rozwoju przemys³u i przyczyni³ siê w znacznym

stopniu do tworzenia miejsc pracy na swoim obszarze.

Park Naukowy NOVI mieœci w sobie jedno z naj-

wiêkszych w Danii skupisk przedsiêbiorstw opartych na

dzia³alnoœci badawczo-rozwojowej. Ponadto nowators-

two omawianej inicjatywy stanowi³o zachêtê do aktywnej

wspó³pracy miêdzy centrami badawczymi, przedsiêbior-

stwami i rynkami kapita³owymi, co zapewni³o realizacjê

nowych pomys³ów w wymiarze komercyjnym. Z inwes-

tycjami kapita³u spekulacyjnego przedsiêwziêcie

zwi¹zane jest od roku 1989; uros³o ono do rangi

znacz¹cego krajowego zasobu, z baz¹ kapita³ow¹ wy-

nosz¹c¹ ponad 67 mln euro. By³o ono równie¿ pomocne

przy zak³adaniu „NorCOM”, regionalnego skupiska firm

przemys³owych specjalizuj¹cych siê w opracowywaniu i

produkcji przenoœnego sprzêtu ³¹cznoœciowego i

nawigacyjnego, co pozwala przyci¹gaæ coraz to wiêksz¹

liczbê zagranicznych inwestycji.

Kwotê ca³kowitych nak³adów na NOVI poniesionych do

dnia dzisiejszego szacuje siê w granicach 35 mln euro, z

czego 21,5 mln sfinansowano z sektora prywatnego,

podczas gdy blisko 12,5 mln pochodzi³o ze œrodków fun-

duszy strukturalnych.

Fundusze strukturalne by³y niezbêdne dla uwieñczenia

powodzeniem przedsiêwziêcia NOVI. Umo¿liwi³y one

sformu³owanie, a nastêpnie rozwój, w œrednio- i d³ugo-

terminowej perspektywie czasowej, pewnej idei do roz-

miarów pozwalaj¹cych na prowadzenie mo¿liwie naj-

bardziej efektywnej wspó³pracy przedsiêbiorców,

jednostek przemys³owych i oœrodków badawczych.

193

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



wp³yw na tworzenie nowych miejsc pracy, jak rów-

nie¿ na ich utrzymywanie. Mimo to — z wy³¹czeniem

szeregu wyró¿niaj¹cych siê wyj¹tków (jak Nordrh-

ein-Westfalen czy North West of England) — zdol-

noœæ wiêkszoœci obszarów Celu 2 do podtrzy-

mania innowacyjnego potencja³u jest du¿o s³abiej

wykszta³cona ni¿ w pozosta³ych rozwiniêtych re-

gionach UE, zaœ ich baza badawcza wydaje siê nie-

zbyt dobrze zharmonizowana z regionaln¹ struktur¹

produkcji. W wiêkszoœci przypadków nie osi¹gaj¹

one g³ównej pozycji w europejskiej przestrzeni

technologicznej.

To z kolei kontrastuje z subwencjonowaniem ich in-

frastruktury i kapita³u ludzkiego. W wiêkszoœci regio-

nów Celu 2 zw³aszcza system transportu i teleko-

munikacji s¹ relatywnie wysokiej jakoœci,

umo¿liwiaj¹c dobre po³¹czenia wewnêtrzne, jak i na

terenie ca³ej UE, zaœ ludnoœæ w wieku produkcyjnym

jest stosunkowo dobrze wykszta³cona. Dodatkowo

kwalifikacje pracowników poprawi³y siê i poszerzy³y

dziêki pomocy funduszy strukturalnych, które przy-

spieszy³y proces restrukturyzacji i zmniejszy³y

liczbê likwidowanych miejsc pracy. Programy szko-

leniowe mia³y za zadanie minimalizowanie braków

umiejêtnoœci i kwalifikacji. W Wielkiej Brytanii pod-

jêto specjalne dzia³ania maj¹ce wspomóc grupy o

szczególnie niekorzystnym po³o¿eniu w dostêpie do

programów szkoleniowych i wchodzeniu na rynek

pracy. W okresie lat 1994–1999 dziêki wspól-

notowemu wsparciu blisko 3,6 mln ludzi w regionach

Celu 2 na obszarze ca³ej Unii skorzysta³o z ofert

szkoleniowych.

Ponadto dziêki wsparciu ze œrodków funduszy

strukturalnych osi¹gniêto znaczny skutek w grun-

townym porz¹dkowaniu zniszczonych obszarów po-

przemys³owych, modernizacji obszarów prze-

mys³owych i zabudowañ (szacuje siê, ¿e w

regionach Celu 2 zmodernizowano oko³o 115 mln m

kw. terenów przemys³owych) i polepszeniu stanu

œrodowiska, szczególnie na obszarach miejskich.

Doprowadzi³o to do radykalnej zmiany wygl¹du wie-

lu obszarów przemys³owych i umo¿liwi³o

rozpoczêcie przez nie dzia³alnoœci w nowych, pro-

duktywnych dziedzinach, takich jak rozrywka czy

dzia³alnoœæ kulturalna.

Jednak¿e tradycyjne rodzaje dzia³alnoœci prze-

mys³owej, choæ ich zanikanie postêpuje, wci¹¿

przyczyniaj¹ siê do niszczenia œrodowiska wielu

obszarów; z kolei opuszczone tereny wymagaj¹ od-

powiedniej kuracji. Dlatego te¿ nie mo¿na twierdziæ,

jakoby proces restrukturyzacji by³ w pe³ni zakoñczo-

ny w Unii. Badania oceniaj¹ce dowodz¹, ¿e rozmiar

prowadzonej restrukturyzacji w obszarach Celu 2

bardzo siê ró¿ni w zale¿noœci od regionu, odzwier-

ciedlaj¹c potencja³ ich rozwoju i efektywnoœæ, z jak¹

wykorzystywane s¹ œrodki publiczne, zarówno wspól-

notowe, jak i krajowe. Podczas gdy szczególnie w

obszarach przemys³u wêgla i stali dzia³alnoœæ gos-

podarcza zosta³a zrestrukturyzowana i zmoderni-

zowana, wci¹¿ istnieje wiele obszarów, gdzie tra-

dycyjny przemys³ odgrywa istotn¹ rolê, a znaczne

zmiany strukturalne s¹ jeszcze przed nimi. Mo¿e

mieæ to potencjalnie du¿y wp³yw na sytuacjê w za-

trudnieniu i poziom dochodów.

Równoczeœnie nale¿y wyci¹gn¹æ wnioski z doœwiad-

czeñ dzia³añ interwencyjnych podejmowanych w ra-

mach Celu 2. Pozytywne skutki musz¹ byæ uka-

zywane w stosunku do dwóch g³ównych ograniczeñ

efektywnoœci programów wsparcia, które zale¿¹ od

zastosowanej polityki. Po pierwsze — niewielki roz-

miar wielu obszarów spe³niaj¹cych warunki ko-

nieczne do uzyskania pomocy prowadzi do pow-

stawania trudnoœci w osi¹gniêciu wystarczaj¹cej

strategii integracji w stosunku do zastosowanych

œrodków finansowych w tym regionie. Z powodu nie-

wielkiej wielkoœci sfinansowanych operacji w wielu

przypadkach trudno jest osi¹gn¹æ wystarczaj¹c¹

kwotê na sfinansowanie projektów, które mog¹ mieæ

zasadnicze znaczenie dla rozwoju regionu. I po dru-

gie — ograniczony okres czasu, w którym udzielane

jest finansowanie (z powodu podzia³u na dwa

okresy trzyletnie), skutkuje faworyzowaniem przed-

siêwziêæ krótkoterminowych (jak np. wspieranie

miejsc pracy w okresie recesji), na niekorzyœæ tych o

znaczeniu strategicznym dla rozwoju regionu.

Wsparcie dla rolnictwa, rozwoju

obszarów wiejskich i rybo³ówstwa

Œrodki podjête w ramach programów Celu 5a (Roz-

porz¹dzenia 950/97/WE i 951/97/WE) i Celu 5b z

okresu lat 1994–1999 by³y przedmiotem ostatnich

ocen, których wyniki podsumowano poni¿ej.



152

194

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Dzia³ania interwencyjne

w obszarach Celu 5a

Ogólne cele dzia³añ interwencyjnych w ramach Roz-

porz¹dzenia 950/97, to polepszenie efektywnoœci i

konkurencyjnoœci gospodarstw, z równoczesnym

utrzymaniem aktywnej spo³ecznoœci rolniczej, wspo-

maganiem ochrony œrodowiska i ochron¹ wsi. Szereg

œrodków podjêto, aby osi¹gn¹æ te cele:

– Program inwestycji w gospodarstwa rolne daje rol-

nikom mo¿liwoœæ wyboru wariantów wspomaga-

nia. Na po³udniowych obszarach Unii, w wiêkszo-

œci regionów Celu 1 wybierano wzrost

efektywnoœci metod rolnych i zaawansowane

zmiany strukturalne, podczas gdy w innych regio-

nach wiêkszy nacisk k³adziono na dywersyfikacjê,

dobrostan zwierz¹t i ochronê œrodowiska. Pro-

gram mia³ lepsze wyniki w obszarach, gdzie re-

strukturyzacja by³a g³ównym elementem, jak np. w

ma³ych gospodarstwach regionów Celu 1.

– „Program m³odych rolników” mia³ wspomóc swoich

beneficjentów w za³o¿eniu dzia³alnoœci. Wdra¿any

by³ na ró¿ne sposoby w UE i mia³ lepsze efekty,

gdy by³ po³¹czony ze szkoleniami lub dodatkowy-

mi œrodkami wspomagaj¹cymi. Inne czynniki, takie

jak prawo dziedziczenia, dostêpnoœæ kontyngen-

tów mlecznych, stopy procentowe i system po-

datkowy, wydaj¹ siê mieæ wiêkszy wp³yw na

decyzje o uruchomieniu dzia³alnoœci. Zaobserwo-

wano jednak pewien wzrost liczby gospodarstw

kierowanych przez osoby w wieku poni¿ej 45 lat w

dziesiêciu Pañstwach Cz³onkowskich stosuj¹cych

ten plan.

– Program dotycz¹cy obszarów mniej uprzywilejowa-

nych mia³ pobudzaæ do gospodarowania na nich,

rekompensuj¹c wystêpuj¹ce tam ograniczenia na-

turalne, spo³eczne, ekonomiczne i inne. Plan zos-

ta³ prawie niezmieniony od po³owy lat 70-tych i w

wiêkszoœci nigdy nie zosta³ w pe³ni zintegrowany

ze strategi¹ rozwoju obszarów wiejskich. Z po-

wodu sta³ej stawki dop³at jest mo¿liwe, ¿e regio-

nom najbardziej upoœledzonym przydzielono w

pewnym stopniu niepe³ny wymiar kompensacji

(np. w przypadku obszarów górzystych ujêtych w

ramach Celu 1, gdzie wspó³finansowanie by³o

ograniczone).

Dzia³alnoœæ interwencyjna w ramach Rozporz¹dzenia

951/97 by³a bardziej bezpoœrednio zorientowana na

wzrost konkurencyjnoœci sektora rolno-spo¿ywczego.

Ocena inwestycji sfinansowanych w okresie lat

1994–1999 wskaza³a na pewne usprawnienia w

³añcuchu wartoœci dodanej w przypadku czterech

Pañstw Cz³onkowskich, utworzenie nowych placówek

w po³owie Pañstw Cz³onkowskich, nabycie nowych

urz¹dzeñ i zastosowanie bardziej efektywnych tech-

nologii, które wspiera³y ograniczenie emisji substancji

szkodliwych i zanieczyszczeñ oraz ulepszenie

kana³ów marketingowych w piêciu Pañstwach

Cz³onkowskich.

Wp³yw funkcjonowania programu na g³ównych pro-

ducentów zosta³ ograniczony z powodu wiêkszego

skupienia siê na urz¹dzeniach czy systemach marke-

tingowych i przetwórczych w du¿ych firmach oraz si³y

rynkowej detalistów i hurtowników. G³ówni producenci

osi¹gnêliby wiêksze zyski, gdyby dzia³ania marke-

tingowe i przetwórstwo by³y zorganizowane przez

stowarzyszenia przedsiêbiorców.


w obszarach Celu 5b

Obszary Celu 5b obejmowa³y w okresie lat 1994 i

1999: 26% powierzchni Unii, 9% ca³kowitej jej ludno-

œci (oko³o 32,7 mln osób). Ca³kowita kwota finansowa-

nia wynosi³a ok. 1,1 mld euro rocznie (42% z FEOGR,

44% z EFRR i 14% z EFS) i zosta³a rozdzielona miê-

dzy: rozwój dzia³alnoœci nierolniczej i tworzenie

miejsc pracy (46%), wzrost dochodów gospodarstw

rolnych (23%), polepszenie atrakcyjnoœci regionu i ja-

koœci ¿ycia (17%) oraz zalesianie (4%).

Efekty wspomagania w ramach Celu 5b w okresie lat

1994–1999 mo¿na rozró¿niæ na trzech poziomach:

– w rolnictwie — brak jest dowodów na pozytywne

skutki w sferze dochodów, chocia¿ widoczne jest

wzmocnienie sektora rolniczego i dywersyfikacja

(zw³aszcza przesuniêcie ku produkcji wytwa-

rzaj¹cej wy¿sz¹ wartoœæ dodan¹ i rozwojowi

agroturystyki, tudzie¿ us³ug ochrony œrodowiska);

– w dzia³alnoœci pozarolniczej — Cel 5b przyczyni³

siê do modernizacji infrastruktury i potencja³u pro-

dukcyjnego przedsiêbiorstw, rozwoju turystyki i



153

195

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



wy¿szego wzrostu zatrudnienia w porównaniu do

innych regionów;

– w sferze atrakcyjnoœci regionu i jakoœci ¿ycia pro-

gram wspomóg³ odnowê wsi, rozwój us³ug pu-

blicznych i ochronê œrodowiska.

Chocia¿ ogólny efekt dzia³añ podjêtych w ramach

Celu 5b by³ pozytywny, to mo¿na tu wyró¿niæ kilka

s³abych punktów:

– chocia¿ podejœcie terytorialne jest odpowiednie

dla tego typu interwencji, niektóre obszary Celu 5b

nie pozostawa³y w zgodnoœci z tocz¹cym siê pro-

cesem rozwoju ekonomicznego lub realizowan¹

strategi¹;

– dzia³ania interwencyjne powinny siê opieraæ na

promowaniu i rozpowszechnianiu dobrych prak-

tyk, aby lepiej wykorzystaæ potencja³ wspieranych

regionów.

Opieraj¹c siê na dostêpnych danych mo¿na stwier-

dziæ, ¿e liczba ludnoœci na obszarach Celu 5b wzros³a

niemal tak samo, jak w innych czêœciach UE w okresie

prowadzenia programu (tj. o 0,3% rocznie w okresie

lat 1995–2000), podczas gdy wzrost PKB by³

nieznacznie mniejszy (2,4% rocznie w porównaniu do

2,7%), bezrobocie zaœ spad³o mniej (o 1,9% si³y ro-

boczej — w porównaniu z 2,3%). Jednak¿e w 2000

roku œrednia stopa bezrobocia na odnoœnych obsza-

rach pozostawa³a poni¿ej œredniej UE (6,5% — w

porównaniu z 8,3%).

Okres programowy na lata 2000–2006

Przyjêcie nowego Rozporz¹dzenia Wspólnoty (nr

1257/99/WE) umo¿liwi³o po³¹czenie wielu odrêbnych

poprzednio dzia³añ w ramach jednego aktu ustawoda-

wczego. U³atwione zosta³a w ten sposób integrowanie

ró¿nych dzia³añ na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

w ramach jednej ogólnej strategii, czy to w regionach

Celów 1 lub 2, czy te¿ w zakresie przedsiêwziêæ ho-

ryzontalnych. Zwiêkszona zosta³a przy tym spójnoœæ i

komplementarnoœæ odpowiednich œrodków (Tabela

A4.10).

Jednak wspó³dzia³anie dwóch systemów realizacji pro-

gramów, zarz¹dzania i kontroli — jednego opartego

na dyrektywach do funduszy strukturalnych, drugiego

zaœ na sekcji Gwarancji FEOGR — zawsze by³o

Ÿród³em komplikacji i trudnoœci dla Pañstw Cz³on-

kowskich, zw³aszcza tych, na których terenie wystê-

powa³y regiony Celu 1 i regiony nim nie objête. Zasady

rz¹dz¹ce sekcj¹ Gwarancji FEOGR, zaprojektowane

na rzecz polityki rynków rolnych, czêsto uwa¿ano za

nieprzystosowane i zbyt restrykcyjne czy te¿ ogra-

niczaj¹ce w kontekœcie wieloletnich okresów realiz-

acji programów.


w sektorze rybo³ówstwa

Chocia¿ sektor rybo³ówstwa ma bardzo ma³y wk³ad w

PKB Pañstw Cz³onkowskich, w regionach, w których

jest on skoncentrowany, stanowi wa¿ne Ÿród³o do-

chodu, jak i zatrudnienia. Regiony te znajduj¹ siê

g³ównie w peryferyjnych czêœciach UE, gdzie per-

spektywy pracy w innej dziedzinie s¹ niewielkie.

Interwencje podejmowane w ramach Wspólnego

Programu Rybo³ówstwa mog¹ zatem mieæ

znacz¹cy wk³ad w regionalny poziom dochodów i

rozwój innych rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej,

np. hodowli ryb.

Propagowanie zatrudnienia, edukacji

i szkoleñ za poœrednictwem EFS

Wp³yw EFS na zatrudnienie,

szkolenia i edukacjê

W okresie realizacyjnym 1994–1999 EFS, na który

przypada³a 1/3 kwot wydatkowanych w ramach fun-

duszy strukturalnych, wspiera³ w regionach Celu 1

rozwój zasobów ludzkich, z przeznaczeniem na ten

cel ok. 22,1 mld euro lub 49% sumy ca³kowitej na ca³y

okres. Jednoczeœnie, interwencje w ramach Celu 3

wynios³y 13 mld euro i by³y skierowane na integracjê

ludzi m³odych, osób d³ugo pozostaj¹cych bez pracy i

pracowników zagro¿onych zwolnieniem, a tak¿e na

promowanie równych szans na rynku pracy. Dodat-

kowo dzia³ania interwencyjne w ramach Celu 4 siê-

gnê³y kwoty 2,2 mld euro i skierowane by³y na pomoc

pracownikom w dostosowaniu siê do zmian zwi¹za-

nych z modernizacj¹ przemys³u.



154

196

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



EFS przyczyni³ siê do znacz¹cego wsparcia we

wdra¿aniu aktywnej polityki rynku pracy, szczególnie

w pañstwach kohezyjnych, szkoleñ (46% wydatków

EFS), œcie¿ek integracji i podobnych programów

(20%), inicjatyw na rynku zatrudnienia (7%), doradz-

twa (4%) i poszukiwania pracy (3%), chocia¿ ich zna-

czenie ró¿ni³o siê w zale¿noœci od kraju. Wparcie by³o

rozdzielone na: bezrobotnych pozostaj¹cych d³ugo

bez pracy, szczególnie w regionach Celu 1 (21% bu-

d¿etu), m³odych bezrobotnych (17%), osoby spo³e-

cznie wykluczone (15%), starszych pracowników (6%),

zatrudnionych w MSP (3%) i niepe³nosprawnych

(2%).

Wykorzystany do oceny materia³ dowodzi, ¿e najwiê-

ksze efekty przynosi dostosowane do potrzeb indy-

widualnych po³¹czenie okreœlonych dzia³añ, jak np.:

doradztwa, szkoleñ, pomocy w poszukiwaniu pracy.

Obok bezpoœredniej pomocy osobom EFS dodatkowo

przyczyni³ siê do modernizacji systemu oœwiaty i szko-

leñ w Pañstwach Cz³onkowskich, na poziomach re-

gionalnym i krajowym, zwiêkszaj¹c dostêp praco-

dawców i pracowników do szkoleñ i powoduj¹c wzrost

inwestycji publicznych w tych obszarach.

Interwencje EFS w regionach Celu 2 i Celu 4 koncen-

trowa³y siê na dostosowaniu si³y roboczej do zmian w

przemyœle i wspieraniu dzia³añ innowacyjnych, stwa-

rzaj¹cych motywacje do uczestnictwa w szkoleniach i

nieprzerwanego zdobywania wiedzy. Wzmacniaj¹

równie¿ zwi¹zek pomiêdzy potrzebami dotycz¹cymi

szkoleñ a ich poda¿¹ — dziêki wprowadzeniu mecha-

nizmów antycypowania tendencji w zakresie

zatrudnienia.

Takie interwencje dodatkowo wzmocni³y bazê ka-

pita³u ludzkiego na potrzeby badañ i rozwoju w regio-

nach Celów 1 i 2, póŸniej zaœ by³y wykorzystywane do

wspomagania dzia³añ opartych na wiedzy w MSP po-

przez szkolenia na temat umiejêtnoœci zarz¹dzania,

zaawansowanych technologii i technik teleinforma-

tycznych, zachêcaj¹c do nowych metod organizacji

pracy i finansowania tymczasowych praktyk dla

absolwentów kierunków zwi¹zanych z naukami

œcis³ymi, technik¹ i technologi¹.

Chocia¿ czêsto brak jest odpowiednich danych sta-

tystycznych, istniej¹ dowody, ¿e programy EFS

wp³ynê³y na krajowe polityki w zakresie

równouprawnienia p³ci. Szczególnie programy Celu 3

odegra³y wa¿n¹ rolê w integracji wielu kobiet na rynku

pracy.

