cybra.p.lodz.plcybra.p.lodz.pl/Content/6514/PrzegladB_Z12_1937.pdfBM oteh GMwns PRZEGLRDPVvfTJ...

B M o t e h GMwnsPVvfTJ falitachroW Łdd«ki« •

PRZEGLRDftUDOWLAllYT R E 5 ClWYTRZYMAŁOŚĆ I SZTYWNOŚĆ BELEK , P R O F . I N Ż . W. P A S Z K O W S K I .— O ZA BEZPIECZEN IU BUDYNKÓW M IESZK . PRZED SKUTKAM I NIERÓW NOM . O SIADANIA, I N Ż . W R Y C H L E W - S K I. — PRZESU W A NIE DOMÓW, I N Ż. P. J A K O W L E W . — W v K O N A W CTW O ŻELAZOBETONU N A PIĘTEG O . — ŚW IA T BUDOW LANY W OBEC CEN I GAT. CEGŁY, I N Ż . A. D Z I E D Z I U L. — R E F E R A T Y I POLSKIEGO KONGRESU M IESZK A N IO W EG O . — PR O JEK T USTAW Y W S P R A W IE L IK W D A C II 0 C u "r>M v T r ^ y r o . RÓW . — PRZEGLĄD W Y D A W N ICTW . — N IEDY SK RECJE BUDOW LANE. — ŻYCIE BUDOW LANE. — CENY M AT. BUD. — U ST A W ODAW STW O I ORZECZNICTW O. — B I U L E T Y N P O L S K I E G O Z W. I N Ż . B U D . - P R Z E G L Ą D C E R A M I C Z N Y .

som rm iREl~A RUSISTANCE ET LA R A ID EU R DES POUTRES PAR W . P A S Z K O W S K I P R O F . I N G . — SUR L ‘ASSURANCE D ES BAT1MENTS CONTRĘ L E S CONS£QU- ENCES DE TA SSEM EN T PA R W . R Y- C H L E W S K I I N G . — L E T R A N - SPLACEM ENT DES BA TIM EN TS PA R P . J A K O W L E W I N G . — L E BETON TENDU - L E PRIX E T LA Q U A LITfi DE LA BRIQUE PAR A. D Z I E D Z I U L I N G. — L E CONGRĆS DE L H A BITA TIO N .- L E PR O JE T DE LA LOI SU R LA L I- QUIDATION DE PROTECTION D ES LO- CATEURS. — LA REV U E DES PU B LICA - TIO N S. — LES INDISCRĆTIONS — N O TR E V IE . — LES PRIX DES M ATĆRIAUX. - LA LEGISLATION ET LA JU R ISPR U D E N C E . - L A R E V U E D E L ‘I N D U S T R I E D E L A B R I Q U E . — L E B U L L E - T I N D E S I N G Ć N I E U R S C O N S T R U C T E U R S .

Z E 5 Z V T ■ ■ O G A fi STOUUARZV- SZEnifl Z f iUUODOUJEGO

M P R Z E m v 5 L O U J C O U U &U-m D O u u L R n v c H r.p. i d e le -■ # G f lC J I S T A L E J Z.P. 6. ft.p.

H O H IX UURRSZPUUR 2 5 / XII 1 9 3 7

Fabryka* M ateria łów Budowlanych

„ IZO L A C JA "H o ż a 55, tel 8.55.58

Materiały przeciw wilgoci i wodzie zaskórnej. P re paraty odgrzybiające i im pregnujące. Zimne bitumy. „Murosan“. — „Linka“. — „Rapidol“. — „Fluat C“.

— „Fluat K“. — „Fluat D“. — ,.Bzbetol“. — „Asfaltina“. — „Xylosan“. — „Ogniochron“.

Izolacje ciepłochronne i akustyczne.Wykonywanie wszelkich robót, wchodzących w zakres izolacji i odgrzybiania. K r y c i e d a c h ó w i tarasów.

___________ W ł a s n a f a b r y k a .M ateriały patentowane.

IZ OL AC J E k o r k o w e

A O U IS O L „ C " l , S " powszechnie z n a n y środeku s z c z e I n I a j q c y b e t o n i e m u I • i a w o d o c h r o n n a

JUTOL. - IM PR EG N O LIN A. —ŻELAZOL. - L IG N O FALT.

Wyrabiana w y ł ą c z n i e przez nas pat. Rk I T I I Ł A 8 Ł .1 Jk d o k r y c i a i izolacji dachów, tarasów, § § Ł j fV § f |^§ f f \mostów i ł. p. ^ ^

W s z e lk ie r o b o t y z z a k r e s u i z o l a c j i , as fa lto w a n ia , k r y c ia d a c h ó w , o dw ad n ia n ia i o d g r z y b i a n i a b u d o w l i .Rok załóż. Fabryka ma t e r i a ł ó w i zo l acy j nych

i i ” „ORŁOROG"i 5 złotych Oni. Jan Rogowicz i S-lca)m e d a l i . W-wa, ZarzqdP I. Trz. Krzyży 13

— i 9.81-26

Biuro Techn. — BudowlaneIm. J.Szmigielski i S!^Warnawa, Ś-to Krzytka 16, tel. 657'92flaU O BG Bn

B ezpłatna poradnia w sprawach od- wilgocenia, osuszania i odwodnianiabudynków i mieszkań. — _ ——_ W ykonywanie wszelkich robót hydro-izolacyjnych------------------------------------Sprzedaż produktów uszczelniających i izolacyjnych światowych firm (Trico-

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ sa l, Tricosal S IU , F luat, A cosalit.p .)

WARSZAWSKA FABRYKA IZOLACJIWl. W1ERUSZ-K0 WALSK1IZO LA C JE K O R K O W E do celów budowlanych,

termicznych, chłodniczych i akustycznych i t. p.

B IT U M F IL C — pokrycie dachowe filcowe bitumiczne.

M URO CHRO N" f „ANTIHYDO R" — środki uszczelniające beton, tamujące wodę, przeciw wilgoci i t. p.

L IO N O S A N — środki grzybobójcze. Przetwory bitumiczne, asfalty.

W A R S Z A W A , D w o r s k a 14/16 Telef. 535-12 i 201-46.

C EGLANO-ŻEL SETOWY STROP

, A T C N T • I I t i 6< ł «< I Z ł 09.

Inż. L. KarioW a r s z a w a , Z ło ta 28 te l. 5.02-20

PUDLOd z ia ła bez zawodu

Światowej sławy środek wodoszczelny, zbadany i używany przez Rządy:A N G I E L S K I , H I S Z P A Ń S K I i JAPOŃSKI posiadana składzie:

T A D E U S Z S A D Ł O W S K IW arszaw a, pl. Grzybow ski 3 /5 łel. 6 5 2 -0 4 g

.

Zakłady Przemysłowe

„W U K O"FABRYKI PRZETWORÓW BITUMICZNYCH

ASFALTOWYCH I SMOŁOWYCH Warszawa, ul. Radzymińska 112/114

„ ul. Białostocka 5Włocławek, ul. Szpitalna 24Z a r z ą d : u l . S z k o l n a l t e l . 6 47 - 87 , 685 -59 i 685-53 .

t„ A L U M I T " papa bitumiczna z powłoką alu- " miniową. Pokrycie dachowe trw a

łe, e f e k t o w n e , t a n i e

COMPACT* am erykańska masa azbestowo-bi- ^ mmmmmm tumiczna. Najskuteczniejsza izola

cja. Wodoszczelny, trwały, łatwy w u ż y c i u , chroni beton, żelazo, drzewo przed wilgocią, pozostaje zawsze elastyczny. ■ ■ ■ ■ H M

J li I E X " ju ta bitumowana z elastyczną po- _ włóką bitumiczną. Jedyna izolacja

do mostów, tuneli, schronów, zbiorników b e t o n o w y c h , tarasów i wszelkich konstrukcyj żel-betonowych. ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ M M M H

P A P A B I T U M I C Z N A , LEPNIKI, LAKIERY I MASY BITUMICZNE

P A P A S M O Ł O W C O W A P I A S K O W A N A SMOŁA, LEPNIKI it.p.

Lokomotywy ropne GMEINDER.

Dla każdej rozpiętości toru od 109200 KM odznaczają się niedoścignioną wydajnością, absolutną pewnością ruchu przy najprosłszej obsłudze i niemal bezkonkurencyjną ekonomicznością. Napęd zapomocą słynnych dieslowych silników KAELBLE. Lokomotywy GMEINDER pracują w fabrykach cementu, klinkierniach przy budowie dróg i t. p. Prospekty i o f e r t y n a ż g d a n i e

JU L J U S Z W EISS, K o le je polne, leśne i fab ry czn e , L w ó w , Potockiego 5 0 . Tel. 2 0 2 -5 9 . T e leg ra m y R ailw eiss Lwów

Ta lokomoływa zostało dostarczona w ubiegłym miesiącu firmie: F A B R Y K IWAPNA i CEMENTU PIECHCIN S. A.w P i e c h c i n i e p o d P a k o ś c i q.

Zakłady Wapienne „CHĘCINY”Inż. Zdzisław Krudzielski

W a r s z a w a , C h ę c i n y 2, K r a k ó w, ul. Chmielna 82, wo j . Kieleckie, ul. Sienkiewicza 27, łel. Nr 2.54-12 t e l e f o n Nr 1 t e l e f o n Nr 185-46

C E M E N T K R Z E M O W Y S P E C J A L N Yodporny na działanie kwasów (chlorek magnezji, ługi pokrystaliczne, ługi zasadowe, woda morska). Zmieszany z cementem portlandzkim nadaje się znakomicie do budowy fundamentów, zbiorników i podłóg w fabrykach chemicznych, papierniach, cukrowniach, dla nadbrzeży morskich i budowli portowych.

WAPNO CHEMICZNE najwyższej klasy

WAPNO ŚNIEŻNO-BIAŁE budowlane o najwyższej wy- " ■ dajności

WAPNO MIELONE (nawozowe) wysoko-procenłowe dla " ■ ■ ■■■— 1 1 -"— kwaśnych pól i łqk

MARMUR KIELECKI MIELONY na MĄCZKĘ jako wy- — — i- ■ „i.,., i., n ........ -u, pełniacz do asfaltów.

Rozstrzygnięcie konkursu na projekt gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego w Poznaniu

W w yniku konkursu powszechnego, ogłoszonego na zlecenie B anku Gospodarstwa krajow ego przez Zarząd Główny Stow arzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (S A R P ) i na podstawię Regulaminu Konkursów S A R P z dn. 1 lipca 193i , Sąd Konkursowy, na posiedzeniu z dn. 29 października 1937 przyznał nagrody i zakupy następującym projektom, :

Nagroda I — projekt N r 5II — „ N r 8

„ UJ — „ N r 10 „ IV — „ N r l i N r 6/7

Zakup „ N r 23Autoram i nagrodzonych projektów są: N r 5 — inż. arch. Wacław Klyszewski, Je

rzy M okrzyński i Eugeniusz Wierzbicki, N r 8 — inż. arch. S te fa n Tworkowski, N r10 — inż. arch. Jadwiga Dobrzyńska i Zygm unt Łoboda, N r 6 /7 — inż. arch. Helena Jasieńska i S te fa n Jasieński, N r 1 — inż. arch. Ń arek Leykam i N r 23 — inż. arch. Bożenna Maliszowa i Bolesław Malisz.

Elektryczne a u t o m a t y wodociągowe h y d r o f o r o w e i p ł y w a k o w e oraz

P o m p y w i r o w e wszelkich rodzajów i d o w s z y s t k i c h c e l ó wznanych i u/ifjiróiyou/anifch óif&tamóur

„ S I M " i „ K S B ” doóiareza 9iarz^aLd & Uietoriuó Sp. Ake.

Odlewnie — Emaliernie — Z ak ła d y Mechaniczne — G r u d z i ą d z B I U R O S P R Z E D A Ż Y — W a r s z a w a . N o w y Ś w i a t 31 tel.626-46

O D A D M I N I S T R A C J ICelem zwiększenia przejrzystości drobnych ogłoszeń, publikowanych

pod wspólnym tytułem „Rynek budowlany", z nowym rokiem tj. od 1-go zeszytu w roku 1938 pragniemy wprowadzić pewne zmiany do ich układu.

Chcemy przez to ułatwić korzystanie z tych ogłoszeń przez Czytelników naszego pisma a tym samym zwiększyć skuteczność te j form y fachowej reklamy.

Poniżej przedstawiliśmy wzór tego nowego, proponowanego przez nas układu tych ogłoszeń, który postaramy się uzupełnić kilku krótkimi obja snieniami.

1) Przede wszystkim normalizujemy treść ogłoszenia branżowego, nadając mu następującą kolejność: nazwa przedsiębiorstwa, rodzaj przedsiębiorstwa, adres, ewentualnie zakres produkcji.. 2) Dla każdej z wyżej przytoczonych części ogłoszeń przewidujemy inny rodzaj czcionek.

3) Wielkość i rodzaj czcionek we wszystkich inseratach będą jednakowe.4) Odgraniczenie a zatem i łatwość znalezienia każdego adresu zwięk

szamy przez wyodrębnienie pierwszego wiersza każdego adresu.5) Wreszcie opracowaliśmy nowy typ nagłówków dla poszczególnych

działów (branż).

Wszystkie te reformy, jak już poprzednio zaznaczyliśmy, mają jako jedyny cel zwiększenie skuteczności ogłoszeń branżowych przez ułatw ienie Czytelnikom odnalezienia potrzebnych adresów.

Poza tym i znormalizowanymi adresami, których cena będzie uzależnia*

na od ilości wierszy, w dziale tym będą ponadto możliwe ogłoszenia w ramkach jednakże wysokości od 3 cm w zwyż.

Mamy nadzieję, iż projektowane przez nas poprawienia układu ogłoszeń będzie przyjęte przez naszych inserentów jako korzystna dla nich inowacja.

CENNIK OGŁOSZEŃ

WZÓR NOWEGO UKŁADU OGŁOSZEŃ BRANŻOWYCH

'ASFALTOWE ROBOTY

BRACIA CYGAN — Fabryka tektury smołowcowej, bitumicznej i asfaltu — Warszawa, ul. Spokojna Nr 11 (dom własny), tel. 11.78-19.

Tektura smoł. i bitum. Sm oła gazow a. Lepnik. Ka/r- bolineum. M ater. izolac. W yroby betonowe: p ły ty chodnikowe, krav>ężniki, m iski, ru ry itp . W ykonyw a: roboty asfaltow e, betonowe, brukarskie, krycie dachóv■

tekt. smoł. i bitum, oraz wszelkiego rodzaju roboty izolacyjne.

PRZEGLĄD BUDOWLANYpismo budow lane o na|szerszym zas ięgu

d aje g w a ra n c ie skuteczności ogłoszeń

Administracja: Warszawa 1, Widok 22 łe l. 2 .8 7 -0 0 P. K. O . 1 9 4 1 0

mmmmmm:

F. OPPMAN I H. KOZŁOWSKI, INŻYNIEROWIE KO- MUNIKACJI — Przedsiębiorstwo robót inż.-budowlanych — Warszawa, PI. Napoleona 4, tel. 6.43-80.

FR. MARTENS I AD. DAAB — Tow. Akc. zakładów prze- mysł.-budowlanych — Warszawa, ul. 6-go Sierpnia 22, tel. 9.6fe-94.

F. SKAPSKI I S-KA INŻ., Spółka Akcyjna — Biuro budowlane — Gdynia, ul. Sienkiewicza 6 m. 2, tel. 17-44

i 17-46 — Przedstawicielstwo: Warszawa, ul. Topolowa 4, tel. 8.86-54, 8.12-76 i 8-19-64.

H. SOSONKO I W. WOJCIECHOWSKI, INŻYNIEROWIE. Sp. z o. o. — Przedsiębiorstwo inżynieryjno-budowlane — Warszawa, ul. Krucza 8, tel. 8.81-84.

ZJEDNOCZENI INŻYNIEROWIE, Sp. z ogr. odp. — Przedsiębiorstwo inżynieryjno-budowlane — Warszawa, ul. Uniwersytecka 4, tel. 8.-99-45, 8.99-26 i 8.94-71.

JÓZEF KRASKOWSKI -— Przedsiębiorstwo budowlane be- tonowo-marmurowe — Warszawa, Belgijska 10, tel. 4.05-06.

Wszelkie roboty wchodzące w zakres „L astrico” ja k : schody, posadzki, okłady ścian i słupów, parapety okienne. Układanie ksylo litu oraz ja s trych u pod posadzki dębowe. W ypraw y szlachetne.

•CEGŁA/DACHÓW KA

A. BOROWIK I SYN — Warszawa, ul. Srebrna 4, tel. 2.38-42, 6.57-26, 2.53-00 i 6.05-12.

K linkiery. C eg ły: licówka, kanalizacyjna, dziuraw ka, trocinówka. S tropy . Bloki. Dachówki. Sączki itp .

m

T. CZOSNOWSKI I S-KA — Biuro budowlane — Warszawa, ul. Ceglana 5, tel. 6.05-80 i 6.05-82.Rok założenia 1865.

WŁADYSŁAW LEJMAN, BUDOWNICZY — Przedsiębiorstwo techniczno-budowlane — Warszawa, ul. Be- rezyńska 16, tel. 10.36-05 (biura) i 10.36-04 (mieszk.).

CEMENTOWNIA „GRODZIEC” — Zakłady „Solvay” w Polsce tow. z. o. p. — Warszawa, ul. Czackiego 14 — Warszawa 1, skrz. poczt. Nr 282, tel. 5.32-44 i 5.32-30,

Cem ent portl. „Grodziec” i w ysokow art. „Żubr”.

INŻYNIER RADZIMIR PIĘTKOWSKI — Biuro fundamentowe — Warszawa, Koszykowa 29, tel. 9.42-701.

R oboty fundam entowe. Palow ania: drewniane, betonowe i żelbetow e sys t. Raym ond, S traussa i inn.

RYNEK BUDOWLANYArchitektura wnętrz

TWOR•faTEI_8-72-05.

» » S I E N K I E W I C Z - K l I P S T O

W A R S Z A W A . W I L C Z A 2 2 .

K O N S T R U K C JA I R EK O N STR U K C JA W NĘTPZ M IESZK A Ń , L O K «L I B IU R O W , SK LEPÓ * It.p U < Z flD Z . W YSTAW . ST O ISK , P h W ILONÓW

Asfaltowe robotyF abryka te k tu ry sm o ło w co w ej, b itu m iczn e j i a s fa l tu

B R A C I A C Y G A NW arszaw a, u l. S po k o jn a Nr. 11 (dom w łasn y ). T e le fo n 11-78-1S Tektura smól. i bitum., smoła gazowa, lepnik, karbolineum, mati-r. izolac. W yroby b e to n ' płyty chodnikowe, krawężniki, miski, rury it.p W ykonyw a: roboty asfalt., bi-ton., brukars., krycie dachów tekt. smoł.

i bitum, oraz wszHMeg1* rodzaiu roboty izolacyjne_____

A S F A L T O W E i B R U K A R S I l I ER O B O T Y W Y K O N U J E

W. HIEŁBIHSKI, Warszawa, ul- yszkiewicza 9, tel- 280-75 i 504-37Betonowe wyroby

D * V T K I r*l= M P N T H U / F prasowane pod ciśnieniem hydr. do r Ł I 1 f \ l L C / I C I i I U w Ł 300 atm. do p o d łó g z u tw ardn io - n ą naw ierzchn ią la s tr ic o w k o lo r.d o w o ln , do e lew ac ji d o sta rc z a : P rz ed sięb io rs tw o Przem - H andlow e flDn/!flDIT” c

W rsz*w a M a rsza łk o w sk a ! te l . 8 08-18 mUiI UUU Dl 1 ^ p,z 0‘0,

W ytw órn ia w yrobów ze sz tu c z n . k am ien ia J311 JaSiCZekWarszawa, Al. Jerozolimska 18, tel. 2-07-91.

S to p n ie , p ły ty ok ien n e , o k ład z in y śc ien n e , p o sa d zk i k sy lo lito w e W szelk ie ro b o ty ze sz tu c z n e g o k am ien ia .________

n y te lfC e m e n to w y c h INŻ. S. RADZIMIŃSKIW arszawa, Wilanowska 22 teł. 9.60-34

Płytki cementowe, cemelitowe i lastricowe na posadzki, elewacje. Stopnie, kadzie i parapety lastricowe

W Y TW Ó RN IA W YROBÓW . E D M U N D S Z M ID TB ETON O W Y CH I iCSYLOLITOW YCH 1

Z arząd i Biuro: W arszawa, Kopińskg 20, te łe fcn 928-39 Stopnie, parapety okienne, posadzki i roboty w sztucznym m arm urze

i granicie oraz posadzki skałodrzewne.P ły tk i cementowe „lastrico** hydraulicznie prasowane.

F a b ry k a W yrobów B etonow ych U l I A "ff-w a W olska 87. T elefon 500.43 « ” w L F \

Płytki cem en tow e lastrlcow e na posadzki i e iew acje w dowolnych kolorach i różne praso w an e hydrau liczn ie

Schody, p a rap ety i w szelk ie roboty w chodzące w zakr-*s „ la str ico ”

M E C H A N I C Z N A F A B R Y K A W Y R O B Ó W B E T O N O W Y C H

W I B R O B E T O N "I IW A R S Z A W A K O R S A K A 3/5 T E L . 1 0 - 3 0 - 4 5

DĄBROWA GÓRN PIŁSUDSKIEGO 17 T E L . 6 - 8 0 - 2 3

Blacha

D/H A. G E P N E R W a r s z a w o , Królewska 43Telefony: 568-30, (Cenłiala]

690-27 i 655-25

• Blacha cynkow a i pocynknw ana, mopiądz, miedź,alum injum .ołów i t.p .w surow cach i półfabrykatach

Budowa drógP rzedsięb io rstw o Robót In ży n ie ry jn y ch

I nź . S T E F A N B O N I E C K IW arszaw a, n i. G órskiego 4 te l . 2. 37 - 74.

Augustyn Grzenkouiiczwszelkiego rodzaju

P r z e d s i ę b i o r s t w o r o b ó t d r o g o w y c h i dostawa kamieniaGdynia, S tarow iejska 32, tel. 10-67

K R A JO W E TO W A RZY STW O BU DO W LA N E

I A T E B E’Sp.

W arszaw a, Sienkiewicza 3. Tel. 256-10 (ogólny), 220-02 (dyr.).

z ogr. odp. 500-01 (nacz. dyr.),

Klesowski Przemysł GranitowySp. Akc.

Zarząd: Warszawa, S-to Krzyska 25, tel. 540-65. KAMIENIOŁOMY GRANITU W KLESOWIE. BUDOWA DRÓG.

L. M USZYŃSKI D R O G IM O S T Y

ZAKŁADY CERAMICZNE „O Ł T A K Z E W ” Sp. z. o. o. Ołtarzew p. Ożarów k/W arszawy, tel. II Podmiejska Ożarów 4.

Biuro w Warszawie, Jasna 8 m. 4, tel. 2.18-48, 2.18-18. BUDOWA TRWAŁYCH NAWIERZCHNI DROGOWYCH (beton,

klinkier, kostka).PRODUKCJA: klinkieru drogowego i budowlanego, cegły kanaliza- cyjnej i in. oraz wyrobów betonowych (płyty, krawężniki i in.)

F E L I K S R U R K I E W I C Z•^rzedsięb . ro b . b ru k a rs k . z iem n . b e to n , i a s fa l t . D ostaw a k am ien i, k o s tk i b a z a lto w e j , żw iru i p ia sk u r z e c z n e g o . U k ła d a n ie k a b li z iem nych

W arszaw a, Grzybowska 69, tel. 617-60.

Inż. F. RUPPB i u r o I n ż y n i e r s k i e G d y n ia Sp. z o. o.

Nawierzchnie smołobetonowe „ P ę k a l i t ”Roboty kafarowe i wodne P a l e S t r a u s ’aP r zed s ięb - ro b . b ru k a r sk ., z ie m n ., b e to n , i b u d o w o lin ii k o tę jo w . & THII ISŁRIIf Z I E M B IŃ S K I

W a r sz a w a , B o d u en a 1 m . 7 ł e l . 3 .3 5 5 8Budow a (e zd n i i d ró g , u k ła d a n ie k a b li z ie m n y c h , e le k łry c z . i te le fo n . W y* ro b y b e to n o w e , m a te r ia ły k a m ie n n e na d ro g i z w ła s n y c h k a m ie n io ło m ó w .

Budowlane Przedsiębiorstw;P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E

INŻ. M. BA KSZTA ftSK l 1 S-KR SP. Z O. O.W arszaw a,__________ P o ln a 22 T e l. 9.23-68

Biuro Budowlane

JÓZEF BANASIAKW arszawa, ul. Kopernika 12, te l 287-41

PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT BUDOWLANYCH KAZIMIERZ BARANOWSKI, Budowniczy

WARSZAWA, u l. K ory tn icka 15A, Tel. 10-32-65.

PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT INŻYNIERYJNO BUDOWLANYCH

J. A. Beręsewicz i J. OleksiewiczW arszawa, Polna 76. Tel.: 8.60-60 i 6.60-89. Składy 10.30-06.

IP R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E

Inż. R. BIAŁKOWSKI i H. W. HOFFMANW A R SZA W A , ZGODA 6/5 TEL. 3-10-63

P rzedsięb io rstw o Inżyniery jno-B udow lane

TADEUSZ BRZEZIŃSKIW a rs aw a. B e lw e d e rsk a 36/38, te l . 7.20-f'0

„BUDOWNICTWOP rzeds ięb io rs tw o Robót Budow lanych, sp. z o. o

W a rs za w a . M azo w ie ck o 11 m. 2 4 , te l.2 .9 3 -9 5P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E

ST . C H Ł O P I C K I i J. Z A W I S T O W S K I_____________ W ars nawa. K aliska 17. tel. 8.35-00

PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT IN2. BUDOWLANYCH

I n ż . D Y O N I Z Y C I E Ś L A KW arszawa, ul. Szara 14, tel. 9.61-88.

B i u r o in łyn le ry jne i budowlaneWładysław Czarnocki i

W arszawa, W ilanowska 1, te l. 9.74-15.S-ka

BIURO BUDOWLANET. C Z O S N O W S K I S -ka

W A RSZA W A, CEGLANA 5. Tel. 605-80, 605-82. Rok założenia 186**

B IURO BU DO W LA N E

A. CZUDOWSKI i S-ka, InżynierowieW arszaw a, ul. T ad . Żulińskiego 9 (daw n. Żóraw ia), tel. 9.37-32.

PRZEDIĘBIORSTWO ROBÓT BUDOW LANYCH

S. D A W I D O W I C Z i M. J A G O D Z I Ń S K Ii n ż y n i e r o w i e

W a r s z a w a , Kredytowa 16. Tel. 6 9 5 -5 9 .

BIURO IN Ż Y N IER Y JN O -B U D O W L A N E.

Inżynierowie S. DŁUSKI, S. PUZYNA i S-kaW arszaw a, Żulińskiego 9, te l.: 9-80-62, 9-64-72.

B IURO IN Ż Y N IER Y JN O -B U D O W L A N E inż. W. FILANOWICZ i B. SUCHO WOLSKI

w W arszaw ie, ul. ks. Skorupki 7, telefon 9-19-56

Przedsiębiorstwo Robót BudowlanychFIlflR*‘EDMUNP PIOTBO*SKI» budowniczyW a r s z a w a , E ls te rs k a 4, te l . 10.02-70.

Przedsiębiorstwo Budowlane B I U R O I N ^ Y N I E K S K I E

W . F U C H S i M . S O B I E R A J S K I I n i . L U B O M I R M A L I N O W S K IWarszawa, Chmielna 10, lei. 3 17-16_______________

PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT BUDOWLANYCH I REMONTOWYCH T-WO AKC. ZAKŁADÓW PRZEMYSŁ.-BUDOWLANYCH K G O Ś C I Ń S K I I S - k o _____________________________ F R . M A R T E N S i A D . D A A B

______________W arszawa, C hm ielna 61, tel. 2 69-00.______________ 6-go Sierpnia 22____________ WARSZAWA____________ Telef. 9-65-0.1

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E P R Z E D S IĘ B IO R S T W O B U D O W Y

A C H I L L E S G R E M B L I C K I I n ż . - a r c h . Z Y G M U N T M I Ę S O W I C Z

W a r s z a w a , u l . W o ls k a 117 r a . 1, te l . 6 .88-67 Gd>nio’ Bema 7 ' " AL Niep0dle9,0‘ci 150

f l H H I Wszelkie roboty wchodzące W zokr?ł budownictwa. -------- --- -------------------------------------------------------------------------------------S p ó łd z ie ln ia z o. o. Wydział Budowany, tel. 7-12-65. Roboty in p n y p n Q | F R I O R ^ T W 0 R O B O T B U D O W L A N Y C HrmiPA tpc h n ic z n a** żymeryjno-budowlane; piojekty, plany, ko- ł #n t Ł U d l ^ D I U n ^ I W U H U D U I D U U v n L H H i w n„UKUI-A „ to ry sy w powyższy zakft-s wchodzące lA f . M I R O S Ł A W S K IWarszawa, Wspólna 15 Wydział Instalacji Elektrycznych, tel. 7-29-38 n 7nłt„„n„ TO W w m ia AK a tp l fi 49-01Roboty instalacyj elektrycznych bez ograniczenia napięcia. — .. W a r. z a w a , W ro n ia 4 5 -a , t e . 0

P r z e d s i ę b i o r s t w o b u d o w l a n e P r z e d s i ę b i o r s t w o B u d o w l a n e

ALEKSANDER GUTT T a d e u s z O b u c h o w i c *Warszawa, Aleja Szustra 36, tel, 4-27-88 W arszaw a. ul. K oH iańsha 9. te le to n 12-K 75

Przedsięb iorstw o tech ic^no-budow lane PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT INŻ.-BUDOWLANYCH i r p 7 V U l i n T ___________________________________ F - O P P M A N i H . K O Z Ł O W S K I

I n i Ł I / l _______________________________________INŻYNIEROW IE KOMUNIKACJI ________________ W arszaw a, H oża 45, te l. 7.03-71________________ Warszawa PI. Napoleona 4 tel. 643-80.

K A R O L I Z Y O O R C 2 Y K ----------P rz e d s ię b io rs tw o K onstrukcy jno -B udow lane P a i l r o r ł i R u c i a u i c L i

ŁÓDŹ, PÓŁNOCNA 63.____________________TELtFuWY 173-10, 121-80 I C I K C I I I l \ y 3 I G W a MP rz e d s ię b io r s tw o R o b ó t I n ż y n ie ry jn o - B u d o w la n y c h . P R Z E D S IĘ B IO R S T W O R O B Ó T P O D I .N A Z IE M N Y C H

J . J A W O R S K I I R . B A R A N O W S K I G ru d z ią d z , u l . C h e łm iń s k a 3 2 /3 4 te l . 1391 i 1224Warszawa, Mickiewicza 24, tel.: 12.58-52, 12.59-66, 12 61-66. — ——--------------------------------------------

-------------------------- p r z e d s ię b io . s t w o r o b ó t b u d o w l a n y c h P r z e d s i ę b io r s tw o r o b ó t in ż y n ie r y jn y c h 1 b u d o w la n y c h

T . H - K a r w o w s k i i n i . s t a n i s ł a w p e r s i d o k s p . z o . oWA R S Z AWA. Zwycięzców 33 m. 4 łel. 10-36-28 W arszaw a, u l. F iltru w a 69, te lefon 7-02 03

budowa domów, wilii—przeróbki sklepów, wszelkir remonty i t.p . z ma- — ^teriałów własnych i powierzonych. S olidnie — Ceny konkuren cy jn e Przedsiębiorstwo inżynieryjno-budowlane------------------------------------------------------------------------------------------------- IN Ż . C . P O D L E C K I , W . S Ł O B O D Z IŃ S K I i S -k a

BIURO INŻYNIERYJNO-BUDOWLANE Warszawa, Nowogrodzka 7, teL 9.61-75.

INŁ “• 542Ere2?.,-ŁS2KO*8,° ----- — . ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ S . P R O N A S Z K O i B . B R U D Z I Ń S K I s P. z ogr. odp.PRZĘDS^BIORSTOO^UDOWLANĘgDWARD| ^ Q ^ y ę ; | ^ | j gWIE Warszawa, RADNA 12, te l. 2-22-10

WARSZAWA. UL. MAŁA 14. TEL. 10-36-77 PRZEDSIĘBIORSTWO BUDOWLANEroboty murarskie, żelazo-betonowe, ciesielskie, tynki fasadowe, remonty, c l ł f ̂ IZ 1 r I L .1 ^ f lnadbudowy oraz wszelkie inne roboty wchodzgce w zakres budownictwa v T l \ P W y l \ I Pl*« I N jL 5 MK Q Sp. z ogr. odp.P L A N Y = KOSZTORYSY __ __B i u r o B u d o w l a n e W a r s z a w a , P I. L e l e w e l a 1 8 . ł e l . 1 2 - 5 3 - 1 6

I n ż . W . K O N I G P rz e d s ię b io r s tw o r o b ó t b u d o w la n y c h i d ro g o w y c h, Warszawa, ui. Puławska 98 m 13, te ,. 4.22 65 ^ B U D O W L A N Y " w, Jer^ ^ i S-ka

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E w a rsz a w a , Al. J e r o z o l i . s k , 41 m 19, t e . 9 =0^2B £ l i A . L . K 0 Z D R A K i T . R A C I B O R S K I - — —

WARS7ĄWA Kamedulów 11 — telefon: 12-71-39 i 12 71-06 P rz e d się b io rs tw o Inżyn iery jno-B udow laneP rzed sięb io rs tw o R obó t Inżyn iery jnych l B udow lanych - | B . S IE R Z P O A S K I i S r . M O R A W S K I I n ż y n ie ro w ie

i n ż . S T E F A N K R Z Y P K O W S K I i S - k a W arszaw a, W spólna 33 m. 7, te le fo n y : 8 -6 0 -7 5 I 9 -7 9 -2 9Warszawa, ul Śto-Krzyska 25, lei. 6.90-62. _ . . . T

-------------------------------- :----------------- . ----------- BIUBO b u d o w l a n e f , S K Ą P S K I | S - K A I N Ż .I n z . K . K r z y ż a n o w s k i I 5 - k a Komandytowa S p t t ł k a . k c y | n .

GDYNIA, u l. ŚwięłoiaAska 46, te l. 11-25 G D Y N 1 H, ul. Sienkiewicza 6 m. 2, tel 17-44, 17-46PR EDSIĘBIORSI Wu ROBÓT BUOOWLA YCH Przedstawicielstwo: Warszawa, Topolowa 4, tel. 886-54, 812-76, 819-64.I INŻYNIERYJNYCH — BIUWO K O N S T R U K C Y J N E -----------------------------------------------------------------------------------------------

-- -------— — 7 7 “ — :------— ---------i n t im . n N n a f . P R Z E D S IĘ B IO R S T W O B U D O W L A N EBiuro I P rz ed sięb io rs tw o Budow y I M Z . N . L f l M D A C l T . oT 2-rTr» • o i a

Lwów, Senatorska lla . Tel. 206-63. IllZ # H E N R Y K S K U P 1 S**K3^ S p * Z O# O#Oddział w Warszawie, ul Warecka 9. m. 16, Tel. 252-35. W a r s z a w a , T o p ie l 7 a , t e l . 5 .3 8 -3 2 .

PR Z ED SIĘB IO R STW O TECHNICZNO - BUD O W LA N E _

W Ł A D Y S Ł A W L E J M A N B U D O W N I C Z Y p r z e d Ź ™ " ? ™ ° m ^ Ni E R Y j N O _ b u d o w l a n eW arszawa, B erezyńska 16, tel.; 10 36-05 (b iu ra ) I 10-36-04 fm ieszk) H ‘ i m y n i e r o w IE Sp z a a

I n i . J U L J U S Z L E S Z C Z Y Ń S K I i S - k a _________________Warszawa, Krucza 8 , 'tel. 8.81-84_______________

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T ę p / S f If A p p 7 E M Y C I O U / r t S WIN Ż Y N IE R S K IC H I B U D O W L A N Y C H . n n n w M i r T W A <?„V „ „Spółko z ogr. odp B U D O W N IC T W A Sp. z o. o.

W a r s z a w a , K l o n o w a S — T e l . ; 8 - 1 8 - 8 8 W arszawa, ul. Klonowa S, tel. 8S0-81.

P rzesieb lo rstw o ► obó t Inżynierskich I Budow l nych 7r ■ ■ r Ła ■ ■ i P - , ■ r m • ■ PRZEDSIĘBIORS'WO R O B Ó T BUDOWLANYCH

E U G E N I U S Z L E W I C K I J A N S T A S I Ń S K IWafsi!aw»________ _________ Puławska 116_____________ te U ^ U -4 2 ----------------------WARSZAWA, PIUSA XI NR. 35 M. 10 TFL. 9-51-22

B iu r o l n £ y n i e r y |n o - B u d o w l a n e --------------------------------------------------------------------------------------------------AA I l I R E d f l : C T A O K I A l A / C I f l - t o w a r z y s t w o b u d o w l a n em . L U D C L M I O . I A M N A W 9 M S p . z o . o K . S t ro n c z y ń s k i , R . C z a rn o ta - B o ja r s k i i S -k aW a r u o w a , C h m i e l n a 2 m . I Ł t e l . 3 1 5 - 3 7 in ż y n i e r o w i e SPÓŁKA AKCYJNA

u, Warszawa, Marszałkowska 17, tel. 8.49-73 i 8.53-44.PRZTCDSIFIRTORSTW O TNfcYNTF.R V.lTsIO-RTTHOWT. A ________________ !__________________ !___________________________

Przedsiębiorstwo Rob. Bud.S z t y k ie l i S y n sP. * u. o

W a r s z a w a, K a z i m i e r z o w s k a 66, t e 1 e f o n 4.21-47

P r z e d s i ę b i o r s t w o r o b ó t b u d o w l a n y c h D A M J A N T O K A R

dyplomowany majsier budowlany W a r s z a w a Kaliska 15 m 12 I e i. 7.14 - 93

______Wszelkie roboty w zakres budownic twa wchodzęce.

„ t r i ** Towarzystwo Robót InżynierskichSpo ^ a Ą so y jn a , W arszaw a

ul. Sewerynów 5, tel. Dyr. 692-20 i 335-12. Biura 698-72

P rzed sięb io rs tw o R obót B udow lanych i W odnych

Inż. JANUSZ TRZEBIŃSKI i S-kaW rt r •< z a w a. ul. vVKniow:i 37, tel.: 432-54 i 434 08.

WARSZAWSKIE TOWARZYSTWO WAKSZAWA TECHNICZNO-BUDOWLANE PI. 3 Krzyży 9

Sp. z o. o. Tel. 902-56.

B I U R O B U D O W L A N EI N Ż . K A Z I M I E R Z W Ą S I K

W arszaw a, Żóraw ia 9, m. 19, tel. 5.82-66 i 9.04-29

Przedsiębiorstw o Robót Budowlanych

R n d r z e j W i e d i g e rw Warszawie, Gruzińska 5 m 2 tel. 10.33-68Wykonywa roboty w zakres budown. wchodzące

P R Z E D S IĘ B IO R S T W O R O B Ó T BU DO W LAN Y CHa n t o n i w i f r c h o w i c z

WAPS7SWA, u l, JASNA 17 m . 4.____________ tel. 6-19-4'

P r z e d s i ę b i o r s t w o B u d o w l a n eR. W IERSZYCKI

W arszawa, Złota 41 m 19, telefon 692-95PKZEUblĘBlO R ST W O R u B Ó T BUDOWLANYCH

„ W S P Ó L N A P R a C f l “ so. z o oW arszaw a, ul Czerw onego Krzyża 9 m S te l. 243-12

W S P Ó L N O T A INŻYNIERYJNO - BU0UWL.ANASPÓŁKA AKCYJNA WARSZAWA, Czackiego 12 te l. 5.16-44, 5.16-31

d aw n ie j ,,BUDOPOL” b . A. w Gdyni.W szelkie robo ty inżyn .-budnw 'ane "raz e k s p lo a ta c ja

k a m ie n io ło m ó w w T f>M q SZGROD lE___________

Biuro Inżynieryjno-Budowlane

INŻ. ZYGMUNT ZARZECKIW arszaw a, Lwowska 19, tel. 9 40-85.

PRZEDSIĘBIORSTW O IN Ż YNIERYJNO-B UDOW L ANE

Zjednoczeni Inżynierowie Spółka z ogr. odp.W arszaw a U niw ersytecka 4, tel. 8-99-26, 8-94-71.

Cegła, dachówka i klinkier

A. B O R O W I K i S Y NW aricow o , ul. Srebrno 4 , te l. 2 -3 8 -4 2 ,6 -5 7 -2 6 , 2 -5 3 -0 0 i 6 -0 5 -1 2

K L I N K I E R YC E G Ł Y : l l '6 w k v kanalizacy jn a , d z iu raw k a , troc inów ka

Stropu, b loki. dacn6w ki, sączki i t p.

K L I N K I E R 9 B U D O W L A N E , F A S A D O W E , P O S A D Z K O W E P Ł Y T K I TER- RAKOTOWE i G L A Z U R O W A N E

G l a z u r a fasadowa m rozoodporna. P i e c e m a i o l i k o w e W a r s z a w a S k o r u p k i 7 m. 12 C D AA A T 1*Te « arzqd: 7 .2 2 -6 3 . Biuro: 9 .7 5 -5 7 » # ^ C IV #▼% ■Składy i Towarowa 13 telefon 2 .7 5 -59 Sp z o.

„ R O Ś C IS Z E W O *i. E O l E L N I f t

Dzierżawca F-ma „ELBE“Sp. z o. o. w Warszawie

B iu ro 7 a rz ą d - Z ie ln a *1 m . 1. T e l. 646-55.Zn-na ze swej jakości ceg ła ręczna, maszynowa,

dziurawka i trocinowa.

GNASZYŃSKIE ZAKŁADY CERAMICZNE S. A.w Gnaszynie pod BIURO SPRZ . W ARSZAW A

Częstochową, skrz. poczt. 116. ul. M oniuszki 6, te l. 228-82ZAKŁADY CZY N N E CAŁY ROK.

P rodukują: cegłę budowl., m aszyn., licową, kanalizac., klin., komin., pustaki wszelkich rodzajów i wym iar., trocinów ka, kilkanaście odmian

cegieł stropowych, dachówka, gąsiory, sączki i t . p.

KAWENCZYŃSKIE ZAKŁADY CEGIELNIANE K A Z I M I E R Z A G R A N Z O W A TOW. AKC.

Z arząd w W arszaw ie, 6-go Sierpnia 22 m . 4, teł. 931-36. Fab ryka w Kawenczynie, tel. 02 Rem bertów N r. 36.

Cegła budowl., pustaki, wyroby ogniotrw, klinkier, ru ry kamionkowe.

„KLINKIER I 0 Sp. X ogr. odp. _ ;

Warszawa, Wspólna 7. Telefon Nr. 7.13-14.C e r a m i k a b u d o w l a n a i d r o g o w a :Cegła dziurawki , pustaki, stropówki, trocinów- ki, licówki, kominowki, dachówki, sączki, zen- drówki. Klinkiery: budowlane, kanałowe i dro

gowe. Kamionk : kanałowa i techniczna. Szamoty normalne i fasonowe N a w ie rz c h n ie k lin k ie ro w e z w łasn eg o k lin k ie *

d ro g o w e g o sucho p raso w an e g o

C E G I E L N I E P A R O W E

„ M A R K I G K Ó J f C K I E ” I „ G O Ł K Ó W *4Z a rz ą d : Warszawa, Al. Jerozolimska 75; te l: 9.94-30; 9 94-13;

K L I N K I E R Ybudowlane, okładzinowe, drogowe, różnokolorowe.

CEGŁY: licówka, kanal izacyjna, trocinówka, dziurawka, bloki stropy. Dachówki. Dreny. Ci NY rflBRYCZNE I n ź. S t e f a n O s s o w i e c k i

Generalny Prz<ds awit ie l Fabr. W y r o b ó w C e r a m i c z n y c h Przysieka Stara, r>rotoszyn, A NTONIN

Warszaw , ul. P Ina Ni. 32 m. 4. 1*1. 8 91-80

Z A K Ł A D Y C E R A M IC Z N E „POS TELMIK” Sp flkC.C Z Y N N E C A Ł Y R O K

Z a r z ą d : Warszawa Królewska 8. le i . 611-60 wyrabiają cegłę ••e^zna, maszynową, dziurowana, bloki stropowe,

kk rmana i in.: dachówki: żłobione, k-rpiowe; kafle majolik. * dreny

C e g i e l n i e „ S A T U R N " i „ G Ii Y F "W C H EŁM N IE I W Ą B R ZE ŹN IE

inż. A. Dziedziul i S-ka, tel. 53, Chełmno (Pomorze).

WARSZAWSKIE TOWARZYSTWO SPRZEDAŻY MATERIAłÓW BUDOWLANYCH, SPÓŁKA z o. o

W arszaw a, W spólna 37, m . 2, te l. 9.39-23.Dostawa: cegły pełnej i dziurawki oraz pus taków st ropowych wszelkiego rodzaju .

W yłączna sp rz e d a ż w y ro b ó w c e g ie ln ia n y c h Z a k ła d ó w C e ra m ic z n y c h „F n ik s " w B a n io sz e

CEGIELNIA PAROWA WITASZYCEpoczta i stacja kole jowa W i t a s z y r e poznańsk ie j ; tel. Jarocin Poznański 55.P r z e d s t a w i c i e l s t w o w W a r s z a w i e nż. L. SIEKIERKO, Senatorska 4/17.

telefon: 238-59. .P R O D U K U J E : c e g ł ą zw . b u d o w la n ą , l ic o w ą k a n a l lz a c y j

n ą , d z iu ra w k ę , s t ro p o w ą F o e r s te r a , d a c h ó w k ę k a r p ió w k ę ,g ą s io r y d re n y ■ ó źn y ch k a lib ró w . W yroby o ła d n y m je d n o l i ty m k o lo rz e i w y s o k ie j w y trz y m a ło ś c i n a śc is -k a n e . .......... —-------------------------- —C e g ie ln ia j e s t s ta ły m d o s ta w c a c e g ły k a n a liz a c y jn e j d la W o d o c iąg ó w i K a n a liz a c ji m . s t . W arszaw y . —------------- ------------------

Cement

CEMENTOWNIA „GRODZIEC", st. kolej. ZąbkowiceZakłady Solvay w Polsce, Tow. z o. p., W arszaw a, Czackiego 14.

Cement Portl. „G RO D ZIEC " i w ysokowart. „ŻUBR“ W arszaw a I., skrz. poczt. N r. 282. Tel. 532-44 i 532-30.

TO W A RZY STW O FA BRYK PO RTLA ND - CEM EN TU„W Y S O K A“ Spółka Akcyjna

W ARSZAW A, UL. M AZOW IECKA 7, T E L .: 6.87-62, 6.12-87. Fabryki produk. cem enty portlandzkie: norm alny wysokowar. i spec.

Dachowe konstrukcje i dachy szklane

EKSPLOATACJA KONSTRUKCYJ DACHOWYCH i Ś W I E T L I K Ó W B E Z K I T O W Y C H

p a t . s y s t . inż P a r a d is ta la

Przedsięb. Budowlane „ ARCUS” Warszawa te1.10-09-38 Zygmuntowska 14 te 1.10-09-38

„WEMA” Przedstaw ić.: inż. W Ł . SZALKOW SKI, W arszaw a, ul. Poznańska 21/13, tel. 813-21.

„ Poznań. K r. H u ta , Tarnów , Gdańsk.b e z K IT O W E , W Y W IE T R Z N IK I dachowe, K R A -

TOW KI — wycieraczki, NAROŻNIKI — listw y ochronne.

Drzewo budowlane

J. MILBERG SK ŁA D D R ZE W A B U D O W L A N E G O I S T O L A R S K IE G O O R A Z DYKT

W ARSZAW A I2,BELWEDERSKA 23, TEL. 407-74 1 717-75N a s k ła d z ie s ła le w ie lk i w y b ó r w s z e lk ie g o rod zaju d rze w o b u d o w la n e g o . S S B D o sta w a n a ty c h m ia s to w a .

Farby i lakiery

POLSKA FABRYKA I-ARB i LA K I EROW EDWARD LUTZ, S p .z o .o , : Kraków XXII, Kalwaryjska 661'OLECA: LAKIERY DO RADIATORÓW TH ER MG W IT 1 SRE-BRO-THERMON ORAZ W SZ E L K IE IN N E KARBY 1 I.A K IE R \

DLA CELÓW BUDOW LANYCH.

Fundamentowe robot}

TELEFONY:WARSZAWA SOSNOWIEC KATOWICE WILNO 9.89.90, 8.20.11 _ 1.09 3.31.42 20.38Pale żelbetowe: pneumatycznie betonowane, lane i zaciskane i m.

Wszelkie roboty fundamentowe nad i podziemne. Budownictwo podziemne.

Instalacje odwadniające, cementowanie, badanie terenów.

Przedsiębiorstwo FundamentowaniaS T . P A C H A I S - K AW arszówa, ul. S ta low a 6 9 łe l. 1 0 -0 2 -2 8

Pale betonowe tłoczono - ubijane - dozbrojone ośrodkowo i „S traussa”. Mechaniczny sposób wiercenia i przebijania kurzawki. Próbne wiercenia. Projekty i kosztorysy palowania. Zdjęcia techniczne i z terenów________ _

PALE FRANKI W POLSCE . Z Z .W arszawa; Kanonia 20, łel. 659-51

S p e c j a l n o ś ć : b u d o w a f u n d a m e n t ó w n a ż e l b e t o w y c h p a l a c hB i u r o F u n d a m e n t o w e

Inżynier R A D Z I M I R P I Ę T K O W S K IW arszawa, Koszykowa 29 te l. 9-42-70. “3W C I, I > Ł j r M I W u c— '

Roboty fundamentowe. Palowania: drewniane, betonowe i żelbetowe syst. Raymond, S traussa i inn

SP. AKC. TEL. 592-68T-wo F U N D A M E N T O W E DI\UMflNn

W A R S Z A W A , ZGODA 9 R H ^ n U l l UBUDOWA WSZELKICH FUNDAMENTÓWPROJEKTY^ K O S ZT O R Y S Y , ALBUMY R O B Ó T - NA ŻĄ DANIF

In ste IacJe_ sB n i1 ariieBiuro budowlano-instalacyjne

Inż. Z Y G M U N T C H A B E L S K I, u l M ick iew icza 28 — t e l e f o n 12-78-82 i ,

Izolacyjne materiały

99Ł ^ r I - I > . - W ła ś c . M . P Ł O Ń S K I i S Y NW A R S ZA W A , J E R O Z O L IM S K A 8 3 ; TEL. 9 9 4 -7 5 , 9 .9 4 .8 7 i 9 .8 8 -8 1

Tektury dachowe, p rzetw ory smołówcowe i b itum iczne S p e c j a l n o ś ć : Biała filcowa t«kłura bitumiczna „ S E L E N I T*’

R O B O T Y n n C H O W E , P S F W L T O W E \ I Z O L A C Y J N E .

IZOLACJE KORKOWE:B U D O W L A N E C H Ł O D N IC Z E PR ZE-

C IW A K U S T Y C Z N E i I . p ,

IZO LACJE OD W ILG O C IN is z c z e n ie g rz y b a , K a rb o lin e u m

i G rz y b o ja d .Fabryka Wyrobów Izolacyjnych

W a r s z a w a , Syreny 3. Tel. 203-40IZOLACJE BUDuWLANb

I I G U D R O N I T “INŻ WŁ. CISZEWSKI

Warszawa, Krak.-Przedm. 17 Telefony: 6-! 1-45, 6-05-45 Produkcje: gudronity — filc- mitum — izol —- grzybomór — cemizol—dacholit—term izol- ogniochron—płyty korkowe- asfalty — lepiki — i t.p. Wykonywa roboty: izolacyj ne-grzybobójcze dachowe- asfaltowe — drogowe — i t.p.

P O R A D Y F A C H O W E I BADANIA LABORATORYJNE

CASTOR, środek przeciw wilgoci Hydrofuge „CASTOR“

k A K S T E N S M A U R Y C YWarszawa, Koszykowa Nr. 7. TeL Kraków, Biuro Techn. HamH. W . Kozłowski — id. Mikołajska 32. Tel. 140-88. ' — ‘. Wilno, M. Jankowski, $-to Jańskar :Nr.

FELZYTYN SKALENITI. SINGER „FELŻYTYŃ i TROCAL" W arszawa, Kredytowa 18, tel. 5.18-48.

Katowice, Marjacka 25, tel. 3.15-99. Lwów, Gdynia, św. Jańska 71, tel. 34-34.

Z a k ł a d y P r z e m y s ł o w e Inż. WACŁAW G O R Z K O W S K I I syn

w Łowiczu sp. z o. o.F a b ry k a w y ro b ó w K o rk o w y ch i M a te r ia łó w Iz o la c y jn y c h B iuro i sk ład fabr. W arszaw a, Br. H erack iego 14, te l. 3-30-44.

Izolacje k orkow e: budow lane chłodnicze p rzeciw akustyczne i t . p. K rycie dachów .

Papa b itum iczna Izolacje od wilgoci. N iszczenie g rzyba, karbolineum i g rzybojad .

WSZELKIE PKACH: I Z O L A C Y J N E w y k o n u j ą

POZNAŃ- DĄBROWSKIEGO 79 POZNAŃSKIE ZAKŁADY TEL. 63,54 IZOLACYJNE

O D Y N I A - Ś-to JANSKA 78 ». 3 £D. I N E R O W I C Z

F A B R Y K A M f l T E R j f l Ł Ó W „ IZ O LA C IA ’R n n n \ i / i n w \ r u *B U D OWARSZAWA,

W L fl M Y C HHOŻA 55 TEL. 8-55-58

Szczegóły patrz w og łoszeniu na Il-ej okładce

F a b r y k a I zo lacji K o r k o w y c h „ K 0 R i Z 0 L " S p . z o gr . odp.W arszawa, Ludna 6-8, tel. 703-15

FABRYKACJA WŁASNA WSZELKICH MATERIAŁÓW IZOLACYJNYCH, PŁYT, OTULIN

I SEGMENTÓW KORKOWYCH.

MASTEWALOGNIOTRWAŁA, N IEPĘC ZN IEJĄ C A PŁYTA

BUDOWLANO-IZOLACYJNA. W Y T W Ó R N I E R E J O N O W E :

W ARSZAW A, K RED Y TO W A 16, T E L . 690-41. ŁÓDŹ, SRE- BRZYŃSKA 6. T E L . 205-50. POZNAŃ, LA N G IEW ICZA 3.

TE L. 79-48. TA RN Ó W - KRZYŻ - TE L. 172 i 293.

R O K Z A Ł O Ż E N I A 1 9 0 3

W. N I T E C K IW A R S Z A W A , UL. O B O Z O W A 2 0 . T .le fo n : 209 -21 - Dom własny. FA B R YK A M A T E R IA Ł Ó W K O R K O W O -IZ O L A C Y J N . I O G N IO T R W A Ł Y C H . W Y K O N Y W A N IE W S Z E L K IC H R O B Ó T W ZA K R E S IE IZ O L A C J I

ORŁOROG" d' 0rłow ski> Rogowicz i S-ka inżSp. z ogr. odp.

FABR. IZOL. KORKOWYCH, BITUMINY, AQUIS0LUW arszawa, P lac 3-ch K rzyiy 13, te l . 9.81-23. 9.81-26 Fabr. Bem a 53

________Szczegóły p a trz w og łoszeniu n a II ok ładce

BIURO IN ŻY N IER Y JN EJ IZOLACJIO R O - C O N C O

Sp. z ogr. odp. Warszawa, Widok 23, tel. 5-04-88

8z8

. TT l u u n I C I , H

S Wysokowartościowe izolacje od wody — ekspertyzy s

IZOLACJE B U D O W L A N EM. R E C Z K O I S-kaW szelkie m ateria ły w odo-i ciepłochronne — U ellito l, O um atekt, Ce- ratoleum , nubero id — WARSZAWA, Nowogrodzka 41 m .2. te l. 7/16-34

Fabryka wyrobów korkow ych, m ateria łów izolacyjnych i chem . Płyty Korkowe i w szelkie m at. izo lacyjne

ŁÓDŹ, u l. Orla Nr. 17'11. te l. 218-47.Rosicki, t a c k i i S-ka

„RUBERTIN" i „RUBERTOL“niedoścignionej jakości m aterja ły izolacyjne. 1

Roboty izolac., asfaltowe, dachowe i blacharskie, poleca i wykonywaA. P E S Z K E

Warszawa, Zawiszy 8, tel. 208-96 i 663-11.

FABRYKA T EK T U R Y S M 0 Ł 0 W C 0 W E J I ASFALTU Józef Szyc i Sp. wł. Henryk FronczakW arszaw a, ul. Podchorążych Nr. 57; — T e le fo n : 9 - 4 9 - 0 4 Krycie I re p e ra c je dachów papow ych , b laszanych I t . -p>

Z a k ł a d y Handlowo-Przemysłowe „ S T E M A R "M a r j a n Sz m or l i AskiF abryka te k tu ry b itum icznej I sm olow cow ej, p re p a ra tó w Izolacy jnych I p rze tw o ró w che m lczn oraz p rz e d slę b . ro b ó t de- k arsk . a s fa ltó w 4 Izo lacy jnychRadom, Metalowa 2, tel. 14-46

rok z a ło ie n la 1916p o l e

izolacji chłodniczej I te rm icznej

PŁYTY KORKOWEo r a z d o i z o l a c j i r u r

ŁUPINY KORKOWE

O ddział w W arszaw ie , Ul. H o ła ST, te l 937-34

a d ok r y c i a d a c b ó w

„FIBIZOL”te k tu rę filcow o - b itum iczną, u z b r o j o n ą im pregnow aną tk a n in ą ju tow ą. ( P a t e n t

Nr. 19968).

Kafle

ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE JA M KRAUSESp.z o oW A ndresp o lu , poczta A ndrzejów

Największa fabryka kafli i farb malarskich w P o ls c e

Kamień

Ini. A. C Z E Z O W S K IW arszaw a, F iltrow a 69 te l, 8 54 33

G ranit d la celów budow lanych , in ży n ie rsk ich i pom nikow ych w w szelkich s tad iach ob róbk i (b loki surow e, p ły ty piłowane* c io sane , szli

fow ane, polerow ane)

KAMIENIOŁOM Y I BUDOW A DRÓGINZ. ST. NADRATOWSKI i S-ka Sp z o o.

W arszaw a, Nowy-Świat 21, tel. 2-21-23. Kamieniołomy g ran itu p rzy stacji Klesów.

PR ZE D SIĘ BIO RSTW O ROBÓT KA M IEN IA RSK IC H

Wł. Przecławski i J. Wojciechowski sp.nrmW arszaw a, Al. Jerozolim skie 20, m. 21, tel. 3.10-26.

Piaskowce z wł. kamieniołomów, g ran ity , m arm ury, a labastry .

Rok za! 1900

T ow arzystw o R obót Inżyn iery jno-B udow lanych 1 Eksploatacji G ranitu W ołyńsk iego z w łasn y ch k am ien io ło m ó w w Moczu lance

T E H H B U U U T s „ « . , . „ . IW arszaw a, Z ie lna Nr. 15, m . 3, Tel.: -97-58

Kamień sztuczny

A R T E Z Y T — k am ien n e zapraw y fasadow e

B C 7 C T — u tw ardn iony beton — niezn iszczalne na- L Ł Ł 1 w ierzch n ie podłóg, podw órzy, ram p 1 t.p.

W ytw órnia z a p ra w I kam ien i sztucznych A , i B .I n ż . z . B i a ł e c k i , S p . z o . o

W arszaw a, e io g ie ra 1 Tel. 7.29-04

FELZYTYN i S KALE ISI I Tszlachetne i kam ienne wypraw y fasadow e

|« Sifl{|6r SłFefzytyn i Trocal” , W -wa, K redytow a 1 8 , te l. 518-48 K atow ice , G dynia, Łódź, Lwów, W ilno.

u r v T w r i i > v i « « < v P R A W F A S A D O W Y C H

K r z e s zo w ic e , woj. Krakow skie

Główne przedstawicielstwo

Składy fabryczne i w ytw órnia sz lach e tn e j wyprawy w W arszawie B łońska 6, te l. 11-05-04. W arszaw a-Praga, Korsaka 3i5, tel. 10.37.10

f 1 r m a i „W A P N O” L L i s i c k a

N A I f T V T ** Szlachetna zaprawa U V U L T I fasadowaMARMUR MIELONY do wyrobu lastrico WAPNO BUDOWLANEIMIELONE-WODAN WAPNIAprodukcja „W APIENNIKI POGORZYCKIE” S-ka z o. o Pogorzyce, p. Chrzanów skry tka pocztowa 83

SZLACHETNA III T Y N KWYPRAWA FASADOWA „T E R R flB D H fl KAMIENNYrep rezen tac ja W arszaw a, Ks. Sko- n r D l i B T” 9n m n

rupki 1, m. S2. Tel. 0 75-57 I 7.22-83 „U l II BI II I 0|l. tU.U

TC B B il D 11 li szlachetna zapraw a | u 11 II H □ U H H j tynk kamienny

R o k za l. 1900fasadowa.

T C D B 21 7 7 fi marmury mielone, krajowe C n n H l l o U i zagraniczne

K l U D C F N i n r ? mączka wapienna do W I r fi Ił 11 I Hu u nawierzchni a s f a l t

F - m a 0 . SCHMEIDŁERBProdukuje dostarcza

ZAKŁADY TERRABONA 1 TERRAZZO. K rzeszow ice, k K rakow a

TE R R A ZY T“SZLACHETNA WYPRAWA FASADOWA

B iuro: Chm ielna 72. Tel. 6-72-14 F abryka: W ronia 40. Tel. 2-88-48

E U G E N IU S Z SZOTT K raków , Mazowiecka 3a tel. 182-1!)P r z e d s ię b io r s tw o ro b ó t te r r a z z o w y c h ( la s tr ic o w y c h ) , k sy lo ll to w y c h i s z tu c z n e g o k a m ie n ia . Próbk i i o fe rty na źg d an ie

Liny stalowi’

PRODUKCJA i SPRZEDAŻ WSZELKIFOO „CENIROLIIt" RODZAJU LIM

STALOWYCH1110 0 9 7)111111 Fab ryka* u l. K rochm alna 87, te l. 3.35 82 w n i t o i n w n S k ł a d t ul. G rzybouska 10, te l. 2.91-21

liny s t a l o w e I ż e 1 a z n e o raz w szelk ie d r u t y s t a l o w e

Malarskie przedsiębiorstwa

Z A K Ł A D D E K 0 R A C Y J N O - l f l A L A R S K i B E R N A R D M E N C E L

W arszaw a. N ow y-Św iat. 62, te l . 5.83 70.wszelkie roboty malarskie od skromnych do nnjwynwin^ie jszych

Marmury

Marmury kieleckiebazalty, abalastry Inż. JAN WEBER Bud. Sp. Akc Wzorownia i Zarząd: Warszawa, Ś-to Krzyska 20 tel. 251-38

F abryka marm urów: Kielce. Bandurskiego 25.

Materiały budowląne

TOW . PK ZEM .-H A N D L. Sp. z o. o. W arszaw a, Biuro i składy u l. T o w aro w a 48. l e i . 2 -2 1 25 i 5-13-24.

Dostarcza hurtow o i detalicznie ze składu i fabryk reprez.: wapno suche i lasów., cem ent, gips, papę, cegłę, szam oty, terrakotę. glazurę.

„ANTRACYT”■ATEBE'C e n tra la S p rzed aży A rtykułów

B udow lanych i TechnicznychW arszaw a, u l. S re b rn a 9, te ł . 6.75-66

Cegła, cement, gips. trzcina, wapno, papa i smoła, mater. izolac. marmurki l a s t r i c o , posadzki dębowe, p ły ty cementowe, terrakota

1 plazura w na jlepszych ga tunkach.

W arszaw a, G rójecka 31 D f t ł m t " tel. 8.87-11 i 6.23-91. „DCłUlI

Tement, wapno such. i łas., gips, kafle, papa, smoła, trzcina, cegła '.w., ogn. i in. — W łasne w yr. beton.: cegła, kręgi, studź., rury,

p ły ty chodn., krawężn. — — Skł. komisowy Fabr. „Eternit**.

CEMENT,WAPNO,ŻELAZO, DŹWIGARY, WĘGIEL, KOKS SPÓŁKA AKCYJNA HANDLOWO - PRZEMYSŁOWA „Ł . J. B0RK0WSKI“.

limRQ7HIIIn Biuro: M arszałkow ska 117, Tel. 600-20.665-80. 279-99 U / n n O L l lW n , Składy: W olska 103, Tel. 600-21, 699-72, 617-08.

Dachówka azbestowo-cementowa

„ E T E R N I T 'płyty p łaskie i faliste do krycia dachów, w ykładania .ścian, izolacji etc.

Z akłady Przem ysłow e „ETERNIT** Sp. Akc.W arszawa, Zgoda 8. te l. 203-83. 693-95 i 308-85.

D a c h ó w k i i p ł y t y AZBESTOWO-CEMENTOWE PŁASKIE I FALISTE„El/ERITAS"Polska Fabryka Dachówek Azb. K r a k ó w , ul. Zabłocie 37

GdFiiaSląsliiB Tow.Gdpniczo-HutniEZBsp *Warszawa, ul. Nowy-Swiat 50

M ateria ły b u d o w lan e , te l 692-59 w ęg ie l. K oks te ł. 602 95

D l Y T IĆ I glazurowane łclenne, b iałe I kolorowe wyrobu I ■ l \ l krajowego oraz łerrakotow e podłogowe

.y i ■ wyrobu krajowegoftaroorunaum do wzmocnienia podłdg cementowych DESZCZUŁKI posadzki dębowe I tafle

PUSTAKI Stropowe systeir u Akermana Biuro Techniczne, W arszaw a, ul. M arszałkowska 56.Tel. 8.72-47. i 7.01-47. A l b e r t Karp In żyn ie rS. RULSKI PRZED SIĘBIO RSTW O ROBÓT BUDOW LANYCHi wyłączne przedstawicielstwo m at. bud. W arszawa, ul. Żórawia 35, tel. 959-92 ,KORKOLIT“

BRACIA MARUSZE WSCY Sp. jawnaWARSZAWA, BIURO I SKŁADY UL. NARBUTTA 2. Tel. 4.07-23Dostarczają hurtowo i detal, z fabryk reprezen t.: W apno suche i las. Cement, Gips, Papę, Smołę, Trzcinę, Cegłę zw. i ogn., Dachówkę, T er rakotę, Kafle, Żelazo, P ły ty „Suprem a", oraz wszel. in. m at, bud

STOŁECZNY SKŁftD MftTERJftŁÓW B U D O W L A N Y C H i O P A Ł O W Y C H

WARSZAWA, UL. GRÓJECKA Nr. 6. TEL. 285-41Cem ent, wapno suche i lasow ane , g ips, cegła: ręczna, m aszy. dziuraw ka, licówka i t. p. kafle , dreny , dachów ka,sm oła , papa s

łowcowa, m aty trzcinow e, p iasek , g lina i t. p . ________________ W yroby szam otowe i ogniotrw ałe._______________

materiałów ESJŚU BRACIA ŻERYKIERn iiD C 7 A n ił ^ 'uro: Poznańska 32. Teł. 9.84-04 i 9.84-98. WARSZAWA sk ład : Skaryszew ska 4, teł. 10.27-82.Cement portl., wapno, gips, cegła, bud., strop., licowa, dachówki,

chlorek wapnia i in. a rt bud.____________ ______

Metalowe wyroby

FA B R Y K A WYROBÓW M ETALOW YCHH. S Z U L E C K I , A. G R A C Z Y K i HŁ

S-ka z o. o.W A RSZAW A , spólna 46 front (róg M arszałkow skiej)

Wykonuje: budowlane konstrukcje żelazne, okładane metalem , dekoracje metalowe wnętrz. U rządzenia sklepowe frontów i w ystaw . B alustrady metalowe na schody. U rządzenia w nętrz: banków, biur, barów, cukierni itp. Meble s ta lowe niklowane, oraz w szystkie prace wchodzące w z a kres wyrobów metalowych, chromoniklowanych ciągnionych i tłoczonych.

Nasady kominowe

W Y TW Ó RN IA BETONOW YCH NASAD KOM INOW YCH

wł. Edw ard Czaiewicz, bud.

„ B O L T O”W arszaw a, Nowogrodzka 34, telefon 9.91-33 j

Okucia budowlane

S A M O Z A M Y K A C Z E D O DRZWI PATENTOWANE ZAM KI W PUSZCZANE

Fabryka Wyrób. MetalBydgoszcz,Dr W arm ińskiego 11.„FENA“ S.A.

F A B R Y K A O K U Ć B U D O W L A N Y C H BRACIA LUBERTSp. Bkc. W H R S Z H W f l , ZŁOTH 34.Tel. 6-90-10. 6-47-35, 5-28-66, 303-08 I 305-71.

Nowoczesne okucia

Piasek i żwir

Osuszanie budynków

| f T . E3a

T O W A R Z Y S T W O OSUSZANIA BUDYNKÓW

Reprez-: E . C z a je w ic z , B u dow nic zy

W arszaw a, Nowogrodzka 34, tel. 9.91-33

„ C E N T R O Z W I R "Centrala Produkcji 3 Sprzedaży Żwiru

W arszawa, w spó lna 38. Telefon . 8.77-09 D ostaw y m asowe żwiru rzecznego i kopaln ianego .

J A N C Z E K A L I Ń S K IM ECH. E K S PL . P IA SK U DRAGĄ „L W 6 W “ I DOSTAW A ŻW IRU

D raga, W ybrzeże W isły N r, 234*31.W arszaw a, Telefony:Biuro, Al. Jerozolim skie 117 N r. 603-65.

S T A N IS Ł A W W Ł O D A R C Z Y K W arszawa, Bernardyńska 40, te l. 9.34-81

Przedsięb. robo t ziem nych, beton . Dostawa żw iru, piasku i kam ienia

. . . 2 kafli stalowych PIECE SZRAJBERA”

Sp. z o. o.Warszawa, Grójecka 35.

tel. 9-20-33.

Posadzki i stolarszczyzna

B c iWytwórnia posadzek drzewnycha E. i A. B E D N A R C Z Y K

W arszaw a—P ra g a , u l. K ału szy ń sk a 7, te l . 10-11-54.Posadzki dębow e, k lepkow e, taflow e ozdobne i fo rn ierow e salonow e

ZAKŁADY PR ZE M Y SŁU DRZEW N EG O

Sp. Akc. „GLOEH“ R- istn . 1863.Zarząd i B iuro: W arszaw a. Kowieńska 5/7. Tel.: 10.10-63 i 10.01-46. W A RSZA W A: Fabryka sto larska F ab ryka posadzki: HENRYKÓW

F A B R Y K A W Y O B R Ó W D R Z E W N Y C H

B -c ia J. i H. R U D O L FW a r s z a w a , N o w o l i p i e 52/54 łe l. 12-15-79

F o r n i e r y — d y k t y — f r y z y — k l e p k i — p o s a d z f k i — l i s ł w y

F A B R Y K A P O S A D Z K I D Ę B O W E JBarnard Z I M A N D i S Y N St .ur i lowejSkład Konsygnacyjny: W arszawa, ulica Twarda 56, telefon 348-28

C entralne Biuro n N n P F M o"iusz^i 4.Sprzedaży: W arszawa u * W V r r Telefon 302 65Skład zaopatrzony stale w w iększą ilość posadzk i we w szystkich

gatunkach i w ym iarach

Stropy

szerokość 33 cm. długość 3U cm. wysokość 15, 18 i 20 cm.

N ajprak tyczn iejszy z is tniejących i n a jtań szy w cenie je s t strop „OMEGA“

I n f o r m a c j e : W a r s z a w a

„ O M E G A“ Twarda Nr. 13/26

tel. 213-92 „CERMAT" Skorupki 7. telefon 975-57 i 722-63

POLSKI PATFNTOW ANY STROP

s y s t „ P R I M A P O L "S. S T O B I E C K I E G O

Prosty, tani, lekki i nieakustycznyWłaść. pat. J. i Z . STOBIECCY

W arszaw a, ul. Hoża 19 m. 12 TEL. 9 -38 .81 (1 7 -1 9 wiecz.)

Studnie artezyjskie i badania gruntuJ. PRZEŹDZIECKI 1JR2EDS1̂ BIORSrwo w i e r t n i c z e

W arszaw a, ul. Jan a Kazim ierza 13 na W oli. Tel. 650-24.W iercenie studni, badanie g run tu — narzędzia wiertnicze.

S E W E R Y N F I L U SC z ę s to c h o w a , III A le ja N r. 4 9 . T el. 1 2 - 7 7

Studnie wiercone, badania gruntu, wiercenie pod pale.

BIURO HYDROLOOiCZIlO in ż Y i l lE R S K I E

RYCHŁOWSKlis-ka

ul.

Sp. z o. o. W ARSZAW A

M o k o t o w s k a tel.: 810-24 i 965-15

24,

Badania g ru n tu pod budowle. Laboratorium gruntoznaw cze. A nalizy g ru n tu fizyko - m echaniczne

E k s p e r t y z y .

STUDNIE W I E R C O N E , P O M P Ywykonuje firm o

FELIKS SĘKOWSKIL w ó w , ul. Lwowskich Dzieci 44. tel. 244-57.

Szkło

SZKŁO okienne maszynowe, szybowe prasowanedostarczają

BELG. S. A. POŁUD. PO LSK IC H H U T SZKLANYCH H uta w Ząbkowicach, tel. 11 — szkło okienne I lu ta w Szczakowie teł. 16 — szkło prasowane

M AŁO PO LSK IE FA B R Y K I SZK ŁA Sp. z o. o.H uta w Szczakowie tel. 16 — szkło okienne

BIURO SPRZED A ŻY :W arszaw a, Z łota 14 ro. 2, sk rz . p oczt. 352.Tel. 660-71, 660-97.

SZKŁO BUDOWLANET. D E G E K S Z A J N

Sp. z o. o.W arszaw a, G raniczna 1, te l.: 5-39-59 i 2-09-65.

Przedstaw icielstw o h u t: SZCZAKOW A I ZĄ BK O W ICE.

POI SKI PRZEMYSŁ SZ'<LflRSKl J A N R E D L E R i J Ó Z E F C Z A R N O Ł Ę S K I

W arszaw a, u l. Złota 21 Telefon Nr. 2-41 16 SZYBY, LUSTRA. CEGŁY SZK LA N E, ŚW IA T ŁO W PU STY - „RO TA LITY “ . WV KON U JE W SZ E L K IE ROBOTY SZK LA RSK I*

RYSZARD ZIELIŃSKI GDYNIA , ul. Św iętojańsko 11, róg ul. Puławskiego — Tel. 15-58

Szkło -beton „ t rz e t* . Dacny szklane . Świetliki nad piwnicami. Oszklę ńie tune li .Oknabetonowe(pa t) . ściany szklane.Szkło do okładania ścian

Zrzeszenie Szklarzy s p z o. 0.W arszaw a. 6-go S ie rp n ia 26. Tel. 8. 44-44

Wszelkie roboty s z K l a r s k i e . Szlifowanie szkła. Podlewanie luster Sprzedaż i składy szkła i luster.

Wapno

K A D Z I E L N I A Sp. Akc.W A R S Z A W A , ul. Boduena 1, telefony: 6614)5 i 661-19

Zakłady W apienne w Kadzie ln i pod K ielcami

WARNO o n a j w y ż s z e j w y d a j n o ś c i

Zakłady Przemysłowe ,,S itkówka” S.A. Piece Wapiennei a r z ą d: W arszaw a, Z i e l n a (i m. 4, te lef. fi.89-74

Wapno najw yższej jakości i wydajności.

W A P N O I SH AKC W J A W O R Z N I/ l u i r m m n u v K i e l c e s k r z y n k a p o c z t. 160, te l. 10 74 1\AM!|lNIUŁ.UIVI Y W arszaw a , u l. M o k o to w sk a 51/53, te l. 9 01*98

W A P N O P A L O N E T Ł U S T E o n a jw y ż s z e j w y d a jn o ś c i o z a w a r to ś ć ! C a O 99,1%

2) » H P n O P A L O N E MI E L O N E R O L N . W Y S O K O P R O C E N T O W E i ) P I A S K O W I E C , K AM Ef t M A R M U R O W Y d o cu k ro w n i, d ró g

i ro b ó t b u d o w la n y c h .

Wapnorud Sp. Akc.W a rs z a w a , T rę b a c k a 15, t e I e ł. 611 -0 4 i 3 3 7 -9 9Z a k ł a d y Wap i enne w Rudn i k a c h , wo j . K i e l e c k i e .

WAPNO budowlane i na- wizowe najwyższej jakości

„WUPHO STIIEHIEsnCKIE" Dobrz.nsk,Zakłady W apienne Strzem ieszyce (woj. Kieleckie). B. sprz.

Katowice, Mikołowska 44 m. 4, tel. 30423 i 25(59.P.K.O. 305329. R. Dobrzański, Katowice.

Wentylacja

WENTYLACYJNE I KOMINOWE N A S A D Y W Y C I Ą G O W E syst. Chanard’a (Patent R. P.)

Bracia S L U C C YInżynierowie

Warszawa, Królewska 27, tel.242-38

T \ D P I ? ! W arszaw a, Zam enhofa 41, teł. 11-77-07.wł . Zm Jam ick i

W ytw órnia patentow an. k ra t żaluzjowych Żelazn, do okien i drzwi n ies/k . i sklep, i ?aluzji drew. letnich i zimow. Ślusarka budowlana

łącznie z robotam i z metali półszlachetnych.

„CENTROUT"Spółka z ogr odp. Telefon Nr. 60

K R Z E S Z O W IC E K O Ł O KRAKOWABiuro Sprzedaży Zakładów Mielenia Marmurów

Telegr.: C e n t r o l i t K r z e s z o w i c e

M arm ury mielone krzeszowickie : zagranicznewe wszystkich kolorach i gatunkach dla rc bót terrazzowych (lasfrikowych) i sztu

cznego kamienia Maczki marmurowe

dla celów przemysłowych i chemicznych W szelkie przybory do szlifowania i polerowania F a r b ) c e m e n t o w e i i w i ' i t t o ł r w a ł e D o s t a w a s p r a w n a — F a c h o w a p o r a d

TECHNIK BUD. rutynowany konstruktor i żelbetnik z 6-cio letnią samodzielną praktyką i upraw, z art. 364 Pr. Bud. szuka odpow. posady najchętniej w Warszawie. E. KONIECZNY, p. Poznań, 15 Krzyżowniki.

SPIS RZECZY ROCZNIKA 1937 ..PRZEGLĄDU BUDOWLANEGO';PROJEKTOWANIE 1 OPISY BIJDÓW (AKC1

I tN żY N IER IA ).

Budowa rzeźni i hali ta rgow ej w Gdyni . . . Nowy gmach rad ia w B rukseli. — T. K. . . . Pawilon klubu lotniczego „R oland-C anos” w

Bue .....................................................................Biblioteka U niw ersytetu B ro therthon w

Leeds ................................................................budowa Muzeum Sztuki Nowoczesnej w P a

ryżu .......................................................................Baseny pływackie .................................................Port lotniczy w pobliżu F ra n k fu rtu .

— Inż. M. L ............................................................Czy arch itek tu rę m ożna mieć za darm o? —

Inż. arch. Ksawery Miączyński ..................In s ty tu t H elio terap ii n a R ivierze F ra n c u

skiej — Inż. M. L ............. .................................Stadion olim pijski w Tokio. — Inż. M. L. Pawilony techniki na W ystaw ie parysk iej

— Inż. M. L ........................................................'.Magazyn Schunck w H eerbu (H olandia) A rch itek tura Pałacu Sowietów w Moskwie

— Ini. M. L ........................................................Skocznia na rc ia rsk a w ybudow ana w Chicago Twórcy budynku. — Inż.-arch. M. Popiel Budynek B iu ra Czeków pocztowych w P a

ryżu — T. K ........................................................Pływalnie wiejskie. — T. K ...............................Sowiecki zakład o sile w ia tru . — Inż. M. L. Czynszowe budynki fabryczne w Szkocji —

Inż. M. L .........................‘........................... ! . . . .Pawilon polski na W ystaw ie parysk iej. —

T. K ........................... . '........................ ..T radycja i now a a rc h ite k tu ra w budow ni

ctwie angielskim . — Inż. M. L ..................Mieszkanie nowoczesne. — Inż. M. L .............Rozbudowa gm achu B anku Rzeszy w B erli

nie. — Inż. M. L ...............................................Budynek żelbetowo-szklany. —- T. K .............Garaże pod ulicam i. — T. K .............................Budowa nowego po rtu lotn. w B erlinie. —

Inż. M. L .................................................................Najnowsze poglądy n a budowę szkół. — T. K. Obecna tendencja w bud. szpitali. — T. K.Pawilon polski w P aryżu . — T. K ..................Największy stadion w świecie. — T. K. Budowa lotnisk nowoczesnych. — Inż. M. L.

Uwagi w spraw ie p ro jek tow ania zajezdni samochodowych. — Inż. Andrzej Nowicki

Twórcy budynków. — Inż. arch. Juliusz Żń-rawski ...................................................................

Jeszcze o tw órcach budynków. — Inż. arch.M. Popiel ..............................................................

Pływalnie. — T. K .................................................Dworzec autobusowy. — T. K ...........................Dworzec lotniczy w Le B ourget. — T. K. Największy zbiornik gazowy św iata. — M. L.Zbiornik żelbetowy — M. L ...............................Budowa szkół — M. L ........................................Dworzec lotniczy w B ourget pod P a ry

żem — M. L ........................................................

TECHNOLOGIA MATERIAŁÓW BUDO'

Sinka drewna budowlanego. — StanislauZaykowski .........................................................

Stal Isteg w budowie. — Inż. Marceli Lai Zastępowanie farb olejnych. — T. K.Farby rdzochronne. — T. K .............................Wilgotność i gęstość piasku. — K .................Zaprawa cementowo-wapienna. — T. K. .Beton wstrząsany. — T. K ..........................Wełna żelazna ....................................................Beton węglowy. — T. K ...................................Określenie wytrzymałości betonu w dużycl J .masach. — T. K ..............................................

Sekcja b adan ia drew na ...............................Przewóz betonu. — T. K ....................................E lektryczne ogrzew anie betonu podczas m ro

zu. — T. K ............................................................O dkształcenia i ogrzanie betonu przegrody.

— Inż. M. L ....................................................P rasow ane wyroby betonowe. — T. K. . . . Dachówka na wacie szklanej. — T. K. . . .Kit szklarski. — T. K ..........................................Nowy p ro fil s ta li do zb ro jen ia żelbetu i s ta l

grzebieniow a. — Wacław Puaskowrid . . . E w olucja pewnego nowego typu pustaka

stropow ego. — Inż. M. P ...............................B eton uderzany . — T. K ....................................R u ry betonowe o średnicy wewn. 3,86 m. —

Inż. M. L .................................................................Podłogi gumowe (lluboleum ). — Inż. E. Ro

goziński ...............................................................Od redakcji (O labora to riach badań m ater.

i o D ziale budowl. T argów poznańskich)O zagadnien iach badań budow lanych w A nglii

— Prof. dr. itrl. ii . Żenczykowski ...........R efera ty n a K ongresie M iędzynar. Zwi:jzku

B adan ia M ateria łów w zakresie dotycz.budow nictw a. — Ini. T. Konic ....................

W arunki techniczne wyrobów betonowych do fo rty fik ac ji. — Ini. chem. Stanisław Tarnowski ....................................................................

W pływ dodaw ania pyłu kam iennego do cem entu n a jakość betonu. — T. K ...............

U rab ialność betonu. — T. K ...............................A ustriack ie b adan ia nad w ytrzym ałością

betonu. — Ini. M. L ..........................................śc ieralność podłóg betonowych. — T. K. . . M ateria ły zastępcze w budownictwie. — Ini.

M. L.' .....................................................................K la js te r. — T. K ...................................................Szybkość tw ardn ien ia betonu z cementu

portlandzkiego.. — Wacław Paszko icski B adan ia w ytrzym ałości tłuczn ia n a zg n ia ta

n ia i n a uderzenia. — Prof. M. Nestorowicz Przyśpieszenie tw ard n ien ia betonu za po

mocą chloru. — T. K ......................................S m ar u ła tw ia jący rozszalow anie. — T. K.Cegła w apienno-piaskow a. — T. K ................K rycie dachów blachą glinową. — T. K. . . Szkło przepuszczające prom ienie pozafioł-

kowe. — T. K ......................................................Sztuczne m ate ria ły budowlane. — T. K. .. K ilka uw ag o w arszaw skim kruszyw ie wi

ślanym . — Dr. ini. Br. Bukowski ...........K olejność m ieszania części składowych be

tonu jako czynnik w pływ ający na w y trzy małość ...................................................................

B adan ia skurczu betonu. — Inż. M. L. . . . Żelbet w wysokich tem p era tu rach . — Inż.

M. L ..........................................................................R egeneracja cem entu zleżałego. — T. K. .. Odporność ru r cementowych na kwasy. —

Inż. M. L .................................................................Pęknięcie posadzek z T errazo . — T. K. . .Ołów w budow nictw ie. — T. K ......................Miedź w budow nictw ie. — T. K ......................N orm y d la p ły t z w ełny drzew nej. — T. K. K orek w urządzen iach chłodniczych. — T. K. D ośw iadczenia ze s ta lą G riffe l w Polsce

i zag ran icą . — Inż. Piotr Szachów .........Lekkie k ruszyw a betonowe. — T. K .............B eton z w ap ien ia muszlowego. — T. K. . . .Lekki beton zbrojony. — T. K ..........................P iasek do w ypraw y. — T. K .............................Gaszenie w apna m etodą ciągłą. — T. K . . . . W pływ w ielokrotnych w strząśn ień n a w y

trzym ałość konstrukcy j żelbetowych przy użyciu w kładek ze s ta li „ Is teg ”. — Prof.dr. inż. A . Kuryłło ........................................

Nowe działy produkcji gipsu w Polsce (Gips hydrauliczny. — Gips do gładkich ty n ków) ................................................. ...................

D ośw iadczenia ze stropam i „Pom orze” . — I . L ...................................................................................

Odkształcenia plastyczne betonu. — T. K. 9 —Fabryki betonu. — T. K ..................................T ransport w strząsany betonu. — T. K. . . .Kamień natu ra lny w budownictwie niemie

ckim. — Inż. M. L .........................................Mipolam. — T. K .................................................Zachowanie się żelbetu w wodzie morskiej.

— Inż. M. L .....................................................Zastępowanie cementu miałkimi domiesz

kami. — T. K .....................................................Cementy szybkowiążące. — T. K ...................Oczyszczanie żwiru. — T. K ..........................Glin i beton. — T. K ..........................................Przepisy dla cementu trasowego. — T. K. Francuscy fachowcy o stalach wysokowar-

tościowych. — Inż. M. L ..............................Farby i lakiery w Niemczech. — T. K. . . .Szyby wystawowe bez refleksów. — In ż.

M. L ......................................................................Elektrobeton. — Inż. J. Choroszucha .........Piasek o stałej wilgotności. -— T. K ..............E lektroanaliza zapraw i betonów. — T. K.Rury betonowe. — T. K ....................................Cement szlakowo-wapienny. — T. K .............Nowy sposób wyrobu lekkich betonów. —

T. K ........................................................................Wilgoć drewna. — T. K ..................................Elektryczne suszenie drewna. — T. K. . . . 11 Pom iar przepuszczalności cieplnej płyt bu

dowlanych. — Inż. M. L ................................ 11N apraw a rys w licówce. — T. K ................... 11Zawartość gliny w piasku — T. K ................. 12Beton z cementu glinowego — T. K ............ 12Cegła glinowo-cementowa — M. L ............... 12Krycie dachów blachą aluminiową — M. L. 12 Cementy gipsowe — T. K ................................ 12

Zeszyt Str.9 — 4679 — 4679 — 4679 — 468

9 — 4689 — 473

10 — 523

10 — 52310 — 52310 — 52310 — 52310 — 523

10 — 52410 527

lii — 52711 — 57711 — 57911 — 57911 — 57911 — 579

11 — 58011 — 580

580

582584631631631633634

KONSTRUKCJE BUDOWLANE.

K onstruktor a statyk. — Inż. Stan. Barszczewski ....................................................... 1 — 6

Szerokostopowe równoległościowe profile dwuteowe (P.) jako uzupełnienie belek normalnych dwuteowych. — S. Hempel . 1 — 8

Postępy w budowie chłodni w browarach . . 1 — 23M ur ceglany zbrojony. — T. K ..................... 1 — 25Freyssinet i jego rewolucje stalbetonowe. —

Dr. inż. Cz. Kłoś ........................................... 2 — 66Teoretyczna i rzeczywista nośność elemen

tów żelbetowych. — Dr. inż. Br. Bukowski — 122 żelbetowe mosty o wielkich rozpiętościach

na Kongresie Berlińskim. — Inż. dr.Alfons Chmielowiec ......................................... 3 — 135

Niektóre zagadnienia teoretyczne z dziedziny statyki nowoczesnych ustrojów żelbetowych na Kongresie Berlińskim. — Dr.inż. Wacław Olszak ...................................... 3 — 144

Rozwój konstrukcji stalowej. — In t . M. L. 3 — 155 Dopuszczalne naprężenia stali. — T. K . . . . 3 — 155Sklepienia ceglano-żelazne. — T. K ............... 3 — 155Silos zbożowy o pojemności 60.000 ton. —

Inż. M. L .............................................................. 3 — 160Dwa mosty żelbetowe na Eufracie. —

Inż. M. L ............................................................ 3 — 160Most drewniany łukowy tró j przegubowy

zbudowany w Oregon w U. S. A............. 3 — 160Naprężenia poprzeczne w belkach zginanych

— S te fan Bryla i Alfons Chmielowiec 4 — 192 '*raktyczny typ ściany zewnętrznej — lwi.

arch. Biasion ..................................................... 4 — 209Nowoczesne budownictwo kinoteatrów —

Inż. M. L ............................................................ 4 — 215Oszczędność na stali w niemieckim budow

nictwie. — Inż. A. Friedstein ................... 5 — 270Kongres konstrukcji stalowej w ZSRR. —

Inż. M. L ............................................................ 5 — 276Słupy żelazno-drewniane. — T. K ................. 5 — 276Grubość murów w budownictwie mieszkanio

wym. — Inż. M. L .......................................... r> — 276Obciążenie śniegiem. — T. K ........................... 5 — 281Kominy z cegły piasko-wapiennej. — T. K. 5 — 282 Zagadnienie parcia ziemi na większych głę

bokościach. — Inż. Henry]; Wagner . . . (i — 307

ZeszytPlastyczność tworzywa. — Inż. Marceli Lau 6 — Przegląd konstrukcji stropowych dźwigaro

wych. — Inż. M. L ........................................ 6 —Cienkie blachy nośne w konstrukcjach sta

lowych. — Ch................................................... 6 —W iadukt kolejowy nad toram i na stacji

Saint-Denis pod Paryżem ............................ 6 —W sprawie projektu nowych przepisów obli

czania konstrukcji stalowych. — StefanBryla .................................................................. 7 —

Wyboczenie słupów żelbet. — Inż. M. L. . . 7 —K onstrukcja „Mopin”. — T. K ..................... 7 —Obliczenie rentowności szkieletu żelbetowe

go i stalowego. — Inż. Paweł Jakowlew 9 — Wpływ wielokrotnych w strząśnień na wy

trzymałość konstrukcyj żelbetowych przy użyciu wkładek ze stali „Isteg”. — Prof.dr. inż. Kuryllo ............................................. 9 —

Rozmieszczenie prętów w konstrukcji żelbetowej. — B. B ................................................. 9 —

Sztywne konstrukcje ramowe na gruntachniepewnych. — B ............................................. 9 —

Budynek ceglany zbrojony. — T. K ............ 9 —Kamień naturalny w budownictwie niemie

ckim. — Inż. M. L ......................................... 9 —Budynek żelbetowo-szklany. — T. K ............. 9 —Strzałka ugięcia belek ciągłych. — Inż.

Stan. Kraszewski .......................................... 10 —Projektowanie belek w zależności od ugię

cia — Inż. arch. Eugeniusz Czyż ........... 10 —N apraw a i wzmocnienie mostu zwierzynie

ckiego na Wilii w Wilnie. — Inż. A.Chrościelewski ................................................. 10 -

Sklepienie cienkościenne. — T. K ................... 10 —Stropy masywne strychowe w Danii. — Inż.

M. L ........................................................................ 10 -Spawanie a kształty profili walcowanych.

— /. K .................................................................. 10 -Kolejowe mosty blaszane w U. S. A. — Inż.

M. L ........................................................................ 10 -W sprawie wykonywania konstrukcyj spa

wanych. — Ste fan Bryla ............................ 11 —K onstrukcja garaży. — Inż. W. Apostolow 11 — Ciekawostki z wystawy w Dusseldorfie (Żel

betowy dach wspornikowy). — Inż. M. Rogowski ................................................................ 11 —

Strop grzybkowy. — T. K .................................. 11 —Żelbetowe sklepienie z dekoracjami. — T. K. 11 — W ytrzymałość stropu Kleina. — T. K. . . . 11 -Szkło w budownictwie. — Inż. M. L .............. 11 -Wytrzymałość i sztywność belek — prof. inż.

W. Paszkowski ................................................. 12 -O zabezpieczeniu bud. mieszk. przed skutka

mi nierównom. osiadania. — Inż. W. Rych-lewski ................................................................ 12 -

Wykonawstwo żelezabetonu napiętego —Inż. M. L .............................................................. 12 -

Skurcz betonu a zbrojenie — T. K ............... 12 -Przyczepność żelaza, a wytrzymałość belki

żelb. — T. K ..................................................... 12 -Odkształcenia plastyczne betonu. — M. L. 12 - Ekonomiczny element żelbet. — T. K. . . . 12 -Strop drzewno-betonowy — T. K ................. 12 -Wieże radiowe stalowe — T. K ....................... 12 -Dach blaszany spawany — T. K ..................... 12 -Budowanie suche — M. L ................................ 12 -Monolityczne domy ceglane — T. K .............. 12 -P łyty sklejane faliste — T. K ...................... 12 -Połączenia belek drewn. — T. K ................. 12 -Suwak do obliczania schodów — T. K. . . . 12 -

BUDOWNICTWO OBRONNE.

Zasady OPLG w A nglii — T. K ................ ...... 4 -Przymus budowy schronów. — T. K. . . . . . 4 - OPL, tró jk ą t bezpieczeństwa a produkcja

przemysłowa. — Inż. Cz. Bielenia .................5W arunki techniczne wyrobów betonowych

do fortyfikacy j. — Inż. chem. StanisławTarnowski .......................................................

Zasady OPLG. w Anglii ......5Budowa schronów w Niemczech 5OPLG. we Włoszech. — T. K. ........................... 5W ymiary pomieszczeń w schronach. — T. K. 5Przesączanie powietrza przez ziem ię.1— T. K. 5

Str.311

315

31£>

316

345362362

453

458

466

466468

468470

512

513

518524

524

524

525

557568

577579580581581

615

616

623630

630630632632633633634634635 635 638

211212

263

272273273274275 276.

Schron-wieża. — T. K ........................................ 5 — 275Finansowanie budowy (schronów) w róż

nych krajach. — T. K .................................. 5 — 281Zasady O. P. L. G. w Anglii. — T. K. . . . 6 — 318 Przepisy niemieckie o budowie schronów. —

T. K ...................................................................... 6 — 318Skład materiałów wybuchowych. — T. K. 6 — 319 Siatka jednolita w budownictwie przeciwlot

niczym. — Inż. Edmund Langer ............. 7 — 358Obrona przeciwlotnicza a budownictwo żel

betowe. — Inż. M. L ...................................... 7 — 363Strona finansowa budowy schronów.— T. K. 7 — 364Schron żelbetowy okrągły. — T. K ............. 7 — 364Budowa schronów bez użycia stali. — T. K. 7 — 364 Schrony przeciwlotnicze bez stali. — Inż.

M. L ........................................................................ 9 — 473Madryd pod bombami — T. K ...................... 12 — 634

INSTALACJE BUDOWLANE.

Z dziedziny ogrzewnictwa. — Inż. M. L . . . . 1 — 26Ogrzewanie podłogi. — T. K ............................ 1 — 27Przepisy wentylacji łazienek we F rancji . . . 1 — 27Malowanie grzejników. — T. K .................... 3 — 157Piorunochrony. — T. K ..................................... 3 — 157Komora złączowa. — Inż. M. L ....................... 3 — 157Ogrzewanie elektryczne. — T. K ..................... 3 — 158Dźwigi w drapaczu nieba. — T. K ............. 3 — 158O ogrzewaniu centralnym przez promienio

wanie. — Inż. Fr. Bukowski ................... 5 — 268Osadzanie rurek bergmanowskich ............... 5 — 272W entylacja s ta jń i obór. — T. K ............... 5 — 278W entylacja przy grzejnikach. — T. K. . . . 5 — 278Elektryfikacja domów ......................................... 5 — 284Salon pokazowy Elektrowni Miejskiej

w W arszawie ................................................... 5 — 285O kominach dla pieców gazowych i przewo

dach wentylacyjnych ....................................... 6 — 319Piece kaflowe zam iast żelaznych. — T. K. 6 — 321 Bezszumna instalacja wentylacyjna. — Inż.

P. J ....................... ......................... ....................... 8 — 421Ogrzewanie ścienne. — T. K ............................ 8 — 421Elektryczne ogrzewanie sufitowe. — Inż.

M. L ........................................................................ 9 — 469W entylator wiltrowy. — Inż. M. L ............... 9 — 469W entylacja w arsztatów pracy. — Inż. M. L. 10 — 52CW entylacja okienna. — T. K ............................ 10 — 527Centralne ogrzewanie m iast zagranica —

W. D .................................................................... 10 — 537Międzynarodowy Kongres oświetlenia. —

f . K ...................................................................... 11 — 580Anteny dachowe zbiorowe. — Inż. M. L. 11 — 581Świecące wyłączniki. — T. K .......................... 11 — 581Regulowanie powietrza w pomieszczeniach.

— T. K ................................................................ 11 — 582Kongres ogrzewania i wentylacji. — T. K. 12 — 637Elektryczne ogrzewanie okienne. — M. L. 12 — 637

FUNDAMENTOWANIE I GRUNTOZNAWSTWO.

Zalety i wady wykonania pali S trauss’a. —Inż. Karol Muchowski .................................. 1 — ■'

Powiększenie nośności pali metodą elektrochemiczną. — T. K ......................................... 1 — 25

Powiększenie wytrzymałości iłu metodą elektrochemiczną .................................................... 1 — 25

Odmarzanie gruntu parą. — T. K ................. 2 — 86Otwory wiertnicze. — Głębokość i ilość icl.

przy badaniach terenów budowlanych . . 3 — 150 Wzmocnienie fundamentów kościoła De la

Trinite w Nowym Jorku .............................. 3 — 15Ckonferencja międzynarodowa w sprawie

mechaniki gruntów i fundamentowania w Harward University. — Inż. RadzimirPiętkowski ..................................................... 4 — 197

Stosunki gruntowe i wodne a budownictwo w Krakowie (Streszczenie odczytu inż. K.Stroki) ............................................................. 5 — 269

Wzmocnienie fundamentów Kościoła św.Trójcy w Nowym Jorku. — Inż. M. L. . . 5 — 280

Zagadnienie parcia ziemi na większych głę- bokościach. — Inż. Henryk Wagner . . . 6 — 307

Badania nad osiadaniem budynków w Niem

czech. — Inż. M. L ......................................... 7 — 364Zwiększenie nośności pali metodą elektro

chemiczną. Inż. M. L ...................................... 7 — 365Sowieckie pale Peerless. — T. K ................... 8 — 419Przewidywanie nośności gruntu . — Inż.

M. L ........................................................................ 8 — 419Sztywne konstrukcje ramowe na gruntach

niepewnych. — B ............................................... 9 — 466Zabetonowanie pali drewnianych. — T. K. 10 — 524Dopuszczalne ciśnienie na grunt. — T. K. 12 — 634

WYKONAWSTWO ROBÓT.

Postępy w budowie chłodni w browarach 1 — 237000 cegieł na dzień. — T. K ........................... 1 — 25Z budownictwa amerykańskiego ................... 1 — 28Okólnik Min. Przem. i H andlu w sprawie

układania płytek ściennych i posadzkowych 1 — 33 Betonowanie na mrozie. — Dr. inż. Bukowski 2 — 60 Szalowania i rusztow ania przy budowie

przegrody na rzece Sole w Porąbce. —Inż. Michał Rozenblit .................................. 2 — 71

W alka z partactw em budowlanym w Anglii.__ T . K .................................................................. 2 — 86

Rosyjskie normy wykonywania robót.— T. K. 2 — 87 Elektryczne ogrzewanie betonu podczas mro

zu. — T. K ......................................................... 3 — 154Odkształcenia i ogrzanie betonu przegrody.

Inż. M. L .............................................................. 3 — 154Projektowanie i budowa szalowań do beto

nów i żelbetów w Anglii. — Inż. PawełJakowlew .......................................................... 4 — 206

Różne rodzaje wykończenia powierzchni betonu. — T. K .................................................... 4 — 212

Przesunięcie komina. — T. K .......................... 5 — 280Przyspieszenie tw ardnienia betonu za po

mocą chloru. — T. K ...................................... 6 — 316Uszkodzenie tynków. — T. K ............................ 6 — 31(>Fugowanie murów ceglanych. — Inż. M. L. 6 — 317 Krycie dachów blachą glinową. — T. K. . . 6 — 318 Przepisy budowy kinematografów. — Inż.

M. L ..................................... .̂............................... 6 — 320Pomieszczenia dla robotników. — Inż. M. L. 6 — 320 Oszczędzanie m ateriałów budowlanych. —

T. K ....................................................................... 6 — 320Pęknięcie posadzek z terrazo. — T. K. . . . 7 — 362 Betonowanie przy wysokich tem peraturach.

— Inż. M. L ....................................................... 7 — 362Kominy domowe. — T. K ................................ 7 — 364Spoinowanie starego m uru. — T. K ............. 7 — 364K atastro fa budowlana domu mieszkalnego.

— W. Żenczykowski .................................... 8 — 396Komin żelbetowy. — T. K .............................. 8 — 418Posadzki drewniane utwardzone. — T. K. 8 — 418Murowanie podczas mrozu. — T. K ............. 8 — 418Konkurs m urarski we Włoszech. — Inż.

M. L ...................................................................... 8 — 419Powłoka cementowa na poddaszu. — T. K. 8 — 419 Uprzemysłowienie budownictwa.—Inż. M. L. 8 — 423 Jeszcze o oszczędnościach niemieckich w bu

downictwie. — Inż. M. L ................................ 8 — 424Niedyskrecje budowlane (O ostatniej k a ta

strofie budowlanej) ...................................... 8 — 425Układanie asfa ltu na dachu. — Inż. T.

Konic ................................................................ 9 — 462T ransport w strząsany betonu. — T. K. . . . 9 — 468Ogrzewanie elektryczne betonu. — T. K. . . 9 — 468 Podział dużych mieszkań wielkomiejskich —

Inż. M. L .................................. ........................... 9 — 470102 p ię tra w 14 miesięcy. — Inż. P. J. . . . 9 — 471Przesunięcie domu 9-piętrowego. — T. K. . . 9 — 472Asfaltowanie pod wodą. — T. K ................ 9 — 472N apraw a i wzmocnienie mostu zwierzynie

ckiego na Wilii w Wilnie. — Inż. A.Chróścielewski ............................................... 10 — 518

Uszkodzenia tynków. — T. K ....................... .. 10 — 526M echanizacja tynkowania. — T. K ................. 10 — 527F abrykacja domów. — T. K ............................ 10 — 530Sprostowanie do a rt. „102 p ię tra w 14 mie

sięcy” .............................................................. 10 — 530W ypadki przy pracy w budownictwie nie

mieckim. — T. K ............................................. 10 — 530W sprawie wykonywania konstrukcy.j spa

wanych. — Stefan Bryla ......................... 11 — 557

Nowy sposób wzmocnienia podłóg' betonc wych w budynkach przemysłowych . . . .