Dodatkowo EFS stwarza³ pobudki do przyjêcia d³ugo-

terminowego podejœcia do dzia³añ na rynku pracy w

Pañstwach Cz³onkowskich, poprzez wieloletnie pro-

wadzenie programów oraz decentralizacjê zatrud-

nienia i polityki szkoleniowej. Dlatego oko³o 30% lub

nawet wiêcej programów EFS jest zarz¹dzanych z po-

ziomu regionalnego, podczas gdy przyjêcie zasady

partnerstwa doprowadzi³o do zwiêkszenia wp³ywu

partnerów spo³ecznych, organizacji pozarz¹dowych i

w³adz lokalnych w tworzeniu komitetów moni-

toruj¹cych, projektowaniu i wdra¿aniu programów

operacyjnych.

Okres programowy na lata

2000–2006: bli¿szy zwi¹zek EFS z EES

W okresie programowym 2000–2006 wzmocni³y siê

wzajemne zale¿noœci miêdzy EFS a Europejsk¹ Stra-

tegi¹ Zatrudnienia (ang. EES). Ten pierwszy, z bud¿e-

tem 60 mld euro, jest g³ównym œrodkiem wspierania

tej drugiej, podczas gdy EES tworzy ramy polityki in-

terwencyjnej ESF.

Oko³o 60% œrodków EFS (34 mld euro w odnoœnym

okresie) jest przeznaczane na szkolenia oraz unowo-

czeœnianie systemu edukacji i szkoleñ, prowadz¹ce

do polepszenia dopasowania osób poszukuj¹cych

pracy do nowo pojawiaj¹cych siê mo¿liwoœci zatrud-

nienia. Ok. 14% kwot (8 mld euro) przypada na wspie-

ranie rozwoju przedsiêbiorczoœci, zak³adanie firm,

tworzenie sieci przedsiêbiorstw itp., zmierzaj¹ce do

promowania przedsiêbiorczoœci i polepszania konku-

rencyjnoœci. Blisko 19% (11 mld euro) przeznaczone

jest na wspieranie firm i pracowników w procesie przy-

stosowywania siê do technologii i nowych warunków

rynkowych. Pozosta³e 7% (lub ok. 4 mld euro) prze-

znaczane jest na dzia³ania wspieraj¹ce równo-

uprawnienie, które jest równie¿ za³o¿eniem

wszystkich innych programów i dzia³añ.

Reforma EES zaplanowana na rok 2003 powinna

przyczyniæ siê do bardziej efektywnego osi¹gniêcia

celów lizboñskich w rozszerzonej ju¿ Unii. „Wytyczne

w sprawie zatrudnienia” uproszczono, sprowadzaj¹c

je do trzech zasadniczych celów: pe³nego



155

197

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



zatrudnienia, jakoœci i wydajnoœci pracy, a tak¿e

spo³ecznej i regionalnej spójnoœci i inkluzji. Niektóre

priorytety k³ad¹ wiêkszy nacisk na rozwój zasobów

ludzkich, integracjê grup upoœledzonych na rynku

pracy, zmniejszenie ró¿nic regionalnych, jak równie¿

zwiêkszenie zdolnoœci do przystosowania siê, ustawi-

cznego (trwaj¹cego ca³e ¿ycie) zdobywania wiedzy

oraz równoœci kobiet i mê¿czyzn.

Ponadto wiêkszy nacisk k³adzie siê na udzia³

partnerów spo³ecznych, projektowanie i wdra¿anie

elementów polityki, a tak¿e potrzeby Pañstw

Cz³onkowskich w zakresie wprowadzania EES w

¿ycie na poziomach: lokalnym, regionalnym i

krajowym.

Inicjatywy Wspólnoty: propagowanie

wspó³pracy i wspó³dzia³ania w

ramach struktur sieciowych

Szereg inicjatyw Wspólnoty, opartych na partnerstwie

i wspó³pracy miêdzynarodowej, uzupe³nia tworzenie

spójnoœci w ramach nowych Celów. Wiêkszoœæ z nich

zosta³a utrzymana, czasem w zmodyfikowanej for-

mie, na okres lat 2000–2006.

INTERREG

Wspó³praca pañstw i regionów ma zasadnicze zna-

czenie w unijnej polityce spójnoœci. Dzia³ania podej-

mowane w ramach takiej wspó³pracy s¹ bardzo ró¿ne,

odzwierciedlaj¹c ró¿nice w poziomie rozwoju w kon-

tekœcie instytucjonalnym i administracyjnym. S¹ one

trudniejsze we wdra¿aniu ni¿ pozosta³e programy

funduszy strukturalnych.

W porównaniu do programów ramowych kwota fi-

nansowania programów INTERREG II by³a ograniczo-

na do 400 mld euro rocznie (chocia¿ œrodki znacznie

zwiêkszono w okresie lat 2000–2006 w ramach ko-

lejnej edycji — INTERREG III).

W okresie lat 1994–1999 ³¹cznie 75 programów

INNTERREG II by³o wspomaganych wed³ug trzech

standardów: wspó³praca miêdzynarodowa (czêœæ A),

ukoñczenie sieci energetycznych (czêœæ B) i

wspó³praca w zakresie planowania regionalnego i

przestrzennego (czêœæ C). W ramach Zagadnienia A

wdro¿ono 59 programów, wzd³u¿ wewnêtrznych i ze-

wnêtrznych granic, o d³ugoœci przekraczaj¹cej 15.000

km. Obszary, które spe³nia³y wymagania, stanowi³y

36% ca³oœci terytorium UE, obejmuj¹c ok. 27% ludno-

œci Unii. 11 programów INTERREG IIA otrzyma³o

ponad 2/3 ca³kowitej kwoty pomocy.

Wiêksze programy z cyklu INTERREG da³y znacz¹ce

wyniki w postaci rozbudowy sieci dróg, usprawnieñ na

przejœciach granicznych, unowoczeœnienia po³¹czeñ

kolejowych, oraz — podobnie jak programy

INTERREG IIB — tworzenia nowych po³¹czeñ

transportowych i rozwoju alternatywnych mo¿liwoœci

dostaw energii. Takie projekty mia³y du¿y wp³yw na

wiêksz¹ integracjê gospodarcz¹ w ramach Unii.

G³ówne osi¹gniêcia a wartoœæ dodana

Czêœci A i B obejmuj¹ du¿¹ liczbê ró¿nych programów

pod wzglêdem wielkoœci finansowania, obszaru geo-

graficznego, którego dotyczy³y, jak i ukierunkowania.

Ocena rezultatów INTERREG II wskazuje na

znacz¹cy efekt w przypadku czêœci A, jak dot¹d

najwiêkszego pola problemowego. Programy wydaj¹

siê wywieraæ korzystny wp³yw na jakoœæ ¿ycia poprzez

polepszenie jakoœci œrodowiska i wspieranie

dzia³alnoœci kulturalnej. Przynios³y równie¿ korzyœci

turystyce, ustanowi³y us³ugi dla MSP, edukacjê, szko-

lenia, ochronê zdrowia, a tak¿e transport. Bezpo-

œredni udzia³ przedsiêbiorstw i wspó³praca miêdzy fir-

mami mia³y jednak znacznie bardziej ograniczony

charakter.

Efekty zmniejszenia izolacji by³y zró¿nicowane. W

przypadku programów prowadzonych w bardziej wy-

izolowanych regionach Celu 1 wiêksza czêœæ fundu-

szy zosta³a przeznaczona na transport. W wiêkszoœci

obszarów przygranicznych, szczególnie w Grecji,

Niemczech i Finlandii, znacznie usprawniono nad-

graniczne po³¹czenia drogowe, przejœcia graniczne i

wyposa¿enie portów, podczas gdy wzd³u¿ granicy

hiszpañsko-portugalskiej i w Austrii dzia³ania te by³y

ju¿ bardziej ograniczone.

Czêœæ wartoœci dodanej programów INTERREG IIA

stanowi ich udzia³ w zapocz¹tkowaniu i umocnieniu

kultury wspó³pracy przygranicznej w ramach Unii oraz

miêdzy UE a jej s¹siadami. Najwiêksza osi¹gniêta w

tej mierze korzyœæ to zwiêkszenie codziennych



156

198

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



kontaktów i budowanie obopólnego zaufania i zro-

zumienia miêdzy ró¿nymi jednostkami, w³¹cznie z

w³adzami publicznymi, organizacjami prywatnymi i o

charakterze pó³-publicznym.

W wielu przypadkach dziêki udzia³owi INTERREG

mo¿liwe by³o rozwi¹zanie konkretnych problemów,

które nie podlega³y wspomaganiu w ramach innych

programów. Dlatego te¿ omawiana inicjatywa stwo-

rzy³a pocz¹tkowy bodziec do rozpowszechnienia

wspó³pracy miêdzynarodowej, umo¿liwiaj¹c podjêcie

kolejnych dzia³añ w ramach przedsiêwziêæ.

Stosunkowo niewielka liczba przedsiêwziêæ realizo-

wanych na du¿¹ skalê w ramach czêœci B (w Grecji,

we W³oszech, Hiszpanii i Portugalii) by³a skierowana

na poszerzenie i integracjê sieci gazowej i elek-

trycznej, chocia¿ inicjatywy te by³y ograniczone do in-

dywidualnych pañstw.8

Inicjatywa INTERREG II by³a równie¿ ukierunkowana

na tworzenie sieci miêdzy pañstwami, wymianê doœ-

wiadczeñ miêdzy regionami i rozpowszechnianie wie-

dzy, w celu propagowania dobrych praktyk na obsza-

rze Unii. G³ówn¹ cech¹ przedsiêwziêæ czêœci C by³ ich

eksperymentalny charakter. Dlatego te¿ obejmowa³y

one badania, rozwój baz danych i odwzorowywania,

zintegrowanych metodologii planowania i przedsiê-

wziêæ pilota¿owych. Chocia¿ trudno jest okreœliæ ich

rezultaty w liczbach, z pewnoœci¹ umo¿liwi³y one

zdefiniowanie metod i przygotowanie gruntu pod

wspó³pracê.

Ci¹g³oœæ i trwa³y charakter dzia³añ wymagaj¹ jednak

szczególnego namys³u. Chocia¿ przyk³ady

samo-podtrzymuj¹cych siê dzia³añ s¹ oczywiste w

przypadku wiêkszoœci programów INTERREG IIA,

wsparcie ze strony Wspólnoty jest wci¹¿ niezbêdne

dla zapewnienia ¿ywotnoœci i stabilnoœci wielu przed-

siêwziêæ, szczególnie tych, które obejmuj¹ tworzenie

struktur sieciowych.

Czynniki wp³ywaj¹ce na efektywnoœæ

Wiêkszoœæ uwieñczonych powodzeniem programów

w ramach czêœci A to te, które kszta³towa³y pewn¹

ograniczon¹ liczbê celów i priorytetów w d³u¿szym

okresie czasowym. Nierzadko obejmowa³y one in-

tensywn¹ i blisk¹ wspó³pracê przygraniczn¹, zarówno

formaln¹, znajduj¹c¹ wyraz w przygotowaniu



157

Przyk³ady z inicjatywy INTERREG

Zmniejszanie izolacji i eliminacja zatorów na

granicy miêdzy Irlandi¹ a Irlandi¹ Pó³nocn¹

W ramach programu dotycz¹cego Irlandii i Irlandii

Pó³nocnej przeznaczono kwotê 30 mln euro z Funduszy

Strukturalnych na program pod has³em „infrastruktura

drogowo-transportowa”, wspomagaj¹c w ten sposób sfi-

nansowanie 69 przedsiêwziêæ maj¹cych na celu polep-

szenie stanu mniej wiêcej 110 km dróg podrzêdnych,

które by³y traktowane jako „w¹skie gard³a”, albo „bra-

kuj¹ce ogniwa”. Kolejne 104 projekty, obejmuj¹ce ok.

166 km dróg, mia³y na celu z³agodzenie ograniczeñ to-

warzysz¹cych rozwojowi gospodarczemu w regionach

nadgranicznych i poprawê gospodarczych szans i

mo¿liwoœci na wiêkszych terenach po obu stronach gra-

nicy. Niektóre podjête przedsiêwziêcia doprowadzi³y tak-

¿e do usprawnienia dostêpnoœci do g³ównych miêdzy-

narodowych korytarzy transportowych, w tym równie¿ do

transeuropejskiej sieci TEN-T.

Program przyniós³ równie¿ owoce w postaci usprawnieñ

w komunikacji publicznej. W okresie lat 1994-2000 trzy

inwestycje modernizuj¹ce dworce autobusowe spowo-

dowa³y wzrost liczby po³¹czeñ lokalnych i miêdzy-

narodowych, jak równie¿ przyrost liczby korzystaj¹cych z

tych us³ug pasa¿erów.

Rozwój przygranicznej dzia³alnoœci gospodarczej i

wspó³praca miêdzy MSP w Skandynawii

Programy z cyklu IINTERREG IIA, obejmuj¹ce tereny

przygraniczne miêdzy Dani¹, Szwecj¹ i Finlandi¹ oraz

zewnêtrzne granice z Norwegi¹, które dotyczy³y budowy

sieci, organizowania wystaw, budowy bazy danych oraz

promocji handlu i przedsiêbiorczoœci, stanowi¹ przyk³a-

dy dobrej praktyki w zakresie rozwoju transgranicznej

dzia³alnoœci gospodarczej i handlowej oraz wzmacniania

MSP. W regionie qresund na duñsko-szwedzkim po-

graniczu wsparcie dla dzia³alnoœci w zakresie handlu

ponadgranicznego doprowadzi³o do stworzenia skupisk

nowych ga³êzi przemys³u, w tym biotechnologii (np.

„Medicon Valley”) czy przetwórstwa ¿ywnoœci (np. „Øre-

sund Food Network”). 41 projektów obejmuj¹cych two-

rzenie sieci przedsiêbiorstw handlowych zaowocowa³o

powstaniem ok. 300 dodatkowych miejsc pracy na tym

obszarze. Programy realizowane na obszarze pogra-

nicza szwedzko-norweskiego objê³y ponad tysi¹c firm w

ramach ró¿nych sieci rozwoju przedsiêbiorczoœci, z

których jedna przeznaczona by³a dla

kobiet-przedsiêbiorców.

199

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



instytucjonalnym do programowania i zarz¹dzania,

jak i nieformaln¹.

Zdolnoœæ zarz¹dzania (w³¹cznie z efektywnym se-

kretariatem) jest istotna, choæ czêsto niedoceniana.

Aktywne wsparcie potencjalnych beneficjentów po-

mocy i promotorów przedsiêwziêæ jest kluczowym

czynnikiem przy tworzeniu i utrzymywaniu wystar-

czaj¹cej liczby dobrych, m¹drze pomyœlanych ini-

cjatyw wspó³pracy i osi¹ganiu mo¿liwie najlepszych

wyników.

Na niektórych obszarach granicz¹cych z krajami trze-

cimi doœæ z³o¿one uk³ady, jakie wdro¿ono z powodu

specyficznych przepisów w³aœciwych ró¿nym instan-

cjom zaanga¿owanym w finansowanie (szczególnie:

Phare, Tacis, Cards, Meda) zmniejszy³y efektywnoœæ

programów.

Fundamentalnym problemem w zarz¹dzaniu pro-

gramami miêdzynarodowymi, ponadgranicznymi i po-

nadnarodowymi, s¹ czêsto ró¿nice prawne i adminis-

tracyjne oraz tradycje ró¿nych krajów, obok ró¿nic

jêzykowych. Czêœæ pomocy w ramach INTERREG

jest przeznaczona na pokonanie tych trudnoœci

(np. poprzez stworzenie wspólnych struktur

zarz¹dzania czy wspólnych sekretariatów

technicznych). Napotykane ró¿nice wymagaj¹ po-

dejmowania przez zaanga¿owane Pañstwa Cz³on-

kowskie okreœlonych kroków prawnych w trybie

natychmiastowym. Du¿a liczba takich posuniêæ objê³a

znaczn¹ liczbê tych pañstw; niektóre przybra³y formê

umów dwustronnych, inne — wielostronnych, a w kil-

ku przypadkach zastosowano koncepcjê „grupowania

europejskich interesów gospodarczych”. Jednak ¿ad-

ne z tych przedsiêwziêæ nie stworzy³o rozwi¹zania,

które mog³oby byæ powszechnie zastosowane w

Europie w kontekœcie problemu wdra¿ania

wspó³pracy transgranicznej.

URBAN

Inicjatywa URBAN obejmuje 44% ludnoœci UE za-

mieszkuj¹cej obszary miejskie licz¹ce ponad

50.000 mieszkañców. Zosta³a wprowadzona w 1994

roku, po fazie wielu przedsiêwziêæ pilota¿owych i

sformu³owaniu przez Komisjê Europejsk¹ wytycz-

nych na okres realizacyjny 2000–2006, naka-

zuj¹cych Pañstwom Cz³onkowskim zwrócenie

szczególnej uwagi na politykê w odniesieniu do

obszarów miejskich w ramach programów Celu 1 i

Celu 2.

W okresie lat 1994–1999 w ramach inicjatywy

URBAN dostarczano 148 mln euro rocznie na miej-

skie przedsiêwziêcia pilota¿owe w 118 miastach,

podczas gdy w okresie lat 2000–2006 udostêpniano

kwotê 104 mln euro rocznie na przedsiêwziêcia re-

alizowane w 70 oœrodkach miejskich. G³ówny punkt

ciê¿koœci inicjatywy spoczywa na terenach zlokali-

zowanych w s¹siedztwie miast, a tak¿e na skon-

centrowaniu funduszy na wielu zintegrowanych pro-

gramach aktywnego uczestnictwa lokalnych

spo³ecznoœci.

Analizy ewaluacyjne wykaza³y, ¿e odnoœne przed-

siêwziêcia doprowadzi³y do pewnego polepszenia

jakoœci ¿ycia wœród 118 uczestnicz¹cych

spo³ecznoœci, co by³o wynikiem inwestycji w komuni-

kacjê miejsk¹, oœwiatê i dzia³alnoœæ kulturaln¹, a

tak¿e wiêksz¹ dostêpnoœæ do us³ug publicznych, co

pozwoli³o na zmniejszenie wykluczenia spo³ecz-

nego. Dopomog³y one równie¿ do stymulowania

wewnêtrznego potencja³u gospodarczego na tych

terenach, czêsto umo¿liwiaj¹c odniesienie okreœlo-

nych korzyœci równie¿ przez regiony przyleg³e.



158

Korzyœci ze skoordynowanych dzia³añ napoziomie miejskim

W ramach projektu Magdeburg-Cracau inicjatywa

URBAN umo¿liwi³a wspomo¿enie bardzo ma³ych firm po-

przez finansowanie przedsiêwziêcia, które nie móg³oby

sk¹din¹d byæ finansowane w ramach EFRR. Podobnie w

Hackney, dzielnicy Londynu, inicjatywa URBAN umo¿-

liwi³a rozwi¹zanie okreœlonych problemów — w

szczególnoœci potrzeb grup spo³ecznie wykluczonych —

które nie mog³y byæ objête programem zainicjowanym

przez wschodni Londyn w ramach Celu 2.

W Hiszpanii blisko po³owa programów w ramach URBAN

realizowa³a podobne zadania, jakie wykonywane s¹ w

ramach Celów 1 i 2. W szeœciu hiszpañskich miastach

powsta³y strategiczne po³¹czenia z innymi inicjatywami

Wspólnoty. Z kolei w Portugalii wszystkie szeœæ progra-

mów URBAN opracowano z zamiarem wsparcia inwes-

tycji w ramach Celu 1, g³ównie w dziedzinie dróg, œrodo-

wiska naturalnego i infrastruktury spo³ecznej.

200

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Inicjatywa skoncentrowana jest szczególnie na two-

rzeniu i ulepszaniu lokalnego kapita³u spo³ecznego,

czêœciowo z udzia³em aktywnych narzêdzi i œrod-

ków kszta³cenia, stanowi¹cych integraln¹ czêœæ

programów. Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych przy-

czyni³ siê do wyraŸniejszego dostrzegania unijnej

polityki strukturalnej w wielu miastach na terenie

ca³ej Unii, zaœ rodzaje podejmowanych inicjatyw

maj¹ bezpoœredni wp³yw na kszta³t ludzkiego

¿ycia.9 Program URBAN pomóg³ równie¿ w kszta³to-

waniu krajowych elementów polityki wzglêdem ob-

szarów miejskich w UE.

Inicjatywa URBAN odgrywa³a równie¿ rolê kataliza-

tora odnowy, a w niektórych przypadkach powodo-

wa³a znacz¹cy efekt dŸwigni w odniesieniu do in-

westycji. Jak wykaza³y analizy, np. w niemieckim

Rostocku na ka¿de euro zainwestowane w renowa-

cje na obszarach objêtych inicjatyw¹, kolejne 3,9

euro wygenerowano na terenie miasta i okolic.

Jednoczeœnie skoncentrowanie wsparcia na

ma³ych obszarach mog³o zmniejszyæ oddzia³ywanie

inicjatywy, poniewa¿ nie uwzglêdniono przedsiê-

wziêæ, które by³y skierowane na rozwi¹zywanie pro-

blemów krajowych i regionalnych, w tej liczbie pro-

gramy maj¹ce za przedmiot troski zwi¹zki miêdzy

obszarami miejskimi a otaczaj¹cymi je regionami

wiejskimi, b¹dŸ te¿ tworzenie „skupisk” danej ga³êzi

przemys³u, o ile ich zakres mia³by wychodziæ poza

bezpoœrednio maj¹cy je dotyczyæ obszar.

Poniewa¿ programy w ramach Celów 1 i 2 po-

œwiêcone by³y tak¿e walce z problemami

wystêpuj¹cymi w miastach, œwiadczona pomoc mu-

sia³a byæ lepiej z nimi skoordynowana, aby móc

zwiêkszyæ udzia³ w³adz lokalnych w projektowaniu i

zarz¹dzaniu programami maj¹cymi wp³yw na ob-

szary miejskie10 (wykres 4.5).