Zbiorniki betonowe dla melasy. — T. K . . Wykonywanie powłok bitumicznych metod;

natryskową. — Inż. M. L ...........................N apraw a rys w licówce. — T. K .......... . . .Układanie posadzek drewnianych. — T. K Przesuwanie domów. — Inż. P. JakowleiBetonowanie w zimie. — T. K .....................Betoniarki. — T. K ...........................................Betoniarka samochodowa. — T. K .............Rusztowania z ru r stalowych. — M. L. . Szalowanie z p łyt z włókien drzewnych. —

T. K ......................................................................Windy budowlane. — T. K ............................Pompy pływające. — T. K ............................Wodomechanizacja. — T. K ..........................Budowa w osłonie. — T. K .............................Rusztowania z napędem mechan. — T. K Kieszonkowa taśm a miernicza. — T. K. .

KOSZTY BUDOWY.

Trochę cyfr z dziedziny przygotowania te renów budowlanych (o wartości terenbud.) ..............................................................

Kalkulacja szalowania betonów i żelazobeto nów w Anglii. — Inż. P. Jakowlew . . . . . .

Masowa produkcja domków ramowych wU. S. A. . . . ' ...................................................

Udział robocizny w koszcie budowy. — T. K Roboty publiczne wykonywane bezpośrednie

przez władze. — T. K.Koszty uboczne w budownictwie mieszkanio

wym. — T. K ...................................................Oszczędzanie materiałów budowlanych. —

T. K ................................................ ......................S trona finansowa budowy schronów. — T . K Koszty budowy osiedli Tow. Osiedli Robotn Obliczanie rentowności szkieletu żelbetoweg(

i stalowego. — Inż. Paweł Jakowlew . . . Faktyczne oszczędności przy stosowaniu sta

li Griffel, Isteg i grzebieniowej w porów naniu z żelazem okrągłym. — Inż. S tan isław M orawski ...........................................

Koszty najm u garaży. — T. K. ...................K ilka uwag n a tem at artykułu inż. S. Mo

rawskiego p. t . : „Faktyczne oszczędnośc przy stosowaniu stali wysokowartościowej’

Wzrost kosztów budowy w Niemczech. —Inż. M. L .............................................................

Stosunek czynszów do dochodów w różnycłpaństwach. — Inż. M. L ..............................

Koszty budowy w Niemczech. — T. K. Rentowność domów mieszkalnych we F ra n

cji. — T. K .........................................................

WPŁYWY ZEWNĘTRZNE NA BUI

Sinka drewna budowlanego. — StanisłauZaykowski ...................................................

Korozja belek żelaznych niezabezpieczonych— S t. Zaykowski ...........................................

Izolacje cieplne a walka z wilgocią. — T. KFarby rdzochronne. — T. K ............................Korozja (stali). — T. K ....................................Korozja dru tu w tynku. — T. K ...................Środki ogniochronne dla drzewa. — Inż. T

Konic ..............................................................Wpływ kwasu solnego na fasadę ceglaną. —

M. L .......................................................................Zawilgocenie wnętrz. — T. K ..........................Otuliny rurociągów z lekkiego betonu. —

T. K. ................................................................Sprostowanie do zestawienia domieszek wo

doszczelnych. (Zeszyt 10/1936 r., str. 415) O grzybach drzewnych i walce z nimi ze

szczególnym uwzględnieniem walki z nimi na P. K. P. —- Inż. Bolesław M arian Nie-mierko ................................................................

Ochrona przeciwpożarowa poddaszy. — T. K Ogniotrwała i rdzochronna izolacja kon

strukcji stalowej w budynkach szkieleto wych w praktyce am erykańskiej. — Inż. Paweł Jakowlew ...........................................

Ochrona przed drganiami. — T. K ............... 5 — 277Skutki rdzy. — T. K . ............... ....................... 5 — 277Ochrona przeciwdźwiękowa przez właściwe

rozplanowanie. — T. K ............... ................... 5 ■— 27 fPom iar przewodnictwa dźwiękowego budyn

ków. — Inż. M. L ............................................ 5 — 277Ochrona sta li przed rdzą. —- T. K . . . . . . . 5 — 278Sprostowanie do artykułu inż. B . M. Nie-

mierko p. t. „O grzybach drzewnych i walce z nim i” ........................................................ 5 -— 286

Uszkodzenia tynków. — T. K ......................... 6 — 316Laboratorium badań przewodności dźwię

ków .................................................................. 6 — 325Odporność ru r cementowych na kwasy. —

Inż. M. L .............................................................. 7 — 361Ochrona betonu przed chlorkiem sodu i wa

pnia. —- T. K ..................................................... 7 — 362Badania meteorologiczne nad wietrzeniem

budynków. — Inż. M. L .................................. 7 — 365Korek w urządzeniach chłodniczych. —

T. K ................ ‘..................................................... 7 — 366Korozja żelazobetonu. — St. Zaykow ski . . . 8 — 416W alka z grzybem domowym. — T. K .......... 8 — 418Samozagrzewanie się drzewa. — T. K. . . . 8 — 418B akterie a korozja. — T. K ............................ 8 — 420Korozja. — T. K ................................................. 8 — 420Izolacja blaszek glinowych. — T. K ............... 9 — 468Zachowanie się żelbetu w wodzie morskiej.

— Inż. M. L ....................................................... 10 — 52jTłumienie głosu w ścianach i stropach. —

Inż. M. L ............................................................. 10 — 525Nowe metody konserwacji kamieni budow

lanych. — Inż. M. L ...................................... 10 — 525Izolacja dźwiękowa ustępów. — T. K .............. 10 — 525Niszczenie papy dachowej. — Inż. M. L . . . 10 — 526Maszynowe powlekania ru r. — T. K ........... 10 — 526Korozja ru r w ziemi. — T. K ......................... 10 — 526Zniszczenie mostu przez ruszające lody. —

T. K ........................................................................ 10 — 527O konserwacji drzewa w betonie. — Dr. inż.

Cz. Kłoś .......................................................... 11 — 575Podsiąkanie a wykwity. — T. K ................... 11 — 582Pom iar przepuszczalności cieplnej p łyt bu

dowlanych. — Inż. M. L .............................. 11 — 582Wpływ wody na gotowy beton. — T. K ........ 11 — 582Przykład izolacji dźwiękowej. — T. K .......... 11 — 582Przewodnictwo cieplne. — T. K ....................... 11 — 582F ale elektromagnetyczne a budownictwo. —

Inż. M. L .............................................................. 11 — 583Wykonywanie powłok bitumicznych metodą

natryskową. — Inż. M. L ............................. 11 — 584Środki ogniochronne dla drzewa. — M. L. 12 — 635Izolacja akustyczna sypialni. — T. K .......... 12 — 635Izolacja przeciwwilgociowa. — T. K ........... 12 — 631*W arstw a powietrzna izolacyjna. — T. K. . . 12 — 635 Wpływ wilgotności na przepuszczalność

cieplną. — M. L ............................................... 12 — 635Uszkodzenia spowodowane przez parcie ziemi

oraz drzew. — T. K ....................................... 12 — 6S6Izolacja bud. przed wstrząsam i. — M. L . . . 12 — 636 Nawierzchnia mostu San Francisco-Oakland.

— M. L ............... ................................................ 12 — 632W kładki jutowe w betonach drogowych. —

M. L. '.................................................................. 12 — 632

BUDOWA DRÓG.

Prawidłowe umieszczenie i urządzenie składu przy budowie drogi. — T. K ................. 1 — 2.

Zimowa akcja przygotowania kamienia do budowy dróg i ulic. — Inż. S t. Nadra-towski ............................................................ 2 — 77

Specjalny num er drogowy „EngineeringNews Record” — 7 lu ty 1937 r ................... 3 — 156

Laboratorium do badania betonu na nawierzchnie drogowe w U. S. A................... 3 — lS'!

Realizacja program u drogowego w Niemczech i u nas ................................................... 3 — 164

Nawierzchnia z p ły t betonowych sześciokątnych w budownictwie prywatnym . —Inż. W. T ryłiński ........................................... 4 — 200

Bezpieczeństwo ruchu, a ustró j drogi w koronie. — Inż. S. Kulesza .............................. 4 — 210

Rozbudowa sieci komunikacyjnej NowegoJorku. — Inż. M. L ......................................... 4 — 215

Urządzenie komunikacyjne w Centre Rocke-

fełler. — Inż. M. L ......................................... 4 — 216Postępy naukowe w budownictwie autostrad.

— Inż. M. L. . ................................................. 5 — 280Roboty drogowe w roku 1937/38 ................. 5 — 284Budowa kolei w P ersji .................................... 5 — 287Badania wytrzymałości tłucznia na zgniata

nie i n a uderzenia. (Z Drogowego Instyt.Badawcz. przy Polit. W arsz.). — Prof.M. Nestorowicz ............................................ 6 — 30(5

Budowa ulic w Gdyni. -— Bolesław Polkowski 7 — 356 Stosowanie chlorku wapnia na drogach

francuskich. — Inż. M. L ............................... 7 — 366Chodniki z betonu wstrząsanego. — F. K. 8 — 418O skutkach katastrofalnego opadu pod Gdy

nią w dniach 16 i 17 m aja 1937 r. —Inż. Henryk Wagner .................................... 10 — 51b

Umocnienie podłoża drogi za pomocą cementu. — T. K ......................................................... 10 — 523

Otwarcie portu na Wiśle w Płocku ............. 10 — 534

NORMALIZACJA.

Nowe normy amerykańskie dla stali . . . . . . 2 — 86Rosyjskie normy wykonywania robót. —

T. ' K ....................................................................... 2 — 87Nowe polskie normy ......................................... 2 — 95Projekt normy oznaczania połączeń spawa

nych na rysunkach .................................... 3 — 166Projekty norm (PN/B-610 i B-622) ........... 4 — 232Sprostowanie do projektu normy B-610 . . . 5 — 286Projekt normy PN/B-622 (c. d.) ................. 5 — 28SNormy budowlane ............................................ 6 — 329W sprawie projektu nowych przepisów obli

czania konstrukcyj stalowych. — Ste fanBryła .............................................................. 7 — 345

Normy dla p łyt z wełny drzewnej. — T. K. 7 — 366 Komisja kamieni budowlanych P. K. N.

(Projekty norm B-357 i B-358) ............... 8 — 408Przepisy dla cementu trasowego. — T. K. . . 10 — 523Nowe normy P. K. N ......................................... 10 — 536

YARIA. NOWOŚCI TECHNICZNE. PATENTY.

Patenty udzielone z dziedziny budownictwa:Nr. N r.: 1 — str. 34; 2 — str. 93; 3 — str. 166; 4 — str. 231; 5 — str. 287; 6 — str. 328; 7 — str. 372; 9 — str. 478; 10 — str. 536; 11 — str. 592; 12 — str. 644.

Aparat do fugowania (m uru) ....................... 1 — 27Pylica krzemienna. — T. K .............................. 1 — 27Wysokość domów w starożytnym Rzymie. —

T. K ....................................................................... 1 — 28Pfzewóz betonu. — T. K .................................. 3 — 154Dachówka na wacie szklanej. — T. K .......... 3 — 154Nowości budowlane w Niemczech. — T. K. 3 — 157Wełna wapienna. — T. K. .............................. 3 — 157„Novadom”. — T. K ............................................ 3 — 157Nowoczesne sprawne ubijaki i k afa ry na

Targach poznańskich .................................. 4 — 208Maszyny ciesielskie. — Inż. M. L ................... 5 — 28uSuwak spawalniczy ......................................... 6 — 314P rasa do badania próbnych walców betono

wych .............................................................. 6 — .321Ubezpieczenie budynków na życie. — T. K. 8 — 424Dom doświadczalny. — T. K ............................ 9 — 472Klasyfikacja domów mieszkalnych. — T. K. 10 — 530Fabrykacja domów. — T. K ............................. 10 — 530Centralny Okręg Przemysłowy ..................... 11 — 558Ciekawostki z wystawy w Dusseldorfie. —

Inż. M. Rogowski ........................................ 11 — 577Granulograf. — T. K ......................................... 11 — 579Elektryczny rozpylacz do farby. — T. K. . . 11 — 583Ręczne piły obrotowe. — T. K ........................... 11 — 584Kolor szkła a konserwacja papieru. — T. K. 12 — 637 Przyczepność zbrojenia do betonu asfalto

wego. — T. K ................................................... 12 — 637

STOSUNEK MIĘDZY CZYNNIKAMI W BUDOWNICTWIE.

Sola budowniczego. — T. K ............................ 1 — 21)Wydatki na inwestycje budowlane w budże

tach państwowych 1934 — 1938 r ............. 1 — 30fcńowy przyczynek do dyskusji na tem at po

lityki budowlano - mieszkaniowej ........... 1 — 32

Dalszy ciąg zwrotu stanowczego ku polityceinwestycyjnej. (Okólnik.Min. Spr. Wewn.) 1 — 32

Czteroletni plan inwestycyjny w cyfrach . . 2 — 5’.» Stanowisko Zw. Izb Przem.-Handlowych w

w sprawie zamierzonej rewizji ulg podatkowych dla nowowznoszonych domów 2 — 92

Z przemówienia posła dr. Roberta Jahody-Żółtowskiego (Sejm 9.II.37 r . ) ..................... 2 — 9?.

P rogram inwestycyjny m iast i możliwości je go sfinansowania ......................................... 3 — 164

Rozdział kredytów na budownictwo robotnicze ...................................................................... 3 — 166

Inwestycje miejskie Gdyni w świetle nowegobudżetu na rok 1937/38 ............................ . 3 — 165

Kredyty B. G. K. na akcję budowlaną w r.1937 ................................................................ 4 — 228

Akcja terenowo - budowlana B. G. K. w r.1936 5 — 288

Przewidywane powiększenie kredytów dlabudownictwa mieszkaniowego ................. 5 — 28 i

Rozdział kredytów inwestycyjno - budowlanych ................................................................ 6 — 326

Uruchomienie dodatkowych kredytów budowlanych ..................................................... 6 — .328

Kontyngenty na pryw atne budownictwo mieszkaniowe w latach 1935 — 1937 ........... 6 — 32&

Działalność Komitetu Rozbudowy w Gdyni 6 — 327 Komisja mieszkaniowa Ligi Narodów . . . . 7 — 35i>K redyty B. G. K. na budowę garaży ......... 7 — 368Zamierzenia polityki rządowej w stosunku do

budownictwa mieszkaniowego ................. 8 — 425Ochrona lokatorów a budownictwo. — S.

Martens .......................................................... 9 — 451Stopniowa likwidacja ochrony lokatorów . . 9 — 477 Ciekawy eksperym ent m iasta Stokholmu . . 9 — 480 Pożyczki budowlane we F rancji. — Inż.

M. L ....................................................................... 10 — 529S tatystyka ochrony lokatorów w świetle pro

jektu je j stopniowej likwidacji ................. 10 — 534Zagadnienie uprzemysłowienia k ra ju ........... 10 — 535

ŻYCIE ZAWODOWE.Rola budowniczego. — T. K ............................ 1 — 29Pomoc zimowa ................................................... 1 — 29W alka z partactw em budowlanym w Anglii.

— T. K ................................................................ 2 — 86Budownictwo na tegorocznych Targach po

znańskich ....................................................... 2 — 91Dział techniki budowlanej w ram ach Muze

um Techniki i Przemysłu ............................ 3 — 113Odpowiedzialność dyscyplinarna projektan

ta . — Inż. M. L ................................................. 3 — 160Wybitne wyróżnienie przez Politechnikę

W arszawską Prezesa Stow. Zaw. Przem.Budowlan............................................................... 3 — 162

Dział budowlany na Targach poznańskich . 3 — 163O godność zawodu architekta. — Inż. S.

Łukasiewicz ................................................. 3 — 163Czy nie za często użyto słowa przedsiębiorca

gdy mowa po prostu o korsarzach społecznych ............................................................ 3 — 164

Targi i wystawy jako ważny etap w rozwoju techniki budowlanej .............................. 4 — 191

Sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia Zawodowego Przemysłowców Budowl. R.P. w r. 1936 ................................................... 4 — 217

Pierwszy Polski Kongres Mieszkaniowy . . . 4 — 229 Ocena pracy polskich inżynierów zagranicą 4 — 229 Kongres Międzynarodowy Związku Badania

M ateriałów ................................................... 4 — 229Międzynarodowy Kongres U rbanistyki Pod

ziemnej ............................................................ 4 — 230Od Redakcji. (O laboratoriach badań m a

teriałów i o Dziale budowlanym Targówpoznańskich) ................................................. 5 — 251

Centralizacja organizacji technicznych wNiemczech. — Inż. M. L ................................. 5 — 281

W ystawa „P raca i K ultura W si” w Liskowie 5 — 285 Konkurs na stypendium S. A. „Perun” dla

inżyniera pragnącego, odbyć studia w Wyższej Szkole Spawania w Paryżu ............... 5 — 286

Konkursy studentów i m urarzy. — T. K. . . 6 — 32017,5% dywidendy.. — T. K ................................ 6 — 320Podatek obrotowy architektów. — T. K. . . . (i — 320 VII Międzynarodowy Kongres Naukowej Or

ganizacji ....................................................... 6 — 328

R eferaty budowlane na I Polskim Kongresie Inżynierów ............................................... 7 — 349

Twórcy budynku. — Inż. arch. M. Popiel '.. 7 — 354Zmiany na Politechnice W arszawskiej . . . . 7 — 370Rewia polskiej pracy i myśli inżynierskiej 7 — 371 W ystawa „Idealne Mieszkanie” w Londynie.

— T. K. .............................................................. 7 — 373Międzynarodowa Konferencja Budownictwa

i Robót Publicznych ...................................... 7 — 374R eferaty budowlane na I Pol. Kongresie

Inżynierów (c. d.) ......................................... 8 — -391Z wystawy p rac studentów W ydziału Inży

nierii Polit. W arsz. z zakresu budownictwa ogólnego. — Inż. T. K o n i c ................. 8 — 398

Konkurs m urarski we Włoszech. — Inż.M. L ....................................................................... 8 — 419

Uprzemysłowienie budownictwa. •— Inż.M. L ................ ....................................................... 8 — 423

Konkurs bezpieczeństwa pracy. — T. K. . . . 8 — 424Odznaczenie inż. T. Wendy . . . ; ................... 8 — 428Międzynarodowy Zjazd Przedsięb. Ogrzewni

czych .............................. .................................... 8 — 429I Polski Kongres Inżynierów ........................ 9 — 452Międzynarodowy Kongres Architektów w

Paryżu. — T. K ............................................... 9 — 47COdpowiedzialność pro jek tan ta w Niemczech.

— Inż. M. L ...................................................... 9 — 472Jesienne lipskie ta rg i budowlane. — Inż.

M. L ....................................................................... 9 — 478XI Kongres Przemysłu Ceramicznego. —

T. K ........................................................................ 9 — 481Międzynarodowa Konferencja Centrów In-

form arcyjnych Stali. — T. K ....................... 10 — 525Pensje inżynierów. — T. K .............................. 10 — 530Zjazd Stowarzysz. A rtystów Plastyków . . . 10 — 535I Polski Kongres Mieszkaniowy ................... 10 — 535Katowice .............................................................. 10 — 535Odczyty z h istorii techniki i przemysłu . . . . 10 — 535K ursy dla rzemieślników .............................. 10 — 535Wyższa uczelnia urbanistyczna nad Sekwa

ną. — W. D ....................................................... 10 — 537Konkurs na domek weekendowy. — T. K. . 11 — 584Sprawność am erykańska. — T. K ................... 11 — 584Z k arty żałobnej: Ś. p. inż. B ernard Józef

Morawski ........................................................ 11 — 587Odznaczenie wybitnych przemysłowców bu

dowlanych ..................................................... 11 — 590I Polski Kongres Mieszkaniowy .................... 11 — 590Statystyka przedsiębiorstw z zakresu rze

miosł budowlanych ....................................... 11 — 591Referaty I Polskiego Kongresu Mieszkanio

wego .................................................................. 12 — 62/Zarobki inżynierów amerykańskich ............. 12 — 639Kongres Federacji Inżyn. Słowiańskich . . . 12 — 640Normy ofiar na pomoc zimową ................... 12 — 643In sty tu t Badań Budowlanych ........................ 12 — 643

RUCH BUDOWLANY W POLSCE I PRZETARGI.

Wykaz zatwierdzonych budowli Nr. N r.:I — str. 39; 2 — str. 101; 3 — str. 174;4 — str. 236; 6 — str. 331; 7 — str . 378;8 — str . 432; 9 — str. 483; 10 — str. 540;I I _ s tr . 595; 12 — str. 649.

O statnie p rzetargi Nr. N r.: 2 — str. 95;3 — str. 167; 4 — str. 234;

Ogólne podstawy budownictwa przemysłowego w Gdyni. — Dr. Stanisław Łubieński 1 — 2

W ydatki na inwestycje budowlane w budżetach państwowych 1934 — 1938 r ............. 1 — 30

Nowa em isja w W arszaw. Tow. Kredytowym .................................................................. 1 — 33

Ruch budowlany w Gdyni w listopadzie igrudniu 1936 r ...................................................... 1 — 34

K oniunktura budowlana roku, 1936 w cyfrach. — I. L u f t ................................ .............. 2 — 57

Plan akcji kredytowo - budowlanej n a rok1937............................... ........................................ 2 — 92

Średnia wielkość budowanych w Polsce mieszkań. — I. L. ................................................. 2 — 92

Ruch budowlany w Brześciu n/B ugiem w r.1936 2 — 93

Termin składania ofert. — T. K ..................... 3 — 161Zamierzenia przemysłowe w nowym okręgu

przemysłowym ............................................... 3 — 165Inwestycje miejskie Gdyni w świetle nowego

budżetu na rok 1937/38 ................. ............Ruch budowlany w Gdyni w I kw artale

1937 r ....................................................................Budownictwo mieszkaniowe w roku bieżącym

w stosunku do roku 1936 ............................Działalność Komitetu Rozbudowy w Gdyni Ruch budowlany w Polsce i w różnych pań

stwach ..............................................................Ruch budowlany w W arszawie ...................Z ruchu budowlanego n a Górn. Śląsku. —

W. D ....................................................................Ruch budowlany w Gdyni w pierwszym pół

roczu 1937 r ........................................................Mieszkania i gospodarstwa w W arszawie we

dług spisu powszechnego 1931 r. .............S tatystyka ruchu budowlanego w miastach Trochę cyfr ze sta tystyki budowlanej w ro

ku bieżącym. — /. L u ft ............... ..Ze sta tystyki ruchu budowlanego m. W ar

szawy ..............................................................Ruch budowlany w Gdyni. — B. P. .............Projekt ustaw y w sprawie likwidacji ochro

ny lokatorów .................................................S tatystyka zatrudnienia w przem. budowla

nym ...................................................................Pierwszy etap budowy dróg w woj. łódzkim

RUCH BUDOWLANY ZAGRANICĄ.

Z budownictwa amerykańskiego .................W zrost zatrudnienia przez roboty publiczne.

(U. S. A .). — T. K ........................................Bezrobocie w Ameryce ....................................Ruch budowlany w Stan. Zjednocz. A. P. Z budownictwa mieszkaniowego w Anglii . . Lipskie wiosenne ta rg i budowlane. — Inż.

M . L ............ ...........................................................D ruga pięciolatka turecka. — Inż. M. L. Ograniczenia budownictwa stalowego w

Niemczech. — Inż. M. L .................................Addis Abeba metropolią. — Inż. M . L ..........W ystawa światowa w Rzymie w r. 1941. —

Inż. M. L ..............................................................W ystaw a powszechna 1942 r. w Rzymie. —

T. K ........................................................................Budownictwo we Włoszech. — T. K ..............Ruch budowlany w Polsce i w różnych pań

stwach ..............................................................W ystawa „Idealne Mieszkanie” w Londynie.

— T. K ................................................................Budownictwo przemysłowe w Anglii. — Inż.

M . L ........................................................................Niemieckie budownictwo w cyfrach. — T. K. Budownictwo mieszkaniowe w Budapeszcie.

— Inż. M. L .......................................................Ruch budowlany w Anglii ..............................Czterolatka niemiecka w budownictwie. —

Inż. M. L ..............................................................Nieco cyfr z zagranicznego ruchu budowla

nego. — W. D ...................................................Ciekawy eksperyment m iasta Stokholmu Ograniczenie budownictwa we Włoszech. —

Inż. M. L ............... ..............................................Zagadnienia budowlane Paryża. — M. L. Budownictwo drobne w Niemczech. — M. L.Budownictwo w Indiach. — T. K ...............Ubezpieczenie mostów. — T. K .....................

RYNEK MATERIAŁÓW.

materiałów budowlanych Nr. N r.: • str. 34; 2 — str. 97; 3 — str. 170; str. 226; 5 — str . 289; 6 — str. 323; str. 374; 8 — str. 426; 9 — str. 475;

str. 532; 11 — str. 588; 12 — str.

Ceny 1 -

4 -7 - 10str. 645.

Przedłużenia ta ry fy wyjątkowej WH-35 na przewóz cegły pełnej do W arszawy tylkodo końca stycznia 1937 r ..............................

Znaczenie im portu w budownictwie. — T. K. Ograniczenia zużycia m etali w Niemczech

— T. K ................................................................Spraw a rynku materiałów budowlanych Wskrzeszenie kartelu cementowegoP raca betoniarni miejskiej w Gdyni ........ 2

Niemiecka gospodarka m ateriałam i budowlanymi. — Kałkowski ................................ 2 — 94

Zmiana w taryfach towarowych P. K. P. 2 — 95Międzynarodowy rynek złomu ....................... 3 — 165Zmiany ta ry f kolejowych ................................ 4 — 230Eksport i import w zakresie produkcji hu t

niczej ................................................................ 4 — 230Materiały zastępcze w budownictwie. —

Inż. M. L ............................................................ 5 — 281Zwyżka cen materiałów budowlanych we

Francji. — Inż. M. L ...................................... 6 — 319Zmiany w taryfach towarowych kolejowych 6 — 328 Konsumcja wewnętrzna metali nieżelaznych

w Polsce ........................................................... 7 — 371Wnioski na tle analizy przewozów kolejo

wych niektórych materiałów budowlanych. — Inż. M. L ......................................... 8 — 391

Berliński rynek cegieł. — T. K ......................... 8 — 423Prawdopodobieństwo podwyższenia ta ry f to

warowych o 15% .......................................... 8 — 428Fabryki betonu. — T. K .................................... 9 — 467Jesienne lipskie ta rg i budowlane. — Inż.

L. L ....................................................................... 9 — 470Podwyższenie ładowności wagonów Wdd. . . 9 — 477 Produkcja drutu, śrub i nitów w I-ym półro

czu r. bież........................................................... 9 — 478Ceny na przetargu na podkłady ................... 9 — 479Konferencje w sprawie glazury i te rrako ty 11 — 590 Spadek cen metali na giełdach światowych 11 — 591 Świat budowlany wobec cen i gatunku ce

gły. — Inż. A. Dziedziul ............................ 12 — 625

RYNEK PRACY.

Wzrost zatrudnienia przez roboty* publiczne. — T. K .........................................................

Bezrobocie w Ameryce ....................................Pertraktacje o przedłużenie umowy zbioro

wej dla przemysłu budowlanego w Katowicach ..............................................................

Badania lekarskie robotników. — T. K. . . .Ubezpieczenia społeczne w budownictwie . .Ubezpieczenie od pogody. — T. K .................Katowice (Nowa ta ry fa płac robotn.). — B.Katowice (Ib.). — B ...........................................Taryfa płac dla robotników budowlanych na

obszarze górnośląskiej części Śląskiegowojew. ważna od 1.VIII.1937 ...................

Stawki robotników budowlanych w Gdyni Likwidacja zatargu w zakładach stolarskichPłace robotników na G. Śląsku ...................Przerywanie pracy w czasie niepogody. —

T. K ........................................................................Ochrona robotników na budowie. — T. K.Angielskie Związki Rob. Bud. — T. K.Układ zbiorowy dla stolarzy w Zagł. Dąbr.

PRAWO I PRZEPISY BUDOWLANE.

Ustawodawstwo i orzecznictwo N r. N r.: 1— str. 37; 2 — str. 99; 3 — str. 172; 4— str. 235; 5 — str. 291; 6 — str. 329; 7— str. 377; 8 — str. 430; 9 — str. 481;10 — str. 537; 11 — str. 593; 12 — str.10 — str. 532; 11 — str. 588; 12 —647.

Szkody wyrządzone przez odnawianie domu— T. K ................................................................. 2 — 88

Odpowiedzialność dyscyplinarna projektanta— Inż. M. L ....................................................... 3 — 160

Nowy regulamin Wydziału Nadzoru Budowlanego na m. st. W arszawa ................... 3 — 166

Przepisy budowy kinematografów. — Inż.M. L ....................................................................... 6 — 320

Przepisy budowlane w New Yorku. — T. K. 9 — 472 Odpowiedzialność pro jek tan ta w Niemczech

— Inż. M. L .............................. ................ .. 9 — 472Fikcje i rzeczywistość w projekcie noweliza

cji ustawy przemysłowej. — S t. M artens 10Nowe przepisy budowlane w Chicago. — T.K. 10

1 — 281 — 28

1 — 342 — 872 — 935 — 2817 — 3708 — 429

8 — 4299 — 478

11 — 59011 — 592

12 — 64012 — 64012 — 64012 — 644

11 U TT J U M U U — — - ---Opłaty od adiacentów w Gdyni ................... 12 —

NIEDYSKRECJE BUDOWLANE.

509529644

str. 322; 7 str. 367; 8 str. 425;9 — s tr . 473; 10 — str. 530; 11 — str.587; 12 — str. 642

PRZEGLĄD WYDAWNICTW.

Nowości wydawnicze z ostatniego miesiąca— W. D. N r. N r.: 9 — s tr . 479; 10 — str. 521; 11 — str . 585; 12 — s tr . 640

„378 — 426 — 554”. (O rozwoju „Przeglądu Budowlanego”) ........................................ 1 — 1

Inż. Jerzy Nechay: Żelbet, wiadomości podstawowe ........................................................ 1 — 22

Inż. W ojsław Biełicki: Rury betonowe . . . 1 — 22 Kalendarz bezpieczeństwa i higieny pracy 1 — 22Luigi Santorełta: II cemento arm ato ........... 1 — 22Dr. Inż. Piętro Vaechełłi: Caleolo dei solai

in cemento arm ato ad arm a tu ra inerociata 1 — 22 Prof. L uigi Santarełła: La collaborenziona

del laterzio nei solai di cemento arm ato 1 — 22Soudure a l’arc electriąue ................................ 1 — 23Tołwiński T. prof.: U rbanistyka. Tom II 2 — 85 Inż. Cz. Skupiewski i A ł. Taf f : Co każdy

właścicel nieruchomości winien wiedzieć o instalacjach wodociągowo - kanalizacyjnych w swej posesji ...................................... 2 — 85

„Technik” : Podręcznik dla inżynierów. Tom 1 2 — 85 Kalendarz „Przeglądu Budowlanego” (Pro

gram ) Nr. 2 — str. 89; 3 — str. 167; 4— str. 224; 5 — str. 282.............................

Nowa seria k a r t do kartoteki „PrzegląduBudowlanego ............................................... 2 — 91

Stanisław Tołwiński: Analiza kosztów budowy domów mieszkalnych .............................. 3 — 153

Inż. Z yg fryd Kragen: Technologia cementuglinowego ..................................................... 3 — 154

„Kalendarz chemiczny” .................................... 3 — 154Inż. Kazimierz Pajewski: Technologia i tech

nika malarsko - lakiernicza ..................... 6 — 313Inż. T. Dobrowolski i inż. A . Szniołis: Ł a

źnie ludowe ................................................... 6 — 314Grzyby domowe i inne szkodniki budulca

oraz metody i środki walki ........................ 6 — 314Inż. Z. Dobrowolski: Spawanie w ogrzewni-

ctwie .................................................................. 6 — 314Inż. A . P. Moławsko-Wysocki: Diagnosty

ka uszkodzonych budynków ....................... 6 —- 314Prof. dr. inż. W. Żenczykowski: Budowni

ctwo .................................................................... 7 — 359Dr. Zb. Su jkow ski i Dr. S t. Zb. Różycki: Geo

logia W arszawy ............................................... 7 — 359Inż. A . Kuncewicz i G. Szym kiew icz: Zasady

sporządzania planów zabudowania ......... 7 — 360Inż. Ludw ik H ubl: P rojekty rusztowań i de

skowań dla typowych żelbetowych mostówdrogowych ....................................................... 7 — 360

Inż. J. Choroszucha i inż. S. Gładkich: Wibratory w budownictwie .............................. 7 ■— 360

Publiczne szkoły powszechne: Teren, budynki, sprzęty .......................................................... 8 — 417

Zbrojenie betonu. Zwięzły podręcznik ......... 8 — 417Terrazo i ksylolit. Podręcznik praktyczny 9 — 467 Inż. L. Dreher: Wiadomości podstawowe z

dziedziny m etalografii żelaza i sta li . . . 9 — 467 Franciszek Przeździecki: Wagony towarowe 9 — 467 W sprawie słownika technicznego polsko-nie

mieckiego. — S te fan B ryła ..................... 10 — 513Ins. Stanisław Kluźniak. Urbanizm ......... 10 — 521Konstrukcje z ru r betonowych ................... 10 — 521K. W agner i inż. S t. M ańkiewicz: Ulepsze

nie nawierzchni i oszczędności społeczne 10 — 521

Z REJESTRU FIRM.

Nr. N r.: 1 — str. 38; 3 — str . 175; 4 — str.237; 6 — str. 333; 7 — str. 379; 8 — str.434; 9 — str. 488; 11 — str. 597;

PRZEGLĄD CERAMICZNY.

(Zeszyty Nr. N r.: 1 — 12).

BIULETYN POLSKIEGO ZWIĄZKU INŻYN. BUD.

Nr. N r.: 1 — str. 29; 2 — str. 88; 3 — str. 161; 4 — str. 224; 5 — str . 282; 6 (Zeszyty Nr. N r.: 1 — 12).

Zeszyt S tr.

Bank G ospodarstwa K rajowegoZAŁATWIA WSZYSTKIE OPERACJE BANKOWE.

PRZYJMUJE WSZELKIEGO RODZAJU WKŁADY,ZAPEWNIAJĄC WKŁADCOM KORZYSTNE OPROCENTOWANIE, PEŁNE B E Z P I E C Z E Ń S T W O I CAŁKOWITĄ TAJEMNICĘ.

EMITUJE LISTY ZASTAWNE I OBLIGACJE, DAJĄCE NABYWCOM ZUPEŁNĄ P E W N O Ś Ć I WYSOKĄ RENTOWNOŚĆ LOKATY.

UDZIELA Z NAGROMADZONYCH KAPITAŁÓW I POWIERZONYCH PRZEZ SKARB PAŃSTWA FUNDUSZÓW RÓŻNEGO RODZAJU KREDYTÓW,FINANSUJĄC ROZWÓJ GOSPODARCZY KRAJU.

Kapitał zakładowy i rezerwy Zł. 198.238.856 Wkłady i lokaty Zł. 947.912.094 Udzielone kredyty Zł. 2.131.253.341 Suma bilansowa w dn. 30.IX.37 Zł. 2.633.585.497

CENTRALA I ODDZIAŁ GŁÓWNYW arszaw a, Al. Jerozolim ska 1

Adres telegraficzny: K r a j o b a n k Centrala telefoniczna: 8.02-60Bank posiada 19 oddziałów prowincjonalnych w Polsce i korespondentów w całym świecie-

W arszaw a, Koszykowa 7. Telefon 8 - 2 7 - 9 5 .

Kraków, Biuro Techn.-Handl. W . Kozłowski Mikoł. 32 . Tel. 140 .88

W i l n o , Biuro Handl, M. Jankowski, Ś-to Jańska Nr. 9.

K a t o w i c e , Inż Stanisław Nitsch, M a ł e j;k i Nr. 5.

P o z n a ń , M. ^Czubek i S-ka, G w arna lN r. 8 . Tel. 32 • 12 .

l / w ó w, J . Kozłowski, N a b i e I a k a N r.~ l2 . Tel. 210 - 36.

B r z e i ć n B,, N. PtakoAski, J a g i e l l o ń s k a Nr . 75.

UB I JAK Ibez agregatów i oddzielnych motorów !

•„ Ż a b aO e lm a g "500 i 1000 Kg.

UB IJ AK I65 i 100 Kg.

z wymiennymi stopami do ubijania ziemi, betonu, bruku — do rozbijania twardej nawierzchni i t. d. oraz do

wbijania małych pali.

K'a f a r y na r o p ę

D E L M A G "300, 450 i 1000 Kg.

.DELMAG”Sp. z o. o.

W a r s z a w a , Al. Ujazdowska 36j3 Telefon"Nr. 816-45.

PRZEGLĄD BUDOWLANYB U I L D I N G R E V I E W - R E V U E D U B A T I M E N T - B A U R U N D S C H A U M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W I Ę C O N Y S P R A W O M B U D O W N I C T W A

K O M I T E T

ORGAN STOW. ZAW. PRZEMYSŁ. BUD. R. P. 1 DELEGACJI ST. Z. P. B. R. P. WYDAWANY PRZY WSPÓŁPRACY POLSKIEGO ZW. INŻ. BUD.

R E D A K C Y J N Y : H. M A R T E N S , S. P R O N A S Z K O , F. O P P M A N

R E D A K T O R : Inż . 1. Luf t . W Y D A W C A ; S l o w . Z a w . P r z e m . Bud. R. P.

R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : Warszawa, Widok 22. Telefon Nr. 5.26-50 i 2 .87-00 . P. K. O. Nr. 19.410 P r e n u m e r a t a r o c z n a zł. 30, l q c z n i e z d o d a t k i e m „ B I U L E T Y N P R Z E T A R G O W Y " zł . 48.

ZESZYT 12 WARSZAWA, 23 GRUDNIA 1937 ROK IX

Przyjaciołom naózifm iif.ezif.yMj.

jĄJa&olifch Ś w ią t i SzcząóLiwaąo N owaąo Tłoku

WACŁAW PA SZK O W SK I.

WYTRZYMAŁOŚĆ I SZTYWNOŚĆ BELEKPowszechnie wiadomo, że konstrukc ja zdatna do użytku

powinna przede w szystkim odpow iadać dw um w arunkom : warunkowi w ytrzym ałości i w arunkow i sztywności.

M ając na myśli belki powiemy, że p rzy n a jb ard z ie j n iekorzystnych obciążeniach: 1) naprężen ia pow stające w belce nie powinny przekraczać w artości dopuszczalnych i 2) strzałka ugięcia nie pow inna przekraczać w artośc i dopuszczalnej.

W dobrze zaprojektow anej konstrukcji oba te w arunki powinny być spełnione.

0 ile chodzi o naprężen ia dopuszczalne, to zarów no normy jak i konstruk to rzy opanow ują to zagadnienie z całą ścisłością. Nieco inaczej p rzedstaw ia się sp raw a sztyw ności (strzałki ugięcia) : konstruk to rzy nie zawsze dbająo nią dostatecznie.

To też słusznie sp raw a ta została podniesiona na la mach Przeglądu B udow lanego1).

Podzielając wywody Sz. A u to ra zacytow anego a r ty k u łu, pragniem y wskazać, że is tn ie je bardzo p roste k ry terium , którym się posiłkując, k o n stru k to r może przy n a jm n ie jszym wysiłku projektow ać belki o strzałce ugięcia nie p rzekraczającej zgórą postaw ionej granicy .

■Granicę strzałk i ugięcia staw iam y jako je j stosunek do rozpiętości belki, m ianowicie / : 1 N aprz. zakładam y

1l.

400W dalszym rozpatrzeniu ograniczym y się do obciążenia

równomiernego na całym przęśle, co odpow iada ogrom nej większości projektow anych belek.

*) Inż. Arch. Eugeniusz Czyż „P ro jek tow anie belek w •.zależności od ugięcia”. Przeg!. Bud. N r. 10. 1!).‘!7.

Z resztą niżej podane w zory mogą być łatw o przeprobio- ne d la innych rodzai obciążenia.

S trza łk a ugięcia belki rów nom iernie obciążonej i wolno podparte j w yraża się wzorem

S tąd widać, że gdy n oznacza naprężenie dopuszczalne dla danego m ateria łu , zaś E — m oduł sprężystości tegoż m a te ria łu to w zór (f!) stw ierdza, że p rojektow anie belek d la danej sztywności (dla założonego stosunku / : l) sprow adza się poprostu do z a c h o w a n i a o d p o w i e d n i e g o s t o s u n k u w y s o k o ś c i b e l k i d o j e j r o z p i ę t o ś c i .

W e współczesnych konstrukcjach spotykam y się często z belką ciągłą. P rzy pew nym utw ierdzen iu końców mom ent pośrodku je s t m niejszy niż p rzy wolnym podparciu, zm niejsza się również ugięcie.

Łatwo jest obliczyć w założeniu równych momentów podporowych, że wzór (3) przyjm uje następujące postacie:

Tabela.

Wzory (3), (4) i (5) pozwalają na obliczenie dla belek z materiałów jednorodnych właściwego stosunku wysokości belki do jej rozpiętości przy założeniu tej czy innej sztywności. 4 ■

Daje to statykowi do ręki bardzo dogodne kryterium przy projektowaniu przekroi belek.

W tabeli obok są zestawione dla przykładu niektóro wyniki takich obliczeń jako najm niejsze wartości h/l,

INŻ. W ŁODZIMIERZ RYCHLEW SKI.

O ZABEZPIECZENIU BUDYNKÓW MIESZKALNYCH PRZED SKUTKAMI NIERÓWNOMIERNEGO OSIADANIA

PRZYCZYNY NIERÓWNOMIERNEGO OSIADANIA.

Różnice w osiadaniu budynków można odnieść do następu jęcych przyczyn:

1) właściwości gruntów i wpływu stopnia ich wilgotności,

2) nierównomiernego obciążenia gruntu,

3) wpływu sąsiednich budowli.

Nierównomierne osiadanie pod wpływem właściwości gruntów.

Wytrzymałość gruntów stanowi osobny, dziś już silnie rozwinięty dział wiedzy technicznej, i dlatego nie może być szerzej traktow ana w ram ach te j pracy. Ogólnie podzielić można m ateriał gruntów według charakterystycznego zachowania się pod ciężarem budowli, na ziemie luźne i spoiste. Do pierwszych należą niezlepione masy drobnych okruchów skalnych zatem głównie piaski o różnej grubości ziarna. Piasek w stanie luźnym nie posiada prawie żad nej wytrzymałości, jednak obciążony doznaje zagęszczenia, a występujące wówczas tarc ie między ziarnam i nadaje mu cechy gruntu o wysokiej wytrzymałości. Wytrzymałość ta w zrasta z głębokością pokładu z powodu przycisku górnych w arstw naziomu. D ruga grupa gruntów, obejmująca ziemie spoiste, t j . posiadające przyczepność międzycząsteczkową, składa się z ziarnek znacznie drobniejszych (kategorii setnych milim etra) i okazuje szeroką skalę wytrzymałości, w zależności od swych cech fizykalnych, które byw ają określane laboratoryjnie. Właściwy obraz wytrzymałości g runtu rzadko daje się ustalić dokładnie, gdyż rzadko ma się do czynienia z jednolitym pokładem znaczniejszej rozciągłości w sensie pionowym i poziomym, przeważnie natom iast spotyka się naw arstw ienia materiałów różnorodnych o bar

dzo zmiennych grubościach pokładów w obrębie nawet tej samej budowli. Wynikiem tego je s t rozm aita kompresja g run tu pod ciężarem budynku, a jeśli się weźmie pod uwagę, że ciśnienia w gruncie, wywołane ciężarem budowli, sięgają tym głębiej im większa je s t rozciągłość pozioma budynku i nierzadko dochodzą do głębokości nawet 30 metrów, wówczas niejednolita wytrzymałość gruntu przedstawi się nam jako zjawisko bardzo powszechne, o problematycznej jasności. N a terenach spadzistych spraw a wytrzy małości g run tu komplikuje się jeszcze skutkiem posadowien ia budynku na coraz to innych pokładach ukośnego uw arstwienia, przeciętnych poziomo podstawą fundamentów, do czego często przyłącza się usuwistość poszczególnych pokładów. Osiadania na gruntach wybitnie piaszczystych do konują się w szybkim tempie, po czym następuje w normalnych w arunkach stabilizacja budowli, natom iast na gruntach zwięzłych (ił, glina) osiadania trw ają przez dłuższy okres, czasem rozłożony na lata.

Stopień wilgotności grun tu ma decydujący wpływ na jego wytrzymałość szczególnie w ziemiach spoistych, okazujących w tym względzie bardzo szeroką skalę, stosownie d'- swych cech fizykalnych. Jeżeli osiadanie budowli nie za znaczało się w czasie budowy lub bezpośrednio po jej ukończeniu lecz w okresie późniejszym, zachodzi przypuszczenie, że przyczyn należy szukać w zmianie stanu wilgotności gruntu. Zmiana ta pochodzi z podniesienia się lub opadnięcia poziomu wody gruntowej, albo od lokalnego nawilżenia spowodowanego spływaniem wód opadowych z nieska- nalizowanego należycie terenu na budynek, albo wreszcie od nieszczelności kanalizacji.

Nierzadkim zjawiskiem jest pękanie wadliwie założonych kanalizacyj w związku z osiadaniem budynku, jak np. odpływów z ru r deszczowych, które sztywnie przymocowane

do muru wraz z jego osiadaniem naciskają na kamionkowe wloty kanału, krusząc kielichowe połączenie ich z resztą rurociągu.

Nierównomierne osiadanie pod wpływem nierówności obciążenia.

Nierównomierne obciążenie gruntu budowlą jest wynikiem grubszych błędów w obliczeniu statycznym fundam entów, albo — co zachodzi z reguły — pochodzi od niewłaściwych przyjęć co do udziału ciężaru użytkowego w ogólnym obciążeniu. Wprawdzie istniejące przepisy wprowadzają pewną redukcję obciążeń użytkowych przy obliczeniu fundamentów, jednak redukcja ta jest nieznaczna, wobec czego fundamenty murów nieobciążonych stropami otrzymują odrazu pełne obciążenie, zaś fundam enty murów obciążonych stropami otrzym ują ten ciężar dopiero po wzięciu budowli w użytkowanie, i to w budowlach mieszkalnych rzadko w pełnym obliczeniowym wymiarze.

Nierównomierne osiadanie pod wpływem sąsiednich budowli.

W toku budowy występująca kompresja grun tu nie ogranicza się do powierzchni zajętej przez wznoszony budynek, lecz obejmuje pewien obszar wokoło, o promieniu tym większym, im większe jest osiadanie danego budynku oraz im większa powierzchnia jego zabudowania. W rezultacie daje się ona odczuwać wchodzącym w je j obrąb budynkom istniejącym, w stopniu zależnym od ich odległości.

PODATNOŚĆ BUDOWLI WOBEC NIERÓWNOMIERNEGO OSIADANIA.

Budowle na gruncie o niejednakowej wytrzymałości wym agają sztucznych fundamentów jak pale, studnie itd., których koszt obniża rentowność tych budowli. Okoliczność ta nabiera szczególniejszego znaczenia dla budynków mieszkalnych czynszowych budowanych w obecnym czasie; bowiem z jednej strony w zrastająca skala wymagań ogółu konsumentów co do wyposażenia mieszkań czynszowych, z drugiej strony silny rozwój ruchu budo- blanego, ham ujący wzrost czynszów, czynią budowle mieszkalne coraz mniej rentownymi, nawet poniżej normalnego oprocentowania kapitału.

Kwestia jednolitej wytrzymałości gruntu nie była dawniej doceniana, gdyż stropy drewniane oparte luźnie na murach, zapewniały budowli dostateczną ruchliwość wobec niejednostajnego osiadania fundamentów, a podatne mury na zaprawie wapiennej stabilizowały się w dużej części jeszcze przed nałożeniem tynków.

Obecnie stosowane konstrukcje stropów żelbetowych, których belki są nieruchliwie osadzone w murze, czynią budowlę jako całość sztywną, a tym samym bardzo w rażliwą na nierównomierne osiadanie fundamentów. Toteż przeważna ilość wypadków popękania stropów żelbetowych, odnoszona niesłusznie do złego ich wykonania, po-

.chodzi od nierównomiernego osiadania murów, na których te pęknięcia, przebiegające przeważnie we fugach nie są dostrzegalne w stanie surowym budynku.

Sztywność budynku ma poza tym inne niemiłe skutki, mianowicie silną akustyczność, której dotychczas nie udało się radykalnie zaradzić przez stosowane, zresztą dość kosztowne, m ateriały izolacyjne.

Dawniejsze poglądy na trwałość budowli uległy zasadniczej zmianie, mianowicie w tym kierunku, że osiągalny wiek budowli nie zależy od jej starannego wykonania i doborowych materiałów, lecz uwarunkowany jest szybką ewolucją wymagań co do wewnętrznego rozplanowania i wyposażenia, wobec czego budynek znacznie szybciej traci na wartości przez demodernizację niż przez fa ktyczne zużycie. Jeśli więc przewidywaną żywotność budynku czynszowego ograniczymy do la t 50, wówczas stosowanie kosztownych fundamentów? sztucznych okaże sięi z tego względu nieekonomicznym.

Jeśli weźmiemy pod uwagę typowy dom mieszkalny w zabudowaniu zwartym o trzech podłużnych murach nośnych, wówczas problem podatności budowli wobec nierównomiernego odsiadania sprowadza się do:

1) uniezależnienia wzajemnego tych murów od siebie przez luźne osadzenie w? nich stropów żelbetowych.

2) zapewnienia każdemu z tych murów odpowiedniej ruchliwości w obrębie nich samych.

Stropy.

ad 1). Wychodząc z najczęściej stosowanego typu stropów gęstożebrowanych, można zapewnić im swobodne osadzenie w ten sposób, że do m uru wpuszcza się tylko belki, pozostawiając nad nimi 2— ‘i cm luzu, zaś płytę doprowadza się tylko dotykiem do muru,

R ys. 1.

ad 2). Ruchliwość podłużną murów można polepszyć przez zastąpienie sztywnie tkwiących wT murze nadproży okiennych i dizwiowych bardziej podatnymi dwuteówka- mi żelaznymi. Te bowiem nie pękają przy nierównomiernym osiadaniu, gdyż wąskie ich stopki w rzynają się z ła twością w zaprawę muru. Pęknięciem murów w parapetach okien można zapobiec przez oddzielenie ich od fila

rów międzyokiennych pionowymi szczelinami krytym i i wykonanie ich na zaprawie wapiennej jako podatniejszej. Nadto można wprowadzić regulację prawidłowego osiadania murów zapomocą konstrukcji przedstawionej na rys. 1. Polega ona na tym, że część m uru i fundamentu pod filarem międzyokiennym oddzielona je st od reszty dwoma fugam i pionowymi w odstępach 55 cm (2 cegły), sięgającymi do terenu. Tutaj zamknięcie poziome obu fug s ta nowi zwężenie m uru do grubości 27 cm. t. j. na 1 cegłę, na wysokości dwóch w arstw t. j. 14 cm. W czasie budowy i bezpośrednio po ukończeniu budynku w stanie surowym zaznacza się już osiadanie budynku postawionego na grucie lichym, przy zastosowaniu zwyczajnych fundamentów. Wówczas pod fila ra mi, które najm niej uległy osiadaniu należy w miarę zaobserwowanych różnic osiadania wyciąć zwężoną część m uru, wyłączając tym samym zaw artą między fugam i część fundam entu od współdziałania. W murze środkowym pionowe fugi oddzielające mogą sięgać tylko do podłogi suteryn, a zwężenie m uru nieco ponad nią.

Mury ogniowe.

Szczególniejszą wrażliwość wobec osiadania budynków okazują zewnętrzne m ury ogniowe (graniczne), na których stropy się nie wspiera ją , zatem stosunkowo luźno związane z resztą murów. Niemożność wysunięcia fundamentów na g run t sąsiada zmusza do osadzenia m uru na fundamencie mimo.środkowo, wskutek czego szerokość fundam entu ograniczona jest położeniem osi obojętnej ciśnień na grunt. Ciśnienia te największe po strom e zewnętrznej m uru w ypadają wobec tego dość wysokie i przeważnie wyższe niż te, dla których zaprojektowano resztę fundam entów; powodują one większe osiadanie m uru g ra nicznego połączone z pewną jego wychyłką na zewnątrz

w związku z większym naciskiem na g run t po zewnętrznej stronie muru. Nie należy pominąć, że fundam enty granicznych murów ogniowych, prawie nie obciążonych stropam i, otrzym ują w pierwszej fazie osiadania, t. j. po ukończeniu budynku w stanie surowym odrazu cały ciężar, podczas gdy inne m ury otrzym ują go stopniowo w m iarę wykończania i użytkowania budynku. Te typowe objawy osiadania m uru granicznego uwidaczniają się na- zewnątrz pęknięcia przez parapety najbliższych okien.

Obserwacje poczynione nad osiadaniem budynków wykazują, że grunty gliniaste zagłębiają się nieckowato pod ciężarem budynków, zatem w sposób sprzyjający stałości murów granicznych, natom iast grunty piasczyste odw rotnie t. j. kopulasto. Na gruncie więc piaszczystym obwodowe m ury budynku m ają już natu ra lną skłonność wy- chyłkową na zewnątrz zaakcentowaną szczególniej w g ranicznych murach ogniowych brakiem zakotwienia belkami stropowymi oraz ich mimośrodkowym osadzeniem na fundamencie. Objawy te bynajm niej nie u s ta ją po zbudowaniu na sąsiednim gruncie budynku przytykiem, przeciwnie akcentują się jeszcze silniej z powodu kompresji gruntu pod murem granicznym nowego budynku, czego dowodem są pęknięcia przez parapety przyległych okien albo występujące dopiero po zbudowaniu budynku sąsiedniego, albo rozwierające się silniej na skutek tej budowy.

Rys. 2.

Zaradzić temu można obciążając m ur graniczny budynku wpuszczoną weń żelbetową płytą wolnowiszącą, s ta nowiącą równocześnie część stropu nad suteryną (rys. 2).

Statycznie problem ten przedstawiono na następującym przykładzie m uru granicznego w budynku mieszkalnym trzypiętrow ym :

Obciążenie fundam entów : m ur 0-41 m grub. od parte ru wzwyż

(4 . 3-5 + 2-5)0-41 . 1,600 — 10,800 kg/m m ur 0-55 m grub. w suterynie

2 -5 .0 -5 5 .1 ,6 0 0 = 2,200 „

a stąd a i - 4,01 kg/cnv. Oo tego dochodzi ciężar jednostkowy fundam entu o grubości 0,5 m, wynoszący

0-5.2,200= 0-11 kg/cm",

10,000razem 4 ’12 kg/cm 2. Ciśnienie) to W| normalnych warunkach jest zbyt w>ysokie, poza tym bardzo niekorzystne jako jed

nostronne. Dlatego należy je zmniejszyć co najm niej do wysokości ciśnień przyjętych za podstawę obliczenia resz- ;y fundamentów, np. w danym wypadku wynoszących ok. ! kg/cm'.

Przez osadzenie w murze płyty żelbetowej stropu o wy- ;koku l i obciążeniu stałym stropu <j obejmującym ciężar iłyty, podsypki i podłogi, dochodzi do wyliczonych wyżej iężarów nacisk podporowy w krawędzi wewnętrznej mu-

1u: A. = g . I, nadto występuje moment zgięcia M — gl ■

itóry tę siłę A przesuwa na odległość od wewnętrznej

rawędzi muru.Rachunek należy przeprowadzić przez próby, mianowi-

e przyjąć wielkość wyskoku l. Np. dla l — 2 -0 m, gru- )ść płyty dla zwykłych obciążeń użytkowych przepisac h dla mieszkań wynosi 18 cm, a ciężar stały stropu 600 f/m2.

A = 600.2-0 ' - 1,200 kg w odl. I = 1-0 m. od wewn.

2

■awędzi muru. Wypadkowa (1 + A — 13,000 + . 1,200 = ;,200 kg tra f ia fundam ent w odległości od wewnętrznej ■awędzi m uru

13,000 . 0 ;216 + 1,200(1-00 + 0-^-j )a, = —- — 0-33 m.

14,200

Jeśli obecnie przyjmie się szerokość fundam entu 2a, — 66, t. j. taką aby tra f ia ła wl je j środek, wówczas nacisk damentu będzie jednostajny

Druga próba dla l — 2-20 mi daje grubość płyty 21 cm, jednostajny nacisk na grunt, rozszerzonego do 0-73 m ndamentu = 2-1 kg/cm 2.

Z powodu ujednostajnienia obecnie nacisku fundamen- na grunt nie ma zasadniczo obawy jego wychyłki na

wnątrz, a ewentualnie obciążenie użytkowe, którego nie ięto pod uwagę w obliczeniu, przeważy raczej nieco na •onę wewnętrzną. Oczywiście w myśl uprzednio posta- onej zasady niezależności murów od siebie, połączenie iru granicznego z muram i podłużnymi powinno być konane na styk kryty, a m ur graniczny w tym celu Izielony na dwie części.Dla kontroli osiadania w czasie budowy i w okresach śniejszych można przeprowadzać niwelację osadzonych tym celu w murach suteryny znaków wysokościowych, aki te, wykonane jako gwoździe o dużych widocznych iwkach, zaopatrzonych porządkową num eracją, należyi w początkowych stadium budowy wbić w spoiny mu-

w punktach charakterystycznych, najlepiej na osi fi- ów okiennych i drzwiowych, oraz na tymsamym pozio- s, oznaczonym na murze olejno ciągłą linią o barwie itrastow ej. Niwelację wykonuje się z dostateczną do- dnością zapomocą zwyczajnej poziomnicy wężowej, a niki ujm uje datowanym protokółem. Dokładniejszy po- łr można osiągnąć posługując się specjalnie w tym ce- skonstruowanym przyrządem opisanym w czasopiśmie ie Bautechnik” 1934, z. 23. Przyrząd ten je st kombi- :ją poziomnicy wężowej z pionowo przesuwalną podział- milimetrową i zawieszany bywa do pomiaru na odpo- dnio w tym celu skonstruowanych m arkach wysoko- >wych.

PRACE REKONSTRUKCYJNE.

D rugą grupę zagadnień stanowią prace rekonstrukcyjne, osiadających nierównomiernie murów w budynkach istniejących. T utaj w pierwszym rzędzie należy zbadać przyczynę osiadania i jeśli nią jest nawilżenie gruntu, dające sic usunąć np. nieszczelność przewodu kanalizacjii wodociągu, albo wody opadowe spływające na budynek ze spadzistego terenu, należy przede wszystkim przyczynę tę usunąć. U tartym sposobem rokonstrukcji jest podchwytywanie fundamentów przez podłożenie pod nie szerszej podstawy z betonu, cegły itp. Czynność ta wymaga oczywiście stopniowego odkopywania fundamentów na pewnej przestrzeni, na głębokość poniżej ich podstawy i powoduje z reguły naruszenie równowagi ustabilizowanego już w znacznej mierze g run tu ; bowiem m ateriały ziemne pod fundamentem, pozbawione przeciwwagi naziomu, ustępują pod ciężarem budynku, reagując na podobieństwo cieczy w naczyniach połączonych. Charakterystycznym przykładem tego są następstw a niefachowo prowadzonych wykopów dla budynku stawianego przytykiem do budynku istniejącego, mianowicie gdy odkrywa się naziom przy murze granicznym odrazu na całej jego długości; wówczas r.awet gdy wykop nie dochodzi do spodu fundamentów, m ur ten wychyla się nazew nątrz skutkiem naruszenia równowagi g run tu i mimośrodkowego usytuowania na fundamencie.

Opatentowany przez Wuczkowskiego ogólny sposób wzmacniania fundamentów polega nal tym, że po obu stronach m uru wykonuje się w pewnych odstępach kw adratowe bloki betonowe i na nie przenosi czasowo ciężar budynku za pośrednictwem przepuszczonych przez m ur i kon- solowo obustronnie wystających belek żelbetowych. Końce tych konsol w spierają się na blokach betonowych za pośrednictwem lewarków hydraulicznych, którymi podnosi się nieco cały m ur, odciążając tym samym fundam ent na czas jego rekonstrukcji. Sposób ten dający zupełną gwarancję bezpieczeństwa i całości budowli, jednak dość kosztowny, może mieć zastosowanie dla budowli, których fundam enty okazują się zbyt słabe wobec zamierzonej nadbudowy, względnie dla uszkodzonych przez osiadanie budowli wartościowych. W normalnych warunkach, gdzie nie chodzi o nadbudowę m ającą poprawić rentowność budynku, wskazaną je st raczej tańsza rekonstrukcja lokalna, m ająca na celu powstrzymanie nadmiernego osiadania tylko pewnej części budynku, czy też pojedyńczego m uru. Częstym takim wypadkiem jest osiadanie fundam entu pod jednym filarem międzyokiennym silniejsze niż reszty m uru i zaznaczające się pęknięciami przyległych parapetów okiennych, może niegroźnymi w rzeczywistości, ale niepokojącymi dla mieszkańców. Środkiem zaradczym będzie tu ta j przeniesienie części ciężaru tego fila ra na dwa filary sąsiednie, celem rozłożenia osiadania na dłuższą przestrzeń fundamentu, a tymsamym złagodzenia skutków. Najprostszym byłoby tu podciągnienie pod osiadającym filarem na przestrzeni parapetów parterowych okien, dwuteówek żelaznych, sięgających końcami w obręb obu filarów sąsiednich. Jednak takie zarządzenie wymaga dla równowagi podciągnięcia tych belek z obu stron m uru i dlatego przedstawia niedogodność dla mieszkańców. Jeśli dany fila r okienny je st już przeciążony np. nadbudową (zwłaszcza, że takie objawy w ystępują n a jczęściej po nadbudowie), podcinanie fila ru jest ryzykowne nawet u spodu parapetów, gdyż rozłożenie jego ciężaru na spękanie obustronnie parapety okienne jest dość

Rys. 3.

Rys. h.

problematyczne. W tym wypadku bardziej celowym byłoby odciążenie tego fila ru zapomocą obejmujących go obustronnie dwóch półłęków z cegły na zaprawie cementowej (rys. 3.). Grubość tych łęków może być tylko o i>ół cegły m niejsza od grubości m uru w parapetach, gdyż parapety jako nieobciążone można dowolnie wcinać byle tylko nie nawskroć do m ieszkań; zresztą wysklepka taka odbywa się sukcesywnie przez wycinanie niewielkich par- ty j i natychmiastowe ich zamurowanie sklepier.iowo. Opory tych półłęków spoczywałyby połową szerokości na wcięciach bocznych we filarach sąsiednich, drugą połową na wcięciach w parapetach ; tak samo opierałyby się tylko częściowo na rekonstruowanym filarze, aby go nie osłabiać. W wypadkach gdy dany fila r związany jest z murem poprzecznym i równocześnie z nim osiada, takie lokalne odciążenie może się okazać niedostatecznym. Wówczas możnaby wykonać w suterynie zabezpieczenie okazane na rys. 4, polegające na tym, że w obu murach osadza się przekątnie do ich skrzyżowania, bezpośrednio na ubitej ziemi dwuteówkę, a przestrzeń między nią, a obu m uram i wybetonowuje się uzbrojoną płytą zapuszczoną w wycięte w murach brózdy; utworzone w ten sposób dwie tró jkątne płaszczyzny oporu ham ują dalszy bieg osiadania tego caiegó węzła.

Inny sposób podchwycenia takiego fila ra międzyokiennego osiadającego silniej niż reszta m uru, przedstawio-

Rys. 5.

nc na rys. 5. Stosować go można w murach kamiennych gdzie wycinanie brózdy dla łęków odciążających jest u trudnione, względnie z uwagi na charakter zabytkowi budowli niewskazane. K onstrukcja ta polega na podchwy ceniu fila ra przez studnię z kręgów betonowych, zapu szczoną z zewnątrz m uru naprzeciw tego fila ra i odsu niętą od niego tylko na odległość odsadzki fundamentu Odległość tę należy wysondować przez kilkakrotne wbija nie p ręta stalowego na linii prostopadłej do lica muru Studnia powinna sięgać na głębokość, w której wedłuj oceny fachowca statyka, przeciwwaga otaczającego na ziomu daje opór dostateczny dla powstrzymania osiada jącego fila ra . Doprowadzenie studni do gruntu nośnegi nie jest wskazane, gdyż może sprowadzić objawy prze ciwne, mianowicie ustabilizowanie się zupełne podchwy tywanego fila ra , podczac gdy reszta muru będzie zwolm osiadała jak uprzednio. Samą konstrukcję podtrzymując? f ila r stanowi żelbetowa przegroda studni grubości ok. 2( cm ustawiona na wybetonowanym dnie studni prostopa dle do lica m uru, i zakończona u góry nieco poniżej te renu belką w ystającą konsol owo poziomo, której rozsze rzony koniec wpuszczony w m ur na całą jego grubość przyjm uje ciężar filara .

Trzecia g rupa zagadnień odnosi się, doj zbadania i ewen tualnego wzmocnienia fundamentów pod projektowani nadbudową. Badanie polega na odkopaniu fundamentów w kilku miejscach, obejrzeniu m ateriału fundamentii gruntu , pomierzeniu szerokości podstawy i głębokości wreszcie na obliczeniu nacisku jednostkowego na grunt istniejącego i przyszłego po nadbudowie; wreszcie ns oglądnięciu samej budowli. Oględziny budowli powinnj być bardzo szczegółowe, oparte na na porównaniu z istnie

jącymi planami względnie w braku tychże na dokładnym zdjęciu pomiarowym m ającym służyć za podstawę obliczenia statycznego. Szczególną uwagę należy poświęcić cienkim filarom z cegły, i oprócz rachunkowej kontroli ich wytrzymałości należy je starannie opukać, gdyż pusty odgłos na większych przestrzeniach wskazuje na odszczepie- r.ie się tynku, którego powodem może być zgniecenie po ziomych spoin przeciążonego muru. Dokładna niwelacja podłóg w parterze ma dać obraz dotychczasowego osiadania, uzupełniony spionowaniem zewnętrznych ścian budynku. Już kilkocentymetrowe wychylki muru zewnętrznego można z dużym prawdopodobieństwem przypisać nie przypadkowym błędom budowy, lecz osiadaniu, które w braku dostrzegalnych pęknięć na murach prostopadłych, przedstawia się jako pochylenie się całego budynku w jedną stronę. Dłuższe jednolite pęknięcie tynku, w skazujące na zarysowanie pod nimi murów, należy zbadać przez odbicie tynku dla przekonania się, czy znajdujące się pod nim pęknięcia m uru nie są znacznie rozleglejsze i bar dziej rozgałęzione jako skutek silnych różnic osiadania, które zamaskowano zatarciem wyprawy.

Wzmocnienie fundam entu istniejącego budynku dla celów projektowanej nadbudowy można wykonać opisanym wyżej sposobem B uczkowskiego, albo też wychodząc z założenia, iż osiadania jako normalnego objawu nie należy hamować, lecz tylko regulować jego równomierność, można zastosować metodę następującą (rys. 6) :

Ryn. fi.

W płytkim, wykopie w suterynie układa się między mułami zewnętrznymi i środkowym, prostopadle do nich t' mniej więcej odpowiednio do osi filarów międzyokien - iaych, dwuteówki, osadzając ich końce luźnie we wybulonych w tym celu otworach murów. Pod dwuteówki

podsuwa się prostopadle gotowe beleczki żelbetowe, długości ok. 1 m, skupiając je przy murach i pozostawiając środkową przestrzeń wolną. Następnie wyklinowuje się szczelnie przestrzeń między górnymi stopkami dwuteóweki górnymi krawędziami otworów zapomocą nieco szerszych niz stopki blach konstrukcyjnych. Tym samym przenosi się część nacisku przybywających w m iarę budowy obciążeń, za pośrednictwem dwuteówek na beleczki żelbetowe, których zarówno ilość jak i przekrój należy do tych obciążeń dostosować.

Obliczenie to okazano na następującym przykładzie:

Projektow ana jest nadbudowa jednego p iętra na budynku dwupiętrowym, w którym odstęp między mu rami frontowym i środkowym wynosi G m, między środkowym a tylnym 7 m; odstęp osi okien 3 ’8 m.

Przez nadbudowę dochodzą następujące obciążenia:

1) na m ur środkowy:

z murów — 3-5,0-41 . 1,600 . 75 ',(z powodu otworów) = .1,700 kg/mb

6 -0 + 7'0ze stropu ■ 650 - 4,200 „

razem 5,900 kg/mb na jedną dwuteówkę przypada

5,900 .3-8z każdej strony muru --:r 11,200 kg

2) na m ur tylny:z murów — jak pod 1) 1,700 kg/mb

7 '° 2,300ze stropu — =

2 -----------------------------razem 4,000 kg/mb

na jedną dwuteówkę przypada 4 ,0 0 0 .3 ’8 = 15,200 kg.

Powierzchnia nacisku jednej beleczki żelbetowej o szerokości 20 cm, długości 100 cm, wynosi 2,200 cm", a przenoszona dla przyjętego dopuszczalnego nacisku 2 kg/cm ' siła wynosi 4,000 kg. Zatem z obu stron m uru środkowego należy ułożyć po 11,200 : 4,000 — 3 sztuki, przy murze tylnym 15,200 : 4,000 ~ 4 sztuki beleczek, i podobnie przy murze frontowym. Na jedną beleczkę działa moment zgięcia 2,000 . 25 - - 50,000 kgcm, czemu dla przyjętej wytrzymałości betonu 200 kg/cm" odpowiada wysokość beleczki 20 cm. Jako odnośny profil dwuteówki dla naprężeń 1,400 kg /cn r przypada w tylnym trakcie nr. 30, we frontowym nr. 28.

Jakkolwiek przyległe murom części gruntu są nasypami z czasów budowy, przyjęto tu ta j stosunkowo wysokie ciśnienie na grunt, aby nie hamować zbytnio normalnego osiadania fundamentów, które jeszcze może dotąd istnieje. Opisana wyżej konstrukcja poza tym, że czyni zbędnym odkopywanie i podchwytywanie fundamentu, które w powszechnie stosowanym lapidarnym sposobie mieści w sobie duże ryzyko dla całości budowli, umożliwia nadto regulację osiadania. Jeśli bowiem okaże się, że pod ciężarem nadbudowy pewne p art je murów nie nadążają reszcie murów w osiadaniu, można ich osiadania zrównać z całością przez wyrąbanie poszczególnych beleczek.

W granicznych murach ogniowych należy ciężar nadbudowanego m uru w m iarę możności przesunąć ku wewnętrznej krawędzi dla ujednostajnienia nacisku na grunt. W tym celu nadbudowywany m ur powinien być wykonany z cegły dziurawki na grubość tylko jednej cegły i zli- cowany z wewnętrzną krawędzią muru dolnego.

INŻ. PAW EŁ JAKOW LEW .

PRZESUWANIE DOMÓWCo robić z budynkami, które przeszkadzają regulacji

m iast lub przeprowadzeniu kolei i których rozbiórka z różnych względów jest wykluczona?

Idąc po linii najmniejszego oporu, a więc nie w kierunku możliwie najlepszego rozwiązania, godzimy się z góry na to, że istniejące rozmieszczenie budynków jest czemś nienaruszalnym.

Przy rozbudowie zakładów przemysłowych wynika stąd wiele niewygód i s tra t zarówno dla produkcji jak i dla eksploatacji. Przy rozbudowie m iasta otrzymujemy w ten sposób również tylko rozwiązanie kompromisowe, a więc nie pełnowartościowe.

Należałoby więc szukać innych dróg. Zagranica, głównie zaś Ameryka od dawna już wskazuje nam tę drogę: je s t to po prostu przesuwanie budynków w całości z jednego miejsca na inne.

Zaraz na wstępie, zanim przejdziemy do krótkiego opisu różnych ciekawszych wypadków' przesuwania domów, w arto zaznaczyć, że w Ameryce przenoszono nie tylko domy, posiadające wrartość historyczną lub artystyczną. W olbrzymiej większości wypadków są to budynki handlowe, których właściciele, mierzący, jak wiemy, każdą rzecz na dolary, dopiero po szczegółowym porównaniu kosztów, przekonywali się, że przeniesienie budynku bezwzględnie im się opłaca. W większości wypadków koszt przeniesienia nie przekraczał 30r/r wartości budynku.

W Stanach Zjednoczonych istnieje obecnie już cały szereg przedsiębiorstw budowlanych, których specjalnością jest przenoszenie domów. Ażeby mieć pojęcie do jakich rozmiarów dochodzi tam ruch w te j dziedzinie budownictwa, wystarczy powiedzieć, że jedna z takich firm „John Weekly Jun io r” w PensylwTanii, k tóra przeniosła już kilka tysięcy domów, wykonuje obecnie do 300 „przenosin” rocznie.

W Ameryce przenoszone są domy ■ najróżniejszej konstrukcji: zwykłe murowrane, betonowe, szkieletowa o szkielecie drewnianym lub stalowym, domy z bloków g ra nitowych itp. W śród budynków przeniesionych są zarówno zupełnie nowe, m ające zaledwie 10 — 12 lat, jak i stare, wybudowane 150 la t temu. Widzimy więc, że ani konstrukcja, ani wiek budynku nie stanowią przeszkody do przenoszenia. Również i ciężar budowli, jak dotychczas, nigdy jeszcze nie zaważył na decyzji przeniesienia.

Trudno jest nawet powiedzieć jak i ciężar, przy obecnym stanie techniki budowlanej, stanowił by granicę możliwości ludzkich. Jak dotychczas największy ciężar przesuniętego domu (stacja telefonów w Indianopolis) w y nosił 11.000 ton.

Droga, jaką przebywają przesuwane budowle bywa n a jrozmaitsza. Pod tym względem prak tyka am erykańska daje nam olbrzymie mnóstwo ciekawych przykładów. Nie mówiąc już o takich w-yjątkach, jak przewiezienie zbożowych silosów o średnicy 12 m i wysokości 17 m na odległość 100 km po lodzie jeziora Michighan z Chicago do Milwaukee, możemy stwierdzić, że wielopiętrowe domy były przesuwane ponad 100 m po linii prostej, kolistej i ła manej. Domy obracano o 45”, o 90’ a nawet o 180°, podnoszono lub opuszczano na wysokość do 50 m, ładowano na promy, przewożono rzeką o kilka kilometrów dalej i

podnoszono znów itd., wreszcie przecinano domy na 2 części, rozsuwano je i wbudowywano nowe części itd. itd.

Co się tyczy samego sposobu przesuwania domów, to składa się on zasadniczo z następujących operacji:

1) Przygotowanie drogi za pomocą ułożenia rusztu z belek drewnianych i żelaznych oraz szyn.

2) Wbudowanie sztywnego rusztu i ram y pod ścianami budynku.

3) Podnoszenie budynku na lewarach i oddzielenie go od fundamentów.

4) Postawienie na wałki stalowe.5) Właściwe przesunięcie przy pomocy wielokrążków,

dźwigarek i lewarów.6) Powtórne podparcie na lewarach i wyjęcie wałków'.7) Opuszczenie domu na nowy fundament.Przy budowie zakładu wodno - elektrycznego Edison

Company w Południowej Kalifornii w celu przesunięcia ściany betonowej długości 300 m, grubości 30 cm i wysokości 3,5 m, posadowionej na fundamencie głębokości1,5 m przecięto ścianę na odcinki 10 m długości o wadze 70 ton, podniesiono każdy odcinek przy pomocy lewarów hydraulicznych na wysokość 1,5 m, postawiono na szynyi przewieziono na odległość 300 m.

W Los Angelos dla przeprowadzenia linii kolei trzeba było znieść pagórek wysokości 11 m, na którego szczycie sta ł murowany hotei. Na zlecenie właściciela hotel opuszczono na lewarach i klatkach (rusztach) z bali o 11 m niżej i przesunięto o 45 m dalej.

Odwrotny wypadek miał miejsce przy budowie kolei Baltimore — Ohio w P ittsburgu. Dom murowany (75 la t) , należący do „króla węglowego”, Browna, został podniesiony na górę wysokości 30 m i przesunięty o 150 m w bok. P raca ta została wykonana przez 35 robotników w ciągu 3 miesięcy.

Nad rzeką Delaware 8 domów piętrowych zbudowanych 20 la t temu przesunięto i załadowano na promy i przewieziono o 7 km dalej i ustawiono na nowych fundamentach.

W Charlstown z miejsca przeznaczonego dla budowy gmachu kongresu stanu V irginia 38 murowranych piętrowych domów przewieziono po szynach o 1 km dalej, a 12 domów przetransportowano na drugą stronę rzeki. Wszystko to wykonane zostało wr ciągu 3 tygodni.

W Chicago dla poszerzenia ulicy przesunięto 5 piętrowy skład murowany na szkielecie drewnianym. Ciężar budynku wynosił 4000 t. Przesunięto go 33 m w jednym k ierunku i 66 m w kierunku prostopadłym.

Dla zwiększenia szybkości przesuwania użyto w tym wypadku zam iast poziomych lewarów liny, przewleczone przez wielokrążki i naw ijane na 3 bębny poruszane kieratam i z napędem konnym. Osiągnięta przy tym sposobie szybkość przesuwania wynosiła 2 m na godzinę.

W Europie, — aczkolwiek bardzo mało — również zdarzały się wypadki przenoszenia domów.

S tary ratusz w Kandersee (w Danii) zbudowany w r. 1778 niedawno został przesunięty o kilka metrów. Zasłu guje na uwagę fak t, że w tym budynku zwykłym murowanym z cegły na zaprawie wapiennej, podczas przenosin nie zauważono najm niejszej rysy w ścianach. Nawet zegar na wieży nie zatrzym ał się ani na chwilę. Przesunięcie wykonała znana firm a Christiani & Nielsen.

W P ittsburgu regulacja m iasta wymagała przesunięcia o 6 m kościoła z wieżą-dzwonnicą. W ymiary w planie 38 X 20 m, ciężar 4.500 ton. Budynek murowany, bez- szkieletowy, z 8 kolumnami w środku, podniesiono przy pomocy 800 śrubowych lewarów o sile nośnej 20 t i rusztów z bali na wysokość 3 m.

Przesunięcie o f> m wykonano ręcznie za pomocą 10 lewarów poziomych w ciągu 18 godzin, nie tylko bez żadnej rysy w ścianach, ale bez najm niejszej przerwy w n abożeństwach, które się odbywały w tym kościele przez cały czas jego przesuwania. Bez przerwy działało również oświetlenie i ogrzewanie kościoła.

Drugi, bardziej skomplikowany wypadek przesunięcia kościoła miał miejsce w Chicago. Kościół, jeden z w iększych w tym mieście, — zbudowany w 1914 r. podniesiono na 2000 lewarach, przesunięto o 84 m, obrócono o 90", tak że elewacja główna znalazła się już przy innej ulicy, po czym kościół rozcięto na 2 części, rozsunięto na 9 m i wbudowano nową część na szkielecie stalowym, zwiększając w ten sposób pojemność kościoła o 1.200 miejsc. Wszystkie roboty wykonano w ciągu 5 miesięcy. Zaznaczyć należy, że w większości wypadków domy są rozcinane nie w celu rozbudowy, lecz aby ułatw ić przesuwanie.

W Schenectady 2-piętrowy dom wagi 450 t przesunięto na długość .'!-ch bloków ulic, skręcając przy tym3-krotnie na narożnikach ulic. Ponieważ dom znajdował się w starej dzielnicy, gdzie uliczki były bardzo wąskie,— przecięto go na samym wstępie na 2 połowy i wtedy każdą część przesunięto oddzielnie.

W Pittsburgu 8-piętrowy gmach biurowy firm y „John Woodwell Co” przesuwano na 900 wałkach razem z suterenami i tro tuaram i. Iiuch poziomy odbywał się przy pomocy 12 lewarów z szybkością 1 m na godzinę. Podczas ruchu budynku wszystkie b iura były czynne. Czynne były również wszystkie instalacje: wodociąg, kanalizacja, gaz, centralne ogrzewanie, windy, telefony itp. Koszt przesunięcia na odległość 12 m wynosił 80.000 dolarów, podczas

gdy rozbiórka i budowa nowego gmachu kosztowałaby275.000 dolarów.

8-piętrowy dom, w Albany, o wadze 4.000 ton podniesiono na 1000 lewarach o (),(! m i na 1200 wałkach stalowych, ułożonych na 24 rzędach szyn, przewieziony o 130 m i opuszczony o 1,35 m na nowe fundamenty. Ula przesunięcia użyto 200 ton szyn i innych stalowych konstrukcji i mechanizmów.

Po tych zawrotnych wyczynach am erykańskich rodzi się mimo woli pytanie: jakież je st nasze doświadczenie na tym polu? Odpowiedź na to pytanie, napewno zadziwi a nawet powiem więcej — zaskoczy czytelnika.

Otóż okazuje się, że pierwszy inżynier w Europie, który 40 la t temu rzucił myśl i wykonał przesunięcie piętrowego murowanego domu, — był właśnie Polakiem. Je s t nim prof. Fedorowicz, znajdujący się obecnie wśród nas. Rzecz się działa w Moskwie, przy rozbudowie dworca kolejo- \\ ego.

Nie było to zadanie łatwe. Dom przesunięto o 200 m po linii kolistej, dla ominięcia innego domu stojącego na drodze, tak że w rezultacie dom został przekręcony o 120° w stosunku do poprzedniej sytuacji. Poza tym na drodze przesunięcia znajdował się duży wykop kolejowy, przez który musiano w tym celu zbudować specjalny masywny pomost z bali. Po uprzednich przygotowaniach, które trw ały parę miesięcy, dom został przesunięty o 200 m w ciągu zaledwie 5 dni, czyli z szybkością, która znacznie przekroczyła wszystkie rekordy am erykańskie, jeszcze do dzisiejszego dnia włącznie.

I jeszcze jeden zdumiewający szczegół, — mianowicie dcm przesunięty był bez podnoszenia go * na lewarach, których przy metodach am erykańskich trzeba by było u- żyć w ilości około 300 sztuk.

Jesteśm y wr te j nowej dziedzinie budownictwa w szczęśliwszej sytuacji aniżeli inne k raje Europy. Idzie więc już nie o pionierstwo lecz o godne utrzym anie tradycji, naw iązując ją do śmiałej i pomysłowej inicjatywy inż. Fedorowicza.

WYKONAWSTWO ŻELAZOBETONU NAPIĘTEGO(Beton nnfl Eisen 20 maj 19.17, Dr. m i . Lenk: Hemtcllnng and A n w m d u n g von Spannbcton).

Na 40 Zgromadzeniu Niemieckiego Związku Betonowego wygłosił kierownik zakładów Wayss <Ł F rey tag refera t o produkcji żelbetu napiętego (o naprężeniach pie:- wotnych) który doskonale ilustru je zarówno samą zasady techniczną jak i metody wykonawcze.

Już w r. 1907 Lund i Koehnen wykonywali belki żelbetowe o wkładkach napiętych, stosując napięcie 600 kg/cm" przy granicy plastyczności stali 3100 k g /en r. Naskutek działania skurczu betonu naprężenie spadało i w rezultacie nie udało się uniknąć rys przy obciążeniu. Zaniechano zatem dalszych prób w tym kierunku tym bardziej, że w międzyczasie wykryto nową właściwość betonu, „pełzanie”, czyii odkształcenie plastyczne pod wpływem obciążeń, które na- równi ze skurczem niwelowało działanie napięcia pierwotnego wkładek. Dopiero Freyssinet wznowił te doświadczenia, wykonując beton gęsty o małym skurczu i stosując Stal wysokowartościową, której napięcie pierwotne działa

-mimo pełzania i skurczu — poza tym zastosował napięcie pierwotne nie tylko dla uzbrojenia głównego, ale i dla strze- Klion — przez stosowanie wysokowartościowego szybkowią- Jjteego betonu umożliwił wreszcie natychmiastowe przenie

sienie napięcia na beton, co pozwala odrazu na rozszalo- wanie i zwolnienie urządzeń i czyni tym samym metodę ekonomiczną.

Wiadomo, że zjawisko rys stanowi granicę dla rozwoju nieograniczonego konstrukcji żelbetowej, uniemożliwia również stosowanie wysokowartośeiowej stali w normalnych wypadkach — w betonie napiętym możliwość powstania rys jest z góry wykluczona, gdyż niema wogóle strefy ciągnionej — ponadto z uwagi na to, że cały przekrój jest ściskany, następuje lepsze wykorzystanie m ateriałui możliwe jest zmniejszenie wymiarów konstrukcyjnych. Można obecnie wykorzystać w zupełności wysokowartościo- wy beton o wytrzymałości (>00 do 800 kg/cm- i stal o g ra nicy plastyczności 8000 kg /enr, a wytrzymałości 12000 kg/enr.

Do betonu napiętego stosuje się wkładki stalowe o wytrzymałości 9000 do 12000 kg/enr, a o granicy plastyczności 7000 do 8000 kg/cm- ze stali wysokowartośeiowej lub ze stali przeciąganej na zimno (stal Isteg). Napięcie pierwotne wynosi 5500 kg/cm J i tę wartość wstawia się

w obliczeniu konstrukcji z uwagi na naprężenie pierwotne. Podczas obciążenia siłami zewnętrznymi występuje już redukcja naprężeń pierwotnych od skurczu i pełzania i w tedy uwzględnia je się już tylko w wysokości 4000 k g /cn f — w stosunku do granicy plastyczności mamy zatem zawsze jeszcze pewność około dwukrotną, a spadek naprężeń wedle wyników praktycznych nigdy nie przekracza 1500 kg/cm". Inne nienapięte części uzbrojenia wykonuje się ze stali St37.

Beton do konstrukcji napiętych składa się z kruszywa0 optymalnym uziarnieniu przy ilości cementu 500 kg/cm 1’. Freyssinet podchodzi do zagadnienia betonu fizykalnie: u- waża on beton za szkielet sta ły zaw ierający próżnię, do których stosują się praw a kapilarne. Im mniejsze próżnie, tym większe napięcie powierzchniowe w kapilarach, tym większe przyciąganie drobin szkieletu. To zm niejszenie próżni osiąga się przez utiząsanie, ciśnienie i ogrzewanie betonu — ciśnienie usuwa nadm iar wody i wskutek tego przy ogrzaniu nie zachodzi obawa parow ania zbędnej wody w kapilarach. Naskutek zwiększonego napięcia powierzchniowego wpływ wilgotności powietrza je s t m niejszy, a zatem m aleją objawy skurczu i pęcznienia.

Widzimy z powyższego że dla wykonania betonu napiętego m iarodajne są dwie czynności: 1) napięcie wkładek1 2) wykonanie betonu.

Cztery metody naprężenia uzbrojenia:

do formy, którą się następnie rozsuwa przy pomocy p rasy hydraulicznej — należy jednak przy tym uważać, by nie rozciągać jednakowo wkładek o różnej długości, gdyż wtedy napięcia pierwotne proporcjonalne do wydłużeń jednostkowych będą różne (rys. 2). W trzeciej metodzie je den koniec wkładki umocowany je st do szalowania, a p rasę wstaw ia się pomiędzy drugi koniec a tłokowe zamknięcie form y — przez napinanie wkładki naciska się równocześnie na tłok, k tóry zagęszcza beton (rys. 3). W czwartej metodzie postępowanie je st odwrotne: w szalowaniu o analogicznym zamknięciu tłokowym z umocowaną do niego wkładką znajduje się gumowy worek, do którego w tłacza się wodę. Beton pod ciśnieniem zagęszcza się i równocześnie wypycha tłok, który naciąga wkładkę (rys. 4). Te cztery metody nadają się dla uzbrojenia prostego. Jeżeli wkładki są kołowe lub spiralne, jak np. w masztach i ru rach, form a musi posiadać możność zwiększania swej średnicy przy zachowaniu odstępu wewnętrznego i zewnętrznego szalowania — przy wykonywaniu ru r stosuje się np. formę stalową złożoną z dwu współśrodkowych ru r stalowych wyścielonych rozszerzalnym pierścieniem gumowym, do którego tłoczy się wodę. O zewnętrzne szalowanie opiera się wieniec z elementów drewnianych, za pośrednictwem drugiego pierścienia gumowego — pod wpływem wzrostu ciśnienia pierścień betonowy zwiększa swą średnicę przy równoczesnym zagęszczeniu, a ponieważ proces ten zaczyna się dopiero, gdy beton już nieco stężał, zabiera ze sobą wkładki które przez zwiększenie średnicy doznają pęknięcia (rys. 5).

Dla napięcia pierwotnego wkładek stosuje się cztery metody: dwie pierwsze polegają na napięciu wkładek przed betonowaniem, dwie następne — podczas betonowania. P rzy pierwszej metodzie napina się wkładki przez umocowanie jednego końca do szalowania i naciąganie drugiego końca małymi dźwigniami przenośnymi (rys. 1). Przy drugiej metodzie szalowanie składa się z dwu rozsuwal- nych części. Końce uzbrojenia umocowuje się obustronnie

Rys. 5. W ykonywanie rur.

Z uwagi na ekonomię wykonuje się element odcinkami przy przesuwaniu szalowania. Ponieważ cały przekrój konstrukcji jest ściskany, fuga robocza nie stanowi żadnego osłabienia i nie stosuje się w tych miejscach żadnych dodatkowych wzmocnień. P rzy produkcji fabrycznej opłaca się oczywiście betonować cały element odrazu w jednej formie.

Wkońcu omawia au tor już wykonane konstrukcje z betonu napiętego i perspektywy te j metody konstrukcyjnej na przyszłość.

Przed dwoma la ty firm a W ayss & F rey tag wykonała belkę próbną o rozpiętości 18,56 m jako model w skali 1 : 3 dla belki o rozpiętości 55,86 m. Przekrój te j belki próbnej je s t dwuteowy o wysokości zm iennej: w środku 1,184 m, na podporach 0,788 m. Szerokość pasów jest s ta ła i równa się 23,4 cm, grubość ścianki rośnie od 4 cm w środku do 12 cm nad podporami. Uzbrojenie złożone z 64 — 5,4 mm umocowano do dwuczęściowej form y żelbetowej przez zakotwienie w klockach zazębionych o fo rmę. Napięcie wkładek uskuteczniono przez rozsunięcie obu części form y p rasą hydrauliczną. Betonowanie postępowało odcinkami przy nacisku górnym zapomocą prasy która równocześnie napinała strzemiona. U trząsacze osadzono na żebrach ceownikowych ścian bocznych formy, złożonych z żelaz płaskich. Ogrzewano ściany boczne i żelbetową for-

jforma sta/owa pierścień sprężysty gumowy z wodą j

k/ocki c/rewn/ane w odyj

j betonu fenie

pierścień sprężysty rbsnącem ciśnieniemja fc r(fze

orma 'zeńJ

sta Iowa

mę dolną. Każdy odcinek 1,5 metrowy poddawano temu procederowi przez dwie godziny, po oczym ogrzewano go jeszcze przez dalsze dwie godziny, wreszcie zdejmowano szalowanie boczne i górne. W ten sposób belkę można było wykonać w 00 do 70 godzinach i natychm iast obciążyć. Przy mniejszych konstrukcjach to natychmiastowe obciążenie jest wskazane z tego względu, by pod wpływem n aprężenia pierwotnego wkładek w pasie górnym nie n as tą piły ciągnienia w konstrukcjach większych, w ystarcza już sam ich ciężar własny.

Inny przykład, to ru ry wykonywane przez F reyssinetao 80 cm średnicy wewnętrznej, 6 m długości i 5 cm g ru bości ścianki dla nadciśnienia 8 do 16 at. Wykonywano je stojąco, metodą podaną powyżej, przy utrząsaniu rdzenia. Po trzech godzinach zmniejszano ciśnienie wody we worku gumowym wewnętrznym i wyciągano rdzeń a potem rurę, którą po zlaniu zimną wodą poddawano natychmiast próbie na ciśnienie maksymalne.

W Le Havre wykonano wzmocnienie fundamentów przy pomocy pali o średnicy wewnętrznej 37 cm i zewnętrznej

60 cm o ciężarze uzbrojenia 10 kg/m b — pale te o przekroju 1750 cnf dźwigają po 300 t i moment 50 tm.

Widzimy, że z betonu napiętego można wykonywać wszelkie elementy żelbetowe: pręty, płyty, belki drążone, płyty łukowe, konstrukcje stropowe i drogowe. Wysoki gatunek betonu umożliwia jego zastosowanie w dziedzinach nowych: szklista powierzchnia i idealna nieprzepuszczalność wody na ciśnienia dochodzące do 250 at. predestynuje go do wszelkich robót wodnych i przewodów najrozmaitszych. W mostownictwie istnieją również wielkie możliwości dla tych konstrukcji.

Jeżeli stosunek ciężaru własnego belki do je j nośności może stanowić najlepszy miernik je j wartości technicznej, należy podkreślić, że przy wykonanych konstrukcjach wynosi on 1 : 3,3, ale będzie można już obecnie dojść do1 : 4,6. Technicznie i ekonomicznie możliwe je s t wykonywanie z betonu napiętego belek o rozpiętości ponad 100 m.

Inż. M. L.

INŻ. A. DZIEDZIUL.

ŚWIAT BUDOWLANY WOBEC CEN I GATUNKU CEGŁYStosunek pomiędzy Związkami Ceramicznymi oraz po

szczególnymi cegielniami z jednej strony, a ZwTiązkami Przemysłowców Budowlanych, Cechami (na Zachodzie) oraz poszczególnymi przedsiębiorcami budowlanymi ułożył się w odrodzonej Polsce nie tylko poprawnie, lecz w wielu wypadkach nawet przyjaźnie. Naczelne organizacje obu przemysłów — Stałe Delegacje — mieszczą się i posługują się wspólnym biurem i personelem.

Ostatnie przejścia łącznie z obniżeniem i fiksowaniem cen cegły wniosły w dotychczasowe przyjazne stosunki pewien rozdźwięk. llozdźwięk ten miał miejsce nie w cen trali, lecz w terenie.

Mianowicie — podczas ustalenia na wiosnę r. b. max. cen cegły przez Komisje Wojewódzkie, przedstawiciele przedsiębiorców budowlanych i budowniczych czasami za jmowali stanowisko odmienne, tj. żądali cen niższych, niż reszta członków komisji — przedstawicieli urzędów i konsumentów.

To stanowisko zaskoczyło nas i wydaje nam się niezrozumiałym, bo nielogicznym i szkodliwym przede wszystkim dla samych budowniczych.

Rzecz się miała, np. przy ustaleniu cen cegły dla Gdyni, następująco. Wobec konieczności przywożenia cegły do Gdyni często z bardzo daleka — w m iarę wyczerpywania się zapasów z cegielń lokalnych i bliżej leżących — ceny cegły zależnie od kosztów transportu odpowiednio zwyżkują.

Koszt zwózki w Gdyni jest też niesłychanie różny: zwózka po bruku od 1 — 2 km kosztuje 5 — 6/1000, a na dalsze odległości po głębokich piaskach np. na Kamienną Górę lub do Witomina dochodzi czasami do zł 15/1000.

Te okoliczności spraw iają, że cena cegły fr. plac bu- flbwa, waha się w Gdyni zależnie od różnych okoliczności

gatunku) od zł 50 — 70/1000 szt. Żądano ustalenie ce- max. zł 63/1000.

Tentencja pp. budowniczych fiksowania cen możliwiejjpiżonych pozbawić mogłaby ich w Gdyni i na Wybrzeżu

w pewnych okresach cegły, gdyby — naturalnej — przekraczanie zafiskowanych cen połączone było z pewnymi karnym i sankcjami.

Tendencja przedsiębiorców budowlanych do otrzymywania cegły po cenach najniższych je st może zrozumiała, lecz doprowadza i zmusza ich czasami — do nieoglądania się na gatunek cegły, byle by taniej. Jakie w ynikają z tego konsekwencje wskazuje podany niżej list Cechu Mistrzów' M urarskich i Ciesielskich jednego z większych m iast wb. dz. pruskiej i nasza na ten lis t odpowiedź.

N a ostatnim posiedzeniu Cecha, m istrzów m urarskich i ciesielskich został podniesiony przez naszych członków przeciwko tu te jszym cegielniom zarzut, że dostarczana przez cegielnie cegła nie nadaje się, w wielu wypadkach, pod względem jakości, do wykonywania robót budowlanych, a mianowicie cegłę dostarcza się z gliny nie przerobionej, z różnym i szkodliwym i grudkam i i marglem, poza tym zaś jest ona nierówna i nie odpowiada co do wielkości ustalonym, normom polskim.

Od przedsiębiorcy wykonującego roboty rządowe, wymaga się przedkładania atestów na chłonności wody, wytrzym ałość na ciśnienie, zawartość saletry itp., a gdy dostarczona cegła nie odpowiada warunkom, naraża się przedsiębiorca na odrzucenie takiej ce- fihi-

Ponieważ zaś cegielnie wprowadziły zw yczaj płacenia za, cegłę z góry, w rezultacie przedsiębiorca zmuszony je st pozbywać się, cegły odebranej, a nie nadającej się do wykonywanych, robót, — rozsprze- dająo ją- na miejscu z wielka stratą. Ze względu netto, że takie ustosunkowanie się właścicieli cegieln i do przedsiębiorstw dłużej nie może być tolerowane, csłonkoirie naszego Cechu powzięli następujące decyzje:

1) właściciele cegielni powinny być w posiadaniu atestów, któreby umożliwiły przedsiębiorcom zorientowanie się do jakości dostarczonej cegły, żadni wła-

ścieiele takich atestów nie posiadają, przez co narażają przedsiębiorców na stawienie im przez urzędy cegły do dyspozycji.

2) o ile właściciele cegielni w dalszym ciągu będą sobie lekceważyć dostawę cegły, Cech w ystąpi w te j spravńe do Województwa, celem ukarania w innych nie stosowania się do ustalonych Norm Polskich.

N a to odpowiedzieliśmy następująco:

WPanowie byli łaskawi wystosować do mnie, ja ko do prezesa Zw. Cegielń pismo, w którym uskarżają się na m a m y gatunek cegły dostarczonej przez tu t. cegielnie. N ie są jednak wymienione cegielnie, które taki m ateriał dosta/rczają. Co do m eritum poruszonej spraw y pozwalam sobie na następujące uwagi.

Cegła wyrabiana przez tu t. większe cegielnie, z których gros należy do n Związku, je s t tak wysokiego gatunku, że nie ustępuje najlepszej cegle zagranicznej. N a naszym terenie są jednak również cegielnie, których m ateriał jako dobry zakw alifikować nie można. M ateriału tego do lepszych budowli używać nie należy.

WPanowie doskonale znają gatunek cegły w yrabianej przez poszczególne cegielnie nasze. Ta okoliczność winna W Panom wskazywać drogę tylko do tych cegielń, które dostarczają dobry materiał. S u m ienni budowniczowie też zakupują cegłę dobrą i m ają z tem spokój.

Inaczej sprawa przedstawia się u tych, którzy wyłącznie gonią za tanizną i świadomie zakupują m ateriał m a m y, podkreślam — świadomie. A potem, kiedy m ają z tego ty tu łu przykrości, udają pokrzywdzonych, czego dowodem je st pismo W Panów.

B y otrzymać dobrą cegłę potrzeba: fachowego kierownictwa i personelu, starannej gospodarki w gli- nicy, dobrych maszyn, suszarń i pieców. To w szystko razem je st kosztowne i dlatego dobra cegła drożej kosztować musi, niż marna. Jeżli więc ktoś z WPanów chce mieć łeszą cegłę, w inien drożej za nią zapłacić, na to nie ma, moim zdaniem, innej rady.

Zw yczaj powojenny wśród przedsiębiorców budowlanych — wzajemnego licytowania się w dół do absurdu przy przetargach bez względu na kalkulację kosztów własnych, zmusza czasami W Panów do zakupywania marnego m ateriału — byle by tan ie j! Pociąga to naturalnie za sobą odpowiednie konsekwencje. W inę w takich wypadkach zwalać na właścicieli cegielń, ja k to WPanowie obecnie czynią, jest nielogiczne.

Cegłę dostarczamy przeważnie tylko za gotówkę wobec bardzo sm utnych doświadczeń i zadanych nam w poprzednich latach głębokich i dotąd jeszcze bolących ran, o czym WPanoioie również dobrze wiedzą, jak my.

Reasumując stwierdzam, że1) cegłę należy zakupywać w tych ceglarniach,

które wyrabiają dobry materiał. 0 ile cegielnie te W Panom nie są znane, możemy jt wskazać.

2) Przed w iększym i zakupami cegły, a tym bardziej zadatkowaniem, natęży ją w masie obejrzeć na placu w cegielni, o ile gatunek je j nie je s t znany kupującemu. N ajlepiej zaprowadzić tam przed dostawą przedstawicieli nadzoru technicznego.

3) Każda większa cegielnia posiada poświadczenia laboratoryjne dla swego materiału. Obowiązują nas Polskie Norm y B-303, 30Ą, 305, 310, 311 i 312, które wyraźnie wymieniają te cechy, którym odpouńadać w inny poszczególne gatunki materiałów ceramicznych.

Jeżeli jednak cegielnia nie ma świadectw badań laboratoryjnych, to zgodnie z „W arunkami przyjęcia’’ dla cegły palonej (B — 303) „badania przeprowadza się na żądanie i koszt odbiorcy" . .

O ile są jakieś wątpliwości, należy badania te przeprowadzić przed zadatkowaniem cegły przez odbiorcę, a nie przez cegielnię. Takie przepisy istnieją i dla innych materiałów budowlanych i sprzeciwu nigdzie nie wywołują. Zresztą świadectwa często nie są miarodajne, ja k to wiemy z praktyki, lecz sam m ateriał w masie.

Tyle dla łask. in form acji WPanów.Do tego wszystkiego dodam, że organizacje nasze

czynią od dawna usilne starania w tym kierunku, by wyeliminować z rynku budowlanego m arny materiał ceramiczny. I w tym kierunku nadal działać będziemy. M am y wyraźne przepisy w Normach Polskich i tych należy się trzymać. Pismo WPanów wskazuje na to, że starania nasze nareszcie uwieńczone zostały powodzeniem. Z tego się cieszymy niezmiernie.

Z listu Cechu widać, że próbuje się obecnie nawet do budowli rządowych i samorządowych używać cegłę m arną. Jak czasami tak a cegła wygląda — tego opisywać chyba nie potrzebujemy. Najwyższy czas, by zaczęto zw racać uwagę większą na gatunek m ateriałów budowlanych, a osobliwie cegły.

Związki nasze w te j sprawie są bezsilne, każdy bowiem m a prawo w yrabiać to, co chce, umie i może, inna rzecz— czy uda mu się to sprzedać?

Jedyna tu rada — nie kupować w takich cegielniach cegły. My w każdym razie takich cegielń nie bronimy i bronić nie będziemy tym bardziej, że przeważnie nie należą one do naszych organizacji.

Ze strony jednak pp. budowniczych oczekiwać musimy, że odróżniając cegłę dobrą od m arnej, nie będą żądać fik sowania cen takich, za które otrzymać mogą jedynie mate ria ł bardzo m arny. Należy pamiętać, że dobra cegła jest zawsze droższą i bardziej poszukiwaną, niż m arna, której n ik t kupić nie chce i k tórą się wobec tego sprzedaje po byle jak ie j cenie.

Dwa razy daje, kto szybko daje. Złóż Jak najszybciej ofiarę na Pomoc

Zimową określoną przez Twoją organizację — P. K. O. 70.200

REFERATY I POLSKIEGO KONGRESU MIESZKANIOWEGO (17 - 18.XII 1937)

J a n S t r z e l c c k i — S y tu a c ja m ieszkan iow ai potrzeba mieszkaniowe -w Polsce.

Celem tego referatu jest wykazanie, że spraw a zaspo

kojenia potrzeb mieszkaniowych ludności pracującej, a przede wszystkim robotniczej nie jest u nas dotychczas rozwiązana, a przeciwnie stan zaludnienia mieszkań najmniejszych wykazuje stale rosnące pogorszenie.

Tezę tę referent udowadnia szeregiem tablic cyfrowych.

Odsetek mieszkań l-no i 2-u izbowych rośnie a równocześnie rośnie odsetek ludności zajmującej mieszkania najmniejsze i w zrasta w tych mieszkaniach zaludnienie osób na 1 izbę.

T y p mieszkań

Odsetekmieszkań

1921 1 1931

Odsetekludności

1921 1 1931

Zaludn. osób na 3 izbę

1921 1931

1 - no izbowe 36,1 36,5 29,8 31,91

3,80 3,852 - u „ 30,2 32,2 30,7 32,8 2,34 2,253 v „ 17,0 16,9 18,8 18,3 1,69 1.604-o i więcej izb. 16,7 14,1 20,7 16,8 1,17 1,10

Cyfry te nabierają tym większego wy razu jeżeli je ze-stawimy z analogicznymi cyfram i dla kilku krajów za chodnio-europejskich.