ADAPT, EMPLOYMENT i EQUAL

Dwie inicjatywy Wspólnoty: ADAPT i

EMPLOYMENT zosta³y wprowadzone w 1995 roku

w celu wsparcia polityki dotycz¹cej zasobów ludz-

kich. Nowa Inicjatywa EQUAL zosta³a wprowa-

dzona w obecnym okresie programowym, bior¹c

sobie za cel zwalczanie dyskryminacji i nierównego

traktowania na rynku pracy. Inicjatywy

EMPLOYMENT i ADAPT otrzyma³y 7,5% ca³oœci

bud¿etu EFS. By³y one w g³ównej mierze wpó³fi-

nansowane przez w³adze krajowe, chocia¿ przy-

ci¹gnê³y te¿ kilku prywatnych inwestorów

(szczególnie ADAPT). W ramach obu inicjatyw

dofinansowano ³¹cznie blisko 9300 indywidual-

nych przedsiêwziêæ, obejmuj¹cych ok. 1,6 miliona

osób.

Inicjatywy ADAPT i EMPLOYMENT ukierunkowano

na anga¿owanie lokalnych mieszkañców i organiza-

cji w ró¿nych krajach w programy innowacyjne

maj¹ce na celu:

– budowanie lokalnego i regionalnego partnerstwa,

anga¿owanie odpowiednich stron w sektor-

ze publicznym i prywatnym, w celu u³atwiania in-

tegracji na rynku pracy i tworzenia miejsc pracy;

– tworzenie zachêt do wymiany pomys³ów i do-

œwiadczeñ w skali miêdzynarodowej, w celu

usprawniania programów i stymulowania

rozwoju;

– dzia³anie na zasadzie katalizatora zmian, wpro-

wadzanie nowych pomys³ów w obrêb polityki i

praktyki, zarówno w sektorze prywatnym jak i w

publicznym, poprzez rozpowszechnianie wyni-

ków przedsiêwziêæ i dowodzenie ich przystawal-

noœci do spe³niania potrzeb rynku pracy.

Finansowane przedsiêwziêcia objê³y dzia³ania

u³atwiaj¹ce dostêp do pracy i nauki dla wszystkich

poprzez indywidualnie dopasowane programy,



159

0

10

20

30

40

50

NL UK ES DE UE15 BE LU EL FR FI IT PT IE AT SE DK0

10

20

30

40

50

Cel 1Cel 2

% ERDF (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego)

4.5 Szacunkowe wyliczenie wydatków miasta w programach Celu 1 i 2, 2000-2006

Zródło: DG wyliczenia regionalne

201

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



wspieraj¹ce nowe Ÿród³a zatrudnienia, pomoc na

rzecz MSP w uczestnictwie i adaptacji do zmian ryn-

kowych; stwarzanie mo¿liwoœci szkolenia, stymulo-

wanie przedsiêwziêæ w zakresie elastycznoœci

pracy; wspieranie kobiet w realizacji ich potencja³u

na rynku pracy poprzez desegregacjê zawodów i se-

ktorów dzia³alnoœci oraz u³atwienie im pogodzenia

¿ycia rodzinnego z prac¹.

Inicjatywy te by³y skuteczne w wielu ró¿nych

przypadkach. Np. w Finlandii tzw. zintegrowany

model zatrudnienia, rozwiniêty dziêki inicjatywie

EMPLOYMENT, jest obecnie stosowany w pro-

gramach Celu 3. We W³oszech wiele w³adz regio-

nalnych przyjê³o politykê opart¹ na koncepcji

EMPLOYMENT. W Belgii przedsiêwziêcie pod

nazw¹ „Youthstart”, podjête w ramach inicjatywy

EMPLOYMENT, sta³o siê jedn¹ z inspiracji dla wpro-

wadzenia modu³owej koncepcji szkoleñ zawodo-

wych we flamandzkim systemie edukacji, zaœ w Wiel-

kiej Brytanii dla elementu „mentoringu” w inicjatywie

„New Start”. Z kolei w Grecji wiele nowatorskich

przedsiêwziêæ oddzia³a³o na zaprojektowanie poli-

tyki adresowanej do osób niepe³nosprawnych.

W przypadku inicjatywy ADAPT przedsiêwziêcie

pilota¿owe dotycz¹ce rotacji miejsc pracy doprowa-

dzi³o do tego, ¿e system tymczasowego zast¹pienia

pracownika na zwolnieniu szkoleniowym sta³ siê

elementem polityki rynku pracy w Portugalii. W

Szwecji plan rozwoju kwalifikacji i kompetencji, z

elementem wsparcia ze strony ADAPT, zosta³ prze-

jêty przez programy krajowe. Przedsiêwziêcia

podejmowane w ramach ADAPT doprowadzi³y do

tego, ¿e w Austrii i we W³oszech lokalne agendy

sta³y siê bardziej zaanga¿owane w zagadnienia do-

tycz¹ce zatrudnienia, zaœ we Francji i Irlandii

dzia³alnoœæ ró¿nych organizacji jest od tej pory le-

piej koordynowana.

Stworzony na podstawie doœwiadczeñ zdobytych z

dwóch poprzednich inicjatyw program EQUAL jest

nastawiony na promowanie nowych œrodków

s³u¿¹cych zwalczaniu wszelkich form dyskryminacji

i nierównoœci na rynku pracy, k³ad¹c nacisk na roz-

wój partnerstwa i wspó³pracy miêdzynarodowej, jak

równie¿ w³¹czanie nowatorskich koncepcji w obrêb

okreœlonej polityki.

LEADER

Inicjatyw¹ LEADER II objêto ponad 36% obszaru UE i

12% jej ludnoœci w okresie realizacyjnym 1994–1999.

W ramach inicjatywy blisko tysi¹c organizacji

otrzyma³o pomoc na rozwój obszarów wiejskich, z

czego ponad 90% przypad³o na tzw. lokalne grupy

dzia³añ. Fundusze strukturalne przekaza³y na

LEADER II oko³o 300 mln euro z ogólnej kwoty 700

milionów w skali roku, przeznaczaj¹c œrodki g³ównie

na agroturystykê (najsilniej wspierana dzia³alnoœæ),

MSP, rozwój lokalnych produktów i wsparcie tech-

niczne lokalnych grup dzia³añ. Dodatkowo, oprócz

bezpoœredniego wsparcia, LEADER II korzystnie od-

dzia³ywa³ na:

– zawi¹zywanie nowych uk³adów partnerskich,

szczególnie w formie lokalnych grup dzia³añ

ustalonych wed³ug zasiêgu terytorialnego lub

tematycznego;

– kszta³towanie koncepcji dzia³añ oddolnych, wdra-

¿anych zbiorowo, w ramach nowatorskiej, wielos-

ektorowej i skoordynowanej strategii lokalnego

rozwoju;

– wspieranie dalszej wspó³pracy i uk³adów siecio-

wych ³¹cz¹cych regiony;

– decentralizacja zarz¹dzania dostêpnymi fundu-

szami (œrodkami pochodz¹cymi zarówno z fundu-

szy strukturalnych, jak i Ÿróde³ krajowych).

Zarówno liczba beneficjantów pomocy œwiadczonej w

ramach LEADER II, jak i obszar objêty t¹ pomoc¹ by³

czterokrotnie wiêkszy ni¿ w poprzednim okresie pro-

gramowym w ramach programu LEADER. Obie ini-

cjatywy dopomog³y do stworzenia kultury partnerstwa

oraz zachêci³y ludzi i organizacje do traktowania lo-

kalnego rozwoju jako kwestii, która ich dotyczy oraz

do wyrobienia w sobie poczucia odpowiedzialnoœci za

region. Koncepcja LEADER umo¿liwi³a strategiom lo-

kalnym elastyczne dostosowanie siê do ró¿nych wa-

runków terytorialnych. Z kolei w ramach LEADER II

szczególny nacisk po³o¿ono na innowacje, które za-

czê³y byæ powszechnie stosowane jako metoda zwal-

czania problemów rozwoju obszarów wiejskich.

Beneficjenci wsparcia w ramach inicjatywy reaguj¹

pozytywnie na has³o tworzenia struktur sieciowych,



160

202

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



ale wymiana doœwiadczeñ pojawi³a siê g³ównie po-

miêdzy tymi, którzy poprzednio byli ju¿ bardzo za-

anga¿owani w przedmiotowe dzia³ania Z drugiej strony

nacisk na wspó³pracê zaowocowa³ powstaniem

wspólnych inicjatyw na wielu obszarach wiejskich i

doprowadzi³ do uruchomienia oko³o 600 tego rodzaju

przedsiêwziêæ, anga¿uj¹cych uczestników z ró¿nych

krajów.

Omawiana inicjatywa stymulowa³a równie¿ tworzenie

nieformalnych powi¹zañ i lokalnych dzia³añ, wspo-

magaj¹c otwieranie siê nowych obszarów i poprawê

lokalnego zarz¹dzania; dla tego ostatniego dalsz¹

zachêt¹ by³a decentralizacja zarz¹dzania przed-

siêwziêciami z cyklu LEADER. Ponadto inicjatywa

wspomog³a rozwój wiedzy know-how na szczeblu lo-

kalnym wspomaganych obszarów, w aspekcie zdefi-

niowania celów, metod planowania, zarz¹dzania i

oceny. Jednak¿e zarz¹dzanie finansami czêsto

uznawano za nieudolne i biurokratyczne, czêœciowo

ze wzglêdu na wspó³istnienie trzech funduszy struk-

turalnych, z których ka¿dy funkcjonowa³ wed³ug

w³asnych zasad.

LEADER+, jako inicjatywê wprowadzon¹ w obecnym

okresie programowym (2000–2006), z bud¿etem 300

mln euro rocznie, opracowano na podstawie doœwiad-

czeñ programów LEADER I i II. Nie zmieniaj¹c

g³ównych zasad po³o¿ono tym razem nacisk na pi-

lota¿owy charakter przedsiêwziêcia, przy czym sfor-

mu³owane strategie rozwoju lokalnego skupiono nade

wszystko wokó³ ograniczonej liczby tematów

bêd¹cych przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.

Lepiej okreœlono tym razem zasady partnerstwa i

uproszczono warunki wspó³pracy. Wspólnotowe

œrodki finansowe pochodz¹ tu wy³¹cznie z FEOGR.

Nowatorskie dzia³ania pilota¿owe: jakie wnioski?

Pierwsze dzia³ania eksperymentalne wspieraj¹ce no-

watorskie rozwi¹zania w odniesieniu do polityki re-

gionalnej i spo³ecznej zosta³y uruchomione przez

Komisjê w latach 1993–1994, daj¹c w koñcowym wy-

niku zaczyn rozwoju gospodarki opartej na wiedzy na

poziomie regionalnym. Dzisiaj niemal jedne na trzy in-

stancje w³adzy regionalnej w UE-15 sformu³owa³a

okreœlon¹ „regionaln¹ strategiê innowacji” (ang.

RIS)11 lub „regionaln¹ inicjatywê spo³eczeñstwa in-

formacyjnego” (ang. RISI)12, nastawion¹ na rozwój

skutecznych systemów innowacji i upowszechnienie

wiedzy know-how w zakresie teleinformatyki na po-

ziomie regionalnym. Pocz¹tkowe dzia³ania

pilota¿owe, które w wiêkszoœci przypadków by³y roz-

ci¹gniête w czasie, opiera³y siê na procesie „góra —

dó³” planowania stymulowanym okreœlonym zapo-

trzebowaniem, który to proces prowadzi³ do stworze-

nia silnego partnerstwa publiczno-prywatnego,

obejmuj¹cego przedsiêbiorstwa, wy¿sze uczelnie,

oœrodki techniczne i oœrodki w³adzy publicznej w

zainteresowanych regionach.

Blisko 30 regionów wspar³o skupiska i sieciowe

uk³ady przedsiêbiorstw jako element planu dzia³añ;

rozwiniêto szereg programów wspierania



161

Budowanie fundamentów gospodarkiopartej na wiedzy w hiszpañskimregionie Castilla y León dziêkiwsparciu funduszy strukturalnych

Castilla y León, region Celu 1 w Hiszpanii, zosta³ wy-

brany przez Komisjê Europejsk¹ do opracowania tzw.

Regionalnego Planu Technologicznego w roku 1997.

Programy funduszy strukturalnych Celu 1 wykorzystano

do sfinansowania priorytetów polityki i dzia³añ, wy-

wodz¹cych siê z tego w³aœnie planu, w dziedzinie badañ i

rozwoju oraz innowacji. Intencj¹ przyœwiecaj¹c¹ auto-

rom planu by³o zaanga¿owanie mo¿liwie najwiêkszej

liczby odpowiednich organizacji i doprowadzenie w ich

gronie do szerokiego porozumienia. Pocz¹tkowe efekty

s¹ zachêcaj¹ce: w drugiej po³owie lat 90-tych wydatki

publiczne wzros³y o ponad 11% w ci¹gu roku, a wydatki

przedsiêbiorstw na innowacje wzros³y o ponad 15%;

obecnie prawie 1400 firm (z których 95% to MSP) bierze

aktywny udzia³ w programach innowacyjnych wspiera-

nych z funduszy publicznych, w porównaniu z zaledwie

ok. 600 takimi przedsiêbiorstwami w roku 1995.

Ca³kowita kwota nak³adów na badania i rozwój wzros³a z

poziomu 0,6% wartoœci dodanej brutto w dzia³alnoœci

nierolniczej w regionie w 1995 r. do 0,9% w roku 2000,

podczas gdy ca³kowite nak³ady na innowacje wzros³y z

1,4% do 1,7% w ci¹gu dwóch lat. W tym samym czasie

liczba pracowników zatrudnionych w pe³nym wymiarze

godzin w sferze badañ oraz odpowiadaj¹cego im perso-

nelu technicznego wzros³a z 3,5 na ka¿dy 1000 zatrud-

nionych do 5. Region ma obecnie drugi co do wielkoœci

wskaŸnik wydatków na badania i rozwój na mieszkañca

na tle w regionów Celu 1 w Hiszpanii i ósmy co do wiel-

koœci wskaŸnik w gronie wszystkich hiszpañskich regio-

nów, i to mimo dominacji MSP, a tak¿e istotnego znacze-

nia, jakie ma rolnictwo i inne rodzaje tradycyjnego

przemys³u.

203

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



przedsiêbiorczoœci, zorientowanych na MSP. W wielu

przypadkach priorytetowe dzia³ania ukierunkowane

na wsparcie innowacji, okreœlone w ramach inicjatywy

RIS, zosta³y objête programami Celów 1 i 2, skutkuj¹c

lepszymi przedsiêwziêciami i wiêkszymi funduszami

na inwestycje publiczne, podczas gdy inicjatywy RISI

ugruntowywa³y œwiadomoœæ efektów spo³ecznych i

ekonomicznych funkcjonowania spo³eczeñstwa in-

formacyjnego i rozpowszechniania technik teleinfor-

matycznych, zachêcaj¹c równoczeœnie do rozwoju

przedsiêwziêæ zwi¹zanych z planem dzia³añ

inicjatywy „eEurope”.

Dzia³ania innowacyjne finansowane z funduszu EFS

mia³y równie¿ pozytywny wp³yw na zatrudnienie i pro-

ces spo³ecznej integracji. Pilota¿owe przedsiêwziêcie

pod nazw¹ „lokalny kapita³ spo³eczny” (z kapita³em

3,5 mln euro ze œrodków ESF) wspar³o 3350 „mikro-

-projektów”, przy czym œrednio na ka¿dy z nich

przypad³o po 8000 euro; objê³y one szeroki kr¹g osób,

które zapewne nie skorzysta³yby z innego rodzaju

pomocy.

Nowy system dzia³añ innowacyjnych w ramach EFRR

zosta³ wprowadzony w 2001 roku, aby podbudowaæ

priorytety Wspólnoty w zakresie zwiêkszenia konku-

rencyjnoœci regionalnej, technologii i innowacji (jak to

uzgodniono w Lizbonie w 2000 r.), zastosowania no-

wych form technik informatycznych (plan dzia³añ

„eEurope”), promowania sta³ego rozwoju. Celem jest

zagwarantowanie, aby ka¿dy region UE posiada³

œrodki na badanie rozwoju gospodarki opartej na wie-

dzy, w celu zwiêkszenia znaczenia innowacji w pro-

gramach Celu 1 i 2. Zgodnie z planem w³adze

regionalne mog³y wykorzystaæ do 3 mln euro ze

wspó³finansowania z EFRR na dwuletnie programy,

które musia³y byæ oparte na trwa³ym partnerstwie pu-

bliczno-prywatnym. Dodatkowo programy mia³y wyka-

zywaæ znacz¹cy efekt dŸwigni w odniesieniu do po-

zyskiwania funduszy prywatnych oraz musia³y

obejmowaæ strategiczne podejœcie do innowacji.

Obecnie trzy z czterech regionów w UE rozwija takie

programy, z ca³kowitym bud¿etem wynosz¹cym pra-

wie 1 mld euro i finansowaniem ze œrodków EFRR w

wysokoœci blisko 400 mln. Ponadto utworzono od-

dzielne sieci w 40 regionach na okolicznoœæ ka¿dego

z trzech strategicznych zagadnieñ, obs³ugiwane we

wspó³pracy z Komisj¹, maj¹ce za zadanie promow-

anie zbiorowego zdobywania wiedzy i wymiany do-

brych praktyk.

Poprawa efektywnoœci

metod zarz¹dzania

W ramach ostatniego przegl¹du regulacji do-

tycz¹cych funduszy strukturalnych z roku 1999 podjê-

to próbê wyklarowania poszczególnych ról oraz za-

kresów odpowiedzialnoœci Komisji i Pañstw

Cz³onkowskich. Celem by³o tu uproszczenie systemu,

przy jednoczesnym zapewnieniu wiêkszej decentrali-

zacji odpowiedzialnoœci wœród Pañstw Cz³onkow-

skich. Równolegle Komisja podjê³a próbê odegrania

mniej aktywnej roli w codziennym zarz¹dzaniu.

Wci¹¿ jednak istnieje tu pewne napiêcie. Podczas gdy

Komisja pozostaje odpowiedzialna za wydatkowane

fundusze przed Parlamentem i Rad¹ Europejsk¹, pro-

blem sposobu wydatkowania tych funduszy spoczywa

w coraz wiêkszej mierze na Pañstwach Cz³onkow-

skich. Z powodu tego napiêcia sta³o siê oczywiste, ¿e

system zarz¹dzania funduszami nie sta³ siê ani pros-

tszy, ani usprawniony czy zracjonalizowany.

W ramach przeprowadzonego niedawno zabiegu

upraszczaj¹cego13 próbowano zmniejszyæ stopieñ

zawik³ania i chaosu wynikaj¹cego z postanowieñ

obecnych rozporz¹dzeñ w sprawie funduszy struktu-

ralnych, z jednoczesn¹ prób¹ usprawnienia ich koordy-

nacji i elastycznoœci. Uwagê nale¿y obecnie poœwiê-

ciæ zmianom w rozporz¹dzeniach, które s¹

konieczne w celu zwiêkszenia efektywnoœci, zapew-

nienia proporcjonalnoœci i zmniejszenia stopnia niepo-

trzebnej zawi³oœci. Takie zmiany w wymaganiach ad-

ministracyjnych musz¹ byæ oparte na analizie

mocnych i s³abych stron obecnego systemu, i musz¹

one zostaæ podjête na d³ugo przed zaprojektowaniem

systemu wdra¿ania nowego okresu finansowania. W

tym celu Komisja poprowadzi³a w 2003 roku seminar-

ium, które zgromadzi³o ponad 600 uczestników, i

które stanowi³o element szerszej debaty o przysz³oœci

linii polityki zapocz¹tkowanej przez Komisjê w roku

2001.14

Podstawowe zasady funduszy

Programowanie, partnerstwo, koncentracja oraz do-

datkowoœæ zosta³y wprowadzone w reformie z roku

1988 jako ujednolicone zasady funduszy struktural-

nych i do tej pory pozostaj¹ centralnym elementem



162

204

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



zarz¹dzania funduszami, maj¹c na celu zwiêkszenie

ich efektywnoœci i oddzia³ywania. Ró¿norodnoœæ me-

tod zarz¹dzania siê rozwinê³a, co uwzglêdniaj¹ pod-

stawowe zasady, ale bior¹ one tak¿e pod uwagê

kontekst instytucjonalny tudzie¿ zdolnoœæ

administracyjn¹ w poszczególnych Pañstwach Cz³on-

kowskich, które to czynniki ze swej strony ulegaj¹

zmianom w miarê up³ywu czasu.

Programowanie prowadzi do stabilnoœci

i spójnoœci, wymaga jednak nadal usprawnienia

Wieloletnie programowanie by³o jednym z g³ównych suk-

cesów metody funduszy strukturalnych, a korzyœci ta-

kiego podejœcia do rzeczy stawa³y siê coraz wy-

raŸniejsze z up³ywem lat, kiedy rozwinê³a siê zdolnoœæ

Pañstw Cz³onkowskich do planowania wieloletnich pro-

gramów. Stosunkowa zgodnoœæ i spójnoœæ w programo-

waniu pocz¹wszy od roku 1989 u³atwi³a planowanie bar-

dziej d³ugoterminowe i bardziej strategiczne.

Z perspektywy finansowej planowanie wieloletnie

daje pocz¹tek wy¿szemu poziomowi pewnoœci i sta-

bilnoœci pod wzglêdem dostêpnoœci funduszy, ni¿

wystêpuje to w przypadku corocznego wyliczania bu-

d¿etu. Jest to szczególnie znacz¹ce w kontekœcie

wiêkszych inwestycji infrastrukturalnych, na których

wykonanie potrzeba lat.

Na przestrzeni lat rozwiniête zosta³y ró¿ne aspekty

procesów programowania:

– w³¹czenie w zakres programowania dokumentów

danych bazowych w celu wsparcia analizy spo³ecz-

no — ekonomicznej i okreœlonych iloœciowo celów,

prowadz¹ce do wiêkszej przejrzystoœci we

wdra¿aniu programu;

– wyd³u¿enie okresu obowi¹zywania programu, od-

zwierciedlaj¹ce wzrastaj¹c¹ zdolnoœæ do programo-

wania wieloletniego, ale daj¹ce pocz¹tek potrzebie

zagwarantowania, ¿e procedury s¹ wystarczaj¹co

elastyczne, aby pozwoliæ na zastosowanie progra-

mów jako odpowiedŸ na zmianê;

– w mniej pozytywnym aspekcie zwiêkszy³a siê troska

dotycz¹ca d³ugoœci czasu i zawi³oœci zwi¹zanej z ak-

ceptacj¹ dokumentów dotycz¹cych danego pro-

gramu, co czêœciowo powstrzymuje wprowadzenie

wdra¿ania takiego programu.

Odnalezienie prawid³owej równowagi miêdzy potrzeb¹

przejrzystoœci a odpowiedzialnoœci¹ za programy (co

wymaga dok³adniejszych informacji i systemów monito-

rowania), co ma s³u¿yæ wewn¹trzprogramowej elasty-

cznoœci, a tak¿e partnerstwu w relacjach z Komisj¹ —

jako element, który ma byæ przekszta³cony bardziej w za-

bieg strategiczny, ani¿eli w jeden z aspektów „mi-

kro-zarz¹dzania” — pozostaje trudnym wyzwaniem dla

polityki spójnoœci.

Partnerstwo staje siê silniejsze

i bardziej anga¿uj¹ce

Przez okres 15 lat prowadzenia polityki spójnoœci par-

tnerstwo poszerzy³o siê i pog³êbi³o, a w niektórych przy-

padkach wykroczy³o poza ramy funduszy strukturalnych,

przechodz¹c na inne obszary administracji krajowej i re-

gionalnej. Podczas gdy jeszcze w 1988 roku partnerstwo

postrzegane by³o g³ównie jako pionowa relacja miêdzy

komisj¹ a w³adzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi,

wraz z up³ywem czasu silniejszy stawa³ siê poziomy wy-

miar partnerstwa, w³¹czaj¹cy w swój obrêb szerszy kr¹g

wspó³udzia³owców na poziomach: lokalnym, regio-

nalnym i krajowym. Je¿eli taki uk³ad funkcjonuje skutecz-

nie, przynosi on partnerom wielorakie korzyœci:

– w fazie projektowania programu pomaga skupiæ siê

na skierowaniu pomocy ku regionom lub konkretnym

grupom docelowym;

– stymuluje pomys³y przedsiêwziêæ, za spraw¹

mo¿liwoœci komunikacyjnych partnerów wobec wy-

magañ funduszy strukturalnych;

– zapewnia wk³ad w procesy monitorowania dziêki

udzia³owi wiedzy na temat dzia³ania programu „na

polu zmagañ”, pomagaj¹c w ten sposób znaleŸæ roz-

wi¹zania dla problemów zwi¹zanych z wdra¿aniem

programu;

– oznacza, ¿e szerszy kr¹g pogl¹dów ma wp³yw na

proces ewaluacji;

– pomaga szerzyæ informacje o funduszach i ich efek-

tach w rozpatrywanym obszarze.

Partnerstwo pozostaje podstawow¹ zasad¹

zarz¹dzania, monitorowania i ewaluacji funduszy, i

mo¿e ono wnieœæ du¿¹ wartoœæ, szczególnie tam,



163

205

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



gdzie jasno okreœlone s¹ role i zakresy odpowie-

dzialnoœci cz³onków. Terytorialne porozumienia na

rzecz zatrudnienia (ang. Territorial Employment

Pacts) s¹ dobrym przyk³adem funkcjonuj¹cego part-

nerstwa. Wnosz¹ one du¿y wk³ad do rozwoju

lokalnego oraz zatrudnienia poprzez:

– ulepszone rozmieszczenie zasobów na poziomach

lokalnym i regionalnym;

– zgodnoœæ miêdzy popytem a poda¿¹;

– zmniejszenie zakresu zachodzenia na siebie kom-

petencji administracyjnych;

– zachêtê do bardziej klarownego definiowania pro-

wadzonej polityki.

W miarê up³ywu czasu g³ówne programy funduszy

strukturalnych powodowa³y wzrost zaanga¿owania

partnerów spo³ecznych w programowanie i zarz¹dza-

nie. Europejski Komitet Ekonomiczno-Spo³eczny

przyj¹³ we wrzeœniu 2003 r. rozpoznawcz¹ opiniê na

temat Partnerstwa dla Wdra¿ania Funduszy Struktu-

ralnych, która zaleca wzmocnienie partnerstwa, jako

¿e wnosi ono wk³ad do sukcesu programów poprzez

zapewnianie im wiêkszego prawnego uzasadnienia,

za spraw¹ u³atwiania ich koordynacji i zwiêkszania za-

równo ich efektywnoœci, jak i przejrzystoœci. Korzyœci

p³yn¹ce z partnerstwa s¹ szczególnie oczywiste w

programach EFS, gdzie wielu dzia³aczy na poziomie

lokalnym zosta³o bezpoœrednio w³¹czonych w

programy finansowane przez UE.

Podczas gdy panuje zgoda co do tego, ¿e partnerstwo

dodaje wartoœæ do efektywnoœci funduszy struktu-

ralnych i ich oddzia³ywania, wprowadza ono z drugiej

strony nowy poziom zawi³oœci w proces projektowania

i wdra¿ania polityki, co mo¿e spowolniæ podejmowa-

nie decyzji. Powstaje wiêc wymiennoœæ miêdzy do-

datkow¹ zawi³oœci¹ wynikaj¹c¹ z partnerstwa a

usprawnieniami w dziedzinie projektowania i

wdra¿ania, jakie mo¿e ono ze sob¹ nieœæ.

Koncentracja

Koncentracja ma na celu zagwarantowanie, ¿e od-

dzia³ywanie funduszy strukturalnych nie zostanie roz-

proszone, czy zgo³a roztrwonione, za spraw¹ zbyt

„p³ytkiego” rozmieszczenia zasobów, czy to pod

wzglêdem geograficznym, finansowym, czy te¿ w ka-

tegoriach priorytetów politycznych, przy jednoczes-

nym zagwarantowaniu, ¿e wszystkie regiony z powa¿-

nymi problemami strukturalnymi otrzymaj¹ wsparcie.

Adresowanie funduszy w wymiarze geograficznym

jest okreœlane przez definiowanie uprawnieñ obsza-

rów pod k¹tem celów funduszy strukturalnych. W tym

zakresie poczyniono pewne postêpy: okres planowa-

nia 2000–2006 cechuje siê wy¿szym poziomem kon-

centracji ni¿ dwa wczeœniejsze okresy, z 41% ludno-

œci UE znajduj¹cymi siê w obrêbie Celu 1 lub 2. Mimo

to proces identyfikowania regionów Celu 2 by³ w

obecnym okresie bardziej skomplikowany i prowadzi³

w niektórych przypadkach do podzia³u regionów i roz-

proszenia zasobów. Na okres lat 2004–2006 wszys-

tkie regiony dziesiêciu nowych Pañstw Cz³onkows-

kich objête zostan¹ Celem 1 — z wyj¹tkiem Pragi,

Bratys³awy i Cypru, których ogó³em 31% populacji

zostanie objêtych Celem 2.

Skupienie uwagi na priorytetach politycznych znaj-

duje odzwierciedlenie w wytycznych Komisji, które

definiuj¹ priorytety w dziedzinie transportu, energii,

konkurencyjnoœci, zasobów ludzkich, rozwoju wsi

oraz troski o œrodowisko. Niewi¹¿¹cy, a czasami zbyt

szeroki charakter tych wyk³adni ograniczy³ jednak ich

wp³yw.

Podczas gdy dokonuje siê postêp fundusze struktu-

ralne bywaj¹ czasami rozdzielane zbyt szeroko i zbyt

p³ytko. Programy, które zak³adaj¹ ka¿de mo¿liwe,

uprawnione dzia³anie, nie bêd¹ najpewniej wywiera³y

du¿ych skutków, podczas gdy ich system zarz¹dzania

bêdzie prawdopodobnie zawi³y i trudny w obs³udze,

obejmuj¹c wiele organów wdra¿aj¹cych, a tak¿e zbyt

szeroki system wskaŸników.

Dodatkowoœæ

Dodatkowoœæ — zasada g³osz¹ca, ¿e fundusze struk-

turalne nie maj¹ byæ wykorzystywane w celu zast¹pie-

nia dotychczas wystêpuj¹cych inwestycji publicznych

— zagwarantowa³a rzeczywiste zwiêkszanie za

spraw¹ funduszy kwoty œrodków finansowych, wpro-

wadzone jako „zastrzyk” maj¹cy pobudzaæ rozwój re-

gionu. Ta zasada respektowana jest w mo¿liwy do prze-

œledzenia sposób w regionach Celu 1, gdzie, mimo

wystêpuj¹cych zawi³oœci, mo¿liwe jest okreœlenie

kwot zainwestowanych œrodków. Wprowadzenie



164

206

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



zasady dodatkowoœci do programów Celu 2 i 3 (szcze-

gólnie tego ostatniego) by³o znacznie trudniejsze, co

podwa¿a jej wartoœæ jako podstawowej zasady dla

wszystkich zwi¹zanych z funduszami celów.

Rozwój polityki strukturalnej

i poszukiwanie skutecznoœci

Fachowa wiedza i specjalistyczne umiejêtnoœci do-

tycz¹ce wdra¿ania programów funduszy struktural-

nych zmieni³y siê wraz ze zdobytym doœwiadczeniem.

W miarê up³ywu czasu stosowne wymagania zosta³y

sprecyzowane w regulacjach, z uwzglêdnieniem okre-

œlonych zadañ i œciœlej okreœlonego zakresu zadañ i

odpowiedzialnoœci Komisji, rz¹dów pañstw i regio-

nalnych w³adz. Uzyskanie odpowiedniej równowagi

miêdzy rygorystycznym zarz¹dzaniem a zwi¹zanymi

z tym kosztami administracyjnymi — z jednej strony, a

efektywnoœci¹ programów — z drugiej, jest

zasadniczym wyzwaniem na przysz³oœæ.

Zarz¹dzanie finansami i ich kontrola

— czy istnieje miêdzy nimi w³aœciwa równowaga?

Przepisy odnosz¹ce siê do zarz¹dzania finansami i

kontroli finansów znacznie zaostrzano w miarê

up³ywu czasu. Komisja pozostaje odpowiedzialna za

wydatki w ramach funduszy strukturalnych przed or-

ganem bud¿etowym i podlega zewnêtrznej kontroli ze

strony Europejskiego Trybuna³u Rewidentów Ksiêgo-

wych, nawet w kontekœcie wiêkszej decentralizacji od-

powiedzialnoœci wœród Pañstw Cz³onkowskich, co po-

woduje pojawienie siê pewnego napiêcia miêdzy rol¹

pe³nion¹ przez te ostatnie a Komisj¹.

W ramach Traktatu ustalony zosta³ wspólny zakres od-

powiedzialnoœci Komisji i Pañstw Cz³onkowskich za

strze¿enie i zabezpieczenie unijnych funduszy, zaœ Komi-

sjê wyposa¿ono w moc zwalczania oszustw, korupcji i

nielegalnej dzia³alnoœci, która zagra¿a interesom Wspól-

noty. Wprowadzenie dok³adniejszej kontroli wymagañ w

okresie lat 1994–1999 doprowadzi³o do skuteczniej-

szego i bardziej rygorystycznego re¿imu kontroli w Pañ-

stwach Cz³onkowskich w ogólnoœci, chocia¿ — jak do-

wiod³y tego problemy napotkane przy finalizacji progra-

mów — Pañstwom Cz³onkowskim trudno by³o udzieliæ

zadowalaj¹cych zabezpieczeñ prawid³owoœci wydat-

ków, jaka by³a zadeklarowana dla ca³ego okresu wdra¿-

ania danego programu.

W odniesieniu do okresu lat 2000–2006 Komisja

wspó³pracowa³a z Pañstwami Cz³onkowskimi w celu

stosownego rozwiniêcia wymagañ kontrolnych i

uczynienia bardziej zrozumia³ymi zakresów zadañ i

odpowiedzialnoœci w³adz zarz¹dzaj¹cych z jednej

strony oraz agend p³atniczych, z drugiej. Ramowa

struktura wypracowana na rzecz zapewnienia odpo-

wiedniego zarz¹dzania finansami i nadzoru, a tak¿e

ustalone zasady, s¹ szeroko akceptowane, chocia¿

pojawi³o siê zamierzenie szerszego zastosowania

kryterium proporcjonalnoœci w zakresie odnoœnych

wymagañ.

Ponadto, niedawne przyjêcie regulacji przez Komisjê

po pewnym czasie od rozpoczêcia okresu progra-

mowania, razem z na³o¿eniem siê zamkniêcia okresu

poprzedzaj¹cego, spowodowa³o znacz¹ce trudnoœci

dla efektywnego rozpoczêcia wymaganych przedsiê-

wziêæ. Po³¹czenie tego z wprowadzeniem nowych za-

sad zobowi¹zañ i p³atnoœci15 pozwala wyjaœniæ du¿¹

akumulacjê sum pozosta³ych do zap³acenia pod ko-

niec roku 2002.

Ca³kowita kwota wydatków na interwencje struktu-

ralne znacznie wzros³a w roku 2003, przekraczaj¹c po

raz pierwszy poziom z roku 2000, z ca³kowit¹ kwot¹

dotacji siêgaj¹c¹ 28,6 mld euro. Powy¿sze wydaje siê

odzwierciedlaæ:

– dla okresu lat 2000–2006 — po³¹czony efekt dys-

cypliny finansowej narzuconej przez regu³ê n+2,

wprowadzonych œrodków upraszczaj¹cych i rze-

czywistego uruchomienia programu „na polu

dzia³añ”;

– dla okresu lat 1994–1999 — znacznego zmniejsze-

nia zobowi¹zañ finansowych czekaj¹cych na sp³atê.

Wydatki w stosunku do zobowi¹zañ finansowych by³y

najwy¿sze dla Funduszu Spójnoœci, z którego wydane

zosta³o 100%, a tak¿e dla EFRR, w ramach którego

wydatkowano 96,5%.

Podczas gdy w³adze regionalne uzna³y, ¿e testy i kon-

trole zaprojektowane zosta³y w celu poprawy

zarz¹dzania i rz¹dzenia, stopieñ przedstawianych

wymagañ jest czêsto postrzegany jako obci¹¿enie, któ-

rego korzyœci nie równowa¿¹ zwi¹zanych z tym kosz-

tów administracyjnych. Zauwa¿a siê brak elastycz-

noœci w obecnym okresie obowi¹zywania programu,



165

207

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



szczególnie w obliczu regu³y n+2 (zgodnie z któr¹

œrodki przeznaczone z bud¿etu musz¹ byæ wydane w

ci¹gu dwóch lat, albo zostan¹ utracone). Istnieje tak-

¿e troska o to, ¿e wystêpuje niepotrzebne podwojenie

procedur w systemach krajowych. Przedmiotem

szczególnej krytyki jest okolicznoœæ, ¿e nowe wymaga-

nia zosta³y ustalone na póŸnym etapie, zmuszaj¹c re-

giony do modyfikacji systemów, które ju¿ zosta³y okre-

œlone. Doprowadzi³o to do opóŸnieñ we wdra¿aniu

programu, z efektami domina spowodowanymi przez

regu³ê n+2, prowadz¹c do powstania nacisku na wy-

datkowanie œrodków kosztem jakoœci i nowatorstwa.

Wed³ug przedstawicieli niektórych regionów i Pañstw

Cz³onkowskich koszty wdro¿enia wszystkich proce-

dur kontroli finansowej wymaganych przez Komisjê s¹

zbyt wysokie w porównaniu z uzyskiwanymi korzyœcia-

mi. Koszty s¹ szczególnie istotne w odniesieniu do

dzia³añ interwencyjnych Celu 2. Co do tych ostatnich

nie ma dowodu, ¿e koszty wdra¿ania pozostaj¹ w wy-

sokim stosunku wobec kwot ca³kowitych wydatków.

Wybór projektu i jego wdra¿anie

Z wyj¹tkiem du¿ych projektów (obejmuj¹cych ponad

50 mln euro kosztów ca³kowitych w okresie lat

2000–2006), wybór projektu nale¿y do obowi¹zków

Pañstwa Cz³onkowskiego lub odnoœnego regionu. Na

podstawie dokonanych ocen stwierdzono, ¿e procedu-

ry wyboru przedsiêwziêcia maj¹ ogólnie charakter

formalny, lecz s¹ te¿ solidne, przy wykorzystywanych

w nich systemach zarówno konkurencyjnoœci, jak i

oczekiwania. W niektórych przypadkach procedury

by³y odbierane jako zbytnio skomplikowane, co mo¿e

odstraszaæ potencjalnych organizatorów czy propa-

gatorów projektu. Przy programach Celu 1 zosta³ w

niektórych przypadkach zaobserwowany brak przej-

rzystoœci, podczas gdy w programach Celu 2 pojawi³y

siê oznaki szybko wzrastaj¹cego wykorzystania for-

malnych kryteriów, rosn¹cego profesjonalizmu i

przejrzystoœci. W regionach Celu 6 wybór programu

by³ jednak czasem zaburzony, pojawia³a siê tam

sk³onnoœæ do obejmowania tylko w¹skiego krêgu

cz³onków, podczas gdy niewystarczaj¹c¹ uwagê

poœwiêcano w wielu przypadkach rozwojowi projektu.

Mimo podwy¿szenia standardu zarz¹dzania fundu-

szami publicznymi wci¹¿ istnieje mo¿liwoœæ poprawy,

szczególnie w stosunku do wyboru i wdra¿ania du-

¿ych projektów inwestycyjnych. Nawi¹zuj¹c do ewal-

uacji w trybie ex post programów Celu 1, tylko 1/3

rozpatrzonych programów zosta³a zakoñczona w

pierwotnie zaplanowanym terminie, 1/3 zaœ mia³a po-

nad rok opóŸnienia, gdy tymczasem 2/3 przedsiê-

wziêæ przekroczy³o bud¿et — 20% z nich kosztowa³o

ponad 30% wiêcej ni¿ zaplanowano. Jako przyczyny

wymieniano nieodpowiednie planowanie, w³¹czaj¹c w

to brak przewidywania problemów zwi¹zanych z w³as-

noœci¹ gruntów, nieadekwatn¹ ocenê kosztów czy

opóŸnienia administracyjne.

Kszta³towanie bardziej strategicznej

roli systemów monitorowania

Chocia¿ monitorowanie jest niezbêdnym kompo-

nentem systemu, doœwiadczenie wskazuje, ¿e uwaga

komitetów monitoruj¹cych skupia siê przede wszys-

tkim na zagadnieniach zarz¹dzania finansami, w

szczególnoœci — na próbie zagwarantowania, ¿e za-

soby funduszu strukturalnego zostan¹ wch³oniête, nie

zaœ na zarz¹dzaniu strategicznym. Takie ukierunko-

wanie uwagi wp³ywa na proces podejmowania decy-

zji, przyczyniaj¹c siê do wydatkowania œrodków tam,

gdzie ich wch³anianie jest sprawdzone i przetestowa-

ne, a zarazem staj¹c na przeszkodzie bardziej innowa-

cyjnym koncepcjom i kierunkom. Rozwój bardziej

strategicznej roli komitetu monitoruj¹cego stanowi

jedno z wyzwañ w kontekœcie poprawy funkcjonowa-

nia polityki spójnoœci. W tym znaczeniu istotne jest

uznanie partnerskiej roli komitetów monitoruj¹cych

przez w³adze i uznanie, ¿e nie s¹ one jedynie mechan-

izmami s³u¿¹cymi mechanicznemu aprobowaniu de-

cyzji podjêtych gdzie indziej.

W ocenach programów funduszu strukturalnego

zwrócono uwagê na s³ab¹ jakoœæ monitorowania w

okresie lat 1994–1999, nawet je¿eli zauwa¿alna jest

tu pewna poprawa, a tak¿e zaakcentowano potrzebê

dostêpu komitetów monitoruj¹cych do istotnych in-

formacji na temat postêpu we wdra¿aniu programów.

Mimo ¿e monitorowanie solidniej ugruntowano na

okres lat 2000–2006, z naciskiem na wykorzystanie

wskaŸników i ustalenie celów, problem wci¹¿ istnieje.

Szczególnie w odniesieniu do wskaŸników czêsto

brak jest klarownego zdefiniowania i w niektórych

przypadkach powielaj¹ siê one, zw³aszcza tam, gdzie

programy maj¹ obj¹æ zbyt szeroki zakres ukierunko-

wania. W dodatku systemy monitoruj¹ce s¹ w wielu

przypadkach niezupe³nie jeszcze operatywne w

okresie trzech lat po rozpoczêciu okresu obowi¹



166

208

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



zywania programu, i s¹ te¿ komplikowane przez ró¿ne

wymagania towarzysz¹ce EFRR, EFS czy FEOGR.

Ewaluacja

W latach 90-tych rozwin¹³ siê i uleg³ poprawie system

ewaluacji programów funduszy strukturalnych, pro-

wadz¹c do wiêkszej przejrzystoœci i odpo-

wiedzialnoœci finansowej w zarz¹dzaniu fundu-

szami. Podczas gdy w roku 1988 nacisk k³adziono

g³ównie na audyt funkcjonowania funduszu, uwaga

rozszerzy³a siê w miarê up³ywu czasu na rezultaty

osi¹gane za spraw¹ poniesionych wydatków. Pod-

czas gdy wszystkie Pañstwa Cz³onkowskie uwa¿aj¹

wymaganie podjêcia ewaluacji za korzyœæ dla Fun-

duszy i w niektórych przypadkach wprowadzi³y tê

praktykê tak¿e w innych obszarach polityki, sposób, w

jaki jest ona wdra¿ana, wci¹¿ znacznie siê ró¿ni w

poszczególnych Pañstwach Cz³onkowskich, bêd¹c

odzwierciedleniem ró¿nych tradycji i kultur.