T y P mieszkań

Odsetek mieszkań

Ang- ! Niem- Czecho- lia cy jsłowac.

Z aludn ien ie osób na 1 izbę

Ang- Niem- czecho lia cy słowac.

1 - no izbowe 4,7 3.1 22,4 1,9 1,8 1 2,92 - u 12,5 16.1 40,2 1,5 1,5 1,83-y 17,6 29.6 !?,() 1,2 1,2 1,34-0 i wiecej izb. 65,2 51,2 19,4 1.5 1,0 1 0

dzi-referaty poszczególnych krajów pozwalają stwierdzić następujący stan rzeczy:

We wszystkich krajach wprowadzono, w czasie trw ania a względnie po zakończeniu wojny światowej, ustawy określające te czy inne formy o c h r o n y l o k a t o- r 6 w. Jednak we wszystkich krajach uznano te zarządzenia jako środki mogące jedynie złagodzić wyjątkową nędzę wywołaną nienormalną sytuacją wojenną, a nie mogące rozwiązać samej sprawy mieszkania dla ludności mało zamożnej.

Wynikiem jednak tych ustaw wyjątkowych jest u trw alenie się poglądu, iż istnieje prawo, do minimum mieszkania, które musi być każdemu zapewnione.

W szystkie sprawozdania krajowe dowodzą, że p r z y d z i s i e j s z y m s t o s u n k u c e n b u d o w yi z a r o b k ó w l u d n o ś c i , jak dotychczas, n i e z d o ł a n o j e s z c z e w y n a l e ź ć s p o s o b u b u d o w y w r a m a c h k a l k u l a c j i c z y s t o g o s p o d a r c z e j m i e s z k a ń , k t ó r y p o z w a l a ł b y n a p o b i e r a n i e k o m o r n e g o d o s t ę p n e g o d l a l u d n o ś c i m n i e j z a m o ż n e j. J e d y n ą d r o g ą za pewnienia ludności zaspokojenia koniecznych m inim alnych potrzeb mieszkaniowych pozostają zatem dotychczas, stosowane prawie wszędzie, d o p ł a t y z f u n d u s z ó w p u b 1 i c z n y c h w tej czy innej formie.

I ) r ,J ó z e f K o ir a l c mieszkaniowa.

IV s /,■ i In sp ekc ja

Referent podkrelśa, że cyfry podane w tabelach są cyframi przeciętnymi, za którymi kryją się rzeczywiste s to sunki odbiegające pod każdym względem w stronę bar dziej ciężkich warunków mieszkaniowych.

Z cyfr tych referent wyciąga wniosek, że spraw a mieszkań najmniejszych nie jest u nas dotychczas rozwiązanai wymaga celowej opieki ręki publicznej.

Program wysunięty przez referenta streszcza się do następujących wniosków:

1) budowa mieszkań o pow. uż. do 42 n r dla pracowników zarabiających do .'iOO zł. miesięcznie i o pow. uż. do 56 mJ dla pracowników zarabiających do 400 zł miesięcznie;

2) przeznaczenie na ten cel kredytów o oprocentowaniu 29! wzgl. 17r, gdy m ieszkania wybudowane będą wynajmowane a nie odstępowane na własność;

3) minimalny program wymaga rocznych kredytów w sumie około 70 mil. zł.

I n ż . M i c li a 1 K o s t a n e c k i — M ię d z y n a r o dowy kongres dla n/traw m ieszkan iowych i budow y m ia s t •W Paryżu — 1:9ST.

Głównym tematem Kongresu było komorne i finanso- ipanie tanich mieszkań. W tej materii zebrane odpowie-

Referent wykazuje potrzebę nadzoru nad higieną mieszkań w okresie zatwierdzenia projektu budowy, realizacji budowy i późniejszego jej użytkowania. Szczególnie ważne jest to ostatnie zadanie, które nie jest obecnie wykonywane. Dotyczyć ono powinno szczególnie mieszkań n a j mniejszych, w których warunki są szczególnie ciężkie. Dla tych mieszkań należy stworzyć przepisy określające minimum wymagań higienicznych możliwych do uzyskania w obecnych wrarunkach i powierzyć stałą inspekcję nad mieszkaniami miejskim ośdrodkom zdrowia.

T e o d o r T o e, /> l i t z i S i u n -i s I a w T o l - i r i ń s k i — Dotychczasowa o rgan izac ja i finansowanie budow nic tw a m ieszkan iowego w Polsce ze środków p u blicznych.

Praca ta jest systematycznym przeglądem wszystkich zarządzeń i przepisów prawnych w zakresie budownictwa rmeszkaniowego.

Zaczyna się ona od interesującej reminiscencji historycznej dotyczącej roku 181G, w którym zorganizowano w b. Królestwie Kongresowym niezmiernie celową i skuteczną pomoc finansową dla ruchu budowlanego.

Uchwralono wtedy kredyt w wysokości :’,00000 złotych rocznie, z którego m iały być rozdzielane pożyczki mieszczące się w 50'/r sumy kosztorysu na domy murowane budowlane przy głównych ulicach. Wysokość pożyczki na dom wynosiła najm niej 15000 złotych i najwyżej 30000 złotych. Pożyczka była bezprocentowa, amortyzowana przez 30 la t po 5% rocznie z dodatkiem 1% na utworzenie miejskiego kapitału żelaznego.

W dalszym ciągu referenci dają przegląd ustaw i za

rządzeń wydanych po roku 1919. Celem tego przeglądu jest wykazanie, iż dotychczasowa akcja popierania budownictwa mieszkaniowego m iała raczej znaczenie gospodarcze pozostawiając cele społeczne n a uboczu. Z tego powodu spraw a mieszkań najmniejszych nie jest dotychczas

Omówienie, dalszych referatów kongresowych w nast.

rozwiązana. Cel ten osiągnąć można według referentów jedynie przez budownictwo społeczne rozporządzające kredytami o niskim oprocentowaniu i dające możność późniejszej stałej opieki nad wybudowanymi obiektami, zapewniając stały postęp kultu ry mieszkaniowej.

zeszycie.

PROJEKT USTAWY W SPRAWIE LIKWIDACJI OCHRONY LOKATORÓW

Zapowiedziana i omówiona na łamach naszego pisma stopniowa likwidacja ustaw y o ochronie lokatorów została rozstrzygnięta przez projekt ustaw y wniesiony przez Rząd do ciał ustawodawczych na bieżącą sesję.

Poniżej podajemy skrót ważniejszych przepisów tego pvojektu i bardzo interesujące uzasadnienie do tego projektu, zawierające wiele ciekawych danych o kwestii mieszkaniowej i o budownictwie mieszkań w miastach.

SKRÓT WAŻNIEJSZYCH PRZEPISÓW PROJEKTU

Likwidacja ochrony lokatorów nastąp i dla poszczególnych kategorii mieszkań w nast. term inach:

„a) mieszkania złożone:

1) z sześciu pokojów i większe z dniem 1 grudnia 1935 r.,

2) z pięciu pokojów — z dn. 30 czerwca 1938 r.,3) z czterech pokojów — z dn. 30 czerwca 1939 r.,4) z czterech pokojów — z dn. 30 czerwca 1940 r.,5) z dwóch pokojów — z dniem 30 czerwca 1941 r.,6) z jednego pokoju — z dn. 30 czerwca 1942 r.,7) z innych pomieszczeń mieszkalnych — z dniem 30

czerwca 1943 r.

Mieszkania powstałe z przebudowy mieszkania dokonanej po dacie wyjęcia go z pod działania te j ustawy, nie podlegają je j przepisom, choćby ze względu na ilość pokojów nie były jeszcze wyjęte z pod je j działania;

b) lokale zajęte:

1) przez przedsiębiorstwa, które w myśl ustaw y o państwowym podatku przemysłowym zostały zaliczone na rok 1935 do przedsiębiorstw przemysłowych I do VI kategorii lub przedsiębiorstw handlowych I do I II kategorii — z dniem 1 grudnia 1935 r.;

2) przez inne przedsiębiorstwa handlowe lub przemysłowe — z dniem 30 czerwca 1939 r .;

c) wszelkie samoistne pomieszczenia niemieszkalne, je żeli są zajęte przez przedsiębiorstwa handlowe i przemysłowe oraz ogrody i place, nie stanowiące przynależności mieszkania — z dniem 30 czerwca 1939 r .”.

Eksm isja może być sądownie odroczona do sześciu miesięcy. Dla bezrobotnych zajm ujących lokale jedno lub dwu- pokojowe eksmisja może być zawieszona na czas b ra k i pracy.

Również na czas do dwu la t może sąd w specjalnie uzasadnionych wypadkach przedłużyć umowę najm u dla lokali wychodzących z pod ochrony. Tego przepisu nie stosuje się, gdy opóźnienie lokalu p o t r z e b n e j e s t d l a w z n i e s i e n i a n o w e j b u d o w l i .

WYJĄTKI Z UZASADNIENIA DO PROJEKTU RZĄDOWEGO.

Już dekret Prezydenta z 1935 r. zrobił pierwszy krok na drodze stopniowej likwidacji ochrony i wejścia na drogę wolności umów w dziedzinie najm u lokali, przez wyjęcie z pod ochrony lokali większych przedsiębiorstw handlowych i przemysłowych oraz wszelkich lokali opróżnionych po dniu 31 grudnia 1937 r. Ostrożność w wejściu na drogę szerszej likwidacji spowodowana była panu jącym jeszcze wówczas kryzysem, jakkolwiek już zasadniczo konieczność likwidacji ochrony dekretem tym przesądzoną została. Natom iast o tw arta jest kwestia, czy obecne stosunki mieszkaniowe uzasadniają przystąpienie już te raz do ostatecznej likwidacji ochrony lokatorów.

Przyczyną wprowadzenia ochrony lokatorów w czasie powojennym był b r a k r ó w n o w a g i m i ę d z y p o p y t e m i p o d a ż ą m i e s z k a ń spowodowany bardzo znacznym wzrostem zaludnienia m iast w czasie powojennym; zwiększonym zapotrzebowaniem lokali większych wskutek wzrotsu stopy życiowej i wzrostu handlu i przemysłu w pierwszych latach powojennych i zanikiem budownictwa mieszkaniowego w czasie wojennym. Obecnie objawy te bądź zupełnie znikły, bądź też występują w znacznie słabszej mierze.

Poniższa tabela przedstawia dane co do p r o c e n t o w e g o w z r o s t u l u d n o ś c i i g ę s t o ś c i z a l u d n i e n i a jednej izby w 6 największych m iastach na podstawie danych Urzędu Statystycznego. W kolumnie 4-ej podany jest przypuszczalny wzrost ludności w 1941 r. w stosunku do 1931 r.

MiastaPrzyrost procen

towy ludności w latach

1931 ! 1937 1941

Gęstość zaludnienia

1 izby w latach

1921 1 1931

Wzrost lub spadek gęstości za

ludnienia 1 izby

W arszawa 25% 13.7% 23% 2 2.1 + 5%Łódź 34% 8.1% 14% 2.3 2.5 + 8$Lwów m 1.2% 2% 1.7 1.8 + 6%Poznań 45$ 7.7% 13% 1.4 1.6 +14%Kraków 19% 10.5% 18% 1.9 1.8 - 5%Wilno 51% 6.7% 11% ? 1.8 ?

Z zestawienia powyższego wynika, że jedynie Kraków, który w r. 1931 wykazał z tych m iast najniższy przyrost ludności w okresie la t 1921 do 1930, nie tylko zdołał przez budownictwo mieszkaniowe pokryć całe zapotrzebowanie spowodowane wzrostem ludności, lecz naw et poprawił stosunki mieszkaniowe ,obniżając przeciętną gęstość zalud

nienia jednej izby o 5%. Stało się to jednak tylko wsku- ;ek niskiego w stosunku do innych m iast przyrostu lud- lości, spowodowanego tym, że obszar adm inistracyjny te- jg iw a s ta nie uległ w tym czasie powiększeniu. N atom iast dwa miasta: Lwów i Poznań zostały powiększone w tym okresie przez przyłączenie gmin podmiejskich o gęstym zaludnieniu mieszkań i to właśnie spowodowało u nich b a rdzo znaczny wzrost ludności (42r/ i 45%) oraz zwiększenie przeciętnej gęstości zaludnienia jednej izby, mimo rozwiniętego budownictwa, którego nasilenie nie było w tycb miastach mniejsze, aniżeli w Krakowie. Poza tym wzrost ludności we wszystkich miastach w poprzedniej dekadzie spowodowały szczególne okoliczności właściwe okresowi powojennemu, jak reem igracja, repa triac ja (np. Wilno), pęd ludności do m iast wskutek dobrej koniunktury w okresie inflacji i odbudowy przemysłu (Łódź). W szystkie te objawy jako przejściowe w bieżącej dekadzie już znikły. T o t e ż z w y j ą t k i e m W a r s z a w y ; K r a k o w a , które to m iasta zachowują tempo przyrostu ludności z poprzedniej dekady z przyczyn zupełnie odmiennych, w e w s z y s t k i c h i n n y c h m i a s t a c h o d s e t e k p r z y r o s t u w 1937 r. u l e g a b a r d z o z n a c z n e m u s p a d k o w i np. we Lwowie do 1,2%, co na dekadę odpowiada przyrostowi w wysokości 2%> wobec 42% przyrostu w dekadzie poprzedniej. Wobec tego stanu nie ulega wątpliwości, że p r z y r o s t , l u d n o ś c i w m i a s t a c h s p a d ł d o p o z i o m u, k t ó r y s t w a r z a b a r d z o d o g o d n e i ł a t w e w a r u n k i p o p r a w y s t o s u n k ó w m i e s z k a n i o w y c h i przestał być czynnikiem powodującym ciasnotę mieszkań.

Drugim czynnikiem powodującym brak mieszkań w poprzedniej dekadzie był n a g ł y w z r o s t s t o p y ż y c i o w e j dość znacznej warstwy, wzbogaconej w okresie dobrej koniunktury zwłaszcza w czasie inflacji, wyrażający się zapotrzebowaniem większych mieszkań oraz zajmowanie pomieszczeń mieszkalnych na biura licznie powstających przedsiębiorstw. Czas te j pomyślności był jednak krótki. Pogorszenie sytuacji gospodarczej spowodowało zwinięcie znacznej liczby przedsiębiorstw i zwolnienie zajmowanych przez nie lokali a także znaczniejszą podaż większych lokali mieszkalnych wskutek ogólnego obniżenia się dochodów i konieczności ograniczenia luksusu mieszkaniowego.

Trzecim wreszcie czynnikiem, który wywołał kryzys mieszkaniowy, był z u p e ł n y z a n i k b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o w c z a s i e w o j e n n y m . Po wojnie budownictwo odżyło na nowo, ale według spisu z 1921 i 1931 r. jedynie w Krakowie zdołało pokryć zapotrzebowanie wywołane przyrostem ludności i jeszcze w pewnym stopniu odrobić zaniedbanie w czasie wojny, powodując obniżenie przeciętnej gęstości zaludnienia jednej izby. Wszystkie inne m iasta wykazują w..1931 r. zwiększenie gęstości zaludnienia jednej izby v.- stosunku do stanu z 1921 r., co wskazywałoby, że rozwój budownictwa mieszkaniowego pozostawał w tyle ze wzrostem ludności. Z zestawienia cyfr gęstości zaludnienia jednej izby i przyrostu ludności okazuje się, że b u downictwo w W arszawie dostarczyło pomieszczeń dla dwu- dziestoprocentowego, a w Łodzi — dla dwudziestosześcio- procentowego wzrostu ludności. Co do Lwowa i Poznania wyciąganie wniosków co do nasilenia budownictwa z porównania tych cyfr doprowadziły do zupełnie błędnych .wyników, gdyż w czasie, który obejmował spis z 1931 r., p iasta te zostały znacznie powiększone przez przyłączenie

gmin podmiejskich z ludnością ubogą w mieszkaniach gęsto zaludnionych, co wpłynęło n a znaczny wzrost przeciętnej gęstości zaludnienia jednej izby powiększonych miast. Raczej przypuszczać należy, że w obu tych m iastach nasilenie budownictwa mieszkaniowego nie było mniejsze niż w Krakowie.

C o s i ę t y c z y r o z w o j u b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o w 6 największych m iastach w b i e ż ą c e j d e k a d z i e t.j. od 1931 do 1937 r. nie można z powodu braku dat przeciętnej gęstości zaludnienia jednej izby w r. 1937 otrzymać dokładnego obrazu, czy i w jakim stopniu budownictwo przyczyniło się do poprawy stosunków mieszkaniowych w tym okresie, czy mianowicie przeciętne zagęszczenie izby spadło czy wzrosło. Z ilości jednakże wybudowanych izb w poszczególnych latach okazuje się, że budownictwo to zwłaszcza w ostatnich latach bardzo szybko wzrosło. Otóż w m iastach liczących ponad 20.000 mieszkańców w 1932 r. rozpoczęto budowę 45.000 izb, ukończono budowę 34.000 izb, — w 1936 r. rozpoczęto budowę 95.000 izb, ukończono54.000 izb. Również daty dotyczące ilości izb mieszkalnych wybudowanych przy pomocy kredytowej Banku Gospodarstw a Krajowego wskazują na ten sam objaw, gdyż w ciągu 4 la t od 1929 do 1932 r. wybudowano 61.500 izb,, podczas gdy w następnym czteroleciu (1933 — 1936) wybudowano 164.700 izb. S t a ł y i s i l n y w z r o s t b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o oraz wybitnie wzmożone jego nasilenie w stosunku do poprzedniej dekady j e s t n i e w ą t p l i w y m o b j a w e m o b e c n e g o d z i e s i ę c i o l e c i a . Już obecnie przyjąć można, że wobec znacznego spadku przyrostu ludności i wzmożonego ruchu budowlanego, wszystkie m iasta nie tylko pokryły zapotrzebowanie wywołane pizyrostem ludności, lecz ponadto znacznie poprawiły swye stosunki mieszkaniowe, obniżając wydatnie przeciętną gęstość zaludnienia jednej izby. Jeżeli bowiem Łódź, najgorzej pod tym względem postawiona spośród większych m iast, zdołała do r. 1931 dostarczyć pomieszczeń dla dwu- dziestosześcio-procentowego przyrostu ludności, a tylko ośmio-procentowy przyrost nie znalazł pokrycia, powodując zagęszczenie zaludnienia mieszkań, to dla spodziewanego przybytku ludności tego m iasta w 1941 r. w wysokości 14% naw et przy tym samym co w poprzedniej dekadzie nasileniu ruchu budownictwra mieszkaniowego, zostanie pokryte całe zapotrzebowanie mieszkań z nadmiarem, który wydatnie obniży gęstość zaludnienia jednej izby (z 2.5 na 2.2). W innych m iastach prowincjonalnych warunki wydatnej poprawy stosunków mieszkaniowych są o wiele lepsze. Co się tyczy natom iast W arszawy, to wobec stałego wzrostu przyrostu je j ludności, utrzym ującego się na jednakim poziomie, tak w poprzedniej, jak i bieżącej dekadzie, spodziewana poprawa mimo bardzo silnego ruchu budowlanego w ostatnich latach nie będzie tak wydatna jak w m iastach prowincjonalnych.

Kwestia mieszkaniowa w W arszawie będzie w większym lub mniejszym nasileniu stale występować, o ile b u downictwo mieszkaniowe nie będzie silnie popierane. Jest to jednak objaw wszystkich większych stolic państw, będących w stanie rozwoju gospodarczego o ustro ju cen tralistycznym. Nie może on być jednak zwalczany przez ochronę lokatorów, k tóra nie tylko nie przyczynia się do poprawy stosunków, ale poprawę tę znacznie opóźnia.

Powyższe objawy, a mianowicie z n a c z n y s p a d e k p r z y r o s t u l u d n o ś c i w w i ę k s z y c h m i a s t a c h o r a z s i l n i e r o z w i j a j ą

c e s i ę b u d o w n i c t w o m i e s z k a n i o w e przem awiają za przystąpieniem już te raz do zupełnej likwidacji ochrony lokatorów, a tym samym stworzenie je szcze pomyślniejszych warunków rozbudowy miast.

Długoletnia ochrona spowodowała bowiem wytworzenie się stosunku ,jak gdyby własności zajmowanego mieszkania. L o k a t o r n i e m a ż a d n e g o i n t e r e s u b u d o w y w ł a s n e g o d o m u , choćby miał na to środki, gdyż jest nieusuwalny z mieszkania, a na wybudowanie własnego musiałby wyłożyć kapitał znacznie wyższy w stosunku do opłacanego przezeń czynszu. Poza tym n i s k i e c z y n s z e w mieszkaniach większych p o w o d u j ą u ż y t k o w a n i e t y c h m i e s z k a ń p o n a d p o t r z e b ę l o k a t o r a i stw arza ją w arunki dla luksusu mieszkaniowego nieuzasadnionego sytuacją m aterialną lokatora, gdyż działają przez to ham ująco na parcelację większych mieszkań i poprawę jg-ęstości zaludnienia w mieszkaniach mniejszych.

S z c z e g ó l n i e n i e k o r z y s t n i e o d b i j a j ą s i ę s k u t k i o c h r o n y n a n a j m ł o d s z e j g e n e r a c j i , rozpoczynającej p ra cę zarobkową i własne gospodarstwo. Zarobki regulowane kosztami utrzym ania z uwzględnieniem niskich czynszów

w domach, pozostających pod ochroną, nie w ystarczają na najem odpowiednich pomieszczeń w lokalach nowych o czynszach znacznie wyższych, jak również na najem w lokalach chronionych z powodu wysokiego odstępnego. W interesie społecznym leży usunięcie tego upośledzenia i nierówności.

To są więc powody, które przem aw iają za likwidacją ochrony. Z n a tu ry rzeczy likwidacja ta winna nastąpić stopniowo. P rojekt przewiduje na to okres czasu do 30 czerwca 1943 r., z którym to dniem ma nastąpić ostateczne wygaśnięcie ochrony przez wyjęcie z pod jej działania mieszkań, złożonych z jednej izby t.j. kuchni, kuchni wraz z alkową itp., lokali mieszkalnych nie podpadających pod pojęcie pokoju. Rozłożenie likwidacji zależnie od wielkości mieszkań na tak szerokiej przestrzeni czasu pozwoli przeprowadzić ją bez widocznych w strząśnień gospodarczych czy społecznych. W przekonaniu tym utw ierdza doświadczenie z dokonanej w 1935 r. likwidacji ochrony większych mieszkań i lokali zajętych przez większe przedsiębiorstwo handlowe i przemysłowe. Mimo alarm ujących ostrzeżeń likwidacja przeprowadzona została bez wstrząsów i nie spowodowała ogólnej zwyżki czynszów z pomieszczeń wyjętych z pod ochrony.

PRZEGLĄD WYDAWNICTWBETON I ŻELBET

SKURCZ BETONU A ZBROJENIE.

W ciągu 4 la t mierzono wpływ skurczu betonu na zbrojen ie przy zastosowaniu aparatu , k tóry pozwalał mierzyć osobno odkształcenie żelaza, a osobno betonu. Gdy skurcz betonu na powierzchni zewnętrznej wyniósł 0,38 mm dla jednej belki, a 0,50 mm dla drugiej, to żelazo się skróciło o 0,16 i 0,22 mm, czyli naprężenie w żelazie wyniosło z powodu skurczu o 460 kg/cm*.

Beton und Eisen Nr. 10 z 20.5.1937 r.T. K.

PRZYCZEPNOŚĆ ŻELAZA, A WYTRZYMAŁOŚĆ BELKI ŻELBETOWEJ.

Z inicjatywy francuskiego Biura Securitas przeprowadzono szereg badań nad wpływem rodzaju i kształtu stali zbrojenia na wytrzymałość belki żelbetowej. Stwierdzono, że a) strzałka ugięcia nie je s t zależną wyraźnie od procentu stali, b) pojawienie się pierwszych rys przypuszczalnie zależy tylko od betonu, c) rysy powiększają się w miarę zwiększania się naprężeń stali, d) ilość rys jest wyraźnie stałą dla jednakowych betonów, e) odkształcenie belki w różnych poziomach daje bardzo ciekawe wskazówki. Punkty odkształceń zerowych (włókno obojętne rzeczywiste) są, zdaje się, niezależne od obciążenia i to prawie aż do zerwania. Wydłużenie p ręta zbrojenia i skurczenie betonu w strefie ściskanej są b. regularne, f) dla małych średnic prętów przyczepność na tu ra ln a je st w ystarczającą, n aodw r't dla dużych średnic przyczepność naturalna, k tóra je s t funkcją średnicy, a nie przekroju, maleje stosunkowo tak, że w tym wypadku sztuczne zwiększenie przyczepności przez nadanie specjalnego kształtu prętów jest wskazane.

La Techmąue des Travaux, listopad 1937 r., sir. 611.T. K.

ODKSZTAŁCENIA PLASTYCZNE BETONU.

Do tej pory odkształcenia plastyczne i termiczne be tonu mimo danych doświadczalnych są w obliczeniach s ta tycznych uwzględniane w sposób niedostateczny. Odkształ-

acenie plastyczne wynosi według I. R. Shank’a y = C j/f , gdzie a i C są stałymi dla danego m ateriału. Jeżeli beton 28-dniowy obciążyć, to po okresie rocznym odkształcenia nie przekraczają 309r i wtedy wzór ten brzmi:

3 ___ I

V — 0,13 j /X 1, a dla betonu pod wodą y = 0,89 j / X. Moduł sprężystości naskutek odkształceń sprężystych maleje i wynosi wedle Glanville’a E = Er : (1 -f- E cy). Na ogół naprężenia w betonie m aleją, a w stali rosną. W szczególności w słupach mogą te różnice w naprężeniach dojść do poważnej wielkości.

(Journ. Arner. Concr. Inst. 8 , 123, 1937).Inż. M. L.

BETONOWANIE W ZIMIE.

Przy betonowaniu podczas mrozu powstaje pytanie ekonomiczne, co się lepiej opłaca, czy ogrzewać tylko tyle, a- by beton nie m arzł tak długo, póki sam nie osiągnie pewnego minimum wytrzymałości np. 60,0 kg/cm ”, czy też przez ogrzewanie przyśpieszyć stwardnienie, co wymaga więcej ciepła, ale krótszego czasu, a skrócenie czasu budowy zmniejsza koszty ogólne. Prócz tego powstaje kwestia opłacalności użycia cementów szybkotwardniejących i ilość'. cementu na n f betonu. Dla warunków w St. Zjedn. A. P. zestawiono bilanse kosztów dla 6 piętrowego domu o szkielecie żelbetowym, z których wynikło, że 1) dla tempera tu ry powietrza poniżej normalnej opłaca się utrzym ywać beton w temp. + 21°, 2) dla temp. powietrza

+ 10" opłaca się stosować cement szybkotwardniejący, ale w temp. bliżej 10“ lub przy większej masie betonu zwykły cement portlandzki okaże się ekonomiczniejszy,3) przy większych kosztach, proporcjonalnych do czasu, beton chudszy i małe ogrzewanie daje większy zysk, ale

przy większej wartości czasu i temp. zbliżającej się do 0" opłaci się już intensywniejsze ogrzewanie i tłustszy beton. W ogóle zaznaczyć należy, że, o ile dawniej stosowano Dgrzewanie tylko jako .środek zabezpieczający od zimna, to obecnie w pewnych wypadkach może się ono okazać rentownym nawet i nie w zimie, jako środek przyśpieszający jiidowę wskutek szybszego uzyskania potrzebnej wytrzy- nalości betonu .

Engineering News Reeord 11.11.1937 str. 795.T. K.

ZAWARTOŚĆ GLINY W PIASKU.

Dr C. E. Platzm an, znany autor niemiecki, omawiając )lędy popełnione przy przygotowaniu zapraw i betonów, podaje, że zawartość gliny w piasku winna wynosić n a jwyżej : dla betonu o dużej wytrzymałości 3 %, o średniej o% i zaprawy do murów ceglanych l r/<■. O znaczeniu uziarnienia piasku i domieszki gliny daje pojęcie zestawienie 7 dniowej wytrzymałości w kg/cm- zapraw y 1:3 dla o gatunków piasku: I — 627, II — 578 i III — 490, jdzie piasek I gruboziarnisty nie zawierał gliny; piasek li o uziarnieniu jak I, ale o zawartości 12,5% gliny; piasek III — drobny o 12,5'}; gliny.

Bauwelt N r J,r, z lti.II.19J7 *tr. 1035.T. K.

BETON Z CEMENTU GLINOWEGO.

Laboratorium betonowe CNIPS przeprowadziło liczne ioświadczenia z nagrzewaniem betonów na różnych ce- nentaeh za pomocą pary i prądu. Między innymi okazało się, że ogrzewanie betonu z cementu glinowTego zmniejsza wytrzymałość w przeciwieństwie do pozostałych betonów.

Stroitelnnja Promy azlennost' N r. lii z 19:17 r„ str. 40.T. K.

CEGŁA GLINOWO-CEMENTOWA.

W zamiarze potanienia cegły produkuje się w Niemczech cegłę z cementu, gliny i piasku w stosunku 1 : 1 : 4— glinkę poddaje się suszeniu i przemiałowi. Dla przyśpieszenia wiązania dodaje się do mieszaniny rozczyn węglanu sodu. Po 24 godzinach cegła jest zdatna do użytku. Jest ona do pewnego stopnia porowata i posiada ścianki szorstkie wiążące się dobrze z wyprawą. Wobec ubytku kosztów wypalania i nieznacznego zużycia cementu cegła ta jest tańsza od normalnej.

(Deutsche Bauhiitte, 19/19:17).Inż. M. L.

BETONIARKI.

Istniejące betoniarki wykazują następujące wady: 1) mieszanie nie następuje na skrajach w betoniarkach dużych i najmniejszych, 2) Tłuczeń oddziela się od zaprawy przy wylewaniu, 3) Niektóre małe betoniarki nie mogą dać betonu o konsystencji ścisłej, jaką można stosować przy użyciu wibratorów.

Wobec tego należałoby stawiać następujące wymagania: 1) Czas minimalny mieszania wystarczający 1 minuta dla 0,76 rń1 pojemności i dodatek 15 sek. na każde ialsze 0,76 nf. 2) Zmieszanie po upływie tych terminów Winno być takie, że w każdym miejscu przyrządu waha- | i a w stosunku piasku do cementu, wody do cementu jl,tłucznia do zaprawy znajdują się w granicach 109r

średniej, y) Mieszanina p o w i n n a w y c h o d z ić z betoniarki pionowo do odbiorników.

Engineering News Reeord z 4.11.1937 r., str. 75(1.t 7 k .

BETONIARKA SAMOCHODOWA.

W St. Zjednoczonych A. P. rozpowszechnione jest używanie betoniarek, umieszczonych na samochodach ciężarowych. Służą one albo do wyrobu betonu, albo do u trzymywania mięszaniny w odpowiednim stanie podczas przewozu betonu z fabryki na plac budowy. Ilość obrotów w y nosi na ogół 40, przy czym zwykle napęd można nas tawiać na dwie szybkości, jedną dla wyrobu, a drugą dla mięszania gotowrego, pojemności od 0,76 n r do 3,8 m \ Załączone fotografie ilustru ją dwa typy betoniarek.

Engineering News-Record z 11.11.1937 r., str. 786.T. K.

NAWIERZCHNIA MOSTU SAN FRANCISCO-OAKLAND.

Most San Francisco-Oakland posiada dwa pomosty, z których dolny przeznaczony jest dla ruchu ciężkiego, a górny dla pasażerskiego. W celu zmniejszenia ciężaru m artwego zastosowano dla nawierzchni pomostu górnego lekki beton o ciężarze o 33% mniejszym niż beton normalny. Oszczędność na ciężarze m artwym wyniosła 15000 ton. Lekki beton zawiera 362 kg cem entu/m 3 przy wskaźniku w./d = 0,75 oraz; 38% (wagowo) piasku.; Lekkie k ruszywo p. n. graw elit uzyskano z mieszaniny twardego iłu łupkowego i miękiej glinki wypalanych w piecu oblotowym w tem peraturze 980“. Ciężar betonu suchego wynosi 1,53, wytrzymałość R* = 210 kg /cm 2. Nawierzchnię wykonano maszynowo przy użyciu finishera. Dla odznaczenia poszczególnych torów jezdni osadzono w świeżym betonie białe płytki kamionkowe. Po wygładzeniu nawierzchni taśm ą przeszczotkowano ją lekko dla uzyskania potrzebnej szorstkości.

Dolny pomost posiada nawierzchnię z normalnego betonu o 35 kg cem entu/m 3, w /c = 0,72 i grubości k ruszywa do 3,8 cm. W ytrzymałość R28 = 286 k g /cn r.

(Concrete H ighways and Public Improvements, 1/1937).Inż. M. L .

WKŁADKI JUTOW E W BETONACH DROGOWYCH.

Nawierzchnia betonową posiada jedną wadę: oto przy zniszczeniu drobnej w arstw y wierzchniej musi się zrywać całą powłokę betonową, gdyż lokalna napraw ka z uwagi na monolityczność nawierzchni je s t niewłaściwa. W Anglii przeprowadzono badania nad metodą, któraby pozwoliła na wymianę dowolnej części nawierzchni betonowej bez potrzeby wymiany lub uszkodzenia całej płyty betonowej. W głębokości 6,25 cm umieszczono w nawierzchni w kładkę jutową. Nawierzchnia o grubości 22,5 cm składa się z dwu w arstw — beton dolny 1 : 2 : 4 i górny 1 : 1,5 : 3 przy użyciu kruszywa granitowego. Ju tę ułożono bezpośrednio na w arstw ie dolnej i natychm iast betonowano warstwę górną. Ju ta nie przeciwdziała związaniu obu w arstw i nie wywołuje obniżenia wytrzymałości. Jeżeli wystąpi potrzeba wymiany w arstw y górnej można ją odłupać, przy czym wkładka jutow a chroni w arstw ę dolną k tó ra pozostaje nieuszkodzona, — beton bowiem oddziela się łatwo. Po złuszczeniu górnego betonu wierzchnia w arstw a dolnego betonu pozostaje wprawdzie równa, ale szorstka i nowy nakład górny dobrze się z nią wiąże. Wykonane odcinki próbne użytkowane są w powyższy sposób już od 5 la t z dobrym wynikiem.

(Jute, Londyn, 103/1937).Inż. M. L .

NAJW IĘKSZY ZBIORNIK GAZOWY ŚWIATA.

W okręgu przemysłowym reńskowestfalskim buduje się obecnie zbiornik gazowy o pojemności 600 tysięcy m3 — średnica jego wynosi 80 m, a wysokość 135 m. Ściany są z blachy stalowej o grubości zaledwie kilku mm, odpowiednio stężonej przy pomocy żebrowań poziomych i pionowych. Od wewnątrz ściany zbiornika są zupełnie gładkie. Blachy ścian spawa się elektrycznie. Zbiornik spoczywa n a fundamencie wykonanym w postaci pierścienia żelbetowego bez zakotwienia. Obok zbiornika wznosi się wieża komunikacyjna umożliwiająca dostęp na dach zbiornika. Zbiornik posiada urządzenie systemu Klonne, t. zn. uszczelnienie odbywa się drogą suchą. P rzy zbiornikach „mokrych” zamknięcie uskutecznione je s t przy pomocy dzwonu pływakowego zanurzonego we wodzie — pojemność zbiornika musi się bowiem zmieniać w zależności od ciśnienia. Dzwon, niekiedy teleskopowy, wym aga ciężkiej konstrukcji stalowej. Zbiorniki „suche” zamknięte są p ły tą na całej powierzchni, poruszającą się swobodnie na rolkach na obwodzie. P rzy systemie MAN uszczelnienie obwodu odbywa się przy pomocy olejów ropnych, które spływ ają po ścianach wewnętrznych. P rzy systemie Klonne pierścień obowodowy z tkaniny gumowej uszczelnia zbiornik — dla zmniejszenia ta rc ia ściany zbiornika pokryte są smarem, k t i ry zarazem chroni przed korozją. W porównaniu ze zbiornikami „mokrymi” zbiorniki „suche” m ają tę zaletę, że gaz nie zawiera pary wodnej, któraby się skraplała w rurociągach przy niższych tem peraturach, a w zimie groziła zamarznięciem.

(M aschinenmarkt 30.X .1937).Inż. M. L.

ZBIORNIK ŻELBETOWY.

W Sacramento (St. Zj. A. P .) zbudowano dwa zbiorniki żelbetowe o pojemności po 11355 m3, ustawione na konstrukcji nośnej, wys. 22,5 m.

Zbiorniki są wyłożone wewnątrz blachą stalową, zakotwiczoną w ścianie żelbetowej, średnica wewnętrzna 43,2 m, a wysokość wody 7,8 m.

Konstrukcję nośną stanowi ściana cylindryczna oraz 44 kolumny, rozstawione wzdłuż trzech współśrodkowych kół.

Przy budowie zachowano następującą kolejność: najpierw zmontowano wewnętrzny zbiornik blaszany i n a- p e ł n i o n o g o w o d ą , po czym dopiero zabetonowano ścianę zewnętrzną. Po 28 dniach wodę wypuszczono, oczyszczono wewnętrzną powierzchnię blachy i pom a-’ lowano ją.

Ściany stalowe, zwolnione z obciążenia wskutek opróżnienia zbiornika, skurczyły się i ściągnęły do środka zew nętrzny żelbet, wywołując w nim naprężenia ściskające.

Gdy zbiornik ponownie napełniono, ściana żelbetowa rozciągnęła się do poprzedniego położenia, o naprężeniach = 0, pomijając dodatkowe naprężenia, powstałe wskutek skurczu i zmian tem peratury.

Zjawiska te powtarzać się będą przy każdym opróżnieniu i napełnieniu zbiornika, ale dzięki omawianej kolejności budowy nigdy nie nastąpią w żelbecie naprężenia rozciągające. Dodać należy, że przy projektowaniu uwzględniono możliwość trzęsienia ziemi.

Engineering News Record z 4.1 1.1937 r., str. 752.T. K .

EKONOMICZNY ELEM ENT ŻELBETOWY.Inż. Belajew opracował metodę znajdowania najkorzy

stniejszego pod względem ekonomicznym przekroju belki żelbetowej i je j zbrojenia, opierając się na z góry przyjętym stosunku kosztu m1 betonu (300 kg cementu) bez szalowania do 1 t. s ta li wbudowanej równym 10. Przez zestawienia porównawcze autor dochodzi do wniosku, że z punktu widzenia ekonomicznego wskazane je s t przyjąć n = 15 oraz wzór n a wytrzymałość betonu n a ściskanie w /g przepisów szwajcarskich z 1915 r., holenderskich z 1030 i sowieckich z 1934 r. oraz stosować wysokości niższe dla danego przekroju niż odpowiednia wysokość normalna.

Travaux N r 59 z listopada 1937 r., str. 489.T. K.

STROP DRZEWNO - BETONOWY.W dążeniu do oszczędzania żelaza, obmyślano w Niem

czech strop betonowy o żebrach drewnianych, który można wykonać bez szalowania, tak, że daje on oszczędność drewna 50% w porównaniu z jednakowo wytrzymałym stropem drewnianym.

N a rysunku pokazano jedną z możliwych postaci wykonania. Belki drewniane m ają przekrój skrzynkowy, które wypełnia beton. Dla lepszego w iązania w odstępach 25 — 30 cm wpuszczane są druty. Obciążenie, wg prób Wyższej Szkoły Tech. w Sztutgarcie, przy którym nastąpiło załamanie stropu, wyniosło 10084 kg /m 2.

Bauwelt N r 46 z dn. 18.11.1937 str. 1041. T. K.

;STAL I INNE METALE

RUSZTOWANIA Z RUR STALOWYCH.

Przekrój pierścieniowy łączy znaczną wytrzymałość z lekkością, to też nic dziwnego że znalazłszy szereg zastosowań w konstrukcji maszyn, samochodów i samolotów, rury stalowe rozpowszechniają się i w budownictwie szczególnie jako element konstrukcyjny dla zespołów prowizorycznych np. rusztowań. Z ważniejszych konstrukcji należy wymienić restaurację monumentu W aszyngtona, parlamentu i wieży W estm insteru w Londynie, kościoła św. Pawła w Rzymie i katedry w Mediolanie, wreszcie szeregu kościołów w Niemczech. Trybuny podczas uroczystości koronacyjnych w Londynie oraz podczas wystawy paryskiej wykonano również z rur. Pojemność wykonanych trybun dochodzi do 15000 osób.

Rusztowania składają się z elementów rurowych prostych łączonych przy pomocy specjalnych łączników śrubowych, do ustaw iania pod dowolnym kątem . Ciśnienie przenosi się na teren przy pomocy stojaków o szerokich podstawach. Konstrukcję rusztowania oblicza się statycznie i sporządza dokładne rysunki i szem aty wykonawcze, co pozwala na pewny i szybki postęp roboty.

(Maschinenmarkt 13.X I. 19:17).Inż. M. L.

WIEŻE RADIOWE STALOWE.

W Stanie Illinois (St. Zj. A. P.) zbudowano 7 stacji n a dawczych policyjnych. Zaopatrzone one są w wieże s ta lowe kratow e z prętów okrągłych (kratownica K) o wysokości 100 m i szerokości 6 m. Ze względu na pewność ruchu starano się nadać konstrukcji jaknajw iększą sztyw ność. Maksymalne odchylenie wierzchołka wieży przy w ietrze o szybkości 144 km /godz. ustalono na 45,7 cm, a dla otrzym ania rzeczywiście pionowej wieży, montaż, poczynając od 30 m w górę był przerywany przy szybkości w iatru ponad 24 m /h . Zastosowanie elementów okrągłych zam iast płaskich -dało większą wytrzymałość na parcie w iatru oraz zmniejszyło poważnie koszty fundamentów i izolatorów.

Engineering News Record z 21.10.1937 r. str. 669.T. K.

DACH BLASZANY SPAWANY.

Stały Pawilon francuski na targach w Zagrzebiu ó kształcie cylindra o średnicy 30 m i wys. 15 m pokryto arkuszam i blachy spawanymi bez dźwigarów i ściągaczy. Powierzchnia dachu wynosi 800 n r, ciężar łącznie z belką obwodową 18 kg/m 2, grubość blachy 2 mm. Obliczenie statyczne przeprowadzono w /g metody, przedstawione! przez B. Laffaille na Kongres Międzynarodowy Mostów i Konstrukcji w Berlinie w październiku 1936 r.

La Technique des Travaux listopad 1937 r., str. 601.T. K.

KRYCIE DACHÓW BLACHA ALUMINIOWĄ.

Pokrycie metalowe dachu posiada w stosunku do pokrycia łupkiem, dachówką i t. p. szereg zalet: mniejsza ilość szwów, łatwiejsza obrabialność świetlni, kominów, i t. p., większe nachylenia. Błędy pokryć metalowych wynikają z wadliwej robocizny. Natom iast wadą dachów metalowych jest niekiedy wyższy koszt, oraz silna przepuszczalność cieplna, k tóra powoduje pocenie się spodniej powierzchni

Od niedawna stosuje się jako pokrycie dachowe blachę aluminiową, k tóra odznacza się znaczną odpornością dzięki naturalnej oksydacji, a ponadto odbija promieniowanie, co pozwala na stosowanie pokryć aluminiowych bezpośrednio nad ubikacjami mieszkalnymi. Należy jednak zwrócić uwagę na szczególne środki ostrożności przy układaniu blachy aluminiowej. Przede wszystkim szalowanie drewniane pod blachę musi być suche, gdyż kwasy organiczne działają tu niszcząco. We Francji wolno w ogólności dla wszystkich pokryć metalowych stosować wyłącznie jako szalowanie drzewo wyługowane — pod blachą aluminiową należy wykonywać szalowanie z m ateriału suchego, który bezpośrednio po przygwożdżeniu przykrywa się papą bitumiczną dla zapobieżenia wilgoci. Również p rzj u- kładaniu aluminium na betonie, gipsie i murze należy shronić blachę przed działaniem alkaliów przy pomocy powłoki bitumicznej. Szalowanie winno być możliwie gładkie, a najładniejsze dachy otrzym uje się, układając sza- lówki od szczytu do okapu dachu, a nie poziomo. Krycic odbywa się najczęściej blachą taśmową o grub. 0,6 do0,8 mm i szerokości 60 do 70 cm. Żabki i gwoździe powinny być również aluminiowe. Haki szarnirowe dla ru r Opadowych z blachy żelaznej pocynkowanej w ym agają po- nrłoki bitumicznej dla uniknięcia korozji kontaktowej.

rMaschin enmarkt, 27-X.l 937).Inż. M. L.

MURY I ZAPRAWY

BUDOWANIE SUCHE.

Woda odgrywa w obecnym budownictwie wielką rolę, bądź to jako dodatek do zaprawy m urarskiej dla m urow ania i wyprawy, bądź też jako domieszka do betonu. Z użytkowaniem, a nawet wykończeniem budynku musi się czekać tak długo, dopóki woda nie w yparuje drogą natu ralną lub sztuczną naskutek podgrzania. Usunięcie wody z obrębu budowy stanowiłoby przełom w budownictwie dzisiejszym, gdyż skróciłoby niepomiernie czas trwania budowy i poprawiłoby również warunki hygieniczne od pierwszej chwili. Rugowanie wody z budownictwa idzie w trzech kierunkach: po pierwsze stosuje się gotowe fa bryczne wyroby betonowe w coraz szerszym zakresie; schody, nadproża, stropy i słupy składane z elementów uprzednio sporządzonych. Następnie wykonuje się w m iejsce wyprawy zewnętrznej murowanie cegłą licówką, w miejsce wyprawy wewnętrznej, a nawet zam iast ścianek działowych murowanych stosuje się płyty z najrozm aitszych materiałów drzewnych i mineralnych, które można pokrywać tapetą. Ostatnio wreszcie powstała w Austrii metoda murowania ścian ceglanych na sucho bez zaprawy: w miejsce mokrej zaprawy wapiennej układa się płyty heraklitowe grubości 1 cm, które przejm ują na siebie zadanie zaprawy, mianowicie jednostajnego rozkładu ci - śnień w murze — błędne jest bowiem mniemanie jakoby zaprawa m iała cel wiążący. Już w starożytności budowano zupełnie bez zaprawy, poszczególne kamienie m iah jednak zupełnie równe powierzchnie i nie zachodziła obawa zbytnich naprężeń krawędziwych. Dzisiejsza cegła jest na ogół nierówna i wymaga dlatego warstwy wyrównują

cej ciśnienia lokalne, a jednolitość m uru uzyskuje się przez wiązanie oraz ciężar własny i obciążenia. W miejsce piyt heraklitowych (system Novadom) stosuje się również płyty z m ateriał iw włóknistych zbrojone drutem lub jutą.

(Bauindustrie, M aschinemarkt 13.X1.1937).Inż. M. L.

CEMENTY GIPSOW E (GIPSY HYDRAULICZNE).

Próby wytrzymałości zapraw z cementem gipsowym w Rosji wykazały wytrzymałości, 28 dniowej przy stosunku 1 : 1 — 216 k g /cn r, 1 : 3 — 74 kg/cm", a przy zam rażaniu 187 i 81 kg/cm 5, czyli cement ten daje znaczną w ytrzym ałość i odporność na działanie mrozu, a prócz tego dość szybko twardnieje, tak, że w wielu wypadkach może zastąpić normalny portlandzki, a przewyższa wapno przy wewnętrznych wyprawach ze względu na szybsze wysychanie wnętrz. Ciekawe wyniki otrzymano z betonem szlakowym na cemencie gipsowym, szczególnie wstrząsanym . Do wyrobu cementu gipsowego używany jest gips, wapno i żużel wielkopiecowy.

Stroitelnaja Promyszlennost’ Nr. 1(1 z 19-17 r., str. 35.T. K.

MONOLITYCZNE DOMY CEGLANE.

W Chicago zaczęto używać do budowy płyty grubości 10,2 cm, wytworzone na budowie z cegieł, spojonych zapraw ą cementową i zbrojonych prętam i stalowymi śred. 6,34 mm. Ściany z tych płyt, mimo małej grubości, są w ystarczające dla domów dwupiętrowych. Fotografie ilus tru ją wytwarzanie płyty w formie, ustawionej na w arstwie piasku, montaż ściany oraz fragm ent ściany w budowie. Podobno ten system budowy daje dużą oszczędność kosztu, dochodzącą do 30 — 40%.

American Builder & Building Age sierpień 1937. str. 80.T. K.

BUDOWNICTWO PRZECIWLOTN.MADRYT POD BOMBAMI.

Ze względu na klim at przeważają w Madrycie budynki cienkościenne, w których grubość murów uwarunkowana jest wytrzymałością, a nie wymaganiami ciepłochronnymi. Ciekawe są spostrzeżenia, jakie można poczynić nad skutkam i bombardowań. Małe pociski do 50 kg burzą tylko górne piętra, 150 — 200 kg cały dom aż do fundamentów. Wybuch pocisku upadającego na budowlę wielopiętrową ma zasięg dość ograniczony, gdyż duże ściany pionowe dławią siłę wybuchu, k tóra skierowuje się więcej ku górze. Naodwrót przy niskim budynku siła wybuchu przenosi się na większą powierzchnię. Największe jednak szkody wyrządziły pożary, wzniecane przez pociski zapalające, choć czasem ogień tłum ił pył, powstający przy wybuchu. Co się tyczy konstrukcji, to budowle o szkieletach żelbetowych okazały się najodporniejszymi.

Stroitelnaja Promyszlennost’ Nr. 10 z 1937 r., str. 41.T. K.

FUNDAMENTOWANIE

DOPUSZCZALNE CIŚNIENIE NA GRUNT.

Niemiecki radca budowlany Kiinzel, podając wytyczna do projektowania budowli, między innymi zaznacza, że po dokładnym zbadaniu możliwości osiadania danego gruntu i po zaprojektowaniu budowli dającej możliwie równomierne obciążenie grun tu można podwyższyć obowiązujące dopuszczalne ciśnienie na g runt o 1 kg/crrr.

Bauwelt N r. 45 z dn. 11.11.1937 r. str. 1014.T. K.

D R E W N O

ŚRODKI OGNIOCHRONNE DLA DRZEWA.

W związku z akcją oplg. propaguje się w Niemczech na szeroką skalę środki uodporniające drzewo przeciw ogniu — przemysł drzewny przeprowadził badania nad 65 środkami w postaci powłok powierzchniowych i płynów impregnacyjnych. W szczególności zaleca się im pregnowanie więzby dachowej — wr mieście Schweinfurt, postulat ten jest już bezwzględnie wymagany przez w ładze budowlane i prawdopodobnie przepis zostanie rozszerzony na całą Rzeszę, łącznie z zakazem przechowywania sprzętów w przestrzeni strychowej. Uodpornienie drzewa wskazane jest i dla innych elemntów budowlanych oprócz więzby dachowej. Przy powłokach powierzchniowych wszelka późniejsza obróbka drzewa jest szkodliwa i d la tego jest wskazane wykonywać je dopiero po zupełnym wykończeniu rob.t. Impregnowanie pod ciśnieniem może się natomiast odbywać każdocześnie, o ile drzewo jest w dobrym gatunku. Przy powłokach zużywa się 300 do 400 gr/nr, w rozczynie wodnym 150 g r — przy im pregnowaniu mierzy się ilość zużytego impregnału na nr; i z u życie środków' wynosi około 20 kg /m 5 — koszt robocizny' waha się około 5 RM /nr‘. Należy wziąć pod uwagę, że wszelkie narzędzia do obróbki drzewa impregnowanego zużywają się szybciej niż normalnie — w szczególności piły mogą ulec przepaleniu i dlatego jest wskazana robota szybka. Klej kazeinowy nie nadaje się do wyrobów impregnowanych. Pod farbą olejną konieczny jest podkład szelakowy.

Wytrzymałość w ogniu została dokładnie zbadana —• obecnie można wykonać drzwi drewniane, które w ytrzymują płomień przez 12 godziny — zniszczenie zaczyna się od spoin. W ytrzymałość zależy na ogół od grubości drzewa i wynosi: przy 25 mm — 15 m inut; .‘55 mm — 30 min.; 40 mm — 45 min.; 50 nim — (>0 min.; GO mm — 90 min.; 75 mm — 120 minut. Przy atmosferze wilgotnej mogą ulec korozji części metalowe umieszczone w drzewie.

(Deutsche Baahutte, Hmtnorer, 2-1/19.17).In ż . M . L .