W przesz³oœci oddzia³ywanie dokonywanych ewa-

luacji by³o niewielkie, poniewa¿ realizowano je zbyt

póŸno, aby mog³y mieæ wp³yw na kluczowe decyzje,

na które mia³y za zadanie oddzia³ywaæ. W odpowiedzi

na ten problem obecne przepisy dotycz¹ce funduszy

strukturalnych okreœlaj¹ ostateczne terminy dla do-

konania oceny, które s¹ po³¹czone z okreœlon¹ re-

zerw¹ dla wykonania programu. Komisja przygotowu-

je komunikat na temat wyników okresowych ocen i

przydzia³u owej „rezerwy wykonania” w ci¹gu roku

2004.

Oceny musz¹ byæ teraz podjête ex ante przez

Pañstwa Cz³onkowskie, œródokresowo — przez

Pañstwa Cz³onkowskie we wspó³pracy z Komisj¹ oraz

ex post — przez Komisjê. Ewaluacja œródokresowa,

wraz z ramami czasowymi ustalonymi w celu zagwa-

rantowania wykorzystania rezultatów, jest odbierana

przez niektórych jako zbyt kategoryczna.16 Wskazuje

siê te¿, ¿e dokonywanie ewaluacji ex post, w dwa lata

po zakoñczeniu okresu realizacji programu, stwarza

trudnoœci w zakresie efektywnego wykorzystania

wyników.

Wiêksze zaanga¿owanie regionów oraz Pañstw

Cz³onkowskich najpewniej poprawi sytuacjê w za-

kresie wype³niania zobowi¹zañ oraz uczyni je bar-

dziej u¿ytecznymi i istotnymi, wskazuj¹c, ¿e wiêcej

uwagi nale¿y poœwieciæ projektowaniu programów

s³u¿¹cych ocenianiu, które s¹ przystosowane do po-

trzeb regionalnych i ogólnokrajowych.

Pierwsze wyniki ocen œródokresowych

Wszystkie programy Funduszy Strukturalnych na

okres 2000–2006 by³y przedmiotem œródokresowych

ewaluacji. Zosta³y one zakoñczone przed koñcem

roku 2003. Pocz¹tkowe analizy tych rezultatów suge-

ruj¹ nastêpuj¹ce spostrze¿enia:

– stosownoœæ wyborów strategicznych dokonanych w

roku 2000 zosta³a w du¿ym stopniu potwierdzona,

szczególnie bior¹c pod uwagê nacisk po³o¿ony na

priorytety lizboñskie (innowacje, spo³eczeñstwo i

sieci informacyjne), gdzie suma wydatkowanych

kwot wynios³a 60 mld euro lub 30% funduszy struk-

turalnych. Istnieje jednak zakres, w jakim mo¿na by

poœwiêciæ tym priorytetom jeszcze wiêksz¹ uwagê,

szczególnie w odniesieniu do nowatorstwa i

brakuj¹cych ogniw w strukturach sieciowych;

– mimo powolnych pocz¹tków wzrós³ stopieñ finan-

sowej absorpcji, gdy tymczasem regu³a n+2 zdaje

siê dzia³aæ jako impuls dla szybszego wdra¿ania

przedsiêwziêæ. Jednak¿e, jak siê wydaje, w pewnych

przypadkach zbyt mechaniczne zastosowanie tej

regu³y mo¿e mieæ wp³yw na pogarszanie siê jakoœci i

nowatorstwa;

– systemy wyboru i wdra¿ania przedsiêwziêæ s¹ oce-

niane jako lepsze ni¿ w przesz³oœci, lecz w pewnych

przypadkach ciê¿kie procedury biurokratyczne sta-

wa³y siê przyczyn¹ braku skutecznoœci;

– modernizacji administracyjnej, w czêœci stymulowa-

nej przez fundusze strukturalne, musz¹ towarzyszyæ

„inteligentne” systemy informacyjne, co pozwoli

czynnikom zarz¹dzaj¹cym i decyzyjnym na regularne

ocenianie interwencji i podj¹æ dzia³ania korygu-

j¹ce, gdziekolwiek by³oby to wymagane. Systemy

monitoruj¹ce, oparte na szerokim krêgu wskaŸni-

ków, musz¹ byæ uproszczone i musz¹ siê skupiæ na

bardziej strategicznym wykorzystaniu informacji;

– stopieñ, w jakim cele zosta³y osi¹gniête, jest sto-

sunkowo wysoki dla pewnych programów, szcze-

gólnie w dziedzinie infrastruktury transportowej.



167

209

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Podczas gdy jest jeszcze zbyt wczeœnie na okreœlenie

efektu na przestrzeni okresu 2000–2006, w przy-

padku Hiszpanii wp³yw inwestycji dokonanych w

okresie 2000–2002 w zakresie tzw. Ram Wsparcia

Wspólnotowego (fundusze strukturalne plus krajowe

wydatki publiczne) szacowany jest na 0,4% PKB (pro-

gnoza na rok 2006 wynosi 2,4%).

Rezerwa wykonania

— osi¹gniêcie z wynagrodzeniem

Rezerwa wykonania ³¹czy w sobie kilka aspektów

praktyki dobrego zarz¹dzania, konkretnie — kontrolê

finansow¹, efektywnoœæ wdra¿ania, monitorowanie i

ewaluacjê. Rezerwa stanowi element innowacyjny,

zgodnie z którym, w obecnym okresie obowi¹zywania

programu, 4% funduszy strukturalnych zatrzymywa-

ne jest dla zainwestowania najpóŸniej w okresie do

dnia 31 marca 2004 r. na podstawie osi¹gniêcia celów

wyszczególnionych pocz¹tkowo w dokumentach pro-

gramowych. Cele odnosz¹ siê do skutecznoœci

(osi¹gniête wyniki i rezultaty), zagadnieñ finanso-

wych oraz zarz¹dzania. Chocia¿ obs³uga rezerwy

wci¹¿ jeszcze wymaga przetestowania w praktyce,

jest to pierwszy krok w kierunku zarz¹dzania poprzez

cele, który zarazem wprowadza po raz pierwszy

bodziec dla dobrego zarz¹dzania — cel, którego

osi¹gniêcie le¿y w interesie regionów i Pañstw

Cz³onkowskich.



168

Postrzeganie polityki strukturalnejUE w poszczególnych regionach

W ramach opracowañ naukowych dotycz¹cych badania

opinii regionalnych urzêdników na temat omówionej w

cz. 3 raportu unijnej polityki zebrano tak¿e ich opinie o

dzia³aniu funduszy strukturalnych. Wœród badanych pa-

nowa³a jednomyœlnoœæ co do pozytywnego wp³ywu fun-

duszy w regionach Celu 1, szczególnie w dziedzinie in-

frastruktury, a ju¿ zw³aszcza w krajach kohezyjnych,

gdzie konwergencja PKB na mieszkañca ku œredniej UE

by³a g³ównym celem polityki pañstwowej.

W pozosta³ych regionach Celu 1 otrzymuj¹cych mniej-

sze sumy z funduszy stwierdzono (np. w Flevoland czy

Highlands and Islands), ¿e uprawnienie do uzyskania

wsparcia w ramach Celu 1 doprowadzi³o do przyznania

im wy¿szego priorytetu wa¿noœci w prowadzonej przez

odnoœne kraje polityce regionalnej.

Co do regionów Celu 2, studia przypadku potwierdzi³y tru-

dnoœæ w znalezieniu danych na odpowiednim poziomie

regionalnym, rzucaj¹cych œwiat³o na dokonuj¹cy siê roz-

wój, a tak¿e fakt, ¿e zainwestowane sumy by³y zasadni-

czo niewystarczaj¹ce do odwrócenia pogarszaj¹cej siê

sytuacji w rozpatrywanych regionach.

Obszary Celu 2 to jednak czêsto rejony, w których kumu-

luje siê wiêkszoœæ problemów danego regionu – czy do-

tyczy to trendów demograficznych, czy poziomu edu-

kacji, restrukturyzacji tradycyjnych ga³êzi przemys³u,

bezrobocia, œrodowiska itd. Inwestycje przedsiêbiorstw

przejawiaj¹ tendencjê do skupiania siê w innych

czêœciach regionu, albo w regionach oœciennych,

osamotniaj¹c tym samym fundusze strukturalne do roli

œrodka maj¹cego zapewniæ wsparcie.

W wielu przypadkach uwagê skierowano g³ównie na

jakoœciowy, nie zaœ na iloœciowy skutek funkcjonowania

funduszy strukturalnych, szczególnie w regionach, gdzie

otrzymane z tych funduszy wp³ywy by³y stosunkowo ma³e

– czy to w stosunku do PKB, czy poziomu inwestycji, czy

te¿ pañstwowego bud¿etu. W tych przypadkach part-

nerstwo, razem z tworzeniem i realizacj¹ koncepcji pro-

gramów oraz d¹¿eniem do zintegrowanej strategii na po-

ziomie regionalnym by³y najczêœciej wymienianymi

zyskami z wprowadzenia w ¿ycie wspólnotowej konce-

pcji. Powy¿sze uznano za element wzmacniaj¹cy potencja³

instytucjonalny, a bardziej konkretnie – fachow¹ wiedzê i

umiejêtnoœci niezbêdne do dokonania ewaluacji, szcze-

gólnie w takich poziomych dziedzinach jak: równoœæ

szans, trwa³y, zrównowa¿ony rozwój czy te¿

nowatorstwo.

Z wyj¹tkiem regionów ciesz¹cych siê wysokim stopniem

autonomii stosowanie polityki wspólnotowej nie jest

Kilka wstêpnych wyników w regionach Celu 1w Hiszpanii w latach 2000-2002

– Polepszona dostêpnoœæ: wybudowano lub zmodern-

izowano 476 km dróg i autostrad oraz 173 km linii ko-

lejowych; postawiono 810 km przesy³owych sieci

energetycznych; zbudowano 250 km gazoci¹gów;

– Wsparcie dla œrodowiska produkcyjnego: z oferty sko-

rzysta³o 4600 MSP, zaœ wartoœæ inwestycji z efektem

dŸwigni finansowej oszacowano na poziomie 12,2 mld

euro;

– Rozwój spo³eczeñstwa opartego na wiedzy: ze wspar-

cia skorzysta³y 1503 oœrodki badawcze oraz 48.199

przedsiêwziêæ badawczych; zainstalowano 26.864

asynchronicznych ³¹czy szerokopasmowych;

– Zasoby ludzkie, kadry: EFS wspomóg³ ok. 7 mln osób;

z tej liczby 57% uczestniczy³o w szkoleniach.

210

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Podczas gdy wyra¿ono pewne obawy dotycz¹ce

obecnie wprowadzonego mechanizmu, okreœlaj¹c go

jako zbyt kategoryczny i zawi³y, w zwi¹zku z oma-

wian¹ rezerw¹ skupiono uwagê na wa¿nych zagadnie-

niach skutecznoœci, takich jak absorpcja œrodków fi-

nansowych i jakoœæ danych wykorzystywanych do

monitorowania. Jednoczeœnie pojawi³a siê obawa, ze

skupienie siê na wch³anianiu œrodków mo¿e przen-

ieœæ uwagê z jakoœci na samo wydatkowanie.

Ró¿norodnoœæ praktyk zarz¹dzania

Chocia¿ procedury funduszy strukturalnych mog¹ byæ

okreœlone w kategoriach has³a „jeden rozmiar pa-

suj¹cy na ka¿dego”, odkrycia dokonane za spraw¹

ocen i innych badañ wskazuj¹ na du¿¹ ró¿norodnoœæ

istniej¹cych praktyk, jak równie¿ wzrastaj¹c¹ zdol-

noœæ w³adz do zarz¹dzania funduszami. Najlepsze

zasady praktyczne s¹ pieczo³owicie chronione liter¹

stosownych rozporz¹dzeñ, rozjaœniano je tak¿e i po-

lepszano w ka¿dym kolejnym okresie obowi¹zywania

programu. Jednoczeœnie ka¿de Pañstwo Cz³onkow-

skie przesz³o z biegiem czasu przez swój w³asny cykl

rozwoju, prowadz¹cy do zwiêkszenia zdolnoœci

efektywnego wdra¿ania funduszy.

Mo¿na zaobserwowaæ trzy g³ówne sposoby podejœcia

do zarz¹dzania funduszami strukturalnymi:

– podejœcie wysoce scentralizowane, które obejmuje

g³ównie programy sektorowe;

– koncepcja mieszana — programów scentralizowa-

nego i zdecentralizowanego;

– podejœcie zdecentralizowane, które stosuje siê do

bardziej regionalnych programów.

Z up³ywem czasu systemy ulega³y ewolucji, czêsto

przechodz¹c od koncepcji scentralizowanej, przez

„mieszan¹”, do bardziej zdecentralizowanej. Wyniki

oceny wskazuj¹, ¿e wiêksz¹ skutecznoœæ wykazuje



169

koordynowane w sposób formalny. Jednoczeœnie mo¿liwoœæ

koordynacji hamowana jest przez brak silnej regionalnej

struktury zarz¹dzania. Niemal jednog³oœnie stwierdzono jed-

nak, ¿e obecny okres programowy zak³ada wiêcej dzia³añ ko-

ordynacyjnych, ni¿ by³o to w poprzednich okresach, a to ze

wzglêdu na zdobyte doœwiadczenie.

Mimo wszystko powa¿nie skrytykowano znacz¹cy wzrost

kosztów zarz¹dzania, ewaluacji i kontroli w okresie realiza-

cyjnym 2000-2006 (w tym wzglêdzie w jednym z opracowañ

wskazano na wzrost z 5% do 20% kosztów ca³kowitych). Pa-

nowa³o te¿ szeroko niezadowolenie z powodu zawi³oœci pro-

cedur zarz¹dzania polityk¹ spójnoœci, wzrastaj¹cej w ka¿-

dym kolejnym okresie programowym. Z drugiej strony

wspó³pracê z partnerami spo³ecznymi postrzegano zasadni-

czo jako znacz¹c¹ zaletê i element postêpu, który powinien

znaleŸæ sw¹ kontynuacjê.

Propozycje Komitetu Regionów maj¹ce na celu

poprawê zarz¹dzania funduszami strukturalnymi

Komitet Regionów zosta³ poproszony o przygotowanie spra-

wozdania o mo¿liwym sposobie uproszczenia zarz¹dzania

polityk¹ spójnoœci w okresie po roku 2006; raport ten mia³ byæ

oparty o szeroko zakrojone badania w³adz odpowiedzialnych

za administrowanie funduszami strukturalnymi „na polu

zmagañ”. Ich wyniki omówiono na konferencji w Lipsku w

maju 2003 r., nastêpnie zaœ przedstawiono Komisji Euro-

pejskiej w lipcu 2003 r. Zalecenia KE by³y nastêpuj¹ce:

– wiêksza konsekwencja i œciœlejsza koordynacja, zarówno

wewnêtrzna (miêdzy ró¿nymi funduszami, instytucjami

Komisji i ró¿nymi resortami rz¹dowymi), jak i wewnêtrzna

(miêdzy programami wspólnotowymi pañstwowymi lub

krajowymi i regionalnymi);

– lepsze zastosowanie zasad subsydiarnoœci i pro-

porcjonalnoœci, wraz z przyjêciem do wiadomoœci faktu, ¿e

najbardziej odpowiednimi instancjami do podejmowania

decyzji w zakresie polityki oraz ich efektywnego wdra¿ania

s¹ w³adze lokalne i regionalne;

– kontynuowanie ukierunkowanych regionalnie dzia³añ w

oparciu o Wspólnotê;

– utrzymanie zasobów, jako ¿e polityka spójnoœci dyspo-

nuj¹ca ograniczonymi funduszami jest niewyobra¿alna;

– zwiêkszony wk³ad polityki sektorowej w ramach spójnoœci;

– uproszczenie procedur i wzmocnienie wspó³odpowie-

dzialnoœci;

– uznanie w szerszym wymiarze znaczenia wspó³pracy re-

gionalnej jako œrodka do osi¹gniêcia integracji.

211

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



podejœcie scentralizowane b¹dŸ zdecentralizowane,

chocia¿ z regu³y to ostatnie bywa bardziej efektywne,

poniewa¿ u³atwia reagowanie na regionalne potrzeby.

Scentralizowane podejœcie bywa z regu³y bardziej

efektywne, a to z powodu szybszego podejmowania

decyzji i wiêkszej elastycznoœci, ale jest ono te¿ mniej

czu³e na potrzeby regionalne, z regu³y korzysta z bar-

dziej tradycyjnych procedur, które mog¹ przeciw-

dzia³aæ rozwi¹zaniom nowatorskim. Podczas gdy wiê-

kszoœæ krajów kohezyjnych i po³udniowe regiony

W³och stosowa³y w pierwszym okresie obowi¹zywa-

nia programu systemy scentralizowane, w póŸniej-

szych okresach uwidacznia siê wiêksza decentraliza-

cja, choæ w Portugalii wystêpuje ona w mniejszym

stopniu ni¿ gdzie indziej, przy czym W³ochy, Hiszpa-

nia i Grecja zapocz¹tkowa³y u siebie decentralizacjê

w okresie lat 1994–1999, Irlandia zaœ, w okresie lat

2000–2006.

Jeœli chodzi o inne obszary — regiony Celu 1 we

wschodnich Niemczech i regiony rozproszone po ob-

szarze innych krajów maj¹ systemy zdecentralizo-

wane, które tak¿e mog¹ dzia³aæ efektywnie.

Zarz¹dzanie funduszami strukturalnymi w regionach

Celu 2 jest zasadniczo zdecentralizowane. Nawet w

krajach z tradycj¹ centralistyczn¹, takich jak Francja

czy Wielka Brytania, dokonuje siê wzrastaj¹ca de-

centralizacja w³adz podejmuj¹cych decyzje i autono-

mii administracyjnej w kierunku regionów Celu 2.

Ogólniej mówi¹c, programy Celu 2 s¹ w coraz wiê-

kszym stopniu integrowane w ramach struktur polityki

regionalnej.

Rozszerzenie Unii a polityka spójnoœci:

wyzwania przysz³oœciowe

Wsparcie ze œrodków funduszy strukturalnych bêdzie

mia³o centralne znaczenie dla nowych Pañstw Cz³on-

kowskich przy wzmacnianiu ich konkurencyjnoœci go-

spodarczej i doganianiu reszty krajów UE w zakresie

poziomu PKB na mieszkañca. Poni¿ej omówiono do-

tychczasowe doœwiadczenia ró¿nych funduszy prze-

dakcesyjnych, wyci¹gniêto tak¿e pewne wnioski z

Krajowych Planów na rzecz Rozwoju i programów

s³u¿¹cych wdra¿aniu funduszy strukturalnych w

okresie lat 2004–2006.

Doœwiadczenie funduszy przedakcesyjnych

W okresie lat 2000–2006 UE ma przeznaczyæ oko³o 3

miliardy euro na finansowe wsparcie krajów akce-

syjnych. Œrodki te pochodz¹ z trzech ró¿nych Ÿróde³:

ISPA (Instrument Polityki Strukturalnej na rzecz

Pomocy Przedakcesyjnej) program finansuj¹cy

przedsiêwziêcia zwi¹zane z transportem i ochron¹

œrodowiska; SAPARD (Specjalny Program Akcesyjny

na rzecz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów ), którego

nazwa mówi sama za siebie, oraz PHARE, który

finansuje umacnianie potencja³u instytucjonalnego i

administracyjnego w zakresie przygotowañ do

akcesji.

Pomoc przedakcesyjna mia³a po czêœci stanowiæ

doœwiadczenie dla objêtych ni¹ krajów, ucz¹c, jak

skutecznie korzystaæ ze œrodków finansowych, zanim

otrzymaj¹ wiêksze dotacje po wst¹pieniu do Unii.

Oczekiwano po nich z tego powodu rozwiniêcia syste-

mów instytucjonalnych, które by³yby najlepszym od-

zwierciedleniem lokalnych okolicznoœci i potrzeb,

spe³niaj¹c jednoczeœnie wymagania UE w zakresie

zarz¹dzania funduszami publicznymi.

PHARE

Od roku 2000 program PHARE by³ skierowany na cele

pomocy udzielanej krajom przystêpuj¹cym do Unii w

zakresie przygotowania do akcesji. Bud¿et zwiê-

kszony do kwoty 1,6 mld euro skierowano na realizacjê

trzech g³ównych priorytetów:

– budowanie instytucji (30%),

– inwestycje w infrastrukturê regulacyjn¹, wymagan¹

w celu zapewnienia zgodnoœci z acquis commu-

nautaire (35%),

– pomoc na rzecz spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej

(35%)

Po wst¹pieniu 10 nowych Pañstw Cz³onkowskich do

UE w maju 2004 r. kraje te wci¹¿ jeszcze, przez okres

co najmniej trzech lat, bêd¹ otrzymywa³y pomoc z fun-

duszu PHARE, podczas gdy Rumunia i Bu³garia mog¹

kontynuowaæ ten program jeszcze d³u¿ej.



170

212

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



ISPA

Program ISPA odpowiada w du¿ej czêœci fundu-

szowi spójnoœci, wspomagaj¹c inwestycje w systemy

transportowe i w infrastrukturê œrodowiskow¹, które

to obszary przez dziesiêciolecia by³y zaniedbywa-

ne, zanim nast¹pi³ okres transformacji; ¿adne z nich

nie odpowiada normom nowoczesnej gospodarki.

Co siê tyczy transportu, priorytet ukierunkowuje siê

na g³ówne trasy, okreœlone w opracowaniach w ra-

mach Oceny infrastrukturalnych potrzeb transpor-

towych (skr. TINA), które ³¹cz¹ kraje akcesyjne z

obecnymi Pañstwami Cz³onkowskimi, podczas gdy

pomoc w dziedzinie œrodowiska kierowana jest na

zaopatrzenie w wodê oraz oczyszczanie wody od-

padowej i odpadów sta³ych.

Wsparcie, wynosz¹ce w ca³oœci nieco ponad 1 mi-

liard euro rocznie, udzielane jest tylko przed-

siêwziêciom o wartoœci ponad 5 milionów euro. W

okresie lat 2000–2001, czyli w dwóch pierwszych la-

tach wdra¿ania ISPA, podjêto du¿e wysi³ki na rzecz

przygotowania odpowiednich projektów i struktur

administracyjnych potrzebnych do implementacji.

Do koñca 2002 r. Komisja zatwierdzi³a 249 przed-

siêwziêæ z zobowi¹zaniami finansowymi na kwotê

3,2 mld euro, dziel¹c zasoby funduszu stosunkowo

w równym stopniu miêdzy transport a œrodowisko

naturalne, w ramach zaœ transportu, pomiêdzy drogi

a kolej, przy czym wiêkszoœæ inicjatyw skierowano

na renowacjê i modernizacjê istniej¹cej

infrastruktury.

W coraz wiêkszym stopniu kraje wybiera³y przed-

siêwziêcia pozostaj¹ce w zgodzie z krajow¹ strategi¹

transportu i ochrony œrodowiska, aby jak najlepiej

wykorzystaæ udostêpnione sobie œrodki.

Instrument ISPA przyczyni³ siê tak¿e do wykszta³ce-

nia wiedzy know-how tudzie¿ potencja³u adminis-

tracyjnego, co zosta³o wsparte przez pomoc tech-

niczn¹ skierowan¹ na szkolenia w zakresie

procedur zamówieñ, zarz¹dzania finansami, opra-

cowywania przedsiêwziêæ, przygotowania doku-

mentacji technicznej, analizy kosztów i korzyœci

oraz obs³ugi opracowanego przez Komisjê tzw.

Rozszerzonego Zdecentralizowanego Systemu

Wdra¿ania (ang. EDIS).

SAPARD

Program SAPARD inwestuje rocznie 500 milionów

euro celem niesienia pomocy krajom wstêpuj¹cym do

UE we wdra¿aniu acquis communautaire w odnie-

sieniu do WPR oraz restrukturyzacji ich sektorów rol-

niczych i obszarów wiejskich. Œwiadczona pomoc

oparta jest o stworzony przez poszczególne kraje plan

rozwojowy, obejmuj¹cy pewn¹ ograniczon¹ liczbê

œrodków zaradczych, takich jak poprawa systemów

pozwalaj¹cych zapewniæ odpowiedni poziom jakoœci,

stosowania kontroli weterynaryjnych i zdrowotnych

b¹dŸ za³o¿enia rejestrów obejmuj¹cych grupy pro-

ducentów i grunty. Bilans wsparcia dla wymienionych

dzia³añ ró¿ni siê w zale¿noœci od kraju, du¿¹ czêœæ in-

westuje siê jednak w przetwórstwo i marketing (26%

sumy ca³kowitej) oraz w gospodarstwa rolne i

infrastrukturê wiejsk¹ (kolejne 20%).

Mimo powolnego wdra¿ania17 SAPARD ma pozy-

tywny wp³yw na kraje akcesyjne, zachêcaj¹c je do

stworzenia struktur finansowych i systemów kontroli

podobnych do tych istniej¹cych ju¿ w Pañstwach

Cz³onkowskich, pomagaj¹c w ten sposób zbudowaæ

potencja³ administracyjny.

Wnioski z Krajowych

Planów na rzecz Rozwoju

Wyzwanie w postaci stadium przejœciowego

Dla krajów akcesyjnych pierwszy okres obowi¹zy-

wania programu, w którym bêd¹ siê one kwalifikowa³y

do otrzymania pomocy z funduszy strukturalnych, jest

wzglêdnie krótki — od 2004 do 2006 roku. Jest to

zarówno okazja do obrony spójnej strategii rozwoju

regionalnego, jak i wyzwanie do dostosowania siê do

polityki strukturalnej UE w ramach w³asnej polityki

krajowej oraz ustalenia odpowiednich mechanizmów

wdra¿aj¹cych.

Na ten krótki okres objêty programem uzgodniono

skupienie siê na interwencjach strukturalnych na

ograniczonej liczbie obszarów priorytetowych, w celu

osi¹gniêcia maksymalnego efektu i uproszczenia

wdra¿ania systemu. W czterech najwiêkszych no-

wych Pañstwach Cz³onkowskich (Polska, Wêgry,

Czechy i S³owacja) pomoc zostanie wdro¿ona za po-

œrednictwem Ram Wsparcia Wspólnotowego, wespó³



171

213

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



z programami operacyjnymi, w innych zaœ krajach za

poœrednictwem Narodowego Programu Rozwoju.

Ca³kowita kwota wsparcia, ³¹cznie z Funduszem Spój-

noœci, wynosi ponad 7,3 miliardy euro rocznie (wg cen

z 1999 r.). Suma ta wzrasta razem z dofinansowaniem

od rz¹dów krajowych, co oznacza znacz¹cy wzrost

ponad istniej¹ce poziomy, stwarzaj¹cy nowe wyzwan-

ia dla bud¿etów publicznych, w wielu krajach

os³abionych w ostatnich latach przez relatywnie po-

wolny wzrost (tabela A4. 11).

Wy³aniaj¹ce siê strategie

Nadrzêdnym celem we wszystkich krajach akcesyj-

nych jest osi¹gniêcie i utrzymanie wysokiego poziomu

wzrostu gospodarczego w celu podwy¿szenia stan-

dardu ¿ycia oraz poziomu zatrudnienia. Narodowe

plany rozwoju ró¿ni¹ siê zasadniczo w aspekcie prze-

znaczenia funduszy na ró¿ne obszary interwencji, od-

zwierciedlaj¹c ró¿nice co do okolicznoœci spo³ecz-

nych i gospodarczych, a tak¿e postrzeganych

priorytetów. Dlatego te¿ udzia³ funduszy przezna-

czonych na infrastrukturê waha siê od 19% w S³owenii

do 78% na Cyprze; przeznaczonych na edukacjê,

szkolenia i inne programy — od 14% na Malcie do

28% w S³owenii; przeznaczonych zaœ na inwestycje

produktywne — od 14% w Czechach do 54% w

S³owenii, przy czym wiêksza czêœæ tej sumy

przeznaczona jest na rozwój MSP.

Dokumenty programowe opracowane przez

poszczególne kraje okreœlaj¹ i wymieniaj¹ niektóre z

g³ównych potrzeb rozwojowych, co ma du¿e znacze-

nie, bior¹c pod uwagê, ¿e fundusze strukturalne i ich

krajowe dofinansowanie maj¹ pokryæ oko³o 25%

ca³kowitych wydatków publicznych na inwestycje

strukturalne. Ogólne sformu³owane w dokumentach

podejœcie, ukierunkowane na wzrost, pokrywa siê z

za³o¿eniami z Lizbony. W Polsce, na Wêgrzech i w

Czechach zaprojektowano programy operacyjne na

rzecz rozwoju regionalnego, w których w³adze szcze-

bla centralnego i regionalnego przyjmuj¹ wspóln¹

odpowiedzialnoœæ za wdro¿enie programu; na cele

tych programów przeznaczono te¿ du¿¹ czêœæ

ca³kowitego bud¿etu.

Mimo to programy dla wiêkszoœci krajów okreœlaj¹

du¿¹ liczbê ró¿nych obszarów wymagaj¹cych inter-

wencji, a czêsto brak jest równie¿ jasnego celu i wizji

strategicznej. Doœwiadczenie z obecnymi Pañstwami

Cz³onkowskimi wskazuje, ¿e w przypadku gdy nie za-

radzi siê tej sytuacji, powstan¹ komplikacje przy wdra-

¿aniu programów, a tak¿e zmniejszy siê ich

skutecznoœæ i trwa³oœæ.

Metody analityczne i wykorzystywane Ÿród³a infor-

macji potrzebuj¹ ze swej strony dalszego rozwoju w

celu zapewnienia wy¿szej jakoœci programów w

okresie po roku 2006. W przypadku wielu programów

opracowano jedynie ograniczon¹ analizê wzajem-

nego oddzia³ywania funduszy strukturalnych i polityki

krajowej, podczas gdy tematy „poziome”, takie jak

œrodowisko i równoœæ szans nie s¹ wystarczaj¹co

zintegrowane.

Formu³owanie programów by³o wspierane we wszys-

tkich krajach przez przedwstêpne oceny ich efektów,

w wiêkszoœci przeprowadzone przez grupy ekspertów

zewnêtrznych. Zgodnie z tymi ocenami szacowano,

¿e Ramy Wsparcia Wspólnotowego mia³yby podnieœæ

poziom PKB o oko³o 4% na Wêgrzech i 3% w Polsce

po uwzglêdnieniu efektu mno¿nika (tzn. PKB bêdzie w

ostatecznym rachunku wy¿szy o tê wielkoœæ ni¿ by³by

w innym przypadku), podczas gdy w 2007 r. inwes-

tycje na Wêgrzech wzrosn¹ do 8% PKB, gdy tymcza-

sem bezrobocie w Polsce bêdzie ni¿sze o niemal 2%

mniej si³y roboczej.

Wyzwanie w systemie wdra¿ania

Fundusze strukturalne wymagaj¹ dok³adnego przy-

gotowania w zakresie stworzenia nieodzownej struk-

tury administracyjnej i umów pozwalaj¹cych

zarz¹dzaæ otrzymanymi œrodkami finansowymi. Te

przygotowania rozpoczê³y siê ju¿ dawno temu, pod-

czas negocjacji dotycz¹cych Traktatów Akcesyjnych.

W czasie fazy przygotowawczej kraje wstêpuj¹ce po-

czyni³y widoczny postêp w podejmowaniu bardziej

efektywnej wspó³pracy pomiêdzy ró¿nymi oddzia³ami

w³adz administracyjnych, prowadz¹cej do bardziej

skoordynowanych i efektywnych programów. Wdro¿e-

nie funduszy strukturalnych bêdzie mia³o jednak sku-

tek obejmuj¹cy ró¿ne elementy administracji w kra-

jach akcesyjnych, od jednostek planowania

strategicznego w rz¹dzie centralnym po w³adze lo-

kalne odpowiedzialne za wybór indywidualnych pr-

zedsiêwziêæ. Zagadnienie potencja³u administracyj-

nego pozostanie prawdopodobnie g³ównym



172

214

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



przedmiotem troski w okresie lat 2004–2006, a tak¿e

póŸniej. Dalsze jego umocnienie, które po czêœci

przyjdzie wraz ze zdobytym doœwiadczeniem, bêdzie

koniecznym warunkiem dalszej decentralizacji wd-

ra¿ania programów po roku 2006.

Wniosek ogólny jest nastêpuj¹cy: dokumenty pro-

gramowe i planowane dzia³ania odzwierciedlaj¹ przej-

œciowy charakter okresu lat 2004–2006, przygoto-

wuj¹c grunt pod strategie przewidziane do realizacji i

struktury s³u¿¹ce ich wdra¿aniu w nastêpnym okresie

obowi¹zywania programu.



173

215

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





174

Wyzwania stoj¹ce przed krajami wstêpuj¹cymi do UE

Analizowanie krajów maj¹cych wst¹piæ do Unii Europejskiej

jako jakiejœ jednoœci, charakteryzuj¹cej siê jednolitymi ce-

chami i problemami, jest rzeczywiœcie kusz¹ce, jednak takie

podejœcie do sprawy zdecydowanie nie przystaje do rze-

czywistoœci. Mimo ¿e problemy strukturalne s¹, jeœli chodzi o

te kraje, niemal wszêdzie powa¿ne i rozleg³e w znaczeniu

geograficznym — przy czym w szczególnoœci znaczna czêœæ

podstawowej infrastruktury okazuje siê czêstokroæ wyeks-

ploatowana, przestarza³a lub po prostu nie istniej¹ca — to

jednak charakter i skala tych problemów znacz¹co siê ró¿ni

w zale¿noœci od kraju czy regionu. Znajduje to odzwierciedle-

nie w zró¿nicowaniu poziomu PKB na mieszkañca miesz-

kañca, które jest wiêksze ni¿ w krajach „Piêtnastki”, zarówno

jeœli chodzi o porównanie osobnych krajów, jak i posz-

czególnych ich regionów. W zwi¹zku z tym ró¿nego rodzaju

dysproporcje staj¹ siê coraz wiêksze ni¿ te wystêpuj¹ce miê-

dzy dotychczasowymi regionami realizacji Celu nr 1. Ma to

istotne znaczenie dla konstrukcji polityki strukturalnej. Ce-

lem ka¿dego regionu musi byæ dokonanie próby zidentyfi-

kowania g³ównego czynnika ograniczaj¹cego konkuren-

cyjnoœæ i powstrzymuj¹cego inwestycje wewnêtrzne

(„doœrodkowe”), tak aby jego zniwelowanie sta³o siê priory-

tetem i da³o mo¿liwoœæ jak najszybszego wejœcia na œcie¿kê

szybkiego wzrostu.

Ponadto ró¿nice wystêpuj¹ce miêdzy regionami przejawiaj¹

raczej tendencje do zwiêkszania siê ni¿ do zmniejszania.

Rozwój koncentruje siê wokó³ g³ównych miast, w

szczególnoœci stolic pañstw, które skupiaj¹ wokó³ siebie

nowe rodzaje dzia³alnoœci, zw³aszcza w zakresie us³ug. Ten-

dencja ta jest dodatkowo wzmacniana poprzez równoleg³¹

koncentracjê w tych samych miejscach bezpoœrednich in-

westycji zagranicznych, przyci¹ganych za spraw¹ poziomu

us³ug, infrastruktury i si³y roboczej.

Po³¹czenia komunikacyjno-transportowe s¹ jednak nie-

wystarczaj¹ce we wszystkich przedmiotowych krajach. W

konsekwencji skala zjawiska dojazdów do pracy, nawet w

stolicach, jest znacznie mniejsza ni¿ w Pañstwach Cz³on-

kowskich (o ponad 1/3). Modernizacja komunikacji musi byæ

g³ównym priorytetem, nie tylko w celu stworzenia warunków

do rozwoju, ale tak¿e po to, aby u³atwiæ rozwój wymiany han-

dlowej miêdzy krajami i regionami. Obecnie handel miêdzy

przysz³ymi cz³onkami UE pozostaje na niskim poziomie, po-

mimo ¿e s¹ one dla siebie naturalnymi partnerami. Powinien

on znacznie wzrosn¹æ, aby staæ siê ko³em napêdowym ich

wspólnego wzrostu. Mimo ¿e kraje te bêd¹ czerpa³y korzyœci

z planowanego rozszerzenia transeuropejskiej sieci trans-

portowej, to zaplanowane trakty komunikacyjne maj¹ je

po³¹czyæ bardziej z obecnymi Pañstwami Cz³onkowskimi ni¿

miêdzy nimi samymi.

Osi¹gniêcie bardziej „rozproszonego” modelu wzrostu

ograniczone jest wzglêdnie ma³¹ gêstoœci¹ zaludnienia w

wielu regionach i brakiem atrakcyjnych dla inwestorów miast,

które mog³yby pe³niæ role oœrodków rozwoju. W samej tylko

Polsce jest kilka du¿ych miast (licz¹cych ponad 250,000 mie-

szkañców), które, obok stolicy, mog¹ s³u¿yæ jako „kolebki

wzrostu”. W oœmiu spoœród 41 regionów sklasyfikowanych

wg NUTS II w krajach wstêpuj¹cych do Unii (5 w Polsce, 2 na

S³owacji i 1 w Czechach) nie wystêpuje miasto zamiesz-

kiwane przez wiêcej ni¿ 100,000 mieszkañców, zaœ

wiêkszoœæ populacji zamieszkuje w miastach lub miastecz-

kach zaludnionych przez mniej ni¿ 20,000 ludzi. Taki rozk³ad

zasiedlenia, w po³¹czeniu z dominuj¹c¹ struktur¹ dzia³alnoœ-

ci ekonomicznej, mo¿e powodowaæ ograniczenia wzrostu

gospodarczego. Tendencjê tê mo¿e odwróciæ nowoczesna

sieæ transportowa, ³¹cz¹ca te miasta i umo¿liwiaj¹ca ich

mieszkañcom poruszanie siê miêdzy nimi, dojazdy do pracy,

dostêp do us³ug lub infrastruktury, która mo¿e byæ wspólna

dla wielu ma³ych miasteczek.

Ulepszanie sieci transportowej jest czynnikiem decyduj¹cym

o trwa³ym rozwoju, jednak musi on byæ osi¹gniêty bez nad-

miernego zniszczenia œrodowiska naturalnego. Jest to

szczególnie istotne, jeœli zwa¿yæ na fakt, i¿ wieloletnie

ignorowanie niszczycielskiej dla œrodowiska dzia³alnoœci

przemys³owej pozostawi³o po sobie dziedzictwo w postaci

degradacji rozleg³ych obszarów. Z uwagi na brak autostrad i

ogólnie z³y stan dróg wdra¿ana polityka rozwoju transportu

musi zawieraæ program budowy nowych dróg i modernizo-

wania istniej¹cych. Tak czy inaczej, wzglêdy œrodowiskowe,

jak i te zwi¹zane z tworzeniem siê zatorów, wskazuj¹ rów-

nie¿ na równoleg³e istnienie potrzeby wzmocnienia sieci

kolejowej, w celu ograniczenia zakresu „przesiadania siê” z

dróg ¿elaznych na ko³owe. Oznacza to koniecznoœæ poprawy

stanu torów, trakcji elektrycznych, zwiêkszenia liczby dwutoro-

wych linii kolejowych i zapewnienia interoperacyjnoœci miê-

dzy krajami (poprzez pe³n¹ standaryzacjê szerokoœci torów

i systemów zasilania elektrycznego). Oznacza to tak¿e

wziêcie pod uwagê zmiennoœci lokalnych warunków, w celu

stworzenia skoordynowanej polityki transportowej, uwzglê-

dniaj¹cej czynniki rozwoju regionu przy zmniejszonej do mi-

nimum dewastacji œrodowiska. Takie polityki nie uda³o siê

zreszt¹ stworzyæ w wielu krajach obecnej „Piêtnastki”.

Poprawa w zakresie transportu nie jest jednak wystarczaj¹ca

jako cel sam w sobie. Musi ono byæ elementem spójnej poli-

tyki rozwoju, k³ad¹cej du¿y nacisk na reformê systemów

edukacji i szkoleñ. Musz¹ one byæ dostosowane do potrzeb

rynkowych, które, podobnie jak wymagania dotycz¹ce trans-

portu, maj¹ tendencjê do dywersyfikacji w zale¿noœci od re-

gionu, odzwierciedlaj¹c wzorzec prowadzonej na jego tere-

nie dzia³alnoœci gospodarczej. I chocia¿ poziom oœwiaty w

krajach wstêpuj¹cych do UE jest stosunkowo wysoki — w

tym znaczeniu, ¿e wiêksza liczba osób w wieku produk-

cyjnym, ni¿ ma to miejsce w krajach Unii, zdobywa kwalifika-

cje wychodz¹ce poza poziom wykszta³cenia podstawowego

216

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





175

— to jednak programy kszta³cenia m³odych ludzi nie zapew-

niaj¹ zdobycia zatrudnienia w warunkach kszta³tuj¹cej siê no-

wej gospodarki. Co wiêcej, wzglêdnie niewielka liczba osób

zdobywa wykszta³cenie na poziomie wy¿szym, podczas gdy

ju¿ w okresie zatrudnienia mo¿liwoœci kszta³cenia usta-

wicznego, czy te¿ nieustannego zdobywania wiedzy w ci¹gu

¿ycia, s¹ ograniczone.

Wsparcie dla inwestycji produkcyjnych jest równie wa¿ne,

szczególnie przy du¿ej skali zmian w strukturze dzia³alnoœci,

które musz¹ siê dokonaæ i które znowu bêd¹ siê ró¿niæ w za-

le¿noœci od kraju, odzwierciedlaj¹c pewn¹ strukturê domi-

nuj¹c¹ (w rolnictwie pracuje: 19% ogó³u zatrudnionych w

Polsce i na Litwie, 5% w Czechach; w sektorze us³ug

biznesowych i finansowych pracuje 17% zatrudnionych z re-

jonu Pragi i Bratys³awy, a tylko 3% w pewnych czêœciach

Polski). Wsparcie inwestycji przedsiêbiorstw trudno jest jednak

zorganizowaæ w sposób skuteczny w kontekœcie sytuacji, w

której wiêkszoœæ firm w przybieraj¹cych coraz to wiêkszy roz-

miar sektorach us³ugowych jest bardzo ma³a (zatrudniaj¹c

poni¿ej 10 osób) i gdzie wystêpuje odczuwalny brak us³ug dla

biznesu. Jest to szczególnie istotne w przypadku tych regio-

nów, w których sektor us³ug jest zdecydowanie niedostate-

cznie rozwiniêty i gdzie potrzeba dokonania restrukturyzacji

ujawnia siê najostrzej.

Pomoc w umacnianiu potencja³u tworzenia innowacji musi

pozostaæ wa¿nym aspektem wsparcia udzielanego sferze

biznesu, wraz z budow¹ sektora us³ug doradczych i pomocy

finansowej dla rozwijaj¹cej siê przedsiêbiorczoœci. I znowu

— potrzeba ta przedstawia siê ró¿nie w zale¿noœci od re-

gionu, co odzwierciedla dysproporcje w skali nak³adów na

badania i rozwój, obecnoœci oœrodków badawczych oraz w

zakresie istniej¹cych powi¹zañ miêdzy nimi a lokalnymi

przedsiêbiorstwami. (Wydatki na badania i rozwój przedsta-

wiaj¹ siê ró¿nie — od 1,5% PKB w S³owenii, prawie 4% w re-

gionie Stredni Èechy, okalaj¹cym Pragê, przez wielkoœæ

poni¿ej 0,5%PKB na £otwie, w Bu³garii i Rumunii, do zaled-

wie ok. 0,2% lub nawet mniej w niektórych regionach Polski,

Wêgier i Bu³garii).