PŁYTY SKLEJANE FALISTE.

We Francji p. U. Le Ilicolais opatentował wytwarzanie i łączenie płyt falistych z dykty, których zastosowanie jest takie same, jak i zwykłych blach falistych. Slrop o powierzchni 4 nr wykonany z tych płyt, w ytrzymuje obciążenie 500 ku /n r, a waży 5 kg /n r. Pokrycie hangaru o trzech przęsłach o pow. ] 40 nr, czyli razem 520 nr waży 27,5 kg /m 2.

La Tech n ii/n c M ode nic X r 22 z i5 .l l . 19-17 >'■, str. 777,.T. K .

SZALOWANIE Z PŁYT Z WŁÓKIEN DRZEWNYCH.

W Anglii coraz bardziej rozpowszechnia się stosowanie płyt z prasowanych włókien drzewnych i innych organicznych do szalowania betonu. Dzięki temu otrzym uje lię gładką powierzchnię, przyczym płyty te można używać wielokrotnie. Począwszy od drugiego razu form y n afty przed zabetonowaniem powlec olejem dla ułatwienia jpszalowania. Czasami płyty omawiane, o ile m ają duże ■asnośei izolacyjne, zostawia się na betonie jako izola

cję cieplną. W tym wypadku należy ich powierzchnię s ta rannie oczyścić i zmoczyć dla lepszego związania z betonem.

The N a t io n a l B n i ld e r — l is topad 19-17 r . x t r . i 20T. K .

POŁĄCZENIA BELEK DREWNIANYCH.

Celem oszczędzenia żelaza w Niemczech opatentowano połączenia nieżelazne, zbudowane w kształcie trzpieni okrągłych wewnątrz pustych, o powierzchni zewnętrznej nagwintowanej. Trzpienie te mogą być wykonywane z twardego drzewa (np. dąb), azbesto-cementu, sztucznych mas prasowanych itp. Najwytrzym alsze są te o sta tnie, bo dopuszczalne naprężenie zginające wynosi do 500 kg /cnr. Stosowanie omawianych połączeń nie przedstawi:', żadnych trudności.

B a u w e l t N r . 47, z dn. S 5 . l l . 10-17. s i r . J0II0.r . k .

WPŁYWY ZEWN. NA BUD.

IZOLACJA AKUSTYCZNA SYPIALNI.

W domu mieszkalnym, znajdującym się w jednym z bardziej ożywionych miejsc w Berlinie koło przystanku autobusowego, zaizolowano pod względem dźwiękowym sypialnię narożną przez zaklejenie jednego okna tapetą i zainstalowanie żaluzji w pozostałych. Przy zamkniętych żaluzjach otrzymano o godz. 18-ej — 27 — 30 fonów, gdy bez tego urządzenia było 34 — 40 fonów.

Bauwelt Nr. ĄS z 2.12.10.17 r., str. 10S.1.T. K.

IZOLACJA PRZECIWWILGOCIOWA.

We Francji stosują jako izolację wodoszczelną blachę ze stopu miedzi z cyną w pasach o długości 30 — 40 m, szerokości 0,60 m i grubości 0,1 mm, o ciężarze 0,9 kg /n r. Powierzchnię betonu po wyczyszczeniu im pregnuje się zapraw ą asfaltową, a następnie na lepniku asfaltowym ukłuci 1 się blachę na zakłady 6 — 10 cm. Całość następnie powleka się z wierzchu powłoką asfaltow ą na gorąco. Badania na próbę wykazały, że izolacja omawiana pęka dopiero przy rysach w betonie szerokości 10,03 mm.

Travaitx N r 59 z listopada 19:17 r., -str. 510.r . k .

WARSTWA POWIETRZNA IZOLACYJNA.

Odnośnie znaczenia warstwy powietrznej w murach istnieją dość błędne mniemania. W arstw a powietrzna spełnia znaczenie izolatora przeciw zimnu, wilgoci i odgłosom tylko wtedy, gdy jest w spoczynku. Wykonywanie próżni na całą wTysokość m uru lub ścianki działowej jest zatym zasadniczym błędem, gdyż przy szerokości (i cm mogą już powstać na skutek różnicy tem peratur prądy powietrzne, które wywołują wyrównanie tem peratur — przy ścianie zewnęrznej powietrze oziębia się i opada ku dołowi, aby przy ścianie wewnętrznej odebrać jej ciepło i wznieść się ku górze. W ten sposób ubywa ciepła z wnętrza budynku przez przenoszenie ciepła przez powietrze. Analogicznie ma się spraw a z wilgocią: w lecie ściana zewnętrzna jest silnie nagrzana — para zaw arta w powietrzu skrapla się na ścianie wewnętrznej i wywołuje

•wilgoć w je j dolnych partiach. Jeżeli w arstw a powietrzna m a spełniać swe zadanie izolacyjne, winna być przedzielona na małe komory, w których powietrze byłoby w spoczynku, najlepiej natom iast wypełnić próżnię materiałem lekkim porowatym np. żużlem, wełną szklaną lub innym złym przewodnikiem ciepła. Dobre wyniki dają również pustaki o odpowiednio ukształtowanych ściankach poprzecznych.

(Deutsche Bauhiitte, 13/1937).Inż. M. L.

WPŁYW WILGOTNOŚCI NA PRZEPUSZCZALNOŚĆ CIEPLNA.

W odczycie wygłoszonym na Lipskim Zjeździe Izolacyjnym dr. inż. Reiher podał wyniki swych badań nad wzrostem przepuszczalności cieplnej z wilgotnością: i tak wzrost wilgotności o 1% (przestrzennie) powoduje wzros, przepuszczalności cieplnej o 6 do 10% przy betonie żwirowym, 3 do 6% przy betonie żużlowym a 4 do 7% przy murze ceglanym. Ponieważ norm alna wilgotność m a te ria łów budowlanych waha się około 10%, przepuszczalność cieplna jest w porównaniu z m ateriałem zupełnie suchymo 40 do 100% wyższa. W arstw a powietrzna zmniejsza przepuszczalność cieplną na ogół niezależnie od swej g ru bości — można każdą warstwę powietrzną uważać za równow artą cieplnie w arstw ie m uru o grubości 14 do 15 cm.

Inż. M. L.

USZKODZENIA, SPOWODOWANE PRZEZ PARCIE ZIEMI ORAZ NACISK DRZEW I KORZENI.

Przy poważnych budowlach parcie ziemi jest uwzględnione, nie należy jednak o nim zapominać przy tak p ro stej nawet konstrukcji, jak ogrodzenie, co uwidacznia fotografia (rys. 1). Podstawa uległa tu deformacjom wskutek nacisku ziemi, jaką nawieziono do ogródka.

Rys. 3 .

Bardzo często przy budowie ogrodzenia itp. powstaje kwestia, co zrobić z dużym drzewem, które stoi na linii projektowanego ogrodzenia. Jeżeli z pewnych względów nie pożądane jest jego ścięcie, wtenczas najlepiej jest poprowadzić ogrodzenie wokół samego drzewa, lub utworzyć specjalną wnękę. Nieodpowiednie jest doprowadpenie muru z dwuch stron do samego drzewa, gdyż to ostatnie rozrastające się niszczy mur. Jeżeli zaś m ur przejdzie w zbyt małej odległości od pnia, to może powstać z czasem wygięcie ogrodzenia (rys. 2) albo uszkodzenie fund a m e n ta przez korzenie, co powoduje pęknięcie pionowe ściany (rys. 3).

Das Baugewerbc Nr. Jt7, s 25.11.1937, str. 7SU.T. K.

IZOLACJA BUDYNKÓW PRZED WSTRZĄSAMI.

Silny ruch uliczny i poduliczny w wielkich miastach wywołuje w strząsy, które przenoszą się na budynki i powodują zarówno szkody konstrukcyjne, jak i utrudnienie w pracy domowników. Ostatnio zbudowano w Berlinie budynek adm inistracyjny kolei na terenie, pod którym przebiega kolej podziemna. Dla oddzielenia budynku od w strząsów wykonano poziom izolacyjny. Zadanie nie byłoby tru dne, gdyby istniał m ateriał jednocześnie tłumiący drgania a więc odpowiednio niespoisty, i zarazem wytrzymały n< wielkie ciśnienia pionowe. Tymczasem w praktyce prz> budynkach szkieletowych ciśnienia przenoszą się na małych powierzchniach o bardzo zmiennych obciążeniach jednostkowych (filary nośne i konstrukcyjne) — izolacja me może powodować nierównomiernego osiadania. W niektórych miejscach zastosowano płyty (Exovibrit, Antiyibrit) w innych specjalne konstrukcje. Nastąpiło również oddzielenie od budynków sąsiednich płytami bitumicznymi.

(Schalltechnik 2.37).Inż. M. L.

INSTALACJE

KONGRES OGRZEWANIA I WENTYLACJI.

W lipcu rb. odbył się w Paryżu Kongres VI Ogrzewa nia i W entylacji Pomieszczeń Mieszkalnych. Wygłoszone refera ty zostały podzielone na następujące grupy: A) Przewody dymowe i ciąg. B) W ytwarzanie ciepła. C) Rozdział ciepła, ogrzewanie wodne i parowe, krążenie wody i pary. I)) Promieniowanie cieplne. E) Regulowanie powietrza. F ) Regulacja ruchu urządzeń.

Z ciekawszych p rac należy wymienić re fera t p. Goston R(.ux o akum ulatorach elektrycznych wysokiego napięcia,

Jrtóre przypuszczalnie znajdą szerokie zastosowanie. Urzą - Izenie to polega na wyzyskaniu oporu, jak i dają nagromadzone między .ściankami ogniotrwałymi m inerały potłu- tzonc, przy przewodzeniu prądu elektrycznego zmiennego Wysokiego napięcia. Opór ten zamienia się w ciepło, które ■Się magazynuje i odbiera w m iarę zapotrzebowania. In stalacja ta pozwala na zużywanie prądu w godzinach n a jmniejszego obciążenia elektrowni, kiedy energia jest n a jtańsza.

Dalej omawiano ogrzewanie pod próżnią oraz względnie nowe zagadnienie wpływu, jak i wywiera bezpośrednie oświetlenie słońca. Problem ten dotąd nie był badany, gdyż działanie słońca było dodatnim i poprawiało ew. błędy instalacji ogrzewania. Przy regulacji tem peratury powietrza, przy której ma ona być utrzym aną na poziomie, niezależnym od warunków zewnętrznych, skutki nasłocz- nienia g rają większą rolę i muszą być uwzględniane.

M. Zaniroli opisał instalację regulującą powietrze w budynkach biurowych Gazowni w Algierze, k tóra przez stworzenie klim atu odpowiedniego dla pracowników dajo warunki pracy, odbiegające od zwykłych kolonialnych.

La Technique Modernę N r 22 z 15.11. 1937 r., str. 75.J.T. K.

ELEKTRYCZNE OGRZEWANIE OKIENNE.

Zakłady Siemensa produkują obecnie urządzenie dla ogrzewania elektrycznego przestrzeni międzyokiennej, składające się z kilku przewrodów oporowych. Urządzenie to, stosowane do tej pory w samochodach dla odmrażania szyby przed kierowcą, nadaje się równie dobrze dla wystaw sklepowych, a w porównaniu z dotychczasowymi grzejnikami ma tę zaletę, że daje ciepło jednostajne, a nie skoncentrowane w jednym punkcie. Dla mieszkań i biur grzejnik okienny stanowi dodatkowe źródło ciepła obok pieca normalnego i zapobiega nieprzyjemnym ciągom zimnego powietrza od strony okna. Instalacja może posiadać samoczynny regulator tem peratury. Przewody oporowe posiadają izolację ciepłotrwałą i otulinę ołowianą lub blaszaną.

(Maschinenmarkt :10.X .l 9,17).Inż. M. L.

RÓŻNE MAT.

KOLOR SZKŁA A KONSERWACJA PAPIERU.

Szwedzki Insty tu t Badań Naukowych po długich badaniach ustalił, że najlepszym kolorem ochronnym szkła w pomieszczeniach, w których przechowuje się papier, jest żdłto - cytrynowy. Ta barw a jedynie chroni papier przed działaniem promieni słonecznych.

Moniteur de Peinture Nr. 427 z 15.8.1937 r.T. K.

PRZYCZEPNOŚĆ ZBROJENIA DO BETONU ASFALTOWEGO.

Przeprowadzone próby nad przyczepnością żelaza do betonu asfaltowego, składającego się z asfaltu , wypełniacza I kruszywa, k tóra to przyczepność decyduje o możności ■losowania zbrojenia, dały wyniki następujące: sześciany• dług. boku 20 cm przy 9% asfaltu wykazały przyczepność 77 kg/cm 2, przy 10% — 73 kg/cm 3, przy temp. 40"

wielkości te spadły do 8 i 4 kg /en r. Wydaje się, że zbro jenie można stosować tam, gdzie nie zachodzi obawa podniesienia się tem peratury otoczenia.

Beton und E isen Nr. 1Ą. z 20.7.1937 r.T. K.

PROJEKTOWANIE

ZAGADNIENIA BUDOWLANE PARYŻA.

Numer podwójny V— V/1937 czasopisma „L’Architectu- re d’A ujourd’hui” poświęcony jest zagadnieniom budowlanym i urbanistycznym P aryża i zawiera szereg artykułów, które ze względu na ujęcie problemów architektury i inżynierii wielkomiejskiej posiadają ważność ogólną. Wybieramy ciekawsze ustępy i szczegóły:

Odnośnie w y s o k o ś c i b u d y n k ó w obowiązuje przepis określający wysokość fasady równą: dwukrotnej szerokości ulicy 6 metrowej, półtorakrotnej szerokości ulicy 12 metrowej i jednokrotnej szerokości ulicy 20 metrow ej. Powyżej te j granicy ograniczenie cofa się od ulicy pod kątem 45”, przechodząc w pion linii regulacyjnej lukiem o promieniu 6 do 10 m. S tąd pochodzi znaczna ilość form mansardowych i schodkowych w ulicy paryskiej. W ysokość m aksymalna murów ogniowych wynosi wedle obowiązującej ustawy z r. 1902 31 m. Jakkolwiek ukształtowanie schodkowe budynków zapewnia dostęp św iatła niższym piętrom, posiada ten system i swoje poważne wady konstrukcyjne, jak oparcie murów na stropach, wykonywanie fasad z różnych materiałów (dolna — kamienna, górna — ceglana wyprawiona), oraz wady estetyczne z uwagi na odsłonięcie murów ogniowych przy r óżnie wysokich budynkach sąsiednich, które są zresztą często o wiele wyższe od przepisowych 31 m. Odnośnie wykuszy i innych występów z linii regulacyjnej ustaw a je s t dość liberalna i temu zawdzięczają ulice paryskie ożywienie form architektonicznych.

I l o ś ć m i e s z k a ń c ó w przekracza 2800000 — przy powierzchni 8518 hektarów wynosi gęstość zaludnienia średnio 33300 mieszkańców na km", podczas gdy w Londynie wynosi zaledwie 14800, a w Nowym Jorku f>300. Najgorsze w arunki mieszkaniowe są w dzielnicy Roche- chouart, gdzie na krrr przypada 8200 mieszkańców. W prost proporcjonalna do gęstości zaludnienia jest śmiertelność na gruźlicę, która wynosi na 10000 mieszkańców w Paryżu 17,7, podczas gdy w Brukseli 6,4, a w Berlinie, Londynie i Rzymie od 8 do 9. W starych dzielnicach powierzchnia zabudowana je s t niekiedy w 90%. Dwie trzecie parcel zabudowanych posiada powierzchnię poniżej 400 nr. Wobec nadzwyczaj niekorzystnych warunków zdrowotnych plan zabudowania P aryża przewiduje troskliwą konserwację wszelkich przestrzeni wolnych, rozbudowę zieleńców i ogrodów' do 10% całkowitej powierzchni — ponadto przeprowadza się sanację bloków śródmiejskich przez wyburzenia we wnętrzu, oparte na racjonalnym planie finansowym.

J e z d n i e u l i c z n e Paryża pokrywają 1020 ha— z powodu nadzwyczaj silnego ruchu, który na Pojach Elizejskich dochodzi do 62000 pojazdów w godzinach 7-ej do 24-ej, stosuje się nawierzchnie ciężkie: bruk kamienny (43% ); as fa lt ze żwirem porfirowym (14% ), kostka drewniana (20(yi ), ponadto beton, bruczek itp. Nasilenie ruchu

doprowadziło do wykształcenia skrzyżowań swobodnych pomiędzy ulicami obwodowymi a głównymi arteriam i, które prowadzą promieniście do centrum m iasta. Bierze się również pod uwagę możliwość budowy ulic podziemnych — koszt budowy wyniósłby 75 milionów franków /km przy przelotności 5200 pojazdów, t j . 20000 osób, podczas gdy metro, transportu jące 50000 osób w godzinie, kalkuluje się taniej bo około 40 milionów franków/km .

Inż. M. L.

BUDOWA SZKÓŁ.

Obecnie uważa się w Niemczech wszelkie podręczniki traktujące o budowie szkół, które pojawiły się przed r. 1932, za przestarzałe. Nowe normy przyjm ują przy klasie z 42 uczniów potrzebną powierzchnię 1 n r na ucznia przy wysokości klas od 3,2 m do 3,5 m. Posadzka klasy wina być szczególnie trw ała i higieniczna. Powierzchnia okien wynosi w Niemczech połudn. % powierzchni klasy, a w Niemczech półn. % powierzchni. Zieleń w otoczeniu szkoły jest koniecznością.

(Deutsche Bauhiitte, Hannover, 23/1937).Inż, M. L.

DWORZEC LOTNICZY W BOURGET POD PARYŻEM.

Francuskie Ministerstwo Lotnictwa rozpisało konkurs na projekt nowego dworca lotniczego na lotnisku Bourget pod Paryżem, przy czym w arunki przewidywały wniesienie łącznie z projektem architektonicznym oferty stowarzyszonego przedsiębiorstwa na zrealizowanie projektu za cenę ryczałtową nie przekraczającą 8 milionów franków. W ten sposób zapewniono sobie realność i oszczędność w projektowaniu. Pierwszą nagrodę zdobył projekt arch. Labro, który już je st w stadium realizacji. Obecnie znajduje się na lotnisku szereg rozrzuconych hangarów i budynków, które spraw iają wrażenie dość chaotyczne — nowy dworzec lotniczy staw ia znowu lotnictwo francuskie w pierwszym szeregu, gdyż ostatnio zostało, szczególnie w zakresie komunikacyjnym, zdystansowane przez oltnictwo niemieckie. Zadanie p ro jek tan ta było dość trudne ze względu na ograniczoną wysokość budynku i konieczność przewidzenia przyszłej rozbudowy — chodziło o to by nie popełniać błędów architektów, którzy przed kilkudziesięciu laty projektowali dworce kolejowe bez żadnych możliwości rozszerzenia w przyszłości.

Nowy gmach dworcowy rozciąga się w Inii prostej wzdłuż lotniska na przestrzeni 233 m — arch itek tu ra budynku przypomina architekturę parowców' transatlantyckich. Nieco wzniesiona część środkowa z m ałą kopułą ma charak ter raczej reprezentacyjny — w jednym skrzydle budynku mieszczą się urządzenia dla pasażerów, w drugim skrzydle urządzenia towarowe z wszelkimi przynależnymi biuram i celnymi itd. Wysokość budynku dworcowego wynosi na ogół 12 m — jedynie część środkowa dochodzi do 13 i 14 m; ponadto budynek w przekroju jest wykształcony w stopniach terasowych, co umożliwia s ta r t samolotów w ra zie niepomyślnego w iatru naw et prostopadle nad budynkiem dworcowym. Terasy są dostępne dla publiczności w czasie meetingów lotniczych — kładzie się bowiem szczególną wagę na propagandę lotnictwa wśród szerokiego społeczeństwa.

K onstrukcja budynku je st żelbetowa z zewnętrzną okładziną kamienną. Żelbet zastosowano również dla wykonania wielkich okien fasadowych. Stropy i kopuły zawiera ją elementy szklanobetonowe — natom iast z uwagi na szczelność wykonano ta ra sy jako pełne.

W całej konstrukcji budynku przewidziano możność, rozbudowy i przebudowy we wszystkich kierunkach, po rozbiórce istniejących budynków i urządzeń.

(La ConutrUction Mnderne 24 . X . 1937).inż. M . L.

SUWAK DO OBLICZANIA SCHODÓW.

Już kilkakrotnie donosiliśmy o ukazaniu się na rynku niemieckim suwaków służących do przeprowadzania n a jrozmaitszych obliczeń budowlanych. Obecnie zanotować musimy, że opracowano nowy suwak do projektowania schodów wszelkich rodzajów.

Bauwelt N r Ą8 z 2.12. 1937 str. 1081.T. K.

WYKONAWSTWO ROBÓT

WINDY BUDOWLANE.

Przepisy niemieckie podają m. inn. następujące wym agania, dotyczące wind budowlanych: 1) Maszyna napędzająca powinna być nakry ta wodoszczelnym dachem, umieszczonym na wys. 2 m., przy czym obsługa maszyny musi mieć możność widzenia miejsca ładowania; 2) Bęben linowy powinien być tak urządzony, aby uniemożliwić zeskoczenie liny z bębna; 3) Przy większej ilości lin ciągnących, każda z nich musi dźwigać jednakowe obciążenie;4) Obsługa przy ładowaniu winna być zabezpieczona dachem przed ew. możliwością spadnięcia ciężaru; 5) Osobom niezatrudnionym przy windzie, dostęp do windy i u- rządzeń pomocniczych tejże winien być zabroniony; (i) Wożenie ludzi w indą zabronione; 7) Szybkość maks. 1,5 m /sek.; 8) Hamulec winien działać samoczynnie ,o ile obsługujący nie powstrzymuje go od działania.

Bauwelt N r. i5 z dn. 11.11.1937. str. 1029.T. K.

POMPY PŁYWAJĄCE.

W Niemczech w yrabiają pompy odśrodkowe, umieszczone na pływakach, które się unoszą na wodzie, k t i r ą wypompowują. Dzięki temu urządzeniu rurociąg ssący, k tórego opory zużywają bardzo dużą część energii, dostarczanej przez silnik, jest zredukowany do minimum, co wybintie zm niejsza koszt pompowania. Omawiane pompy napędzane są elektrycznością i posiadają wydajności, z a leżnie od rodzaju, do 1,5 n r /h . N adają się one do wody zanieczyszczonej lub zawierającej rozpuszczone chemikalia. Mogą się one okazać b. pomocnymi przy usuwaniu wody z wykopów, gaszeniu pożarów, prowizorycznych stacjach zasilających kotłownie itp.

Das Baugewerbe Nr. i 5 z 11.11.1937. str. 752.T. K.

WODOMECHANIZACJA.

Przy budowie kanału Moskwa — W ołga zastosowano na szerszą skalę t. zw. wodomechanizację, pod którym to m ianem autorzy sowieccy rozumieją wykonywanie robót ziem nych, t. zn. wykopów i transportu zapomocą prądu wody. Ira k ty k a wykazała m. inn.: 1) Najlepszy jest przewód

zasysający o średnicy 300 mm, spadku 5 — 10% i w ydatku 6000 — 7000 n r ziemi/dobę przy zawartości wody W przewodzonej masie 50 — 60%. 2) Długość wykopu, wymywanego z jednego stanowiska 25 ,— 35 m. 3) Dla k aż dego rodzaju gruntu i konsystencji mięszaniny gruntu z wodą istnieje optymalna szybkość, która daje minimalny rozchód energii, przy czym w Rosji stosują mniejsze szybkości niż w St. Zjednoczonych A. P., którzy przy budowie zapory w Fort - Peck dali 6 — 7 m /sek., gdy w tych warunkach Rosjanie zastosowali 2 — 2,5 m /sek. 4) Zanurzenie rury ssącej w błocie 80 — 100 cm.

Stroitelnaja Promyszlennost' Nr. 16 z 1937 r., str. 2.T. K.

BUDOWA W OSŁONIE.

W Milwaukee (St. Zj. A. P.) postawiono w grudniu r. z. dom dwupiętrowy, który podczas budowy był całkowicie zakryty osłoną o ścianach z dykty i dachu z płótna żaglowego. Dom ma w ym iary w planie ca. 30 X 25 m, szkielet stalowy, ściany częściowo z cegieł szklanych, stropy żelbetowe. Szkielet został zmontowany między 1 — 21 grudnia, a jednocześnie ustawiono konstrukcję drewnianą osłony z belek 10 X 10 cm, które obito płytam i sklejkowymi grub. 15,9 mm i nakryto od góry płótnem. Szkielet drewniany osłony zastąpił rusztowanie, potrzebne do budowy. W ewnątrz osłony ustawiono 5 grzejników parowych o łącznej powierzchni ogrzewalnej 322 nr. Koszt domu wyniósł 225000 doi., osłony zaś po potrąceniu sum, uzyskanych ze sprzedaży używanego drzewa, — 1100 doi., para i wynajem grzejników 1125 doi., razem 2225 doi., czyli 0,99% ogólnego kosztu.

Engineering News Reeord z 2S.10.1937 r. str. 710.T. K.

RUSZTOWANIE Z NAPĘDEM HYDRAULICZNYM.

W Ameryce wypuszczono na rynek przenośne rusztow anie stalowe, które można podnosić i przesuwać zapomocą napędu hydraulicznego, uruchamianego przez robotnika stojącego na pomoście. Wysokość rusztowania jest zmienna w granicach 0,956 — 6,71 m, szybkość podnoszenia w górę 2,44 m/min., w dół 3,05 m /m in., przesuwanie całego urządzenia 15,25 m/min.

Engineering News Reeord z 17.6.1937 r.T. K

KIESZONKOWA TAŚMA MIERNICZA.

Poniższa fotografia przedstawia stalową taśm ę m ierniczą, która przez odpowiednie ukształtowanie osłony nadaje się do dokładnego zdejmowania pomiarów obiektów od wewnątrz tychże, jak np. wnęki, studzienki i t. p.

American Builder & Building Age sierpień 1937. str. 1 1 0 .T. K.

ZAGADN. GOSPODARCZE I ZAWÓD.

BUDOWNICTWO DROBNE W NIEMCZECH.

W m aju roku ubiegłego niemieckie władze budowlane usiłowały zaradzić zwyżce cen przez ustawową reglam entację, nadzór władz nad przetargam i i t. p. Okazało się bowiem, że wskaźnik wzr„sł w stosunku do cen przedwojennych do 130,9%, podczas gdy w r. 1932 wynosił jeszcze 124%. Stwierdzono jednak, że wzrost cen jest nieuchronnym następstwem wzmożonego popytu. Władze holenderskie, które cieszą się w świecie budowlanym wielkim poważaniem, ogłosiły z racji Międzynarodowego Kongresu Mieszkaniowego sta tystyk i wykazujące ścisłą zależność cen od popytu bez względu na depresje i koniunktury. P o nieważ od m aja r. b. ceny wzrosły znowu i wskaźnik w ynosi obecnie 135%, władze budowlane niemieckie zm ieniły swą politykę i podniosły dopuszcalne ceny m aksym alne — zbytnia restrykcja doprowadziła bowitm według stwierdzeń M inisterstwa do budowania mies.:kań zbyt ciasnych szczególnie dla licznych rodzin. Podwyższono koszt maksymalny domku jednorodzinnego z 30G0 RM na 4500 RM a nawet do 5000 RM — w kwocie t i j nie są zaw arte koszty parceli i połączeń, które wynos',ą około 20%. Można zatym przyjąć, że koszt całkowity dopuszczalny waha się około 6000 RM. Przyjęto obciążenie miesięczne na 32 RM, która to cyfra dla obecnych warunków płac nie jest wygórowana. Plan finansowy wygląda następująco:

75%) pożyczki na I i II hipotece gw arantowane przez państwo przy oprocentowaniu i am ortyzacji 6% 4500 RM

15% pożyczka samorządowa na 4% 900 „10% kapitał w łasny na 4% 600 „

6000 RM

Już w tym planie finansowym obciążenie wynosi jednak 35 RM miesięcznie a więc przekracza 32 RM. Ponadto można uzyskać z funduszów państwowych pożyczkę 2000 RM, a to ze względu na to, że trudno uzyskać w p ra k tyce na pierwsze hipoteki więcej jak 60%-.

W każdym razie mieszkanie własne w budownictwie blokowym wypada jeszcze zawsze taniej, aniżeli domek własny. Powierzchnia mieszkania nie przekracza 34 nr.

(Deutsche Bauhiitte, Hannover, nr. nr. 20 — 24/1937)Inż. M. L.

ZAROBKI INŻYNIERÓW AMERYKAŃSKICH.

D epartam ent P racy St. Zj. A. P. opracował wyniki ankiety, w której wzięło udział 52589 inżynierów p. t. Dochody i zarobki w zawodzie inżynierskim w 1929 — 1934. Między innymi zestawiono najniższe zarobki 50% inżynierów wg wieku.

PRZERYWANIE PRACY W CZASIE NIEPOGODY.

W Niemczech przy niektórych robotach budowlanych, prowadzonych na powietrzu, nałożono na pracodawców obowiązek zapłaty robotnikom za najm niej 36 godzin ty godniowo, choćby nawet ze względu na niepogodę roboty przerwano. Godziny zapłacone, a nieprzepracowane robotnicy odrabiają bezpośrednio przed lub po przerwie, na jwyżej jednak w okresie 6 tygodni, przez pracę 60 godz. na tydzień zam iast 48 godzin. W tym celu kierownictwo przy zbliżeniu się możliwości niepogody zwiększa ilość godzin tygodniowo do 60, płacąc jednak tylko za 48 i zapisując nadwyżkę na dobro robotnika. Po przerwie robotnicy zależnie od potrzeby dalej pracują dłużej, po czym po 6 tygodniach następuje obrachunek; godziny nieodpra- cowane przepadają na korzyść robotnika, za nadpracowane otrzym uje on oprócz normalnego zarobku — normalną zapłatę w stosunku do ilości godzin.

Das Baugewerbe Nr. 48 z 2.12.1937 r., str. 793.T. K.

OCHRONA ROBOTNIKÓW NA BUDOWIE.

Przy budowie wielkiej zapory w St. Zjedn. A. P. „Grand Coulee Dam” robotnicy otrzym ują krem do sm arowania skóry dla ochrony przed słońcem, podrażnieniami skóry i ew. zakażeniami. Na tejże budowie na dużej tablicy umieszcza się nazwiska robotników, nie przestrzegających zasad bezpieczeństwa. Napis na dole głosi: „Postaraj się. aby twego nazwiska nie było na te j liście”.

T. K.Enpi neering News Record z 28.10.1937 r. str. 726.

ANGIELSKIE ZWIĄZKI ZAWODOWE ROBOTNIKÓW BUDOWLANYCH.

O znaczeniu słynnych Trade Union’ów w Anglii w przemyśle budowlanym dowodzą następujące liczby (stan z końca 1935): m ajątek Ł. 715000 t. zn. prawie 19 milio- niw zł., a ilość członków 269.000.

The N ational Builder — listopad 19-17: r. str. 10(i.T. K .

BUDOWNICTWO W INDIACH.

Główne zasady budownictwa w Indiach według książki C. Rosz „Heute in Indien” m ają na celu ochronę przed gorącem i polegają one na następujących wytycznych: 1) Ściana zewnętrzna, a tym bardziej okno lub drzwi nie może być wystawione na bezpośrednie działanie promieni słonecznych, co osiąga się przez wysunięte okapy lub w erandy, 2) Umożliwienie powstania przeciągów przez b u dowę ścian przedziałowych, nie sięgających do sufitu, specjalne otwory w śeianach, drzwiach itd.

Bauwelt Nr. 45 z 11.11.1937. str. 1017.TT~K\

UBEZPIECZENIE MOSTÓW.

Ostatnio w Stanach Zjedn. A. P. zaczynają ubezpieczać mosty, np. największy prowadzony przez zatokę w San- Francisko na sumę 50 milionów doi., na żądanie państwowej instytucji Reconstruction Finance Corp., k tóra udzieliła pożyczki na budowę.

Engineering News Record z 18.11.1937 r., str. 808.T. K.

KONGRES FEDERACJI INŻYNIERÓW SŁOWIAŃSKICH.

W Paryżu odbył się dn. 21 — 27 września 1937 r. Kongres Federacji Inżynierów Słowiańskich pod przewodnictwem prof. dr. inż. C. Kranza z Pragi, prezesa Stowarzyszenia Inżynierów i Architektów Czechosłowackich, który jednak nie mógł przybyć z powodu śmierci Prezydenta M assaryka, tak, że w rzeczywistości przewodniczył je go zastępca A. Kalina. W Kongresie wzięło udział 200 osób. W obradach poruszono szereg zagadnień, m. innymio obecnej pozycji inżyniera i jego roli społecznej, o r a cjonalizacji pracy, literaturze technicznej i t. d.

La Techniąue Moderne Nr. 2.1 z 1.12.1937 r., str. 17.T. K.

NOWOŚCI WYDAWNICZE Z OSTATNIEGO MIESIĄCA.

BRATRO EMIL, PROF. Rozwój budowy dróg betonowychw Polsce w ostatnim dziesięcioleciu. (Lwów, 1937). Pierwsza Związkowa Drukarnia. Cm. 30, s tr. 6. Tyt. nagł.

(Odbitka z Księgi Pam iątk. Pol. Tow. Politechn. we Lwowie, 1937 r.).

BRYŁA STEFAN. Germanizowanie techniki polskiej. W arszawa, 1937 r. (Druk. Techniczna). Cm. 20%, str. 12. _____

(Odbitka z „Przeglądu Technicznego” 1937, Nr. 20). BUDOWA i prowadzenie przechowalni do owoców. Komi

te t Chłodnictwa. W arszawa, 1937 r. 8". BUDOWNICTWO spółdzielcze wobec zagadnień obrony

przeciwgazowej. W arszawa, 1937 r. Nakład i wydaw. Związku Spółdzielni i Zrzeszeń Pracowniczych R. P. (Druk. „Spójnia” ). Cm. 14%, str. 30.

(Zawiera: L. Lempke: Spółdzielcze budownictwo a obrona przeciwgazowa. — Inż. A. Riedel: Zaopatrzenie w schrony spółdzielczych budynków mieszkaniowych. —

S. Janicki: Rozwiązanie obrony zbiorowej w domach mieszkalnych. — M. Sokołowski: Od słów do czynów).

CZAPSKI CZESŁAW. Projekt wzorowego targowiska zwierzęcego. W arszawa, 1937 r. (Druk. A rtystyczna). Cm. 51 X 70, str. 1 ul. (Odbitka ze zmianami).

DLACZEGO podejmujemy akcję bezpieczeństwa pracy. W arszawa, 1938 r. (antedat.: 1937). Centralny Zw. średn. i Drobn. Przemysłu w Polsce. (Druk. Ekonomiczna). Cm. 21, str. 24.

(W iesław Modzelewski: Przedmowa).DOM Lekarski we Lwowie. Lwów, 1937 r. Druk. Piller-

Neumann. Cm. 22%, str. 24, tablic 4. (Odbitka z „Gaz. Lek.”, 1937 r.).

EIGER ANTONI, DR. INŻ. Ciężar właściwy jako miara stopnia hydratacji cementów. Praca wykonana w Zakładzie Technologii Chemicznej Nieorganicznej Politechniki W arszawskiej pod kier. prof. dr. Józefa Zawadzkiego, przedłożona Wydziałowi Chemicznemu Polit. Warsz. w celu uzyskania stopnia doktora nauk technicznych. Przyjęta... W arszawa, 1937 r. (Nakład Zw. Polskich Fabryk Cementu). D ruk „D rukprasa”. Cm. 20%, str. 30.

(Odbitka z „Cementu”, 1937 r. Nr. 8 i następne).

ESSE FELIKS, INŻ. Metody obliczania i prowadzenia pieców ceramicznych. W arszawa, 1937 r. (Druk. „Drukpra- sa”). Cm. 29%, str. 15.

(Odbitka z „Przeglądu Budowlanego”, 1937 r. Nr.4 — 10).

FAUST OTTON, INŻ. Obwałowanie rzeki W arty w województwie łódzkim. W arszawa, 1937 r. (Druk. Gospodarcza). Cm. 29%, str. od 211 — 214 + 1 ul. — Tyt. nagł.

(Odbitka z „Gospodarki W odnej”, 1937 r. Nr. 4).HUBL L., INŻ. Rusztowania dla żelbetowych mostów dro

gowych. Część I: Opis techniczny. Część II: K onstrukcja rusztowań (P lany). W arszawa, 1937 r. C. 25 zł.

KAMKIN A., INŻ. Tablice matematyczno-techniczne dla metalowców. Podręcznik dla pracowników przemysłu metalowego oraz uczniów szkół zawodowych. W arszawa, 1937 r. Str. 216. C. 4 zł.

KOSACKI W. S., ARCH. Mur pusty. Praktyczne i oszczędne sposoby murowania. W arszawa, 1937. 8”, s tr. 31. C.2 zł.

KRYŃSKI JERZY, DR. i IW IŃSKI JÓZEF, DR. Towaroznawstwo dla gimnazjów kupieckich i szkół handlowych. Klasa I: Towary metalowe, m ateriały budowlane, tow ary ceramiczne, tow ary szkalne, tow ary z drzewa i in. Wyd. 3-cie poprawione. W arszawa, 1937 r. (1938). WydB. Morawińska. (Druk. Pys i S-ka). Cm. 22%, str. 220 +3 ul.

KRZYŻANOWSKI ADRIAN, INŻ. Podstawy projektowania instalacyj sił wodnych. Podręcznik dla inżynierów, studentów i instalatorów. Łódź, 1937 r. Nakład Zakł. Przem. St. W eigt Sp. Akc. 8°.

KRZYŻANOWSKI J. I GUROWICZ A. Elektrolityczne wydzielanie stopów miedzi i niklu. (W arszawa, 1937 r.). Druk. Techniczna. Cm. 29%, str. od 208 — 213. — Tyt. nagł. — Tyt. franc.

LUFT I, INŻ. Kalendarz Przeglądu Budowlanego na rok 1938. Pod redakcją... W 2-ch tomach. W arszawa, 1938 r. (15.XII.1937 r.). Wydawnictwo Stow. Przem. Budowlanych. (Druk. „D rukprasa” ) . 12°, str. 2244 + LXXXVIII, z 1100 rysunkami. C. w opr. płóc. 18 zł.

MAŃKIEWICZ STANISŁAW, INŻ. I W AGNER KAZIMIERZ. Oszczędność społeczna na eksploatacji pojazdów mechanicznych w związku z ulepszeniem nawierzchni ulic. Warszawa, 1937 r. (D rukarnia M iejska). Cm. 23, str. 17. (Odb.).

NARZĘDZIA ręczne ślusarskie. (1 ): W skazania ogólne. (2): W arsztat podręczny. Imadło. (3): Młotki, pilniki, przecinaki i klucze. W arszawa, 1937 r. Wyd. Insty tu tu Spraw Społecznych. K arta bezpieczeństwa 33 — 35. (Druk. Techniczna). Cm. 29%, str. 2 ul. + 2 ul. + 4 ul.

OBER FR. Materiałoznawstwo ogólne. Wyd. 2-gie poprawione i uzupełnione. Poznań, 1937 r. Druk. Państwowa PAT. Cm. 21, str. 36.

POPIEL M. A., INŻ. Zagadnienie wytrzymałości postaciowej z punktu widzenia metaloznawcy i konstruktora. Warszawa, 1937 r. Nakł. Mechanicznej Stacji Doświadczalnej Politechniki Lwowskiej. (Druk. Polska). Cni. 20%, str. 58 + 1 ul.

(Odbitka z „Przeglądu Mechaniczn.”, 1937 r. t. 3, Nr. 8, 11, 13/14).

PRZYPKOWSKI TADEUSZ, DR. Piękno W arszawy. Z przedmową Prezydenta m iasta Stefana Starzyńskiego. W arszawa, 1935 — 1937 r. Cm. 24.

1: Piękno Warszawy. Z przedmową Prezydenta m iasta S tefana Starzyńskiego. Tekst i fotografie dr. Tadeusza Przypkowskiego. (Druk. Galewski i Dau). Str.20 + 1 ul. + 40 tablic.

2: Zieleń. Tekst dr. Stanisława Wóycickiego. F o tografie dr. Tadeusza Przypkowskiego. (Druk. Galewski i D au). S tr. 21 + 1 ul. + tablic 40.

3: Pomniki publiczne i rzeźby ogrodowe. Tekst i układ graficzny dr. Tadeusza Przypkowskiego. Fotografie autorów podpisanych oraz au tora tekstu. (Druk. Galewski i Dau). Str. 27 + 1 ul. + tablic 40.

4: Kościoły katolickie. Tekst ks. W ładysława Kwiatkowskiego. Układ i fotografie dr. Tadeusza Przypkowskiego oraz autorów podpisanych. (Druk M iejska). Str. 31 + 1 ul. + tablic 40.

SAW ICKI-STELLA I., INŻ. PROF. Problem motoryzacji k ra ju i spraw a drogowa. Kraków, 1937 r., 8", str. 76. C. 75 gr.

SKRÓTY referatów . Nakład Komitetu Organizacyjnego Pierwszego Polskiego Zjazdu Inżynierów. (B. w. m. w., 1937 r.) . Druk. J . Dziewulski w W arszawie. Cm. 29%, s tr. 256.

(Zawiera m. in.: N. O. I. (Naczelna O rganizacja Inżynierów R. P .). — Pierwszy Polski Kongres Inżynierów we Lwowie 12 — 14.IX.1937 r. — Inż. mag. Zygm unt Rudolf: Zagadnienie urządzenia m iast i technik a san itarna jako zagadnienie ogólnopaństwowe. — Inż Jan Kubalski: Zagadnienie urządzenia m iast i zagadnienie komunikacji wielkomiejskiej. — Inż. Alfred Dzie- dziul: Zagadnienie przemysłu ceramicznego. — Inż. Józef G lajcar: Zagadnienie im pregnacji drewna. — Inż. W itold Stanisławski: Zagadnienie urządzenia m iast, rozbudowa wodociągów i kanalizacji. — Inż. arch. R. Piotrowski i inż. I. L uft: Zagadnienie budownictwa mieszkaniowego w miastach. — Inż. Adam Czeżowski i inż. Antoni Józef Kobyliński: Zagadnienie kamieniołomów.— Inż. Michał Kolbuszowski: Zagadnienie transportu lądowego — program doraźnej napraw y dróg państwowych

w Polsce. — Inż. M arian Bugno: Zagadnienie przemysłu tartacznego. — Inż. Kazimierz Rodowicz: Zagadnienie regulacji rzek. — Inż. Tadeusz Tillinger: Zagadnienie dróg wodnych w Polsce. — Inż. dr. Edmund Wilcz- kiewicz: Zastosowanie fotogram etrii przy pracach inżynierskich. — Zagadnienie transportu lądowego. Referat opracowany przez Komisję Związku Inżynierów Drogowych. — Inż. Wacław Kączkowski: Zagadnienie gospodarki wodnej. — Inż. Jerzy Nechay: Zagadnienie przemysłu cementowego. — Inż. arch. Henryk Wąsowicz, inż. Stanisław Rodowicz i inż. H enryk Stankiewicz: Zagadnienie urządzeń obrotu towarowego. — Inż. Michał Paszkowski: Zagadnienie urządzeń obrotu towarowego: elewatory zbożowe. — Dr. inż. arch. Franciszek Pia- ścik: Zagadnienie budownictwa wiejskiego. Zagadnienie urządzenia wsi. —■ Inż. arch. Franciszek Lilpop: Zagadnienie budownictwa przemysłowego. — Inż. Feliks Esse: Zagadnienie przemysłu ceramicznego i szklarskiego. — Inż. Henryk Herbich: Zagadnienie sił wodnych. — Dr. Jerzy Pochwalski: Zagadnienie materiałów plastycznych. — Inż. Stanisław Barszczewicz, inż. Aleks. Dy- żewski i inż. Tadeusz Trojanowski: Zagadnienie budownictwa przemysłowego. — Inż. Romuald Miller: Budownictwo publiczne. — Inż. arch. H. Stankiewicz i inż. arch. T. Zandfos: Zagadnienie budownictwa obronnego. — Inż. arch. Tadeusz Zandfos i inż. arch. Władysław Schwar- zenberg-Czemy: Zagadnienie planowania osiedli m iejskich. — Prof. inż. Aleks. Miszke, inż. Jerzy Chołodziń ski i inż. Bohdan Lubiński: Zagadnienie komunikacji kolejowej. — Stowarzyszenie Inżynierów Wodnych R. P .: Zagadnienie urządzeń zabezpieczających przed po wódzią).

SZERSZEŃ STANISŁAW. Geometria wykreślna. Część I. Lwów, 1937 r. Wyd. i druk. Zakł. Naród. im. Ossolińskich. Cm. 2 2 V2 , str. 68 + 1 ul.

TAUROGIŃSKI B. Nieśwież. W arszawa, 1937 r. (D rukarnia „B agatela” ). Cm. 24, str. 2 ul. + 70 + 1 ul.

UMIŃSKI WŁADYSŁAW. O żelazie i pożytkach z niego Napisał... Wydanie 3-eie poprawione i rozszerzone, z 16 rys. W arszawa, 1937 r. Wyd. „Księgarni Polskiej”, Pol Mac. Szk. 8°.

W AII)A ERN EST. Tabele miąższości. Kopalniaki. Słupy i maszty. Wyd. 2-ie popraw, i uzupełnione. Katowice,1937 r. Nakład własny. (Druk. „V ita” ). Cm. 23, str. 6 ul. + V III + 2 ul., 120 dwukrotnie + 9 ul.

WÓYCICKI KAZIMIERZ, DOC. DR. INŻ. Zapory wodne budowane przez Rząd Federalny Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. W arszawa, 1937 r. (Druk. Gospodarcza). Cm. 21, str. 85.

(Odbitka z „Gospodarki W odnej”, 1937 r. Nr. 2 — 3).

NIEDYSKRECJE BUDOWLANE*

* *

Słowo „au ta rk ia” stało się modne i znane, ale nie tylko dyskutowane jako oderwane pojęcie ekonomiczne, lecz również realizowane przez niektóre kraje, decydując tym samym o charakterze obrotów międzynarodowych.

Zam ykają się granice nawet dla takich surowców, które wczoraj je szcze zdawały się niezastąpione. Na ich miejsce z dużym nakładem kosztów wprowadza się produkcję namiastek lub środków syntetycznych.

Czy ta metoda sprzeczna z wczorajszym i poglądami liberalnymi jest słuszna, nie tu miejsce roztrząsać,

a tym bardziej rozstrzygać. Jedno jest niewątpliwe w tej m aterii, że w okresie zamykania granic tow arowych i dewizowych tym bardziej należy sprawdzać celowość własnych obrotów z zagranicą. Możemy być tego czy innego zdania co do celowości podrażania kosztów produkcji dla zdobycia większego stopnia samowystarczalności, ale jedno jest niewątpliwe, że oczywiście zbędny im port je s t wr takich warunkach niewybaczalny.

Za taki ze wszech m iar szkodliwy im port uważać musimy próby sprowadzania przedsiębiorstw zagranicznych do wykonania robót, które wła snymi siłami i środkami technicz

nymi równie dobrze wykonać możemy i wykonać powinniśmy.

Możemy się spotkać z argum entami, że istnieje iunctim między wpu szczeniem tych budowlanych obieżyświatów a uzyskaniem potrzebnych kredytów zagranicznych.

My tego związku nie uważamy za konieczny, a przeciwnie łatwo uniknąć tego pośrednictwa w wątpliwej w artości, jeżeli w pertraktacjach o finansowanie robót nie będziemy chcieli być świadomie wprowadzani w błąd, jeżeli zechcemy się zgodzi’ na przyjęcie warunków finansowych jasno zadeklarowanych, a nie będziemy pragnęli chować głowy w piasek, byle nie widzieć, ile i za co płacić musimy.

ODZNACZENIE KRZYŻEM ZASŁUGI.W uzupełnieniu listy osób z przemysłu budowlanego od

znaczonych z okazji Święta Niepodległości komunikujemy, n :: Srebrny Krzyż Zasługi został nadany p. Markowi Płońskiemu właścicielowi firm y „A sfalt”.

NORMY OFIAR NA POMOC ZIMOWA OD PRZEMYSŁU BUDOWLANEGO.

Przyjęta przez Stowarzyszenie Przem. Bud. norma ofiary na Pomoc Zimową od przedsiębiorstw budowlanych wynosi l,25°/oo od obrotu osiągniętego w roku 1936.

W ynikająca z tej normy suma winna być wpłacona do właściwego Komitetu Pomocy Zimowej, tego samego, do którego wpłacane są potrącenia pracowników, w pięciu równych ratach do piętnastego grudnia, stycznia, lutego, marca, kwietnia.

Jeśli to możliwe, najbardziej pożądana byłaby jednorazowa wpłata całej ofiary.

INSTYTUT BADAŃ BUDOWLANYCH.Dowiadujemy się, że wskutek porozumienia prof. inż.

M. Nestorowicza z prof. dr inż. W. Żenczykowskim rozpoczęto prace przygotowawcze do rozszerzenia zakresu prac Drogowego Insty tu tu Badawczego przy Politechnice Warszawskiej, który obejmie badania z dziedziny budownictwa. Przez to wreszcie weszłyby w życie liczne uchwały Zjazdów Zw. Polsk. Inż. Budowlanych (por. np. Przegląd Techniczny N r 9 z 1934).

Na początek projektuje się rozpoczęcie badań nad stosowaniem wapna, która to dziedzina leży u nas zupełnie odłogiem. Dość powiedzieć, że niektóre wapienniki posługują się analizami rosyjskimi z 1891 r. Przypuszczać n ależy, że zainteresowane przemysły we własnym interesie umożliwią realizację zamierzeń D. I. B.

STATYSTYKA ZATRUDNIENIA W PRZEMYŚLE BUDOWLANYM.

W ogłoszonym ostatnio kw artalniku „S tatystyka P ra cy” znajdujemy nowe zestawienie dotyczące zatrudnienia w przemyśle, z których podajemy w dalszym ciągu w ażniejsze cyfry odnośnie przedsiębiorstw budowlanych i niektórych gałęzi przemysłu mineralnego.Przedsiębiorstwa budowlane (zakłady zatr. normalnie

ponad 20 rob.).Ilość zatrudnionych robotników (w tysiącach).

ZYCIE BUDOWLANENiektóre gałęzie przemysłu mineralnego.

R o k Minimum

192819291930193119321933193419351936

20201997465 7

Maksimum

545337251515192427

Średniaroczna

414028181110131519

Podział terytorialny zatrudnienia (w % ).

1928 1932 1936

M. st. W arszawa 24,6 35,2 39,7Woj. centralne 11,3 14,4 9,2Woj. wschodnie 1,2 1,8 2,2Woj. zachodnie 48,6 ' 38,7 39,6

1 Woj. południowe 14,3 9,9 9,3

| Cała Polska 100,0 100,0 100,0

Ilość robotniko-godzin przepracowanych w ciągu roku (w milionach).

R o k Cementownie Wa ienniki Cegielnie

1928 18;5 10,5 55,61929 18,3 10,9 49,71930 9,3 8,5 39,21931 4,6 6,4 31,51932 32 4,7 24,11933 3,2 4,4 25,71934 4,9 5.9 30,41935 5,7 6.1 32,81936 6,8 7,0 40,9

W zestawieniu powyższym uderza stale zwiększający się stopień usprawnienia przemysłów mineralnych, szcze golnie inetnsywny w przemyśle cementowym po zlikwidowaniu kartelu. Gdy produkcja np. cementowni w roku 1936 przekroczyła poziom z roku 1928, to równocześnie ilość przepracowanych robotniko-godzin wynosiła w roku 1936 zaledwie nieco więcej niż % cyfry z roku 1928.

PIERWSZY ETAP BUDOWY DRÓG W WOJ.ŁÓDZKIM.

Dnia 8 grudnia odbyło się uroczyste otwarcie łódzkiego węzła dróg kołowych w obecności p. M inistra Komunikacji U lricha, p. W iceministra Piaseckiego, p. Wojewody Hauke-Nowaka, p. dyr. dep. Nowakiewicza i całego szeregu inżynierów z M inisterstwa i Urzędu Wojewódzkiego.