Ustalenie potrzeb strukturalnych stanowi jednak dopiero

pierwszy etap formu³owania strategii rozwoju regionalnego.

Wszystkie te potrzeby nie mog¹ byæ spe³niane rów-

noczeœnie. Równie wa¿ne jest okreœlenie listy prioryteto-

wych obszarów dzia³añ, ustalenie kolejnoœci, w jakiej po-

dejmowane s¹ przedsiêwziêcia inwestycyjne w œwietle

d³ugoterminowej œcie¿ki rozwoju i ze zwróceniem nale¿ytej

uwagi na zachodz¹ce miêdzy nimi interakcje, w celu zwiêk-

szenia w mo¿liwie najwiêkszym stopniu ich oddzia³ywania na

rozwój.

Twórcy polityki, która mog³aby stosowaæ siê do wszystkich

przedmiotowych krajów, lecz zw³aszcza do tych wiêkszych,

napotykaj¹ na zasadniczy dylemat w postaci: jak dalece po-

moc strukturalna powinna byæ skoncentrowana na g³ównych

oœrodkach wzrostu, w których stopa zwrotu z inwestycji bê-

dzie, jak mo¿na przypuszczaæ, najszybsza, oraz — w jakim

stopniu powinna ona byæ rozproszona w ca³ym regionie w

stosunku do wystêpuj¹cych potrzeb. O ile wzmacnianie

regionów, które s¹ ju¿ odpowiednio przygotowane, mo¿e daæ

szansê uzyskania wysokiego wzrostu w krótkim czasie,

alokowanie pomocy zgodnie z istniej¹cymi potrzebami daje

wiêksze prawdopodobieñstwo polepszenia wewnêtrznej

spójnoœci i zabezpieczenia zrównowa¿enia rozwoju w

d³u¿szym okresie czasu. Wybór ten komplikuje siê, z jednej

strony, z tego powodu, ¿e w przypadku s³abszych regionów,

aby mog³y one zyskaæ w d³u¿szej perspektywie przy tym

pierwszym rodzaju strategii, wymagany by³by minimalny po-

ziom infrastruktury i innych form kapita³u, przy za³o¿eniu, ¿e

ich potrzeby nie mog¹ byæ ignorowane nawet w krótkiej per-

spektywie czasowej. Z drugiej zaœ strony nale¿y braæ pod

uwagê ograniczenia administracyjne wystêpuj¹ce w odnie-

sieniu do otrzymywania przez najgorzej rozwiniête regiony

„zastrzyków” znacznych kwot pomocy.

Nad t¹ drug¹ ewentualnoœci¹ nie mo¿na przejœæ do

porz¹dku. Nale¿y uznaæ, ¿e regionalna polityka rozwoju jest

wdra¿ana w kontekœcie, w którym zakres potencja³u

administracyjnego umo¿liwiaj¹cego jej zaprojektowanie i

zarz¹dzanie ni¹ jest w¹tpliwy, doœwiadczenie i bieg³oœæ w

obs³udze problemów strukturalnych nie s¹ odpowiednie, a

przy tym brak jest narzêdzi koordynacji dzia³añ ró¿nych jed-

nostek administracyjnych. Nieuchronnie ogranicza to zakres

programów, które mog³yby byæ wdra¿ane. Oznacza to rów-

nie¿, ¿e zagwarantowanie funduszy na inwestycje struktu-

ralne musi byæ po³¹czone ze wspieraniem poprawy stanu

administracji „na polu zmagañ”, szkoleniem personelu oraz

kszta³towaniem efektywnych œrodków zarz¹dzania,

koordynacji, monitorowania i oceny programów, szczególnie

na poziomie regionalnym.

217

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Debata na temat przysz³oœci

polityki spójnoœci

Komisja rozpoczê³a debatê na temat przysz³oœci polityki

spójnoœci ju¿ na pocz¹tku roku 2001. W debatê zosta³o

zaanga¿owane Kolegium Komisarzy. Przewodnicz¹cy

Komisji i niektórzy komisarze uczestniczyli w ró¿nych

konferencjach. Kolegium œledzi³o na bie¿¹co wszystkie

zagadnienia poruszane w toku debaty za poœre-

dnictwem serii raportów i sprawozdañ, które przyjê³o w

tym okresie.

31 stycznia 2001 r. Komisja przyjê³a Drugi Raport nt.

spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej [COM (2001) 24 —

wersja ostateczna]. Raport po raz pierwszy analizowa³

wyzwania pojawiaj¹ce siê wobec rozszerzenia Unii i

otworzy³ dyskusjê na temat zarysów polityki spójnoœci po

roku 2006.

W dniach 21–22 maja 2001 r. Komisja zorganizowa³a

drugie Europejskie Forum na temat polityki spójnoœci,

które zgromadzi³o du¿¹ liczbê uczestników (ponad 2000

zarejestrowanych oraz 1700 pozosta³ych obecnych na

obradach), wraz z bardzo wysokiej rangi przedstawi-

cielami œwiata polityki.

W czasie posiedzenia Rady „ds. Ogólnych” w dniu 11

czerwca 2001 r. Komisja uwzglêdni³a obawy wyra¿ane

przez obecne i przysz³e Pañstwa Cz³onkowskie, w

szczególnoœci zaœ — przedstawione przez delegacjê

hiszpañsk¹ memorandum dotycz¹ce skutków rozsze-

rzenia w obszarze spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej.

Komisja zadeklarowa³a równie¿, ¿e bêdzie kontynuowaæ

swoje prace i regularnie sk³adaæ raport Radzie. Przygo-

tuje ona trzeci raport na temat spójnoœci, z zamiarem wy-

suniêcia stosownych propozycji w zakresie polityki

spójnoœci po roku 2006.

Szereg Pañstw Cz³onkowskich oraz reprezentantów re-

gionów, ma³ych i du¿ych miast, a tak¿e partnerów

spo³ecznych szybko wyrazi³o opinie na temat zagadnieñ

poruszonych w toku tej debaty. W zgodnoœci z zo-

bowi¹zaniami z³o¿onymi w czerwcu 2001 r. Komisja

przyjê³a w dn. 30 stycznia 2002 r. [COM (2002) 46 —

wersja ostateczna] i 30 stycznia 2003 r. [COM (2003) 34

wersja ostateczna] dwa raporty o postêpach w zakresie

gospodarczej i spo³ecznej spójnoœci. Dokumenty te

uaktualni³y dane przedstawione w Drugim Raporcie nt.

spójnoœci (styczeñ 2001), szczególnie te odnosz¹ce siê

do ekonomicznych i spo³ecznych ró¿nic czy te¿

nierównoœci wystêpuj¹cych miêdzy regionami.

Komisja poprowadzi³a wiele spotkañ dyskusyjnych, w

które zaanga¿owanych by³o wielu odpowiedzialnych za

politykê w tym zakresie przedstawicieli Pañstw Cz³on-

kowskich, regionów, ma³ych i du¿ych miast:

– 26–27 maja 2002 r. — seminarium nt. priorytetów

UE w odniesieniu do regionów (ok. 600

uczestników);

– 8–9 lipca 2002 r. — seminarium nt. obszarów

miejskich;

– 30 wrzeœnia 2002 r. — seminarium nt. priorytetów w

zakresie zatrudnienia i spójnoœci spo³ecznej;

– 9 paŸdziernika 2002 r. — spotkanie ministrów od-

powiedzialnych za politykê regionaln¹, którzy za-

warli umowê o uproszczeniu procedur wdra¿ania

funduszy strukturalnych w okresie lat 2000–2006;

– 17 i 18 paŸdziernika 2002 r. — seminarium nt. ob-

szarów górskich;

– 3–4 marca 2003 r. — seminarium na temat

przysz³oœci zarz¹dzania funduszami strukturalnymi;

– 8 lipca 2003 r. — konferencja nt.: „Spójnoœæ a Kon-

stytucja: rola i zadania regionów”, w której udzia³

wziê³o 180 przedstawicieli naczelnego kierownictwa

regionów i wybranych przedstawicieli szczebla lo-

kalnego i regionalnego z pañstw Cz³onkowskich i

wstêpuj¹cych do UE;

– 13 listopada 2003 r. — konferencja nt. przysz³oœci

polityki rozwoju obszarów wiejskich (Salzburg).

Dyrekcja Generalna KE ds. Polityki Regionalnej umie-

œci³a ostatnio na swojej stronie Internetowej ca³oœæ ma-

teria³u dokumentuj¹cego wk³ad wniesiony przez insty-

tucje wspólnotowe, Pañstwa Cz³onkowskie, nowe Pañ-

stwa Cz³onkowskie, regiony, ma³e i du¿e miasta, organi-

zacje regionalne, partnerów spo³ecznych i instytuty

badawcze:

http://europa.eu.int/comm/regional_policy/debate/re-

flex_en.htm



176

218

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Pod powy¿szym adresem zebrano ponad sto przy-

czynków, g³ównie z debat, seminariów, podkomitetów

miêdzyresortowych oraz ró¿norodnych opracowañ.

£¹cznie reprezentuj¹ one nie maj¹cy precedensu zbio-

rowy wysi³ek na rzecz debaty dotycz¹cej okreœlonego

obszaru objêtego polityk¹ unijn¹.

Przedstawiciele Komisji wziêli udzia³ w setkach spotkañ,

konferencji i seminariów organizowanych przez Uniê na

ten temat. Komisja przyjê³a tak¿e setki delegacji w ra-

mach dyskusji na objête tematy.

Trzy formalne spotkania ministrów odpowiedzialnych za

politykê regionaln¹ zorganizowano za prezydencji bel-

gijskiej (Namur, 13–14 lipca 2001), greckiej (Halkidiki, 16

maja 2003) i w³oskiej (Rzym, 20 paŸdziernika 2003).

Nastêpne spotkanie ministerialne odbêdzie siê w okre-

sie przewodniczenia Irlandii — w dniach 27–28 lutego

2004 r.

Szeroka dyskusja odby³a siê tak¿e w Parlamencie Eu-

ropejskim, zakoñczona przyjêciem kilku uchwa³ na temat

polityki spójnoœci; objê³a ona m.in.:

– uchwa³ê (z dn. 7 listopada 2002 r.) w sprawie raportu

Schroedtera (Partia Zielonych, Niemcy);

– uchwa³ê (z dn. 3 wrzeœnia 2003 r.) w sprawie raportu

Mastorakisa (Europejska Partia Socjalistyczna,

Grecja) i raportu Pomésa Ruiza (Europejska Partia

Ludowa, Hiszpania);

Komitet Regionów przyj¹³ (w dn. 5–6 maja 2003 r., w Lip-

sku) deklaracjê wzywaj¹c¹ instytucje europejskie do

wzmocnienia unijnej polityki w dziedzinie rozwoju regio-

nalnego. Komitet przyj¹³ tak¿e dwie istotne opinie w tym

zakresie (w dn. 2 lipca 2003 r.):

– sprawozdanie Schneidera nt. Drugiego Raportu z

Postêpów w Zakresie Spójnoœci Gospodarczej i

Spo³ecznej;

– wspólne sprawozdanie prognozuj¹ce autorstwa pp.

Fitto (Europejska Partia Ludowa, W³ochy) i Van

Cauwenberghe’a (Europejska Partia Socjalistyczna,

Belgia) o rz¹dzeniu i uproszczeniu funduszy struk-

turalnych po 2006 r.

Europejski Komitet Gospodarczo-Spo³eczny wniós³ rów-

nie¿ wk³ad w debatê o przysz³oœci polityki spójnoœci

przez przyjêcie opinii na temat dwóch Raportów z po-

stêpów i dwóch opinii rozpoznawczych (z dn. 25 wrzeœ-

nia 2003 r.), dotycz¹cych:

– sprawozdania Barrosa-Vale’a nt. „Partnerstwa dla

Wdra¿ania Funduszy Strukturalnych”;

– sprawozdania Dassisa o „Wk³adzie innych kie-

runków polityki wspólnotowej w spójnoœæ gospo-

darcz¹ i spo³eczn¹”.



177

1 Z wyj¹tkiem Danii, Luksemburga i Wielkiej Brytanii, w których przypadku ci¹gle oczekuje siê na uzyskanie zadowalaj¹cych danych.2 G³ównym sposobem, w jaki EBI wspomaga regionalny rozwój, s¹ po¿yczki indywidualne przeznaczane na du¿e przedsiêwziêcia lub

programy oraz globalne po¿yczki dla finansowych poœredników, przeznaczane na mniejsze inicjatywy. Europejski FunduszInwestycyjny na rzecz rozwoju MSP inwestuje w fundusze kapita³u spekulacyjnego (lokowanego w nowe przedsiêwziêcia wi¹¿¹cesiê z okreœlonym ryzykiem) i oferuje porêczenia portfelowe za poœrednictwem podwy¿szania wartoœci kredytów, ubezpieczeñkredytów lub transakcji ustrukturowanych. Dzia³alnoœæ; kredytowa EBI d¹¿y do uzupe³niania dotacji z funduszy strukturalnych, maj¹cna wzglêdzie maksymalizacjê wp³ywu zasobów bud¿etowych i zasobów rynków kapita³owych.

3 Badania te wiele wyjaœni³y w kwestii konwergencji i wypracowa³y szereg ocen skutków polityki spójnoœci, zale¿nych po czêœci odczasu, badanego kraju lub regionu lub te¿ dostêpnych danych i specyfikacji technicznej wykorzystanego wzorca. Wiêkszoœæ z nichstosuje siê do „popularnej” metody pomiaru regionalnej konwergencji w relacji do œredniej krajowej lub unijnej.

4 Przeprowadzone z u¿yciem makroekonomicznego modelu Hermina, który zosta³ skonstruowany na pocz¹tku lat 90-tych i jest odt¹dszeroko stosowany do estymacji skutków wywieranych przez wspólnotow¹ politykê wsparcia.

5 Tu definiowane jako dzia³ania interwencyjne bêd¹ce elementem Ram Wsparcia Wspólnotowego, które s¹ czynnikiemkoordynuj¹cym regionaln¹ dzia³alnoœæ Unii prowadzon¹ z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i wydatkowanie kwot œrodkówpublicznych w ramach wspó³finansowania.

6 Podczas gdy oszacowanie liczby miejsc pracy brutto jest oparte na stosunkowo solidnych podstawach, o tyle okreœlenie liczby miejscpracy netto jest w nieunikniony sposób obarczone elementem niepewnoœci – ze wzglêdu na efekt zast¹pienia i substytucji. Pewnatrudnoœæ towarzyszy tak¿e wyizolowaniu skutków programów Wspólnoty z obrêbu œrodków polityki krajowej wdra¿anych w tymsamym czasie.

7 Z powodu braku danych trudne jest uzyskanie wiarygodnych danych liczbowych dla okresu programowego lat 1994-1999.8 W okresie lat 2000-2006 zainicjowano w ramach inicjatywy INTERREG IIIB program MEDOC („Méditerranée occidentale”),

obejmuj¹cy regiony w Portugalii, Hiszpanii, Francji, W³oszech i Grecji (od 2003 r.), jak równie¿ Gibraltar, z ca³kowitym wk³adem zEFRR na poziomie 119 milionów EUR. Podstawowym celem programu jest zachêcenie do wspó³pracy tych regionów w czterechszerszych obszarach (rozwoju gospodarczego, planowania terytorialnego, transportu i technik teleinformatycznych oraz ochrony

219

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





178

œrodowiska) w celu wzmocnienia relacji z innymi krajami basenu Morza Œródziemnego i w³¹czenia ich w ju¿ rozpoczêteprzedsiêwziêcia.

9 Badania przeprowadzone na próbie obszarów realizacji programu w ca³ej Unii pokaza³y, ¿e 68% respondentów wskaza³o namodernizacjê lub znaczn¹ modernizacjê œrodowiska miejskiego w ci¹gu ostatnich 10 lat, a 49% wskaza³o miejsca realizacjiprogramu URBAN jako obecnie bardziej po¿¹dane miejsce do zamieszkania.

10 Oko³o 16 mld euro przeznaczono na politykê w odniesieniu do miast w okresie lat 2000-2006 (oko³o 14% œrodków funduszystrukturalnych). Z tego ponad 15 mld euro zapewniono w ramach programów Celu 1 i 2, stanowi¹cych „g³ówny nurt” iukierunkowanych g³ównie na odnowê centrów miast. Oprócz tych konkretnych dzia³añ prawie wszystkie programy s¹ wdra¿ane zudzia³em miast, bez specjalnego zaznaczania, ¿e s¹ to dzia³ania „miejskie”. Obejmuj¹ one wszystkie aspekty rozwoju miast,inwestycje w infrastrukturê, wsparcie dla MSP i dzia³añ na rzecz spo³ecznego w³¹czenia.

11 Regionalne plany technologiczne zosta³y uruchomione w latach 1993-1994, 33 strategie rozwoju regionalnego (RIS) w r. 1996,nastêpnie 25 programów RIS+ (wdra¿anie RIS) w 1999 r. Oparto je na metodologii zaproponowanej przez Komisjê. 30 takichprzedsiêwziêæ opisano i przeanalizowano w opracowaniu: „Regionalne Strategie Rozwoju w ramach Dzia³añ Innowacyjnych EFRR wlatach 2000-2002” (Komisja Europejska – Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, 2002).

12 6 regionów realizacji inicjatywy RISI uruchomiono w roku 1994, po których nast¹pi³y 22 pilota¿owe programy RISI w r. 1996 iparênaœcie programów RISI+ w 1999 r.

13 Komunikat dot. „uproszczenia, wyjaœnienia, koordynacji i sprawnego zarz¹dzania polityk¹ strukturaln¹ w okresie lat 2000-2006”,C(2003) 1255.

14 „Zarz¹dzanie funduszami strukturalnymi w przysz³oœci: jaki podzia³ odpowiedzialnoœci?”, Bruksela, 3-4 marca 2003.15 W okresie lat 2002-2006 po sfinansowaniu z funduszu na poziomie 7% dop³at dokonuje siê tylko po rzeczywistym poniesieniu

wydatku, podczas gdy we wczeœniejszych okresach Pañstwa Cz³onkowskie mog³y otrzymywaæ zaliczki do pewnego poziomu, podwarunkiem, ¿e mog³y zaœwiadczyæ, i¿ wczeœniejsze zadatki zosta³y ju¿ czêœciowo wydatkowane.

16 Debata w trakcie V Konferencji nt. oceny funduszy strukturalnych, Budapeszt, 26-27 czerwca 2003 r.17 Liczba inicjatyw, w zwi¹zku z którymi zawarto kontrakty z beneficjantami programu, wzros³a z 2100 na koniec roku 2002 do ponad

4300 na koniec kwietnia 2003 r. Bud¿et unijny przeznaczony na realizacjê tych inicjatyw odpowiada z gór¹ 80% kwocie udostêpnionejzainteresowanym krajom przez okres pierwszego roku. Z koñcem roku 2002 zaledwie 40% tej kwoty przeznaczono na rzeczkoñcowych odbiorców. Ca³kowita suma p³atnoœci lub dop³at wynios³a w okresie do koñca maja 2003 r. ponad 201 mln euro.

�ród³a:Ex post evaluation of Objective 1 1994–1999, 2003

Ex post evaluation of 1994–99 Objective 2 programmes , czerwiec 2003

Ex post evaluation URBAN Community Initiative (1994–1999), sierpieñ 2003

Ex post evaluation of the INTERREG II Community Initiative (1994–99), 2003

Efficiency of Structural Funds Implementation Methods, 2003

An examination of the ex-post macroeconomic impacts of CSF 1994–99 on Objective 1 countries and regions: Greece, Ireland, Portugal, Spain, East Germany

and Northern Ireland, grudzieñ 2002

Assessing the Regional Economic Effects of Structural Funds Investments, wrzesieñ 2003

The Socio Economic Impact of Cohesion Fund Interventions, 1987 (3 tomy)

The economic impact of Objective 1 interventions for the period 2000–2006, maj 2002

Thematic Evaluation of Information Society, paŸdziernik 2002

The Thematic Evaluation on the Contribution of the Structural Funds to Sustainable Development, grudzieñ 2002

Thematic Evaluation of the Territorial Employment Pacts, paŸdziernik 2002

Human capital in a global and knowledge based economy, Angel de La Fuente and Antonio Ciccone, maj 2002

A study on the impact of Member State policies on social and economic cohesion at regional level, London School of Economics, grudzieñ 2003

A study on regional factors of competitiveness, Cambridge Econometrics, listopad 2003

Impact of Community policies on social and economic cohesion, LABOR, paŸdziernik 2003

A study on the needs of regions in current Member States and the candidate countries in areas that are eligible for Structural Funds, Alphametrics, listopad 2003

Relocation and European Integration. Is Structural Spending justified? K.Midelfart-Knarvik, H. Overman, Economic Policy, paŸdziernik 2002

Regional Policy in the European Union, R. Leonardi, 2003.

220

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Z a ³ ¹ c z n i k s t a t y s t y c z n y d o c z . 4

Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej 179

221

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





180

A4.

1P

rzyd

zia³

fun

du

szy

stru

ktu

raln

ych

wg

celó

wi

kraj

ów

,20

00-2

006

BE

DK

DE

EL

ES

FR

IEIT

LU

NL

AT

PT

FI

SE

UK

UE

15

Prz

ydzi

a³œr

od

ków

na

lata

2000

-200

6(m

lneu

row

gce

nz

1999

r.)