W ten sposób zaakcentowano ważny moment zakończenia realizacji pierwszego etapu sześcioletniego programu budowy d r 'g w woj. łódzkim. W ciągu pierwszych 3-ch lat, t. j. w okresie 1935 — 1937 wybudowano nowych dróg 215 km, a ulepszono istniejące nawierzchnie na przestrzeni 227 km. Ta ostatnia cyfra obejmuje: 102 km jezdni z kostki bazaltowej łub granitowej, 205 km jezdni asfaltowych (smoło-termakowych, smoło-granitowych i asfalto- piaskowych) i 20 km jezdni betonowych.

Koszt przebudowy 1 km drogi bitej na ulepszoną wyniósł:

a) o nawierzchni asfaltowej szer. 3,8 ni z obramowaniem dwiema płytam i żelbetowymi po 0,8 m —- 95 tys. zł,

b) o naw. z kostki nieregularnej szer. 5 m z obramowaniem dwiema opaskami brukowanymi po 1 m

1) kostka na żwirku 110 tys. zl2) kostka na zapr. cem. 119 tys. zł

c) o naw. betonowej gr. 17 cm, szer. 5,5 m z obramowaniem dwiema opaskami brukowanymi po 0.75 m — 105 tys. zł.

W obrębie m iast przebudowa drogi o nawierzchni kostkowej przy szer. do 8 m z obramowaniem kraw ężnikami typu miejskiego oraz urządzeniem kanalizacyjnym wyniosła 155 tys. zł wliczając w te koszty wszelkie roboty ziemne oraz koszty związane z budową szosy jako podbudowy.

Całokształt tych robót w okresie 3-letnim zamyka się sumą prawie 50 mil. zł. Suma ta była pokryta z kredytów Min. Kom. sumą 28 mil. zł, z kredytów samorządowych powiatowych sumą 7,5 mil. zł w gotówce i 7 mil. zł w szarwarkach, z kredytów Funduszu Pracy sumą 7 mil. zł.

OPŁATY OD ADIACENTÓW W GDYNI.

Zarząd Stow. Właśc. Nieruch, w osobach pp. adw. Zawodnego, inż. Garlińskiego i Strawińskiego przyjęty był przez p. Komisarza Rządu Sokoła. Omówiono sprawy zwrotu kosztów pierwszego urządzenia ulic w Gdyni.

Zarząd ponowił swą deklarację, złożoną ustnie w m iesiącu czerwcu wobec p. Komisarza Rządu, stwierdzając, że w kwestii kosztów pierwszego urządzenia ulic pragnie nadal współdziałać z władzami miejskimi, celem ustalenia sposobu spłaty tych należności. P. Komisarz zaofiarował jak najdalej idące ustępstw a i gotowość przedstawienia Radzie Miejskiej próśb indywidualnych o ulgi w spłacaniu kosztów pierwszego urządzenia ulic.

Rada Miejska rozpatrzyła już około 400 próśb o ulgi, przy czym w decyzjach swych zezwalała:

a) na spłatę ra ta lną w zależności od stanu zamożności i zdolności płatniczych adiacenta, zabezpieczając hipotecznie sumy zobowiązania,

b) na obniżenie sumy należnej nawet o 30 proc. i więcej, gdy adiacent deklarował uiszczenie zobowiązania gotówką w term inie do 31.III .1938 r. zabezpieczając odpowiednio terminowość zapłaty,

c) na odraczanie term inu płatności sumy należnej w wypadkach szczególniejszego znaczenia,

d) na obniżeniu odsetek zwłoki do 0,4 proc. wT stosunku miesięcznym.

UKŁAD ZBIOROWY PRACY DLA ZAKŁADÓW STOLARSKICH NA OBSZARZE ZAGŁĘBIA

DĄBROWSKIEGO.

Do zawartego dnia 27.VIII.1937 r. układowi zbiorowemu pracy dla zakładów stolarskich na obszarze Zagłębia Dąbrowskiego zostało ogłoszone obwieszczenie Min. Op. Społ. z dnia 30.XI.1937 r. o wniosku w sprawie nadania temu układowi mocy powszechnie obowiązującej.

Płace godzinowe przewidziane tym układem wynoszą: dla stolarza I kat. — zł. 0,75dla stolarza II kat. — zł. 0,60

Praca akordowa jest dopuszczalna, jednak płaca winna wynosić co najmniej o 20% więcej od ceny godzinowej.

PATENTY UDZIELONE Z DZIEDZINY BUDOWNICTWA.

Poniżej ogłaszamy spis udzielonych patentów z dziedziny budownictwa według danych zawartych w zeszycie listopadowym Wiadomości Urzędu Patentow ego’).

36c, 9/50 25647. F irm a B ra tri Studnićti s tro jirna , sle- vam a kovu a żeleza (Morawska O strawa, Hulvaky, Czechosłowacja). Grzejnik żeliwny. 5.6.1936. Udzielono 18.10. 1937.

36c, 10/06 25658. Josef G raf (Mannheim, Niemcy). K ocioł z kutego żelaza do ogrzewania centralnego, wykonany z członów rurowych. Dodatkowy do patentu n r 23333. 26.10.1935. Udzielono 21.10.1937.

') Duża cyfra oznacza numer patentu. Cyfry i litery przed numerem patentu oznaczają klasę, podklasę, gru pę i podgrupę, do której zaliczono wynalazek. Następnie kolejno są umieszczone: nazwiska właściciela paten tu ; ty tuł wynalazku; data zgłoszona po skrócie „Pierw .”, który oznacza pierwszeństwo ze zgłoszenia w jednym z krajów, należących do Konwencji Związkowej Paryskiej, data zgłoszenia zagranicznego i w nawiasie k ra j, gdzie zgłoszenia dokonano; data udzielenia patentu.

38c, 1/03 25629. Niederrheinische M aschinenfabrik Becker & van Hiillen Aktien-Gesellschaft (Krefeld, Niemcy). Sposób łączenia arkuszy fornieru lub podobnego materiału oraz prasa służąca do wykonywania tego sposobu. 9.8.1935. Pierwsz. 27.8.1934 dla zastrz. 1—6; 29.11.1934 dla zastrz.7—8 (Niemcy). Udzielono 18.10.1937.

80b, 1/16 25661. Eugene F reyssinet (Neuilly-sur-Seine, F ran c ja ). Sposób przyśpieszania twardnienia zaprawy " btionu. 14.1.1936. Pierwsz. 15.1.1935 dla zastrz. 1 i 2 (F ran c ja). Udzielono 21.10.1937.

80b, 5/01 25660. Fried. Krupp Aktiengesellschaft (Ęs- sen, Niemcy). Sposób wytwarzania cementu hutniczego. 10.1.1936. Pierwsz. 2.2.1935 (Niemcy). Udzielono 21.10. 1937.

80b, 21/05 25667. Hugo Schwartzkopff (Berlin-Friede- nau, Niemcy). Beton do budowy nawierzchni drogowych i podobnych celów oraz sposób jego wytwarzania. 23.5.1936. Pierwsz. 24.5.1935 (Niemcy). Udzielono 21.10.1937.

81e, 137 25640. M argarethe Rank (Monachium, Niemcy).Urządzenie do wentylacji towarów gruzowych, szczególnie w magazynach, składach i t. d. 4.3.1936. Udzielono 18.10.1937.

4g, 51/20 25715. Flaschengas Gerate G. m. b. H. (Berlin, Niemcy). Urządzenie do regulowania ilości gazu, dopływającego do palnika gazowego. 21.10.1936. Udzielono 29.10.1937.

61a, 1 25693. E rik Wilhelm Ivan Lundstrom (Sztokholm, Szwecja). Drabina. 27.4.1936. Udzielono 28.10.1937.

49h, 36 25692. Gebr. Bohler & Co. Aktiengesellschaft, Wien (Wiedeń, A ustria). D rut do spawania żelaza i stali oraz ich stopów. 23.4.1936. Udzielono 28.10.1937.

25e, 2/03 25657. Szaifa D reiblatt (Kraków, Polska) i Józef W eitmann (Kraków, Polska). Sposób wytwarzania węzłów do siatek i urządzenie do wykonywania tego sposobu. 6.4.1935. Udzielono 21.10.1937.

KURSY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH PRZYJMOWANYCH PRZEZ UBEZPIECZALNIE.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił pismem okólnym Z U 521/P kursy w /g których instytucje ubezpieczeniowe obowiązane są przyjmować w okresie od 1 do 31 grudnia 1937 r. — niżej wyszczególnione papiery procentowe na spłatę zaległych należności z tytułu składek ubezpieczeniowych:

Kurs4%% W ewnętrzna Pożyczka Państwowa — 66.—5 Vr Pożyczka Konwersyjna z 1924 r. — 71.—4 r/ „ Konsolidacyjna — 65.—7 % L. Z. Banku Gosp. Kraj. II — VII em. — 93.-8 'Zt L. Z. „ „ „ T em. zł/zł

1924 r. — 100.—7 r/r Obi. Kom. Banku Gosp. Kraj. II — III em. — 93.—8 % „ „ „ „ I em. zł/zł 1924 r. — 100.—7 % L. Z. Państw'. Banku Rolnego — 93.—8 r/r L. Z. „ „ „ — 100.- - 4%% L. Z. Tow. Kred. Ziem. w W-wie V em. — 64.— -4 r/f L. Z. Konw. Pozn. Ziem. Kredyt. — 55.— 4 V z r/r L. Z. „ „ „ „ seria K — 63.— 4%% L. Z. „ „ „ „ seria L — 63.--5 rA L. Z. Tow. Kred. m. W arszawy stare — 70.--5 % (dawn. 8% ) L. Z. Tow. Kred. ni. W-wy

z 1933 r. — 70.—

CENY MATERIAŁÓW BUDOWLANYCHWskaźniki cen i kosztów 1928 = 100

IX. 1937 X. 1937 XI. 1937 X. 1937 XI. 1937

Ceny minerał, mat. bud. 48.0 48.0 48.0 Koszty budowy 62.3 62.3Ceny drewna obrobionego 54.4 53.9 53.9 Koszty utrzymania 04.9 65.3Ceny żelaza 79.9 79.9 79.9Ceny mat. bud. 55.0 54.8 54.8

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RYNKU.Zbliżamy się powoli do zamknięcia sezonu. Dlatego też

na rynku materiałów budowlanych nie obserwujemy żadnych zmian.

Jedyny m ateriał, które sytuacja rynkowa może budzić obecnie żywsze zainteresowanie, jest drewno. Zaczęły się obecnie sprzedaże surowca i poziom cen przy tych tra n sakcjach w pewnym stopniu może dać obraz przewidywanej w przyszłym roku koniunktury w handlu drewnem. Nieliczne sprzedaże, które zostały już dokonane, nie mogą być jeszcze zupełnie miarodajne. Organ bliski Lasom Państwowym (Rynek Drzewny), wzywa do trzym ania cen tarcicy polskiej na rynkach eksportowych. Wbrew temu eksporterzy gdańscy i niektórzy eksporterzy z wnętrza kraju składają coraz niższe oferty. Pozwala to przypuszczać, iż prywatni eksporterzy spodziewają się dalszej zniżki cen na rynkach światowych.

CERAMIKA BUDOWLANAŹródła notowań: producenci — Centrala sprzedaży wyr.

kamionk., Kawenczyn, Ja n K rause, Pomorskie Zakł., Saturn , hurtownicy — Borowik, E. Dutlinger, Górn. Tow. Górn. Hutn.

Ceny za 1000 szt. fr. stacja załad. (dla W arszawy loco wagon stacja odbiorcza).

C egła1).

O k r ę g

----------------. —

—

Ceg

łape

łna

dziu

raw

ka lic

ówka

troci

- |

nówŁ

a |

kana

liza

cyjn

a

loco wagon st. W-wa 52 46—48 66częstochowski 32—38 3 4 -3 6 60 55pomorski 34 -3 8 36 -3 8 63poznański 3 0 -3 3 34—36 60 55—60

PustakiAkermana — 12 cm — 165, 15 cm — 170 do 195, 18 cm

— 190 do 225, 20 cm — 210 do 245.Biplex — 170 — do 220.F orstera — 60 do 70.Kleina — 65.Kominkowe — 16 cm — 450, 23 cm — 650.Pomorze — 230 do 260.Ścienne płyty — 75.Uniwersał Nr. 2 — 90, Nr. 3 — 130.Wentylacyjne 13 cm — 200.W estphala 15 cm — 145.

Dachówki Karpiówka — 60 do 100.Marsylska — 120 — 175.Felcowa (ciągniona) — 84 do 110.

KafleBerlińskie — 600 do 1150.Majolikowe — 500 — 900.Kwadratele — 260 — 330.

’) Ceny maksymalne określone w poszczególnych okręgach — patrz Przegląd Ceramiczny Nr. 5.

Cegła szamotowa — 27 X 13 X 6 cm — 200.25 X 12 X 6% cm — 150.

Kamionkowe ruryZa 1 mb. fr. skład — śr. 15 cm — 7.60 zł,

śr. 20 cm —11.20 zł.Klinkier budowlany.

normalny 27 X 13 X 6 — 250, dziewiątka 20 X 13 X 6— 200, połówka 13 X 13 X 6 — 160, wozówka 27 X 6 X 6— 160, główka 13 X 6 X 6 — 100.

Licówka do łupania.

norm alna 27 X 13 X (3 + 3) — 350, dziewiątka 20 X X 13 X (3 + 3) — 260, połówka 13 X 13 X (3 + 3) — 200, wozówka 27 X 6 X (3 + 3) — 220, główka 13 X 6 X (3 + 3) — 130.Podokienniki.

proste krótkie — 380, długie — 470.

Klinkier posadzkowy bramowy.gładki, ryflowany lub 4-działowy 16 X 16 X 3% — 200.

Terrakota1. st. załadowania:za m2 wymiaru 15 X 15 cm: żółte i czerwone — 15.75,

szare i bronzowe — 16.45, białe — 17.75, czarne — 18.70, niebieskie — 21.60,

za m. b. plintusów w powyższych kolorach: 3.90 — 4.65— 4.65 — 5.10 — 6.00.

DREWNOW wewnętrznych cenach drewna nie zaszły zmiany w

stosunku do notowań podanych w poprzednim zeszycie.

INSTALACYJNE MATERIAŁY.Źródło notowań: Tow. Kontynentalne, ru ry kanalizacyjne wg cennika Nr. 4 — rabat 35%,

wanny wg. cennika N r. 6 — rab a t 23%, fajanse sanitarne wg. cennika z r. 1935 — rabat 25%.

IZOLACYJNE MATERIAŁYZwiązek Wytwórców Tektury Smoł., Przetw. Smoł. i A-

sfaltu komunikuje nam nast. przeciętne i orientacyjne notowania loco st. załad. bez opakowania, przy płatności gotówką :

papa smołowa piaskowana znormalizowana: N r 80 —0.85 zł, N r 100 — 0.70 zł, N r 150 — 0.60 zł, N r 200 -0.50 zł za 1 n r ;

papa bezsmołowa asfaltowa (bitumiczna) biała: N r 80 •— 1.15 zł, N r 100 — 1.05 zł, N r 150 — 0.90 zł za 1 mJ;

papa bezsmołowa (bitumiczna) czarna: N r 80 — 0.85 zł, N r 100 — 0.70 zł, N r 150 — 0.65 zł;

lepik smołowy do papy smołowej: 0.26 zł za 1 kg; lepik asfaltowy (bitumiczny) do papy asfaltowej (bitu

micznej) : 0.50 zł za 1 kg;lepik posadzkowy: 0.45 zł za 1 kg;m ateriały izolacyjne wodochronne: ceny różne, zależnie

od m arki i wysokości gatunku;karbolineum: specjalne — 0.40 zł za 1 kg, ciemne —

0,29 zł za 1 kg.

MALARSKIE MATERIAŁYNotowania cen artykułów m alarskich w zł. za 1 kg:

mydło szare — 1,00; ton szlamowany — 0,06; kreda pławiona — 0,14; klej kostny — 1,80; pokost lniany — I gat. 2,30; II gat. 1,85, terpentyna zwyczajna — 1,20; biel. cynkowa — 0,90; farba olejna biała — 2,60; lakier biały krajowy — I gat. 4,00, II gat. 2,80.

PRZYBORY PIECOWE.Firm a inż. Karol Ławacz notuje nast. ceny:1 para drzwiczek hermet. wg. PN /B — 13,40 zł,1 ruszt piecowy gruby — 2,80 zł,1 ru ra piecowa lana śr. 150 mm — 2,30 zł,1 kg drutu galwanizowanego śr. 3,4 — 0,65 zł.

STOLARSZCZYZNA.Notowania Starachowic za 1 n r fr. wagon st. Wąchock: płyty drzwiowe surowe nieoszlifowane grub. 35 mm wym.

2.05 'X 0.85 lub 0.75 lub 0.65 — 17.60 zł, drzwi płytowe wym. 2.00 X 0.80 lub 0.70 lub 0.60 — 21 zł. W ymiary anormalne o 10% drożej.

SZKŁO (Ceny z ub. mieś. bez zmian).Ceny 1. W arszawa,

szkło łagrowe ‘A — 2 m /m przykrojone na m iarędo 220 cm za 1 m1 — 2.70 złszkło lagrowe */< — 3 m /m przykrojone na m iarędo 220 cm „ „ — 5 „

szkło prasowane 3—4 m /m ,, ,, — 9 „sz.-^o drutowe 6 m /m ,, ,, — 15 — 16 „szkło półlustrzane 4 m /m „ ,, — 6.50 — 10 .,

6 m /m „ „ — 15 — 20 kit pokostowy ,, „ — 0.60 „kit miniowy „ „ — 0.80 ,.dru t szklarski „ „ — 3.50 „

MATERIAŁY WIĄŻĄCE I ZAPRAWYWapno

Cena wapna za 100 kg loco st. wysył. — Kadzielnia — 2.75, W apnorud — 2.10, Wapno i Kamieniołomy — 2.60Cement

Źródła notowań: producenci — Szczakowa; hurtownicy— Borowik, Cementpol, E. Dutlinger, Elibor.

za 100 kg loco st. Łazy:3.50 zł.Zaprawy do tynków szlachetnych

Felzytyn i Skalenit -— 10 — 13 zł/100 kg, inż. Z. Białecki — 11 — 20 zł/JOO kg.Wyroby azbestowo - cementowe.Źródło notowań: — E tern it, Everitas.

Cena za 100 sztuk franco st. załad .: płyty płaskie 40 X X 40 cm — szare — 30, czerwone 36 — 40; płyty faliste 120 X 110 cm — szare 360 — 400, czerwone — 430 — 470.

ŻELAZO I METALEŻelazo i stale specjalne

Źródła notowań: Elibor, Glass, G raff.Ceny zasadnicze żelaza i blachy czarnej przy dostawie

z ku ty za 1 t. loco wagon Chebzie:1. żelazo handlowe, cena zasadnicza Zł. 258.—2. „ dwuteowe i lcorytk. do N r 24 włączn.

cena zasad. „ 258.—3. żelazo dwuteowe i korytlc. od Nr. 26 wzwyż

cena zasad. „ 290.—4. Żelazo bednarskie, cena zasadnicza ,, 315.—5. blacha żel. wymiar grub. do poniżej 3 mm.

cena zasad. „ 398.—C. blacha żel. wym iar grub. od 3 do poniż.

5 mm. cena zasad. „ 373.—7. blacha żel. wymiar grub. od 5 mm wzwyż

cena zasad. „ 323.—8. walcówka w gat. handlowym „ 299,—

Ceny zasadnicze żelaza i blachy czarnej przy dostawie zeskładu w W arszawie za 1 t.:1. żelazo handlowe, cena zasadnicza Zł. 320.—2. „ bednarskie cena zasadnicza „ 375.—

o. blacha żel. grub. do poniżej 3 mm., cenazasadnicza „ 470.—

4. blacha żel. grub. od 3 do poniżej 5 mm., cena zasadnicza „ 440.—

5. blacha żel. grub. od 5 mm. wzwyż cena zasadnicza „ 405.—

mniej 6% rabatu.S ta l betonowa „G riffel“ — cena zasadnicza przy dosta

wie ze składu w W arszawie — 387 zł za 1 t.. przy dostawie z hu ty — 355 zł.

S ta l grzebieniowa — cena zasadnicza przy dostawie zc składu w W arszawie — 390 zł za 1 t.Metale

Źródła notowań: Elibor, Gepner, Glass, G raff, Griin, Tow. Kontynentalne — ceny za 1 kg loco skład W arszawa:

blacha cynkowa 0,62 (0,575 fr. wagon Chebzie), blacha ocynkowana 0.5 w ark. 1 X 2 m — 0,835 zł. —

5%,blacha mosiężna — 2,20 — 4,30 zł, blacha miedziana — cena zas. 2,40 zł, cyna — 6,00 ołów miękki — 0,65 zł.

Gwoździe i drutF irm a L. Romanus notuje:gwoździe, handlowe — zł 6,30 za skrzynkę gwoździ kwa

dratowych 4";dru ty żelazne przy utrzym aniu dawniejszego rabatu

48% od ceny zasadniczej, udziela się dodatkowo 12% skon- ta z dawniejszego cennika syndykatowego.P łyty podłogowe.

F irm a „Stelcon” notuje: płyty stalowo-kotwiczne 3 mm grub. 30 X 30 cm — 2,90 zł za sztukę franco wagon Będzin.

GDYNIAcegła pełna za 1000 sztuk loco wagon Gdynia — 47 ■—

52 zł,cegła pełna za 1000 sztuk loco plac budowy — 52 —

56 zł,dziurawka za 1000 sztuk loco wagon Gdynia 47 — 49 zł, pustaki Ackermana 15 cm 1. wag. Gdynia — 220 zł, pustaki W estfala loco wag. Gdynia •— 185 zł, piasek za 1 m* loco budowa w śródmieściu — 3,20 —

5,50 zł,żwir za 1 n r loco budowa — 6,50 zł.

KATOWICECeny loco cegielnia: cegła zwyczajna 31, dziurawka 40

— 46, kleinowska 79 — 89, Akermana 250 — 270.Ceny loco wagon Katowice: żwir rzeczny 5.00 — 6.50

za tonę, piasek rzeczny 6.50 — 7.00 za tonę.Cena loco budowa: piasek kopalny 4.50 za m \

Ł Ó D ŹCeny loco budowa w zł.za 1000 szt.; cegła pełna — 45 — 49; cegła prasowka

— 52 — 56, cegła dziurawka — 60 — 68, trocinówka — 65 — 70; za 1 m1: piasek do betonu — 6 — 7; piasek do zapraw — 5 — 7; żwir: pospółka — 7 — 10, arfowany —9 — 10, m yty i sortowany —■ 14 — 18 zł.

WARSZAWAF irm a J . Czekaliński podaje nam nast. notowania cen

żwiru i piasku:żwir wiślany loco brzeg Wisły zł 15,50 — 16,50 za 1 m‘, żwir rzeczny wagon W.-Główna zł 9,50 do 10,00 za tonę, piasek wiślany loco brzeg Wisły z dragi zł 2,00 za 1 m', piasek wiślany loco brzeg Wisły ręczny zł 2,50 za 1

m \Fabryka inż. S. Radzimińskiego notuje nast. ceny za wy

roby betonowe loco budowa w W arszawie za ml :płytki cementowe 20 X 20 cm — szare — 4.65, czerwo

ne — 5.15, czarne — 5.25, białe — 8.35, płytkJ cementowe 15 X 15 cm —- szare — 5.50 czerwone

— 6.00, czarne — 6.10, białe 8.60.płytki lastricowe 20 X 20 — z m arm uru kraj. — 8.75, płytki na elewację 20 X 20 lub 27 X 13 — 5.05 ‘

USTAWODAWSTWO I ORZECZNICTWOŚWIADECTWA PRZEMYSŁOWE NA ROK 1938.

Min. Skarbu wydało okólnikiem z dnia 26.XI.1937 zarządzenie w sprawie ulg przy nabywaniu świadectw przemysłowych na rok 1938.

Poniżej podajemy z tego zarządzenia przepisy odnoszące się do przedsiębiorstw przemysłowych wymienionych w cz. II lit. C rozdział XIX, do k tórej to kategorii należą również przedsiębiorstwa budowlane.5T'.

M aksymalna ilość zatrudnionych robotników.

Ulgi indywidualne.

Urzędy skarbowe zostały upoważnione do zezwalania na dodatkowe zatrudnienie robotników w okresie najwyżej 60 dni ponad powyższe normy, a mianowicie dla kategorii szóstej przy fabr. ręcznej dodatkowo 5 robotników, przy stos. silników dodatkowo 3 robotników, dla kategorii siódmej przy fabr. ręcznej dodatkowo 3 robotników, przy stos. silników dodatkowo 2 robotników.

Izby skarbowe zostały upoważnione do przyznawania szerszych ulg i do darowania skutków wniesienia podańo ulgi po terminach.

Termin wnoszenia podań o ulgi indywidualne do 31 g ru dnia 1937. Odpowiedzi izb skarbowych do 1 m aja 1938, urzędów skarbowych do 1 kwietnia 1938. Brak odpowiedzi do tych terminów należy uważać za uwzględnienie prośby całkowicie w zakresie uprawnień urzędu lub izby skarbowej.

PROJEKT ZNIŻENIA ALIENACYJNYCH OPŁAT STEMPLOWYCH.

Dowiadujemy się, że Ministerstwo Skarbu projektuje zniżenie opłat alienacyjnych od przeniesienia ty tu łu w łasności nieruchomej.

Projekt przewiduje, zmniejszenie dotychczasowej staw ki do 3%, zniesienie 10% dodatku na rzecz Skarbu oraz pozostawienie 2% — jak dotychczas — na rzecz samorządu. Łącznie opłata alienacyjna będzie wynosiła w myśl projektu 5%, zamiast dotychczasowych 6,4%. Jednak Ministerstwo zastrzegło sobie w projekcie ustalenie podsta

wy wymiaru drogą szacunku w tych wypadkach, gdy poweźmie podejrzenia co do dokładności podanej u rejenta sumy sprzedażnej nieruchomości.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ WOBEC PRACOWNIKA, KTÓRY SIEBIE SAMEGO NIE UBEZPIECZYŁ.

Z orzeczenia Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dniaS lutego 1937 r. L. C■ II- 21,23/30.

Pracownik, który jako pełnomocnik pracodawcy miał o- bowiązek ubezpieczenia pracowników, zajętych u danego pracodawcy, i obowiązku tego nie wykonał, odpowiada wobec pracodawcy za zrządzoną tym szkodę. Pracownik ten, nie ubezpieczywszy siebie nie może dochodzić zc skutkiem przeciw pracodawcy szkody powstałej wskatek nie zgłoszenia go do ubezpieczenia.

ZRZECZENIE SIĘ PRETENSJI PRZEZ PRACOWNIKA OBEJM UJE RÓWNIEŻ ROSZCZENIE Z POWODU

NIEUBEZPIECZENIA GO.

Z orzeczenia Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia21 września 1037 r. L. C- II. 897/37.

Zrzeczenie się przez pracownika wszelkich roszczeń, wynikających ze stosunku pracy, obejmuje również roszczenie do pracodawcy o odszkodowanie z powodu zaniedbania obowiązku ubezpieczenia.

Z uzasadnienia:Obojętne są rozważania, czy w czasie ugody stro ry m ia

ły lub nie miały na myśli roszczenia obecnego powództwa. Zrzeczenie się wyraźne wszelkich roszczeń ze stosunku służbowego nie dopuszcza wykładni wyłączającej pewne roszczenia. Pogląd odmienny uniemożliwiałby stanowcze załatwienie spraw y ugodą.

U w aga: Zwraca się uwagę na to, że ugoda o zrzeczeniu się pretensji może być zaw arta ważnie dopiero po rozwiązaniu stosunku służbowego.

ZW OLNIENIE DOCHODÓW Z DOMÓW NOWOZBUDOWANYCH OD PODATKU

DOCHODOWEGO.

N. T. A . L . Rej. 3007/30 z dnia 3.X I.1037 r.

Wprowadzone ustawą o rozbudowie m iast z 29 kwietn ia 1925 r. zwolnienie dochodów z domów nowozbudow sinych od podatku dochodowego odnosi się jedynie do domów zbudowanych po wejściu w życie tej ustawy.

POJĘCIE BUDYNKU WYKOŃCZONEGO W MYŚLUSTAWY Z ROKU 1933 O ULGACH, DLA

NOWOWZNOSZONYCH BUDOWLI. >

N . T. A . L. Rej. 5050/35 z dnia 27.X .1937 r.

Pod pojęcie budynku wykończonego z art. 9 p. b) ustawy z 24 marca 19333 r. o ulgach dla nowoznoszonych budowli poz. 173 Dz. Ust. nie podpada budynek mieszkalny, przebudowany z budynku przeznaczonego do celów przemysłowych.

Kategoria Maksymalna ilość zatrudnionych robotnikówświadectwa przy fabr. ręcznej |przy stosow. silników

II 1250

III C625

S VI g 250

V 100 50

VI 25 15

VII 12 10

VIII 4

KIEDY GRUNTOWNA PRZEBUDOWA PODPADA POD POJĘCIE BUDYNKU NOWOWZNIESIONEGO

W ROZUMIENIU USTAWY O ULGACH./V. T. A . L. Rej. 301,/37 z dnia 22.X .19.17 r.

Nie odpowiada mianowicie, przede wszystkim stanowi sprawy zarzut niepodania do wiadomości strony skąrżącej faktycznych i prawnych motywów orzeczenia (pod k tórymi skarga, jak z niej wynika, rozumie motywy nieuzna- nia budynku za podlegający zwolnieniu podatkowemu, względnie za budynek nowy). Co do motywów faktycznych bowiem, to orzeczenie wymienia szczegółowa dokonane w budynku roboty budowlane przy przebudowie go ze spichrza na dom mieszkalny, stwierdzając równocześnie, że rauty zewnętrzne, stropy i główna k la tka schodowa pozostały dawne z tymi tylko przeróbkami w murach, których wymagały prace, związane z wstawieniem okien, balkonów i t. p. Motywy zaś prawne orzeczenia stanu faktycznego jako gruntownej przebudowy nie odpowiadającej pojęciu nowej budowy, z powołaniem się przy tym na orzecznictwo Najwyższego Trybunału Administracyjnego, a m ianowicie wyroki z 3 czerwca 1931 r. L. Rej. 1794/28 i z 9 kwietnia 1935 r. L. Rej. 10010/32, które to wyroki isto tnie rozważają kwestię kwalifikacji prawnej, o jaką chodziło w sprawie, zawierając w tym względzie szczegółowe uzasadnienie.

WARUNKI UZASADNIAJĄCE NAKAZ ROZBIÓRKI BUDYNKÓW WZNIESIONYCH BEZ WYMAGANEGO

ZEZWOLENIA.N. T. A . L. Rej. 10015/3/, z dnia 15.IX.1937 r.

Dopuszczalność rozebrania w całości lub w części nowego budynku, wzniesionego bez wymaganego pozwolenia, uzależnioną została w art. 380 praw a budowlanego m. in. od tego, że dany budynek zagraża bezpieczeństwu osobistemu lub publicznemu, albo zniekształca lub szpeci ulicę, plac, wygląd miejscowości lub krajobrazu, i że pomienio- ne bezpieczeństwo nie może być zapewnione, albo zniekształcenie lub zeszpecenie .nie może być usunięte w drodze dokonania zmian lub przeróbek.

WYMIAR PODATKU OD PLACÓW BUDOWLANYCHZAJĘTYCH POD SKŁAD MAT. BUDOWLANYCH

I OPAŁOWYCH.N. T. A . L. Rej. 5785/35 z dnia 29.IX.1937 r.

Według brzmienia przepisu § 27 p. 6 rozp. z 3 listopada J927 r. nie jest wystarczającym warunkiem do zastosowania przewidzianego w nim zwolnienia s a m o f a k t y c z n e u ż y t k o w a n i e p l a c u na dziedzińce, składy i t. p., potrzebne dla zakładów przemysłowych i handlowych, ale przepis ten zawiera jeszcze istotny wymóg p r z e z n a c z e n i a z g ó r y p l a c u na powyższy cel.

WYMIAR PODATKU OD PLACÓW BUDOWLANYCH ZAJĘTYCH POD KORTY TENNISOW E.

N. T. A . L. Rej. 5212/35 z dnia 22.IX.1937 r.

Właściwości placu tennisowego nie są takimi, jakie w rozumieniu ustawodawcy stanowią o użyteczności danego terenu, i to na tle potrzeb gospodarczo-społecznych, będących u podstawy przepisów o rozbudowie miast.

Najwyższy Trybunał A dm inistracyjny wyjaśnił w wyroku swoim z dnia 19 m aja 193(5 r. L. Rej. 6305/33, że

warunkiem u tra ty przez plac charakteru placu budowlanego ze względu na jego przeznaczenie względnie sposób użytkowania — jest wynikająca z tego sposobu użytkowania zmiana naturalnych właściwości placu. W wyroku też swoim z dnia 23 września 1936 r. L. Rej. 4140/34 Trybunał wyjaśnił, że charak ter sportowy placu, jako kortów tennisowych, nie pozbawia go charakteru placu budowlanego.

WYMIAR PODATKU Ol) PLACÓW BUDOWLANYCH ZAJĘTYCH POD PARKI.

N. T. A . L. Rej. 5573/35 z dnia 29.1X.1937 r.

W wyroku swoim z dnia 4 grudnia 1934 r. L. Rej. 5757/31 Najwyższy Trybunał Adm inistracyjny, stwierdzając, że pojęcie „parku” w sensie przepisów o podatku od placów budowlanych (§ 27 p. 4 rozporządzenia z 3 listopada 1927 r. poz. 913 Dz. U st.) — jako w tych przepisach nie ustalone — winno być rozumiane w znaczeniu potocznym, stanął na stanowisku, że kwestia, czy dany obiekt odpowiada pojęciu parku winna podlegać fachowej ocenie według zasad wiedzy ogrodniczej (z uwzględnieniem, że co do przestrzeni parków prywatnych, położonych w mieście wymogi ustawodawcy są minimalne).

W niniejszym jednak wypadku pozwana władza zasięgnęła opinii organizacyj fachowych, a mianowicie Wydziału Plantacji Miejskich Zarządu m. Łodzi oraz Izby Rolniczej, nie co do danego konkretnego obiektu (z uwzględnieniem warunków jego położenia w obrębie m iasta, jego urządzeń ogrodniczych i jego położenia w obrębie m iasta, jego urządzeń ogrodniczych i jego prywatnego charakte ru ), lecz zażądała wyjaśnień zasadniczych i ogólnych co do samego pojęcia parku „według obowiązujących przepisów, nauki i praktyki ogrodniczej”. Takie atoli opinie, ja ko ustalające w sposób abstrakcyjny ogólne warunki parków', względnie jako interpretujące pojęcie parku jako przedmiotu przepisu prawnego (co w żadnym razie nie należy do wspomnianych insty tucyj), natom iast zupełnie nie nawiązane do danego obiektu, nie mogą być uznane za fachową ocenę tego obiektu.

KIEDY PLAC N IE JEST BUDOWLANYM, A ZATEM N IE PODLEGA PODATKOWI OD PLACÓW

BUDOWLANYCH.N. T. A . L. Rej. 399/36 z dnia 29.IX.1937 r.

W edług art. 24 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 kwietnia 1927 r. poz. 372 Dz. Ust. przedmiot opodatkowania podatkiem od placów budowlanych, stanowią place budowlane, objęte planem zabudowania, nadające się pod budowę, a niezabudowane lub niedostatecznie zabudowane. Rozporządzenie wykonawcze z 3 listopada 1927 r. poz. 913 Dz. Ust., w yjaśniając w § 26 powyższe pojęcie przedmiotu opodatkowania, wiąże je bądź z w arunkiem położenia placu p r z y u l i c a c h i d r o g a c h , o b j ę t y c h p r a w o m o c n y m p l a n e m z a b u d o w a n i a , bądź w braku takiego planu, z warunkiem położęnia placu albo niewątpliwie w b l o k u b u d o w l a n y m , albo w pasie p r z y l e g a j ą c y m d o i s t n i e j ą c y c h d r ó g p u b l i c z n y c h i u l i c szerokim na 70 m tr. Wynika stąd, że nie jest warunkiem wystarczającym dla uznania placu za podlegający opodatkowaniu sama ta okoliczność, iż nadaje się on do zabudowania, natom iast aby być uznanym za obiekt podatkowy plac winien między innymi odpowiadać warunkom § 26, o których jest mowa wyżej.

WYKAZ ZATWIERDZONYCH BUDOWLIW OBEC W C ZEŚN IEJSZEG O O G ŁA SZA N IA W YK A Z Ó W Z AT W IE R D ZO N Y C H

BU D O W LI W W Y D A W A N Y M P R ZE Z N A S „ B IU L E T Y N IE P R ZE T AR G O W Y M " U K A ZU JĄ C YM S IĘ W O D STĘPACH N A J W Y Ż E J TYG O D N IO W YC H , W Y K A ZÓW TYC H OD PO C ZĄTK U P R ZYSZŁE G O RO KU N IE B Ę D Z IE M Y P O W T A RZAĆ N A ŁAM A C H P RZEG LĄD U BU DO W LANEG O .

WARSZAWA.

(Dane za październik 1937 r. — dokończenie).769. D. m., 2p. — 1627 m:l — Zagraniczna 8 — wl.: Po

lak i Żelazowski, W-wa, Białołęcka 18 — pr. i k.: arch. dypl. J . Zawadzki, W-wa, Wilcza 9 — wyk.: sp. płg. (m. mur. B. Kowalski, W-wa, Grzybowska 68).

770. D. m., lp . — 1228 rń‘ — ul. Myszkowska 21 — wl.:F. Dobrzyński, W-wa, Myszkowska 19 — pr. i k.: arch. J. Zawadzki, adr - poz. 769 — wyk.: sp. płg.

771. D. m., lp . 1300 m3 — ul. Znicza 9 — wł.: S. Olszewski, W-wa, Mała 7 — pr. i k.: bud. O. Osterman, W-wa, Królewska 8, tel. 2.03-54 — wyk.: vacat.

772. D. m., 3p. — 3495 nv‘ — ul. Białostocka 45 — wł.: młż. Zielińscy, tamże — pr. i k.: bud.-owie A. Paruszewski i J. Bozdawko, W-wa, Radzymińska 53, tel. 10.16-60 — wyk.; Przedsięb. bud. J. Peterek, W-wa, Białostocka 46.

773. D. m., lp . — 1017 m’ — Remiszewska dz. 187 — wł.: K. Przygoda, W-wa, Remiszewsko 27 — pr. i k.: bud.- owie A. Paruszewski i J. Bozdawko, adr.-poz. 773 — wyk.: sp. płg.

774. D. m., lp . — 1096 m3 — Wąsowska dz. 60 — wł.:I. Przasnek, W-wa, Brudnowska 16 — pr. i k.: bud.-owie A. Paruszewski i J. Bozdawko, adr.-poz. 772 — wyk.: vacat.

775. D. m., 3p. — 4200 rń‘ — ul. K ręta hip. 9922 — wł.: młż. Malinowscy, W-wa, Belwederska 43 — p r .i k.: bud. K. Dobrzański, W-wa, Zwycięzców 19, tel. 10.00-24 — wyk.: sp. płg. (m. mur. A. Suchocki, M arki).

776. D. m., part. — 612 m:l — ul. Tarczowa 16 — wł.:A. Romsicki, tamże — pr. i k.: arch. dypl. J . Zawadzki, adr. -poz. 769 — wyk.: sp. płg.

777. Przeb. — 374 m3 — ul. Chłodna 48 — wł; pr. i k.: inż.-arch. J. Referowski, W-wa, Lwowska 17, tel. 8.44-00— wyk.: sp. gosp.

778. Bud. gosp. — 126 m” — ul. Ogińskiego dz. 1 — wł.: Meyer i Karwat, tamże — pr. i k.: arch. dypl. J . Zawadzki, adr.-poz. 769 — wyk.: sp. płg.

779. D. m., 4p. — 6000 m3 — M uranowska 2 — wł.: Ch. Rożen, W-wa, Muranowska 24 — pr. i k.: inż.-cyw. K. Srokowski, W-wa, Nowy Świat 34, tel. 6.24-14 — wyk.: sp. Płg-

780. D. m., lp . 1645 m3 — ul. Horodelska dz. 5 — wł.: Cz. Kwaśniewski tamże — pr. i k.: inż.-bud. A. Chodakowski, W-wa, Nowy Świat 30, tel. 6.16-17 — wyk.: sp. płg.

781. Przeb. bud. zabytk. — 485 m3 — Nalewki 23/25 — wł.: R. Lipska - Sztem i Perec, W-wa, Nowogrodzka 41, tel. 8.53-57 — pr. i k.: bud. F. Sztompke, W-wa, PI. Grzybowski 3/5, tel. 3.13-91 — wyk.: sp. płg.

782. Bud. drukarni, part. — 300 m3 — ul. Tykocińska 72— wł.: W. Tymiński, tamże — pr. i k.: bud. F. Sztompke, adr. - poz. 781 — wyk.: sp. płg.

783. D. m., lp . — 1422 m3 — ul. Dźwigni dz. 20 — wł.: młż. Słojewscy, W-wa, PI. Szembeka 4 — pr. i k .: inż.-arch. Z. Głowacki, S. Paprocki i T. Kuczwara, W-wa, Senatorska10, tel. 3.29-29 — wyk.: sp. płg. (m. mur. B. Niewiadomski, W-wa, Targowa 63).

784. D. m., 2 p. — 2482 m3 — ul. Paryska dz. 6b — wł.:O. Zalewski, W-wa, Żymirskiego 14 — pr. i k.: inż.arch. S. Paprocki, W-wa, Grochowska 52b, tel. 10.39-35 — wyk.: sp. płg.

785. D. m., 1 p. — 1200 m3 — ul. Projektow ana dz. 24— wł.: H. Maciejowska, W-wa, Krasickiego 25 — pr. i k.: inz. bud. Z. Protassewicz, W-wa, Naruszewicza 15, tel.4.29-10 — wyk.: sp. płg. (m. mur. S. Łapicki).

786. D. m., 1 p. — 1221 m3 — ul. Myszkowska dz. 199— wł.: S. Komboldt, tam że — pr. i k.: inż.bud. J. Kac, W-wa, ś-to Krzyska 15, tel. 2.65-47 — wyk.: sp. płg.

787. D. m., 1 p. 1400 m3 — Stoczkowska 18 — wł.: F , Zaremba, tam że — pr. i k.: inż.-arch. E. Straus, W-wa, Al. W aszyngtona 55, tel. 10.29-51 — wyk.: sp. płg.

788. D. m., 3 p. — 7198 mJ — Gostyńska 185 — wl.: mlż. Zwanieccy — pr. i k.: inż. komunik. T. Wasilewski, W-wa, Mickiewicza 30, tel. 12.69-98 — wyk.: sp. płg.

789. D. m. part. — 690 m3 — Poleska 18 — wł.: K. Trembecka, W-wa, Poleska 14 — pr. i k.: inż.-bud. J. Kac, adr.- poz. 786 — wyk.: sp. płg.

790. Przeb. — 300 m’ — ul. Puławska 21 — wl.: Matuszewska i Frydland, tam że — pr. i k.: inż. bud. J. Kac, adr.- poz. 786 — wyk.: sp. płg.

791. D. m., 1 p. — 650 m3 — ul. Horodelska dz. 4 — wł.: K. Cyrzon, tamże — pr. i k.: inż. bud. A. Chodakowski, Wwa, Nowy Świat 30, tel. 6.16-17 — wyk.: sp. płg (m. mur. A. Dudzic, Wwa, Horodelska 7).

792. D. m., 2 p. — 1157 n r — ul. Lisowska dz. 66 — wł.: J . Karniewski, Wwa, Graniczna 13, tel. 6.64-54 — pr.: inż. arch. M. Łokcikowski, Wwa, Mierosławskiego 9a, tel. 12.59-82 — k. i wyk.: vacat.

793. Rozb. — 420 m3 — ul. ś-to Sławska 17 — wł.: T. Golatowa, Wwa, Spalinowa 11, tel. 10.03-® — pr.: inż.-owie arch. T. Galik i St. Sosnowski, Wwa, Belgijska 2, tel.4.09-27 — k. i wyk.: vacat.

794. D. m., 1 p. — 1222 m3 — ul. Komorska 30 — wł.:A. Dębowski — pr.: bud. M. Szachowski, Wwa, Parkowa19, tel. 9.45-30 — k. i wyk.: vacat.

794a. D. m., 2 p. — 2230 n r — ul. Kordeckiego 53 — wł.: S. Rzymski, tamże — pr. i k.: inż. arch. W. Balogh, Radość p. Wwa — wyk.: sp. płg.

794b. Nadb., 2-go p. — 780 n r — ul. Dąbrowiecka 34 — wł.: Rapacka i Kowalska, Wwa, Walecznych 18 — pr. i k.: inż. arch. K. Jakimowicz, Wwa, Langiewicza 27, tel. 8.32-55 — wyk.: Spółdz. Przemysłowców Budownictwa, Wwa, Klonowa 5, tel. 8.50-81.

795. D. m., part. — 344 m3 — ul. Złotopolska 37 — wł.: młż. Centnarscy, Wwa, Stalowa 29 — pr.: inż.-tech.B. Dowbor, Wwa, Korzeniowskiego 7, tel. 8.47-92 — k. i wyk.: vacat.

7106. Bud. willi, 1 p. i garażu —• 1036 m3 — ul. Cegłowska hip. 11464 — wł.: K. Brokman, Wwa, Mazowiecka 10, tel. 2.66-44 — pr.: arch. dypl. A. Dygat, Wwa, Łęczycka2, tel. 8.06-70 — k. i wyk.: vacat. .

797. Bud. willi i garażu — 1036 m3 — ul. Cegłowska hip. 11462 — wł.: J. Tomaszewski, Wwa, Hoża 50, tel.7.29-81 — pr.; k. i wyk.: patrz wyżej poz. 796.

798. D. m., 3 p. — 4800 m3 — ul. Karolkowa 78 — wł.: A. Grynglas, Wwa, Twarda 45 — pr. i k.: inż. arch. J. Łęczycki, Wwa, Wspólna 20, tel. 9.43-63 — wyk.: vacat.

799. Przed i wykończenie d. „R atujm y Niemowlęta” — 5000 m3 — ul. Przybyszewskiego r. Żeromskiego — wł.: Zarząd Miejski m. st. Wwy — pr. i k.: inż-owie D. Rybczyński i L. Dąbrowski, Wwa, Langiewicza 4, tel. 8.43-51— wy.: sp. płg. — (m. mur. Żołędowski, Wwa, Miedziana 5, tel. 3.05-32).

800. D. m., 1 p. — 1100 m3 — ul. Katowicka dz. 10 — wł.: I. Bielska, tam że — pr. i k.: bud. J . Matula, Wwa, Śliska 40 — wyk.: sp. płg.

801. D. m., 3 p. — 3991 m3 — ul. Solec 70 (Tam ka 13)— wł.: Rotbardowie i Szereszewska, Wwa, Marszałkowska 21, tel. 8-93-35 — pr.: bud. J. Czerwiński, Wwa, Zakopiańska 43, tel. 10.07-72 — k.: bud. J. Grosglik, Wwa, Hoża 41, tel. 9.01-46 — wyk.: Przedsięb. bud. K. Szpa- kowski, Wwa, Krochmalna 47, tel. 2.12-83.

»02. Bud. garaży — 308 m3 — ul. Gersona 33 — wł.:F . Zaremba, tamże — pr. i k.: bu t. K. Kozłowski, Wwa, Szustra 7, tel. 4.38-51 — wyk.: sp. płfe

803. Nadb. 2-ch pięter — 900 m3 — ui Letnia 8 — wł.: Chertyk, tam że — pr. i k.: inż.-bud. A. Chodakowski, Wwa, Nowy Świat 30. tel. 6.16-17 — wyk.: sp. płg.

804. Dob. gar. (2 boksy) — 139 m3 — PI. Trzech Krzyży 13 — wł.: Spad. Kalinowskich, Wwa, Szczygla 1 — pr. i k.: bud. T. Sadłowski, Wwa, Zielna 35, tel. 6.99-73— wyk.: sp. płg.

(505. D. m., 1 p. — 2070 n f — ul. Tłoczni dz. 10 — wł.: młż. Szaszkiewicz, Kawenczyn — pr. i k.: inż.-owie arch. Z. Głowacki, S. Paprocki i T. Kuczwara, Wwa, Senatorska 10, tel. 3.29-29 — wyk.: sp. płg.

805. Bud. gar. (5 boksów) — 200 iri' — Al. Wojska Polskiego 42 — wł.: J. Kowalewski, tam że — pr. i k.: inż. arch. St. Zalewski, Wwa, Żórawia 6, tel. 8.88-29 — wyk.: sp. płg. (m. mur. Wojtczak, Brwinów).

806. D. m., 2 p. — 2079 m3 — Dobrowoja 17 — wł. i wyk.: m. mur. J. Markowski, Wwa, Grzybowska 76 — pr. i k.: inż. arch. B. Zborowski, Wwa, Korzeniowskiego5, tel. 8.18-36.

807. D. m., 1 p. — 850 m:: — ul. Szregera dz. 102 — w ł.: F. Kozłowska, Białystok — pr. i k .: arch. dypl. B. Zinserling, Wwa, Hoża 66, tel. 8.35H99 — wyk.: inż. D. Popławski, Wwa, Złota 30, tel. 6.76-75.

808. Budowa garaży — 221 m3 — F rascati 4 — wł.: Chmielewski, Katowice, W ita Stwosza 3 — pr. i k.: inż.- owie arch. Cz. Schayer i M. Wroczyńska, Wwa, Śniadeckich 14, tel. 8.90-72 — wyk.: sp. płg.

809. D. m., 3 p. i 3 p. ofic. — 9059 m3 — ul. Kazimierzowska 83 — wł.: J . Gesumdheit i M. Binenfeld, Wwa, Solna 16, 11.06-10 — pr. i k.: inż. arch. S. Kraskowski, Wwa, Krak. Przedm. 30, tel. 6.01-03 — wyk.: Przeds. bud.D. Tokar, Wwa, Kaliska 15, tel. 7.14-93.

810. Bud. garażu — 1300 iri' — ul. Lipowa 2 — wł.: Dyr. Wod. i Kanał. m. st. W-wy, Lipowa 2, tel. 5.44-41— pr.: inż. arch. St. Bukowiński — k. i wyk.: yacat.

811. D. m., 3 p. — 3225 m3 — Żeromskiego r. Kleczew- skiej — wł.: Ircow, Wwa, Chełmżyńska 21 — pr.: inż. bud. W. Deubel, Wwa, Nowogrodzka 6a, tel. 9.64-73 — k. i wyk.: vacat.

812. Bud. garażu — 106 m:l — Francuska 37 — wł.: W. K larner, tamże, tel. 10.06-89 — pr. i k.: inż. arch. B. Żurkowski, Wwa, Hoża 39, tel. 9.47-20 — wyk.: sp. płg.

813. Bud. magazynu — 2735 m3 — ul. Dworska 25 — wł.: Gazownia Miejska m. st. W-wy, tam że — pr.; k. i wyk.: Przedsięb. bud. budown. S. Świerczewski, Wwa, Dobra 8/10, tel. 5. 36-55.

(Dane za listopad 1937 r.).

814. D. m., 3 p. — 5348,57 m3 — Krochmalna 66 — wł.: Sp. z o. o. „Nasze Mieszkanie”, W-wa, W ronia 47, tel. 2.43-50 — pr. i k.: bud. S. Świerczewski, Wwa, Dobra 8/10, tel. 5.36-55 — wyk.: vacat.

815. D. m., 4 p. — 11025 m:l —• Żelazna 56 — wł.: Polskie Zakł. Chem. „N itra t”, Wwa, Mińska 25, tel. 5.61-20— pr.: inż. arch. L. Korngold, Wwa, Marszałkowska 18, tel. 8.42-35 — k.: inż. arch. Z. Olszakowski, Wwa, Bere- zyńska 27, tel. 10.39-72 — wyk.: Przeds. bud. S. Pronaszko i B. Brudziński, Wwa, Radna 12, tel. 2.22-10.

816. D. m., 3 p. — 5021,54 m3 — Kielecka . 42 — wł..: J . Kembaum, Wwa, Łowicka 52 — pr. i k.: inż. arch. B. Targowski, Wwa, Lwowska 6, tel. 8.11-83 — wyk.: Biuro budowl. inż. Z. Zarzecki, Wwa, Lwowska 19, tel. 9.40-85.