Cel

10

01

92

29

20

96

13

77

44

32

54

13

15

21

93

50

02

61

16

12

49

13

72

25

08

51

27

54

4

sto

pn

iow

ew

yco

fyw

anie

(ew

.:fi

nan

sow

anie

prz

ejœc

iow

e)6

25

07

29

03

52

55

11

77

31

87

01

23

02

90

50

01

16

78

41

1

Cel

23

68

15

62

98

40

25

53

54

39

02

14

53

46

76

57

80

45

93

54

39

89

19

73

5

sto

pn

iow

ew

yco

fyw

anie

(ew

.:fi

nan

sow

anie

prz

ejœc

iow

e)6

52

75

25

09

86

12

03

77

61

19

10

20

30

52

70

62

71

8

Cel

37

37

36

54

58

10

21

40

45

40

03

74

43

81

68

65

28

04

03

72

04

56

82

40

50

Inn

e*2

45

27

41

74

88

58

22

50

12

73

15

91

24

71

56

20

37

97

33

31

63

75

10

61

11

55

2

Ca³

kow

ita

kwo

tafu

nd

usz

yst

rukt

ura

lnyc

h2

03

88

22

29

79

72

18

20

45

13

71

56

69

32

47

29

63

69

23

22

31

84

81

97

62

21

20

22

23

16

57

61

94

01

0

Fu

nd

usz

Sp

ójn

oœc

i3

06

01

11

60

55

63

06

01

78

36

Og

ó³e

m2

03

88

22

29

79

72

48

80

56

29

71

56

69

38

03

29

63

69

23

22

31

84

82

28

22

21

20

22

23

16

57

62

12

01

0

Og

ó³e

m(%

PK

Bw

2000

r.,w

gce

nz

1999

r.)

0,1

0,1

0,2

2,9

1,4

0,2

0,6

0,4

0,1

0,1

0,1

2,9

0,2

0,1

0,2

0,0

Lic

zba

lud

no

œcio

bjê

ta...

(%ca

³oœc

ipo

pu

lacj

i)

Cel

10

,00

,01

7,3

10

0,0

58

,52

,72

6,6

33

,60

,00

,03

,46

6,6

21

,01

0,6

8,6

22

,3

sto

pn

iow

ew

yco

fyw

anie

(ew

.:fi

nan

sow

anie

prz

ejœc

iow

e)1

2,6

0,0

1,6

0,0

1,3

1,9

73

,40

,60

,01

,80

,03

3,4

0,0

0,0

3,5

3,4

Cel

21

2,5

10

,21

2,6

0,0

22

,23

1,3

0,0

12

,92

8,3

15

,02

4,8

0,0

30

,91

3,0

23

,41

8,1

Cel

38

7,4

10

0,0

81

,10

,04

0,2

95

,40

,06

5,8

10

0,0

98

,29

6,6

0,0

79

,08

9,4

87

,97

4,3

Ro

czn

yp

rzyd

zia³

œro

dkó

wn

a1

mie

szka

ñca

(weu

ro)

Cel

1:

:1

94

,12

85

,82

32

,22

82

,71

94

,71

62

,3:

:1

35

,33

48

,21

21

,11

04

,11

43

,02

17

,4

sto

pn

iow

ew

yco

fyw

anie

(ew

.:fi

nan

sow

anie

prz

ejœc

iow

e)6

9,5

:8

0,2

:9

5,3

70

,79

5,2

80

,7:

63

,2:

12

5,3

::

81

,99

3,6

Cel

24

1,4

41

,44

1,4

:4

1,4

41

,4:

41

,44

1,4

41

,44

1,4

:4

1,4

41

,44

1,4

41

,4

Cel

31

1,9

9,9

9,8

:1

9,2

11

,3:

14

,21

3,0

15

,89

,7:

14

,21

2,3

12

,61

2,3

*in

icja

tyw

yw

spó

lno

tow

e,

FIF

G(I

nst

rum

en

tF

ina

nso

wy

Ori

en

tacj

idla

Ryb

o³ó

wst

wa

)n

ieo

bjê

tyza

kre

sem

Ce

lu1

,P

okó

j�

ród³o

:D

GR

EG

IO

222

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





181

A4.2 Efekt dŸwigni finansowej w zwi¹zku z funduszami strukturalnymi w odniesieniu do wydatkówpublicznych i prywatnych w ramach Celu 1, 1994-1999 i 2000-2006

EUR

1994-1999* 2000-2006

Kwoty krajowychfunduszy publicznych

na 1 euro pochodz¹ce zfunduszy strukturalnych

Prywatne funduszeprzypadaj¹ce na 1 euro

z funduszystrukturalnych

Kwoty krajowychfunduszy publicznych

na 1 euro pochodz¹ce zfunduszy strukturalnych

Prywatne Funduszeprzypadaj¹ce na 1 euro

z funduszystrukturalnych

BE 0,77 1,18 1,02 1,43

DE 0,37 1,53 0,58 0,02

EL 0,52 0,28 0,50 0,48

ES 0,51 : 0,52 0,04

FR 0,54 0,23 0,88 0,33

IE 0,43 0,34 0,76 0,25

IT 1,40 : 0,89 0,45

NL 2,49 1,42 2,15 0,55

AT 1,59 3,79 0,33 1,76

PT 0,42 0,30 0,60 0,46

UK 0,53 0,24 0,85 0,43

11 krajów UE -ogó³em

0,62 0,36 0,63 0,29

* w oparciu o realne kwoty wydatkowane w okresie l. 1994-2000ES, IT: za l. 1994-1999, krajowe fundusze publiczne ³¹cznie z funduszami prywatnymi11 pañstw UE: oprócz FI, SE�ród³o: DG REGIO

A4.3 Po¿yczki (kredytowanie) Europejskiego Banku Inwestycyjnego, 1989-2002

mld EUR

1989-93 1994-99 2000-02

Ca³kowita kwota kredytowania w krajach unijnejUE-15

70,9 128,9 95,3

Rozwój regionalny, w tym: 47,2 86,7 59,3

Po¿yczki (kredyty) indywidualne 37,8 66,6 40,7

Ca³kowita kwota kredytów lub po¿yczek 9,4 20,1 18,6

Roczna œrednia, w tym: 9,4 14,4 19,8

Cel 1 5,0 6,8 10,5

Cel 2 3,4 5,5 6,6

Mieszane i inne 1,0 2,1 2,7

Ca³kowita kwota kredytowania w krajachakcesyjnych, w tym:

1,7 9,3 9,2

Po¿yczki (kredyty) indywidualne 1,3 8,4 7,8

Ca³kowita kwota kredytów lub po¿yczek 0,4 0,9 1,4

Œrednia roczna 0,3 1,6 3,1

�ród³o: EBI i Komisja Europejska

223

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





182

A4.

4C

eln

r1:

ori

enta

cyjn

eze

staw

ien

iefu

nd

usz

yst

rukt

ura

lnyc

hw

gka

teg

ori

iw

ydat

kow

anyc

hkw

ot,

2000

-200

6

BE

DK

DE

EL

ES

FR

IEIT

LU

NL

AT

PT

FI

SE

UK

UE

-o

gó

³em

Og

ó³e

mw

gka

teg

ori

i

mln

EU

R%

Œro

do

wis

kop

rod

ukc

yjn

e3

68

08

04

14

58

71

06

93

12

98

91

09

83

80

57

19

06

36

85

96

45

72

50

04

59

03

33

,8

Ro

lnic

two

30

08

69

98

51

54

32

44

12

21

60

90

11

71

16

58

37

21

35

68

74

5,1

Leœ

nic

two

30

98

12

78

84

55

32

24

90

05

39

12

36

33

19

05

1,4

Ro

zwó

job

szar

ów

wie

jski

ch8

02

34

31

09

92

32

83

80

42

15

52

01

11

47

73

80

53

20

58

89

26

,5

Ryb

o³ó

wst

wo

20

02

93

06

89

91

85

06

12

10

61

11

02

98

40

,7

Wsp

arci

ed

u¿y

chp

rzed

siêb

iors

tw3

80

60

21

33

10

84

80

02

35

03

23

12

37

50

15

72

55

31

,9

Wsp

arci

eM

SP

irze

mio

s³a

15

20

23

70

95

32

36

82

31

30

62

10

30

22

76

26

38

20

11

79

12

48

12

84

99

,5

Tu

ryst

yka

40

02

35

58

55

46

15

25

61

40

40

83

63

89

84

22

06

37

06

2,7

Bad

ania

iro

zwó

jtec

hn

olo

gii

96

01

52

44

10

19

40

87

25

22

50

10

61

96

78

11

99

44

12

81

38

6,0

Zas

ob

yL

ud

zkie

19

00

59

02

39

75

88

58

12

37

84

44

00

50

31

48

38

68

25

91

49

20

14

31

37

82

3,1

Po

lityk

ary

nku

pra

cy4

01

99

47

66

41

62

99

50

11

40

01

72

93

97

67

13

49

39

23

16

,8

Rei

nte

gra

cja

(w³¹

czen

ie,i

nkl

uzj

a)sp

o³e

czn

a2

70

12

18

72

95

31

20

62

10

20

80

11

36

73

19

18

38

44

23

73

,1

Po

zyty

wn

ed

zia³

anie

ryn

kup

racy

na

rzec

zko

bie

t0

05

46

34

52

40

25

10

38

40

12

51

19

19

96

17

37

1,3

Ed

uka

cja

iszk

ole

nie

zaw

od

ow

e6

10

93

51

41

11

24

87

87

40

91

55

20

11

24

73

65

21

51

09

47

37

,0

Prz

edsi

êbio

rczo

œæ9

90

12

09

72

42

67

81

20

16

57

22

03

12

27

38

97

75

30

67

01

4,9

Infr

astr

ukt

ura

62

05

66

41

18

41

18

36

31

21

61

31

97

47

00

30

16

84

33

44

10

21

60

85

61

69

41

,3

Tra

nsp

ort

90

31

02

64

97

91

28

43

99

54

31

34

03

03

21

11

13

34

65

26

98

61

9,8

Tel

eko

mu

nik

acja

isp

o³e

czeñ

stw

oin

form

acyj

ne

60

17

71

49

68

02

94

10

41

10

30

78

49

61

15

63

63

47

23

3,5

Œro

do

wis

kon

atu

raln

e4

30

23

73

21

90

64

05

45

12

18

27

21

01

84

24

29

76

56

91

74

33

12

,8

En

erg

ia5

01

14

11

28

74

34

42

69

01

44

69

73

10

91

66

31

,2

Op

ieka

socj

aln

aio

chro

na

zdro

wia

00

01

24

71

74

01

89

02

43

03

01

82

78

41

02

53

63

3,9

Inn

e5

03

53

55

91

82

54

15

80

90

37

36

01

41

41

30

25

04

1,8

Og

ó³e

m6

25

01

99

59

20

96

13

80

96

38

05

30

88

22

12

20

12

32

61

19

02

99

13

72

26

25

21

35

95

51

00

,0

Ud

zia³

ca³k

ow

ityc

hp

rzyd

zia³

ów

ob

jêty

chC

elem

1(w

ujê

ciu

pro

cen

tow

ym)

0,5

0,0

14

,71

5,4

28

,02

,82

,31

6,3

00

,10

,70

,20

,54

,61

4,0

10

0,0

�ró

d³o

:D

GR

EG

IO

224

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





183

A4.5 Kwoty wydatkowane z funduszystrukturalnych na cele zwi¹zane z transportem wramach Celu 1, 2000-2006

% ca³oœci

Drogi 33,1

Kolej 29,4

Autostrady 16,5

Transport miejski 6,1

Porty 6,1

Transport multimodalny 3,9

Lotniska 2,4

Inne 2,0

Drogi wodne 0,4

Inteligentne Systemy Transportowe 0,3

Ogó³em 100,0


A4.6 Makroekonomiczne oddzia³ywanie polityki strukturalnej wg ocen dokonanych ex post, 1994-1999:wyniki symulacji HERMIN

ró¿nica procentowa wobec „linii podstawowej” nie objêtej polityk¹ w 1999 r.

Grecja Hiszpania Irlandia Portugalia WschodnieNiemcy

IrlandiaPó³nocna

PKB 2,2 1,4 2,8 4,7 3,9 1,3

Produkcja przemys³u przetwórczego 3,4 3,7 4,7 10,6 3,2 0,6

Produkty rynku us³ug 2,4 1,2 2,4 4,8 4,4 2,2

Inwestycje sta³e* 18,1 9,1 12,1 24,8 7,8 1,2

Wydajnoœæ pracy* 2,3 2,1 2,2 6,6 1,2 0,5

Zatrudnienie* 1,0 1,5 4,7 3,7 2,0 0,1

* tylko sektor wytwóczy�ród³o: DG REGIO

225

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





184

A4.7 Oddzia³ywanie polityki strukturalnej na infrastrukturê zeczow¹ i kapita³ ludzki, 1994-2010: wynikisymulacji HERMIN

ró¿nica procentowa wobec podstawy nie objêtej polityk¹ w 2010 r.

Lata Grecja Hiszpania Irlandia Portugalia WschodnieNiemcy

Irlandia Pó³nocna

Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki

1993 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1994 1,1 1,0 1,2 0,7 1,1 1,5 3,5 3,8 0,9 0,4 0,1 0,3

1995 2,7 1,9 2,3 1,4 2,3 2,9 6,3 7,2 1,6 0,8 0,2 0,5

1996 3,9 2,7 3,3 2,0 3,3 4,1 8,8 11,0 2,3 1,2 0,4 0,8

1997 4,9 3,5 4,3 2,6 4,3 5,5 11,0 14,2 2,9 1,5 0,5 1,0

1998 6,0 4,1 5,4 3,4 5,1 6,6 13,2 17,4 3,5 1,8 0,6 1,2

1999 7,0 4,8 6,5 4,0 5,8 7,6 15,3 20,5 4,0 2,1 0,7 1,4

2010 4,8 2,8 4,6 2,1 2,5 4,1 8,7 11,5 2,0 1,2 0,6 0,8


A4.8 Efekty dzia³añ interwencyjnych podejmowanych w ramach Celu 1, ujête w wymiarzehandlowym, 2000-2006

„Wycieki” do krajów UE*(odsetek obszarów dzia³añinterwencyjnych w ramach

Celu 1)

„Wycieki” do krajów niewchodz¹cych w sk³ad UE*(odsetek obszarów dzia³añ

interwencyjnych w ramach Celu 1)

Grecja 42,6 3,8

Hiszpania 14,7 13,2

Irlandia 26,7 11,1

Portugalia 35,2 6,7

Nowe landy Niemiec 18,9 9,4

Mezzogiorno 17,4 8,6

Ogó³em 24,3 9,1

* Import jako odsetek kwot wydatkowanych w ramach funduszy strukturalnych�ród³o: Eurostat, tabele nak³adów i wyników

226

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





185

A4.

9O

bsz

ary

spo

zaC

elu

1:o

rien

tacy

jne

zest

awie

nie

fun

du

szy

stru

ktu

raln

ych

wg

kate

go

rii

wyd

atko

wan

ych

kwo

t,20

00-2

006

BE

DK

DE

EL

ES

FR

IEIT

LU

NL

AT

PT

FI

SE

UK

UE

-o

gó

³em

Og

ó³e

mw

gka

teg

ori

i

mln

EU

R%

Œro

do

wis

kop

rod

ukc

yjn

e45

115

328

0629

421

7733

6170

1605

2157

377

030

944

241

434

6916

913

29,1

Ro

lnic

two

29

02

84

53

04

23

18

00

32

61

11

20

24

60

,4

Leœ

nic

two

28

03

31

71

31

50

01

93

10

83

0,1

Ro

zwó

job

szar

ów

wie

jski

ch1

42

53

17

14

45

60

44

35

12

47

21

87

84

18

27

16

32

11

26

01

4,5

Ryb

o³ó

wst

wo

30

08

01

82

30

10

51

25

46

0,1

Wsp

arci

ed

u¿y

chp

rzed

siêb

iors

tw4

11

11

58

35

81

96

09

37

14

73

10

21

36

62

1,1

Wsp

arci

eM

SP

irze

mio

s³a

15

93

91

48

95

06

21

13

24

78

67

32

65

26

56

02

02

22

22

88

48

45

61

4,6

Tu

ryst

yka

10

34

33

44

30

58

78

51

32

83

92

13

79

40

56

13

92

16

83

,7

Bad

ania

iro

zwó

jtec

hn

olo

gii

73

35

46

71

18

32

51

16

10

41

02

11

32

15

10

35

62

19

25

94

4,5

Inn

e0

00

00

30

02

50

00

00

00

53

0,1

Zas

ob

yL

ud

zkie

683

597

5700

206

3280

5831

5343

6746

2149

710

204

594

902

5641

3096

353

,3

Po

lityk

ary

nku

pra

cy1

65

23

52

38

74

51

02

51

07

47

14

29

18

80

82

64

10

14

91

93

12

69

90

75

15

,6

Rei

nte

gra

cja

(w³¹

czen

ie,i

nkl

uzj

a)sp

o³e

czn

a2

22

14

21

14

53

04

41

14

96

14

26

61

57

45

14

05

38

11

46

16

34

65

71

11

,3

Po

zyty

wn

ed

zia³

anie

ryn

kup

racy

na

rzec

zko

bie

t1

08

05

81

20

29

83

42

24

51

22

18

31

94

16

33

66

23

98

4,1

Ed

uka

cja

iszk

ole

nie

zaw

od

ow

e8

45

45

42

48

21

61

54

51

81

19

15

50

51

02

60

13

61

52

14

18

60

76

10

,5

Prz

edsi

êbio

rczo

œæ1

05

16

61

04

66

31

30

01

37

31

11

03

06

71

12

16

21

87

34

99

54

68

43

11

,8

Infr

astr

ukt

ura

225

4199

832

715

2322

5932

1113

2434

069

203

130

136

779

8198

14,1

Tra

nsp

ort

22

51

91

16

95

01

59

32

12

51

13

88

73

29

52

82

20

37

3,5

Tel

eko

mu

nik

acja

isp

o³e

czeñ

stw

oin

form

acyj

ne

94

20

74

40

68

28

73

98

15

81

51

13

24

01

65

10

06

1,7

Œro

do

wis

kon

atu

raln

e7

38

66

26

87

92

11

23

76

96

16

22

82

96

06

53

54

78

43

43

7,5

En

erg

ia7

43

41

43

27

01

28

50

11

11

24

82

29

0,4

Op

ieka

socj

aln

aio

chro

na

zdro

wia

93

15

36

13

07

20

40

01

56

46

16

45

42

40

,7

Inn

e2

10

22

00

11

40

00

00

20

00

15

90

,3

Inn

e55

3233

432

6141

44

429

238

3818

4249

435

1981

3,4

Og

ó³e

m14

1482

298

3885

870

4111

864

159

7514

9231

0115

8773

312

0815

0110

324

5805

510

0,0

Ud

zia³

ca³k

ow

ityc

hp

rzyd

zia³

ów

nie

ob

jêty

chC

elem

1(w

ujê

ciu

pro

cen

tow

ym)

2,4

1,4

16

,91

,51

2,1

20

,40

,31

2,9

0,2

5,3

2,7

1,3

2,1

2,6

17

,81

00

,0

�ró

d³o

:D

GR

EG

IO

227

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100





186

A4.10 Œrodki wyasygnowane z funduszy strukturalnych na rzecz rozwoju wsi, 2000-2006

Europejski FunduszOrientacji i Gwarancji Rolnej

- sekcja informacyjna(Orientacji)

Europejski FunduszRozwoju Regionalnego

mln EUR % ca³oœci mln EUR % ca³oœci

Rolnictwo 6786 39,1 88 6,3

Leœnictwo 1842 10,6 27 1,9

Propagowanie przystosowywania siê w ramach rozwojuobszarów wiejskich

8712 50,2 1276 91,8

z czego poza rolnictwem i leœnictwem: 2588 14,9 664 47,8


A4.11 Kwoty zobowi¹zañ finansowych jako œrodki wyasygnowane w ramach funduszy strkturalnych wnowych Pañstwach Cz³onkowskich, 2004-2006

mln EUR (wg cen z 1999 r.)

CY CZ EE HU LT LV MT PL SI SK %ca³oœci

Cel 1 0 1286 329 1765 792 554 56 7321 210 921 61,0

Cel 2 25 63 0 0 0 0 0 0 0 33 0,6

Cel 3 (poza obrêbem Celu 1) 20 52 0 0 0 0 0 0 0 40 0,5

Finansowy InstrumentOrientacji dla Rybo³ówstwa

3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0

Interreg 4 61 9 61 20 14 2 196 21 37 2,0

Equal 2 28 4 27 11 7 1 119 6 20 1,0

Fundusz Spójnoœci 48 836 276 994 544 461 20 3733 169 510 35,0

Ogó³em 101 2328 618 2847 1366 1036 79 11369 405 1560 21708

* zestawienie wg krajów ma charakter orientacyjny�ród³o: DG REGIO

A4.12 Orientacyjne kwoty zobowi¹zañ finansowych jako œrodków wyasygnowanych w ramach funduszystrkturalnych w nowych Pañstwach Cz³onkowskich, 2004-2006

% ca³oœci

CY CZ EE HU LT LV MT PL SI SK

Podstawowa infrastruktura 16,9 37,2 16,4 39,4 32,6 14,1 40,5

Konkurencyjnoœc/Przemys³ iPrzedsiêbiorczoœæ

17,9 19,7 21,5 25,3 25,0 60,0 15,2 57,5 14,5

Rozwój zasobów ludzkich 21,9 20,5 28,2 18,3 21,2 17,0 17,8 31,9 27,2

Rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich irybo³ówstwo

67,5 12,0 18,7 15,9 15,3 18,5 11,0 16,7 9,9 17,7

Rozwój regionalny 31,2 18,0 10,0 35,9

Odnowa miast 30,0

Inne* 2,5 3,9 1,7 2,7 2,0 0,3 0,8

Ogó³em 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

* ³¹cznie z Pomoc¹ Techniczn¹�ród³o: DG REGIO

228

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100



Czêœæ 4 — Oddzia³ywanie i wartoœæ dodana polityki...

Documents

Transcript of Czêœæ 4 — Oddzia³ywanie i wartoœæ dodana polityki...