817. D. m., 4 p. — 6000 m3 — ul. K ręta hip. 2775 — wł.: A. Korwin-Piotrowski, Cukrownia „Chodorów” — pr. i k.: inż. J. Żórawski, Wwa, Orzechowska 3, tel. 8.13-02 i 8.22-62 — wyk.: Przedsięb. rob bud. „Budownictwo”, Wwa, Mazowiecka 11, tel. 2.93-95.

818. D. m., 4 p. — 5850 ms — Puławska 24 — wł.: Tow. Akc. „G ranat”, Wwa, Smolna 14 — pr.: inż. arch. J . Żórawski, adr. poz. 817 — k.: inż. A. Reichert, tel. budowy 4.20-61 — wyk.: sp. płg. (m. mur. K. Starczewski, W-wa, Szara 10, tel. 9.96-55).

819. D. m., 1 p. — 1936,6 m3 — ul. Łomiańska 3 — wł.: K. Gawarkiewicz, tamże — pr. i k.: bud.-owie J. Tu- ros i W. Maciejewski — wyk.: Przeds. bud. J. Turos i W. Maciejewski, Wwa, Żeromskiego 45, tel. 12.62-37.

820. D. biurowy, 4 p. — 28400 m3 — ul. Czerniakowska 231 — wł.: Zakł. Ub. Społ., tamże, tel. 5.49-20 i 8.95-78 (budowa) — pr.: inż.-owie arch. J. Kukulski i W. Rytlel,

Wwa, Mokotowska 65, tel. 8.32-77 — k.: inż. arch. W. Ryttel, W-wa, Dygasińskiego 48, tel. 12.79-36 — wyk.: „Konstrukcje stalowe”, Wwa, W arecka l l a , tel. 5.68-40 (konstrukcje żel.) i Przeds. inż.-budowl. T. Brzeziński, Wwa, Belwederska 36/38, tel. 7.20-59 (stan surowy) — patrz również „Biul. P rzet.” — poz. 3764 oraz „Biul. P rzet.” Nr. 45 — wyniki przetargów.

821. Budowa meszetu mur. — ok. 20000 m3 — przy ul. Krzyckiego, Mekki i Medyny i Zimorowicza — wł.: Komite t Budowy, Wwa, Górnośląska 20, tel. (9.58-06 — pr.: inż. arch. S. Kolendo i T. Miazek, Wwa, Dolna 35, tel. 4.37-26— wyk.: vacat.

822. D. m., 5 p. (front) i przeb. i dob. ofic. — 10881 m3 — ul. Wspólna 27 — wł.: L. Pines, Wwa, Polna 30, tel. 8.64-21 — pr. i k.: inż. arch. E. Eber, Wwa, Filtro-. wa 46, tel. 8.74-41 — wyk.: vacat.

823. D. m., 3 p. — 3410 m3 — ul. Św. Wincentego 28— wł.: młż. Frydman, Wwa, Św. Wincentego 30, tel.10.09-24 — p r .: inż. arch. A. Pines i M. Brodaty, Wwa, Okopowa 46, tel. 12.20-77 — k.: bud. H. Schmidt, W-wa, Nowolipki 30, tel. 11.65-30 — wyk.: sp. płg. (m. mur. F r. Głowacki, W-wa, Pańska 44.

824. D. m., 4 p. — 4488 m3 — ul. Puławska 138 — wł.: młż. Rejmer, W|wa, Śniadeckich 19, tel. 8.79-92 — pr. i k.: bud. K. Tomaszewski, Wwa, Puławska 37, tel. 4.24-70 — wyk.: Przedsięb. budowl. J. Paderewicz, Chylice p. W arszawą.

825. D. m., 2 p. i d. m. 3 p. — 1812 m3 i 4677 m3 — ul. Podchorążych 85 i 85a — wł.: Eichler, Wwa, Ludna 9— pr.; k. i wyk.: patrz wyżej poz. 824.

826. D. m., 1 p. — 1180 m1 — ul. Frycz Modrzewskiego dz. 12 — wł.: J . Dobrzyńska, Wwa, Nowińska 12 — pr. i k.: inż. arch. Z. Głowacki, S. Paprocki i T. Kuczwara, Wwa, Senatorska 10, tel. 3.29-29 — wyk.: sp. płg. (m. mur. A. Dudzic, W-wa, Horodelska 7 i m. cies. W. Asch- brenner, W-wa Fabryczna 4).

827. D. m., 1 p. — 1130,9 m3 — ul. Tarnowiecka dz. S-60 — wł.: J. Podbielski, Wwa, tam że — pr. i k.: inż.- owie arch. Z. Głowacki, S. Paprocki i T. Kuczwara, adr. poz. 826 — wyk.: vacat.

828. D. m., 1 p. — 1190 m3 — ul. Filomatów 56 — wł.: młż. Wilman, tam że — pr. i k.; k. i wyk.: patrz poz. 827.

829. D. m., 3 p. — 4203,4 m3 — ul. Płocka 7 — wł.: I. W arman, Wwa, Pawia 8, tel. 12.23-64 — pr. i k.: inż. bud. A. Krajtenkraft,- W-wa, Waliców 14, tel. 3.33-98 — w yk.: sp. płg. (m. mur. S. Niewiadomski, Wwa, Targowa 63).

830. D. m., 1 p. — 1785,1 m3 — ul. Zgierska dz. 56 — wł.: F . Boruć, Wwa, Zgierska 16 — pr.; k. i wyk.: patrz wyżej poz. 826.

831. D. m., part. — 387,2 m3 — ul. Janinówka 2 — wł.: Głąb, tam że — pr. i k.: inż.-owie Z. Głowacki, S. Paprocki i T. Kuczwara, adr. — poz. 826 — wyk.: sp. gosp.

832. D. m., 1 p. — 1072,5 m3 — ul. Fundamentowa dz.16 — wł.: młż. Chmieleccy, W-wa, Żymirskiego 2 — pr.; k. i wyk.: patrz wyżej poz. 826.

833. D. m., 2 p. — 2200 m3 — ul. Terespolska 15 — wł.: B. N ittner, tam że — pr. i k.: inż.-owie. Z. Głowacki,8 . Paprocki i T. Kuczwara, adr. — poz. 826 — wyk.: vacat.

834. D. m., 1 p. — 1935 m3 — ul. Stanisławowska, dz. 18 — wł.: Papiernik, Wwa, Ząbkowska 30 — pr.: inż. arch. J. K rantz, W-wa, Ś-to Jerska l l a tel. 11.75-04 — k. i wyk.: vacat.

835. D. m., 1 p. i garaż — 3140,19 m’ — ul. Falisła- wa r. Bolecha — wł.: Bcia Krzykowscy, W-wa, Bolecha 90, tel. 5.16-5)9 — pr. i k.: inż. arch. K. Rozwadowski, Wwa, Polna 74, tel. 7.10-14 — wyk.: sp. płg. (m. mur. W ojtczak).

PRZEGLĄD CERAMICZNYNr. 12 DODATEK DO PRZEGLĄDU BUDOWLANEGO ROK VI

ORGAN OFICJALNY STAŁEJ DELEGACJI ZRZESZEŃ PRZEMYSŁOWCÓW CERAMICZNYCH R. P.

K O M I T E T R E D A K C Y J N Y :

P. P.: I. Ehrenpreis, inż. J. Merz. — Kraków, J. Badura — Katowice, arch. J. Handzelewicz — Grudziądz, inż. E. Langner, H. Martens, arch. L. Burdyński, inż. G. Żelechowski i J . Świętochowski — W arszawa, inż. W. Matzke — Lwów,

W. Stopa — Poznań, inż. J . Marynowski — Toruń.

Redaktor „Przeglądu Ceramicznego" — inż. A lfred Dziedziul — Chełmno (Pom orze), telefon 53.

Związkom daramiezrofm i 3 eh dzionkom tyczymy lĄJaóolifch Św iąt i Szeząóliwaąo Flou/aąo liohu

ODDŹWIĘKI ZJAZDU KATOWICKIEGOPo raz drugi w odrodzonej Polsce zebrali się 7.XI. ce

glarze z całego k ra ju na naradę w Katowicach. W poprzednim zeszycie podaliśmy rezolucje powzięte przez Zjazd. W niniejszym zeszycie podajemy kilka zjazdowych referatów . Poza tym nasuwają nam się jeszcze następujące refleksje.

Stwierdzono, że w sprawie regulacji cen cegły nastąp iło widoczne odprężenie i uspokojenie.Paroksyzmy represy jne z jesieni 1936 r. już w 1937 r. się nie powtórzyły. Obecnie panuje wszędzie spokój i panować będzie, naszym zdaniem, i nadal, całe bowiem zagadnienie to polega na jednym wielkim nieporozumieniu. •

Na zasadzie kilku faktów raptownego zwyżkowania cen cegły w Warszawie, przeważnie przywożonej z daleka, rozpoczął się naprzód w W arszawie, a potem w całej Polsce wrzask, że ceny cegły katastrofaln ie i raptownie zwyżkują. Dla przykładu potomności złapano pierwszych 3-ch ceglarzy i wysłano ich do....

I dopiero potem zaczęto badać przyczyny zwyżek, a gdy je zbadano i zrozumiano, o co chodzi (do czego jednak z niechęcią tylko się przyznawano), poszedł znów prikaz na całą Rzeczpospolitą, by wszędzie ukrócić niesfornych ceglarzy i zafiksować im ceny. I zafiksowano.

Operacja ta była nie tyle bolesną, ile zgoła niepotrzebna. Zafiksowano ceny w poszczególnych miejscowościach n a jwyższe, które brać wolno. W rezultacie ci niesforni ceglarze i nadal cegłę sprzedawali — przeważnie znacznie niżej zafiksowanych cen.

Tak się działo na prowincji, gdzie podchodzono z należytym zrozumieniem i spokojem do badania cen cegły.

Inaczej w Warszawie. Tu w podnieconej atm osferze załatwiono sprawę inaczej, rygorystycznie i bez wnikliwej analizy., Tu nie . zrozumiano, czy też zrozumieć nie chciano, że ko

szty dowozu po bezdrożach podwarszawskich decydują o cenie cegły na placu budowy. Również, że anarchia robotnicza i strajk i w cegielniach, którym dobrodusznie przygląda się inspekcja pracy, nigdy nie pozwolą cegielniom podwarszawskim produkować tak tanio, jak produkują normalnie pracujące i zmodernizowane cegielnie na zachodzie Polski.

Dla myślących kategoriam i gospodarczymi są to aksjomaty, jednak nie są one widocznie aksjomatami dla niektórych panów w stolicy.

W dodatku obniżką ta ry fy kolejowej na cegłę pełną ułatwiono penetrację cegły prowincjonalnej do Warszawy, na pohybel jednym, a na radość drugim. Jednocześnie dla zrekompensowania tej zniżki poważnie podniesiono ta ry fę kolejową na dziurawki, pustaki i dachówkę, uniemożliwiając tym de facto ich przewozy na dalszą odległość i wysoce utrudniając w ten sposób modernizację budownictwa ceglanego.

Coś tu jest nie w porządku! My wiemy — co, lecz wiele osób, które tu decydują, nie chcą tego wiedzieć. Stąd ten kapitalny cegielniany chaos. Cała tragedia leży w tym, że skoro zaczynamy mówić w W arszawie o cenie cegły i ta ryfach kolejowych, spotykamy się albo z tępem uprzedzeniem (z lejtmotywem: ceglarze — to paskarze!), albo z tak dziwnym stanem zastraszenia i takim i zastrzeżeniami, że spokojna i rzeczowa analiza całego m ateriału jest zupełnie wykluczoną.

Niektórzy tu zapy ta ją : — skoro ceglarze mogą sprzedawać taniej, niż po cenach wyznaczonych przez Komisje, to poco nie wyznaczono cen tańszych?

Dla tego, że każda cegielnia w Polsce ma swoje zupełnie odrębne w arunki egzystencji, produkcji, kapitału i dowozu. Jedna może z zyskiem sprzedawać cegłę np. po zł 32/1000, a druga przy zł 40/1000 nie pokrywa kosztów własnych wyrobu. W szczegóły tu trudno wchodzić, ale tak jest.

U stalać cenę cegły loco plac budowa, jak to uczyniono w Warszawie, je s t absurdem gospodarczym. Jeżeli ktoś na- przykład ma w bliskości swej budowy cegielnię, w yrabiającą m arny m ateriał, a cegielnia z dobrym m ateriałem leży gdzieś na drugim końcu powiatu, województwa, lub w Wielkopolsce, budujący zaś chce mieć dobrą cegłę, czy może on żądać u siebie na placu budowy cegłę dobrą po te j samej cenie, co z cegielni sąsiedniej? Jasne, że nie. Tego jednak augurzy nasi nie chcieli wziąść pod uwagę i sp rawę załatwili szablonowo.

Mamy jednak to wrażenie, że władza centralna nareszcie — po rocznym doświadczeniu przekonała się, że przepi

Zjazd Ceramiczni / otoudującu w r.ali Rud u Miejsk i ej m. Kałowie

Z ja zd Ceramiczni/ ohnidnjiic/i le sali Radu Miejsk i ej ni. Kałowie.

sam i policyjnym i regulow ać ceny na dłuższą m etę nie n a leży. Szkoda pracy. Czyni to samo życie ja k to widzim y z wyznaczonymi cenami na cegłę!

Przy nadprodukcji (a u nas wszędzie, za w yjątk iem okolic W arszaw y i Gdyni, panu je s ta ła nadprodukcja) ceny spada ją , i odw rotnie.

Jeżeli policyjnie w yznaczona cena je s t za niską, cegła albo znika z rynku , albo też sp rzedaje się przez te tylko cegielnie, k tóre nic już nie m a ją do s tracen ia (albo też m ają ta k m arn y m ateria ł, że go n ik t kupić nie chce). Ale w tedy swego obolusa przew ażnie nie o trzym ują ani Skarb, ani ubezpieczał nie wszelkiego rodzaju , a często i p racow nicy zakładu.

T ryum fu je przepis, ale za to płacić m usi szereg osób, in sty tucji i Skarb P aństw a. W ątpim y, czy idzie to w szy stko w parze z in teresem społecznym?!

O tym mówiono na zjeździe.Mówiono poza tym o niemożliwych stosunkach na ry n

ku robotniczym w cegielniach w arszaw skich, krakow skich i częściowo łódzkich. Te stosunki przypom inają żywo sto

sunki w przem yśle u naszych sojuszników , aczkolwiek, u nas F ro n tu Ludowego jeszcze nie ma. O tym dużo p isaliśm y i interw eniow aliśm y, lecz dotąd nie posunęliśm y się ani n a krok naprzód.

Oczekujem y i żądam y, by M inisterstw o Opieki Społecznej energicznie w dało sie w te sp raw y i zrobiło porządek. Przede w szystk im chodzi o to, by zmusić i d ru g ą stronę (pracow niczą) do ścisłego respek tow ania zaw artych umów.

Po w'tóre, by w raz ie niemożliwości uzgodnienia poglądów stosow ano natychm iastow e przym usowe rozjem stw a, k tórym należy nadaw ać moc obow iązującą.

J a k juz w spom inaliśm y, zjazd w skazał na niemożliwie wysoką ta ry fę kolejow a na m ate ria ł ceram iczny cieńko- śc ien n y 1). Min. K om unikacji, ja k nam wiadomo, uznaje to i nosi się z zam iarem obniżenia te j ta ry fy . Ryłoby nad w yraz pożądanym , by obniżka ta w prow adzoną została

') N a r.r.O km staw ka na cegłę pełną — gr/l()(l() kg, na pustak i !)2 g r/100 kg, jest więc o 4(1% wyższa.

przed rozpoczęciem przyszłorocznego sezonu budowlanego, tj. do ] m arca 1988 r.

Poza tym zjazd wyraził życzenie, by w dziedzinie ta ry f kolejowych na wyroby ceramiczne zapanowały nareszcie ustabilizowane stosunki. Stałe zmiany wysokości ta ry f — to w górę, to w dół — w ytw arzają nastró j perm anentnej niepewności. Powinno to ustać, bo m y niczego nńęcej nie żądamij tylko, by pozwolono nam spokojnie pracować. Nie więcej.

Mówiono o dzikim wyrobie cegły (piece polowe), o m arnym nad wyraz gatunku cegły z tych pieców i o zgubnej

konkurencji tej cegły dla zakładów przemysłowych, płacących wszelkie podatki i świadczenia. Tą plagą nawiedzone są specjalnie okolice Łodzi i Małopolska.

Pokrótce sformułowaliśmy tu nasze życzenia i bolączki w te j nadziei, że w 1938 r. nastąp i dalsze uzdrowienie stosunków w naszych dotąd jeszcze nieregulowanych warunkach pracy. Do tego potrzebujemy jednak życzliwszego ustosunkowania się do przemysłu naszego władz i społeczeństwa i jesteśm y pewni, że tego doczekamy się.

I w tej nadziei rozpoczniemy Nowy Rok.

Inż. A. DZIEDZIUL, Chełmno.

SPRAWY ROBOTNICZE W PRZEMYŚLE CERAMICZNYM(R eferat wygłoszony na Zjeździe Ceramicznym w Katowicach dnia 7. XI. 1937 r.)

Do spraw najbardziej nieuregulowanych w prezmyśle ceramicznym na terenie b. zab. rosyjskiego, a częściowo i w Małopolsce, należą sprawy robotnicze.

Je st to chroniczną choroba, k tó ra od, la t toczy organizm tam t. cegielnictwa, podkopując coraz bardziej jego egzystencję. Rok rocznie w pełni sezonu wybuchają tam długoterminowe stra jk i często bez wszelkiego powodu. Jest to I grupa cegielń polskich<

Z drugiej strony (II grupa) cegielnie 3-ch województw b. zab. pruskiego pracują rokrocznie normalnie i bez większych wstrząsów. Jasnym jest, że ostatnie, będąc w możności w pełni wykorzystywać zdolność wytwórczą swoich zakładów, produkują znacznie taniej, niż cegielnie w niektórych rejonach b. zaboru rosyjskiego i austriackiego. Zdolności więc konkurencyjne obu grup są nierówne. '

W rezultacie mamy względnie zdrowe finansowo cegiel- nictwo na Zachodzie, natom iast przeważnie chronicznie chore w Małopolsce i w Centrum kraju , osobliwie zaś w rejonie warszawskim. S tan ten trw ać będzie — i to nie] podlega, moim zdaniem żadnej wątpliwości — ta k długo, dopóki sprawy robotnicze nie zostaną tam planowo unormowane i ciągłość pracy w cegielniach przez to zagwarantowana.

Co jest przyczyną unormowanych stosunków na Zachodzie Polski (II grupy) ?

Będąc od szeregu lat członkiem zarządu Okręgowego Związku Pracodawców Ziem Północno Zachodnich mogłem stwierdzić co następuje.

A) Jak pracodawcy, tak i pracownicy zorganizowani są na Zachodzie K raju w kilku związkach. Wszyscy członkowie związków zawsze respektują i podporządkowywują się uchwałom, powziętym w łonie swych organizacji.

B) Zawarte pomiędzy obu stronam i ugody wykonywane są ściśle i nie zanotowano wypadku dowolnego zerwania ugody przez którąkolwiek stronę.

C) Wszelkie pertraktacje prowadzone są w atmosferze wzajemnego zaufania bez demagogii lub gróźb z czyjejś strony.

Ułatwia to dojście do kompromisowych ugód.Na stworzenie takich warunków potrzeba było na tu ra l

nie szeregu la t konsekwentnej i planowej pracy, oraz — czego niedoceniać nie należy — dobrej woli i uczciwości t obu stron.

D rugą zaś stronę, tj . związki pracowników, cechuje duże wyrobienie i zmysł praktycznej rzeczywistości, które wskazywały zawsze związkom robotniczym jak daleko iść mogą, by nie przeciągać struny oraz nie doić tak silnie krowę, aż mleka przestanie dawać.

Jednym słowem pomiędzy obu stronam i — pracodawcami i pracownikami panują stosunki oparte na uczciwośc;, pozbawionej demagogii i krętactw a.

Takim dwom partnerom , nawet chwilowo powaśnionym, zawsze dotąd przyjaźnie patronowała Inspekcja Pracy, u łatw iając znakomicie osiągnięcie kompromisowych ugód, bez uciekania się kiedykolwiek do środków drastycznych, a tym bardziej gwałtów lub strajków okupacyjnych.

Zatrzym uję się na tych sprawach, dlatego tak długo, bo uważam te stosunki za pewien wzór i dla innych dzielnic.

W I grupie natom iast panuje chaos. Masy pracownicze są rozbite, niewyrobione i kierowane przez pospolitych demagogów, przelicytowujących się w żądaniach i przyrzeczeniach.

Tak samo i wśród pracodawców panuje chaos oraz — i to jest najsm utniejsze — brak dyscypliny związkoweji solidarności branżowej.

Takie dwie strony, osobliwie jeżeli jedna ze stron nie respektuje swych zaw artych na piśmie zobowiązań, do trw ałej, spokojnej współpracy nigdy nie dojdą.

W ydaje się koniecznym przestawić metody i m entalność obu stron, oraz wybrać inną taktykę w pertrak tacjach. Przede wszystkim należałoby rozpocząć rozmowy z odrzuceniem wszelkiej demagogii i gróźb i prowadzić rozmowy czysto po kupiecku.

Jeżeli jednak stanie się oczywistym, że do ugody nie dojdzie, należy natychm iast zażądać interwencji przedstawicieli Min. Opieki Społecznej celem rozstrzygnięcia sporu drogą arb itrażu lub rozjemstwa. Orzeczenie zaś powinno otrzymywać moc obowiązującą dla obu stron i obie strony powinny — chociażby najostrzejszym i środkami — być zmuszone do respektowania orzeczenia.

Jednostronne sympatie, niejednokrotnie akcentowane przez niektóre agendy M. O. Społecznej, są w naszych warunkach niedopuszczalne i wysoce szkodliwe ja}c dla przemysłu naszego, tak i dla rzesz pracujących.

K. KENIG, Łódź.

O PIECACH POLOWYCH I O MAGISTRACKICH CEGIELNIACH(R eferat wygłoszony na Zjeździe Ceramicznym w Katowicach dnia 7. XI. 1937 r.).

Może niejednemu z nas dziwnym się wydaje, że o tak skromnych piecach polowych będziemy mówili my, właściciele nowoczesnych zmechanizowanych cegielń, raczej fabryk ceramicznych, niż cegielń w zwykłym tego słowa znaczeniu. A jednak ta spraw a istnieje i trzeba się jej bliżej przyjrzeć i zbadać ją , aby znaleźć odpowiednie środki zaradcze i usunąć choć jedną bolączkę z szeregu wielu innych, które u trudn ia ją nam tak bardzo prowadzenie solidne i uczciwe naszych zakładów.

Polowe piece istniały już przed wiekami, będąc prawdopodobnie jednym z pierwszych wynalazków ludzkich. Świadczą o) tym niektóre wiekopomne budynki, mosty, wodociągi, wzbudzające i dziś jeszcze nasz podziw, wykonane z cegły. M ają więc swoją wielowiekową tradycję i istnieją nadal, dowodząc tym swoją żywotność .Wydawały dobry produkt i dziś jeszcze niektóre piece pod dobrym kierownictwem dostarczają doskonały towar, którego nie potrzebowałaby się wstydzić najlepsza cegielnia.

Oczywiście większość tych pieców wydaje tylko mierną cegłę, nadającą się do budowania małych skromnych, dom- ków lub budynków gospodarczych wiejskich. W tym wypadku spełniają swoją rolę. W każdym bądź razie taki budynek je st trw alszy od drewnianego, biorąc pod uwagę częste pożary po wsiach i miasteczkach, które rokrocznie tyle s tra t przynoszą ludności i państwu.

Piec połowy występuje tu jako pionier przyszłej cegi".l ni, czasem naw et mechanicznej, z piecem okrężnym, wybudowanym zwykle z cegły produkowanej w dawnym po- lowcu, ponieważ ludność wiejska, przekonawszy się naocznie o wyższości cegły nad drzewem, przechodzi do wznoszenia murowanych z cegły budynków. W ten sposób szerzą się nasze placówki i rośnie nasz przemysł ceramiczny.

Siła konkurencyjna pieców polowych nie je s t zbyt poważną, pomimo istnienia obecnie przeszło 1200 p racu jących pieców polowych, i to ze względu na przeważnie słabą produkcję, nie przekraczającą przeciętnie po 200.000 sztuk rocznie. Gdzie zapotrzebowanie się zwiększa, tam w krótkim czasie powstaje norm alna cegielnia.

N iestety i z pieców okrężnych wychodzi czasami cegła tak lichego gatunku, że należałoby pociągnąć właściciela takiego zakładu do odpowiedzialności, gdyż jeden taki piec w pobliżu większego m iasta wyrządza więcej szkody, niż kilka pieców polowych na odludziu. Lichy bowiem tow ar zawsze musi być sprzedawany po cenie tańszej, a odbija się to bardzo ujemnie na rynku ceramicznym i budowlanym, gdyż każdy kupujący cegłę powołuje się tylko na te najniższe ceny, i z tego powodu solidne firm y szczególnie w czasach depresji często ponoszą nieuzasadnione s tra ty *).

Gorzej się prezdstaw ia spraw a pieców okrężnych, położonych w pobliżu większych m iast, które już wyczerpały swoje zapasy gliny i przeto powinny być zlikwidowane. Okazuje się czasem, że w bliższym lub dalszym sąsiedztwie znajdują się jeszcze zapasy gliny w posiadaniu m ałorolnych chłopów lub właścicieli parcel niezabudowanych.

Tworzą się wtedy ciche spółki. Glinę przerabiają na

') P atrz artykuł inż. A. Dziedziula „św iat budowlany wobec cen i gatunku cegły” w tymsamym zeszycie Przeglądu Budowlanego.

m iejscu właściciele czasem do spółki ze strycharzem i surówkę przewozi się do tych cegielń, których właściciele w ypalają ją bądź sami, bądź też wydzierżawiają piec palaczowi. Za wypalenie biorą zwykle połowę wypalonej cegły. Palacz płaci za dostarczony miał cegłą. Furm ani otrzym ują cegłęi za przewóz^ właściciele gliny i strycharze również cegłą. Wszyscy s ta ra ją się sprzedać cegłę jak najprędzej i cena za cegłę zmniejsza się gwałtownie. Ł atwo sobie wyobrazić, jakie powstaje zamieszanie.

I wszystko bez nadzoru inspekcji pracy, kasy chorych, różnych funduszów', Urzędu Skarbowego itd.

Ludzie ci muszą i mogą tanio sprzedać i wpychają swój tow ar na rynek po cenach znacznie niższych, niż nam przemysłowcom, po wielkich staraniach, zezwolono sprzedawać. Tu tkwi główne źródło zła, które nas trap i tak bardzo. Walczymy z nim już od szeregu lat, ale bezskutecznie.

Walczymy w Łodzi z tym sławetnym dzierżawcą m agistrackich cegielń, który po trafił zostać winnym w przeciągu kilku la t około zł 30.000, — Ubezpieczalni Społecznej i zapewne dużą sumę za dzierżawę cegielń m agistratowi m. Łodzi. Dzieje się to wszystko pod płaszczykiem chałupnictwa albo spółdzielni robotniczej, tolerowanych, a nawet popieranych przez władze. Podkopuje to egzystencję uczciwych firm , płacących sumiennie swoje podatki i świadczenia, a nie m ających możności sprzedać swój produkt po cenie godziwej, dającej choćby skromny jeszcze. zysk.

A ten dzierważca magistrackich cegielń czuje się, mimo pokaźnych długów, coraz to silniej i wydzierżawił jeszcze jedną cegielnię, tym razem od właściciela cegielni, in ijące j tak lichy m ateriał, że n ikt już tej opłakanej cegły z „M łynka” kupować nie chciał. Wprowadził tam odrazu nowe w arunki pracy i płacy i w przeciągu całego sezonu wypłacił tylko cztery razy tygodniowy zarobek pracowników! gotówką, wszystkie inne zaś wypłaty wyłącznie własnymi wekslami.

Aby jednak pracownicy nie pozostali bez gotówki, sprowadził odrazu odpowiedniego kapitalistę, który skupywał owe wekselki, potrącając sobie od 15 do 25 zł od weksla, opiewającego na zł 100, — I wszystko to dzieje się w spółdzielni robotniczej i robotnicy pokornie poddają się bezprzykładnemu wyzyskowi „działacza społecznego”, pod mianem którego występuje.

Nie koniec jeszcze na tym. Pewna firm a węglowa łódzka dostarczała niektórym cegielniom, przeważnie słabszym, m iał do wypału pod warunkiem, że otrzyma wza- mian cegłę, oczywiście po odpowiednio niskiej cenie. Zarab ia ła widocznie tak dobrze, że w początku bieżącego roku zwróciła się już otwarcie do Związku naszego z propozycją finansow ania poszczególnych członków indywidualnie na w arunkach nie wyszczególnionych narazie dokładnie. Z propozycji jednak już można było wywnioskować, że kapitał inwestowany w ciągu roku m usiał przynieść drugie tyle czystego zarobku, bez żadnego ryzyka ze strony* tej firm y. F irm a spotkała się oczywiście z należytą odprawą i żeruje obecnie na kilku słabszych cegielniach.

Z powyższych wywodów widzimy, że nie tylko piece połowę są tym szkodnikiem naszego przemysłu, ale całv szereg innych czynników, które musimy zwalczać.

BIULETYN ZWIĄZKU POLSKICH INŻYNIERÓW BUDOWLANYCHNR. 12. 23 GRUDNIA 1937 R.

R E D A K T O R : I N Ż . J E R Z Y N E C H A Y A D R . RED.: W A R S Z A W A , C Z A C K I E G O 1 m. 1.

Sekretariat Zwiqzku urzęduje; poniedziałki, irody, piqtki, godz. 16—18 łel. 517 -85 — Konto P. K. O . Nr. 29.787

Wszyslkim Członkom i Przyjaciołom naszego Zwiqzku z okazji Swiqt Bożego Narodzenia i Nowego Roku przesyłamy tq drogq serdeczne życzenia.

ZARZĄD GŁÓWNYSEKRETARIAT

SKŁADKI ZA KOK 1938.

Wszystkich Kolegów zalegających jeszcze z opłaceniem składki za rok 1937 prosimy o bezzwłoczne ich uregulowanie. Jednocześnie donosimy, że dla ułatwienia wpłacania składek za rok 1938 rozesłane będą w m. styczniu 1938 r. wszystkim Kolegom blankiety nadawcze P. K. O.

ODCZYT PROF. ROSA.

W uzupełnieniu wiadomości podanej w październikowym numerze biuletynu o odczycie prof. inż. d r Rosa z Zurychu komunikujemy, że odczyt odbędzie się w W arszawie na Politechnice między 28 — 30 stycznia 1938 r. Tytuł odczytu brzmi „Vernuche utul Erftthrungen an ausgefiihr- ten Ęisenbetonwerken in der Schweiz”. Dokładna data odczytu oraz miejsce i godzina podane będą w biuletynie styczniowym.

OBOWIĄZEK PROWADZENIA KSIĄG HANDLOWYCH PRZEZ WOLNOPRAKTYKUJĄCYCH.

Przypominamy Kolegom wolnopraktykującym o konieczności prowadzenia ksiąg handlowych. Ma to na celu u s ta lenie skali podatku dochodowego przez Izbę Skarbową. W wypadku nieprowadzenia ksiąg Izba Skarbowa nie ma rzeczowych danych do określenia wysokości podatku i n ie jednokrotnie powoduje to wyższe opodatkowanie niż to wynika z wykazanego dochodu. Wszystkie szczegóły, dotyczące sposobu prowadzenia ksiąg handlowych, zgłaszania obrotu i dochodu itp. zostały podane w Biuletynach na początku 1937. Biuletyny te są jeszcze do nabycia w Sekretariacie po cenie 50 gr. od numeru.

„INŻYNIER BUDOWLANY".

Prosimy wszystkich Kolegów, aby przy zamawianiu pa płferów firmowych wizytówek itp. pisali po nazwisku peł- ay tytuł „inżynier budowlany”, podobnie jak to piszą ko- M zy architekci, chemicy, mechanicy itd.

POSADY ZAOFIAROWANE.

Zarząd Miejski w Kobryniu ogłasza konkurs na s ta nowisko inżyniera uprawnionego w Zarządzie Miejskim w Kobryniu .

Od kandydatów wymagane są następujące w arunki:1) obywatelstwo polskie,2) wriek do 40 lat,3) wykształcenie wyższe i złożony egzamin, określony

w a rt. 361 pkt. c — dla uprawnionych do kierow ania robotami budowlanymi,

4) co najm niej 3-letnia p rak tyka w samorządzie.Posada do objęcia od 1.II.1938 r. W ynagrodzenie we

dług umowy od 250 — 300 zł. miesięcznie. Podanie wraz z życiorysem i odpisami dokumentów stwierdzających, że kandydat odpowiada wymaganym warunkom, należy składać w Zarządzie Miejskim w Kobryniu do dnia 15 stycznia 1938 r. Podania nieuwzględnione pozostaną bez odpowiedzi.

WYCIECZKA NA TARGI LIPSKIE.

W lutym 1937 odbyła się 5-dniowa wycieczka do Berlina i na Targi Lipskie zorganizowana przez nasz Zwią zek. Wycieczka udała się nadzwyczajnie i wobec tego Związek projektuje urządzenie takiej samej wycieczki w lutym lub m arcu 1938 r. Szczegóły wycieczki podane będą w Biuletynie styczniowym.

UROCZYSTOŚĆ UCZCZENIA 40-LECIA DZIAŁALNOŚCI NAUKOWO-ZAWODOWEJ PROF. DR INŻ.

A. PSZENICKIEGO.

Uroczystość ta odbyła się w dniu 22 listopada br. Na akademii w auli Politechniki po zagajeniu przez prof. Bryłę, przewodniczącego Komitetu wykonawczego, przemawiali: Rektor prof. Zawadzki w imieniu Politechniki W arszawskiej, M inister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego p. prof. Świętosławski, w imieniu tegoż Ministerstw a, — Wice M inister p. inż. Piasecki w imieniu Ministerstw a Komunikacji, prof. W asiutyński w imieniu Akademii Nauk Technicznych, p. płk. Arczyński w imieniu W ojska w zastępstwie chorego gen. Dąbkowskiego, oraz Wojskowej Szkoły Inżynierii i Szkoły Podchorążych Sa

perów, prof. Huber w imieniu W arszawskiego Towarzystw a Politechnicznego, dyr. Włodek w imieniu przemysłu hutniczego i przetwórczego, inż. Straszewicz w imieniu Naczelnej Organizacji Inżynierów R. P., prof. Paszkowski w imieniu Związku Polskich Inżynierów Budowlanych, prof. Kunicki w imieniu Koła Inżynierów Komunikacji, inż. Skoczek w imieniu Koła Inżynierów Dróg i Mostów, p. Skarżyński w imieniu młodzieży akademickiej oraz prof Bryła w imieniu Komitetu Honorowego.

Jub ila t prof. Pszenicki podziękował licznemu audytorium szczelnie wypełniającemu salę, po czym chór młodzieży akademickiej wykonał szereg pieśni.

Podczas akademii prof. Paszkowski wręczył Jubilatowi od Związku Polskich Inżynierów Budowlanych dyplom honorowego członka Związku zaś prof. Bryła pracę zbiorową z dziedziny konstrukcji stalowych, wykonaną jako odbitkę specjalnego num eru „Przeglądu Technicznego".

Wieczorem w sali Malinowej Hotelu Bristol odbył się bankiet z udziałem 150 osób. N a bankiecie Dziekan Wydziału Inżynierii prof. Ponikowski zakomunikował Jub ilatowi o nadaniu Mu przez Władze Politechniki ty tu łu Doktora honoris causa.

Bankiet urozmaicony licznymi toastam i przeciągnął się w miłym nastro ju do godz. 24.00.

ŚWIADCZENIA NA POMOC ZIMOWA-

Kolegom, wykony wuj ącym wolną praktykę zawodową (albo jako zajęcie podstawowe albo też uboczne) przypominamy, że od dochodów z wolnej praktyki zawodowej n a leży opłacać na pomoc zimową w ciągu 5 miesięcy (g ru dzień — kwiecień) następujące kwoty, licząc dochód netto tj. po potrąceniu państwowego podatku dochodowego

od 160 — 300 zł. Ms%>» 301 — 400 „ %%it 401 — 600 „ 1 °7c

601 — 1000 „ 2%ff 1001 — 2000 „ 2%%** 2001 — 3000 „ 4%>> 3001 — 5000 „ 5%D 5001 — wzwyż 6%

Świadczenia te płatne są jednorazowo lub w ciągu5 miesięcy ratam i.

Przykład: kolega zarabia z wolnej praktyki zawodowej (projekty, kierownictwo itp.) w ciągu r. 1937 miesięcznie średnio 1000 zł. netto (po potrąceniu podatku dochodowego). Winien tedy w ciągu 5 miesięcy zimowych (grudzień 1937 — kwiecień 1938) opłacać miesięcznie 2C/ t j . 20 zł.

Opłaty należy wnosić najpóźniej do dnia 15 każdego miesiąca do P. K. O. na konto „Stołecznego Obywatelskie go Komitetu Zimowej Pomocy Bezrobotnym” N r. 70201 dla mieszkańców W arszawy oraz n a konta wojewódzkich Komitetów dla osób z poza W arszawy.

LISTY CZŁONKÓW HONOROWYCH ZWIĄZKU.

Na Zjeździe członków Związku we Lwowie nadano godność członków honorowych prof. Maksymilianowi Hubero- wi, prof. Andrzejowi Pszenickiemu, prof. Maksymilianowi Thulliemu oraz inż. Nenad Lancosowi, Jugosłowianinowi. W odpowiedzi na listy zawiadam iające o nadaniu godności otrzymaliśmy odpowiedzi, które podajemy w całości.

L ist Prof. M. T. Hubera.

„Zawiadomienie z 10.XI. br. podpisane przez Pana P rezesa Związku o udzieleniu mi godności członka honorowego P. Z. I. B. sprawiło mi szczerą i głęboką radość jako dowód uznania Szan. Kolegów dla mojej 40-letniej p racy na polu techniczno-naukowym. Dowód ten cenię sobie bardzo wysoko, chociaż nie poczuwam się do zasług wyjątkowych poza spełnieniem w m iarę sił i uzdolnienia jednego z głównych obowiązków profesora. Miło mi przeto podziękować najserdeczniej Szan. Kolegom za to zaszczytne wyróżnienie mojej osoby. Będzie ono dla mnie bodźcem do dalszej pracy, naw et w tak ciężkich warunkach, jakie w ytw arza nie tyle zbliżający się okres zakończenia mojej czynnej służby w katedrze politechnicznej, ile b rak dostatecznej ochrony przed napaścią zaburzającą spokój niezbędny do wydajnej pracy naukowej. W nadziei zwalczenia tych trudności łączę w yrazy głębokiego szacunku”.

(— ) M. T. Huber.

L ist prof. A . Pszenickiego.

„Najserdeczniejsze podziękowanie przesyłam Panom Inżynierom za przesłane mi życzenia z okazji jubileuszu czterdziestolecia mej pracy zawodowo-naukowej. Łączę przy tym wyrazy wysokiego poważania i głębokiego szacunku”

(— ) A. Pszenicki.

L ist prof. M. Thidlie.

„Odnośnie do szanownego pisma z dnia 10 bm. zawiadam iającego mnie o mianowaniu członkiem honorowym Związku, proszę przyjąć serdeczne podziękowanie za niezasłużone a tak zaszczytne odznaczenie mej osoby. Z wysokim poważaniem”

(— ) Dr. M aksymilian Thullie.

L ist inż. Nenada Lancosa

„Panowie Koledzy. Jestem głęboko przejęty honorem jak i mnie Panowie okazali wybraniem na członka honorowego Waszego Związku. Uważam ten zaszczyt za zbyt wysoki za moją pracę na polu zbliżenia i poznawania między naszymi narodam i, które je s t tak obecnie potrzebne. Z całego serca Wam dziękuję i s ta rać się będę w przyszłości zasłużyć sobie na honor mi wyświadczony. Koleżeńskie pozdrowienie przesyła”

(— ) Lancos

NOWA GAŁĄŹ PRZEMYSŁU BUDOWLANEGO.

Betoniarstwo jako przemysł pomocniczy przemysłu budowlanego rozwija się ostatnio bardzo w oparciu o nowe zdobycze techniki wykonawstwa wyrobów betonowych: wibrację i jej pochodne — wibro-ubijanie, wibro-prasowa- nie itp.

Nowe metody wykonawstwa, dodać należy, nie tylko rozszerzyły zakres możliwości produkcji wyrobów skomplikowanych, silnie zbrojonych jak słupy latarniowe, elementy żelbetowe do celów budownictwa, płoty ażurowe i całe mnóstwo innych, ale, co ważniejsze, przez to, że instalacjo niezbędne do produkcji systemem wibracyjnym są stosunkowo niekosztowne, pozwoliły organizować wytwórnie w w arunkach zdawałoby się zupełnie niesprzyjających.

W związku z powstawaniem w coraz większej liczbie betoniarni przemysłowych odczuwa się dotkliwy brak fachowców z tej dziedziny.

Związek Polskich F abryk Cementu chcąc zapobiec obniżeniu się poziomu wykonawstwa wyrobów betonowych w uprzemysławiających się betoniarniach organizuje w dniach od 30 stycznia do 6 lutego 1938 r. W yższy Kurs Betoniarski. K urs zorganizowany będzie w jednej z poważnych fabryk maszyn budowlanych w W arszawie. N acisk położony będzie na zapoznanie się z pracą najnowszych maszyn betoniarskich i zagadnienia związane z techniczną i organizacyjną racjonalizacją produkcji.

Szczegółowy program kursu ogłoszony będzie w zeszycie grudniowym (6) „Betonu” rb. Wykłady i ćwiczenia podzielone będą na następujące grupy:

1. Cementy i kruszywa.2. Grysiki i farby do wyrobów szlachetnych.3. Tworzenie betonu i zapraw.4. Własności betonu.5. Pielęgnacja betonu, praca w czasie zimy itp.6. Planowanie betoniarni.7. Maszyny do kruszywa.8. Betoniarki.9. Zbrojenie wyrobów betonowych.

10. Maszyny do pracy ręcznej.11. Maszyny do pracy mechanicznej.12. Wykonywanie wyrobów prostych.13. Wykonywanie wyrobów trudniejszych.14. Środki transportow e w betoniarni i poza nią.15. Obróbka powierzchniowa.16. Przepisy techniczne.17. A dm inistracja betoniarni.18. Zagadnienie prawne i podatkowe.19. Obsługa rynku zbytu.20. Możliwości rozwojowe betoniarstw a na przyszłość.Kurs ma na celu dokształcenie betoniarzy posiadają

cych już podstawowe wiadomości z zakresu produkcji wyrobów i dłuższą praktykę w prowadzeniu betoniarni. Wykłady i ćwiczenia prowadzone będą w sposób dający korzyść nie tylko słuchaczom o niższym wykształceniu, lecz również i słuchaczom technikom lub inżynierom.

Kurs prowadzić będą znani iachowcy-betoniarze i żel- betnicy.

Koszt udziału w Kursie 20.— zł. (w tym opłacone wykłady, ćwiczenia i wycieczki).

Zapisy na K urs przyjm uje do dnia 15 stycznia Związek Polskich Fabryk Cementu, W arszawa, .Czackiego 1 m 1, tel. 5-17-85.

Polecamy Kolegom, zwłaszcza specjalizującym się w żel- betnictwie, zainteresować się bliżej Kursem, dającym niewątpliwie cenną okazję rozszerzenia możliwości zawodowych.

KOMISJE

KOMISJA PRZECIWPOŻAROWA.

Jak już doniosły dzienniki odbyło się poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę Centralnego Ośrodka Wy szkolenia Przeciwpożarowego, który powstanie w W arszawie na Żoliborzu na rogu ulic Marymonckiej i Potockiej. Dzięki inicjatywie Kom. Przeciwpożarowej w ośrodku tym będzie zbudowany specjalny piec badawczy do badań przeciwpożarowych, oparty na projekcie, który został w swoim czasie ogłoszony w Biuletynie. Dla przestudiowania spraw, związanych z prowadzeniem tego urządzenia, Kom isja delegowała swego przedstawiciela do Paryża, gdzie

piec tak i istnieje od kilku lat. Zaznaczyć należy, że Kom isja zebrała odpowiednie m ateriały budowlane do budowy pieca od zainteresowanych przemysłów.

KOMISJA SPRAW ZAWODOWYCH.

Egzaminy na prawo kierowania robotami budowlanymi.

Egzaminy na prawo kierowania robotami budowlanymi odbywają się w ciągu roku dwa razy, a to w pierwszym półroczu w miesiącach m arcu — kwietniu, w drugim półroczu zaś w miesiącach październiku — listopadzie.

Do przeprowadzania powyższych egzaminów została ustanowiona przy Min. Spraw Wewn. specjalna Komisja egzaminacyjna. Uchwałę Komisji co do wyniku egzaminu ogłasza kandydatowi przewodniczący natychm iast po ukończeniu egzaminu.

W razie niezadowalającego wyniku egzaminu kandydat może przystąpić powtórnie do egzaminu po upływie pól roku. W wypadku niezadowalającego wyniku powtórnego egzamin a. dalsze przystąpienie do egzaminu może mieć miejsce tylko za specjalnym zezwoleniem M inistra Spr. Wewn.

Koledzy ubiegający się o dopuszczenie ich do egzaminów na prawo kierowania robotami budowlanymi, powinni wnieść odpowiednie podania do Min. Spraw Wewn. za pośrednictwem Wojewódzkiej Władzy adm inistracji ogólnej, właściwej wg ostatniego faktycznego ich zamieszkania (w W arszawie za pośrednictwem Komisarza Rządu m. st. W arszawy).

Do podania należy dołączyć:1) oryginał lub uwierzytelniony odpis dyplomu względ

nie świadectwa ukończenia wyższej technicznej uczelni,

2) dowody odbycia trzyletniej praktyki przy robotach budowlanych w służbie państwowej, samorządowej lub pryw atnej, zaświadczoną przez odnośny urząd lub osoby uprawnione do kierowania robotami,

3) m etrykę chrztu lub urodzenia,4) dowód przynależności państwowej,5) dwie fotografie zaopatrzone własnoręcznymi podpi

sami.Wojewódzka władza adm inistracji ogólnej, po spraw

dzeniu prawdziwości złożonych zaświadczeń i protokular liego przesłuchania ubiegającego się o uprawnienia, przesyła podanie do M inisterstwa Spraw Wewnętrznych, które orzeka o dopuszczeniu lub o niedopuszczeniu kandydata do egzaminu i zawiadamia o swej decyzji zainteresowanego.

Taksę egzam inacyjną w wysokości 50 zł. winien kandydat uiścić przed przystąpieniem do egzaminu w sposób wskazany w piśmie zawiadamiającym go o dopuszczeniu do egzaminu i dowód uiszczenia opłaty przedstawić przewodniczącemu Komisji.

Egzamin na prawo kierowania robotami budowlanymi przewidziany art. 363 Ustawy Budowlanej je s t ustny i polega na wykazaniu znajomości:

1) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,2) przepisów o ustro ju władz i urzędów państwowych

i samorządowych oraz ich zakresu działania w sp rawach adm inistracy j no-budowlanych,

3) przepisów praw a budowlanego,4) przepisów odnoszących się do rozbudowy miast,5) tych przepisów praw a budowlanego, elektrycznego,

wodnego i drogowego, które mogą mieć zastosowanie w związku z wykonywaniem robót budowlanych,

6) szczegółowych przepisów z dziedziny budownictwa oraz przepisów sanitarno-technicznych,

7) przepisów z dziedziny ubezpieczeń społecznych w za kresie potrzebnym do wykonywania zawodu.

Przy opracowywaniu powyższego m ateriału służyć mogą następujące podręczniki i wydawnictwa:

a) Program egzaminu na prawo kierowania robotami budowlanymi wyd. przez Min. Spraw Wewn.

b) G. Szym kiew icz: „Praw o Budowlane i Zabudowanie Osiedli” t. I, wyd. II. Książka zawiera nieuchylone przez prawo przepisy zaborcze, przepisy, okólniki, w yjaśnienia itp. wydane przez władze polskie do stycznia 1930 r.G. Szym kiew icz: „Praw o Budowl. i Zabudów. Osiedli” t. II. — zawiera przepisy i okólniki z dziedziny budownictwa wyszłe w latach 1928 i 1929 a nie- umieszczóne w tomie I.G. Szym kiew icz: „Praw o Bud. i Zabud. Osiedli” t. I II — książka zawiera wydane w okresie od 1930 r. do lipca 1934 r. ustawy, rozporządzenia, okólniki, wyjaśnienia, wzory przepisów itp.G. Szym kiew icz: „Praw o Budowl. i Zabud. Osiedli” w nowym brzmieniu. Książka zawiera prawo budowlane z uwzględnieniem zmian wprowadzonych u stawą sejmową z dnia 18 czerwca 1936 r. i uprzednio wprowadzanymi aktam i ustawodawczymi. Ponadto w książce zostały umieszczone rozporządzenia z dziedziny budownictwa, które wyszły w czasie od 1934 do 1 lipca 1936 r.

c) W asiutyński — „U strój władz”.d) J. Pieczynis — „U staw a scaleniowa” (o ubezpiecze

niu społecznym).

e) Te ustawy i rozporządzenia, tyczące się spraw budowlanych, które jako później wydane nie zostały umieszczone w wyżej wymienionych wydawnictwach, a więc:

1) Rozporządzenie Min. Spr. Wewii. o sposobie sporzą dzania planów zabudowy (Dz. U. R. P. r. 1936 Nr. 85).

2) Rozp. Min. Spraw Wewn. o komisjach kwalifikacyjnych do stw ierdzania umiejętności fachowej osób uprawn. do kierowania robotami budowlanymi (Dz. U. R. P. r. 1936 N r. 89).

3) Rozporządzenie Min. Komunikacji wespół z Min. Spr. Wewn. w sprawie przepisów szczegółowych o budowie budynków kolejowych (Dz. U. R. P. r. 1937 N r. 45).

4) Rozporządzenie Min. Spraw Wewn. o zwolnieniu od obowiązku ponoszenia kosztów urządzenia ulic i placów (Dz. U. R. P. r. 1937 N rj 46).

5) Rozporządzenie Min. Spraw Wewn. o obowiązku u- rządzania w domach skrzynek listowych (Dz. U. R. P. 1937 N r. 47).

W celu przyjścia z pomocą Kolegom zamierzającym przystąpić do egzaminu na upraw nienia budowlane, Związek Inżynierów Budowlanych organizuje kursy przygotowawcze, na których omawiany i przerabiany byłby ma- m ateriał służący za; podstawę do skutecznego przygotow ania się do tego egzaminu. Zadaniem kursów przygo- wawczych byłoby przede wszystkim omówienie niezamie- szczonych w podręcznikach ustaw i rozporządzeń z dziedziny ogólno-administracyjnej i administracyjno-budowlanej. Kierownictwo kursów objął kol. W. Budkiewicz.

ODDZIAŁYODDZIAŁ POMORSKI.

I. W dniu 26 października 1937 r. odbyło się po przerwie wakacyjnej jako pierwsze, zebranie sprawozdawcze z przebiegu I Polskiego Kongresu Inżynierów we Lwowie.

N a wstępie kol. inż. W ojnarowicz w krótkich słowach naszkicował ogólny dorobek prac kongresu, po czym kol. inż. Gamski zapoznał obecnych w obszernym re fe ra cie z programem inwestycyj rozwiniętym na sekcji II „planowanie podstawowych urządzeń gospodarczych” te goż kongresu w zakresie komunikacji lądowej i wodnej. R eferat obejmował kwestię transportów morskich i z a gadnienia gospodarki wodnej, a więc regulację rzek, ochronę przed powodzią, wyzyskiwanie sił wodnych i melioracje. Wywody swe zilustrował prelegent szeregiem tablic i map.

Podczas ożywionej dyskusji, jaka wywiązała się po referacie, poruszono:

a) konieczność jak najszybszego przystąpienia do planowania regionalnego,

b) brak zgodności autorów poszczególnych referatów wygłoszonych na kongresie na wysokość koniecznych inwestycyj w jednym i tym samym dziale np. regulacji rzek itp.,

c) sprawę niedostarczenia przez Komitet Kongresu skrótu referatów; wygłoszonych na sekcji I oraz nie- rozesłanie do tej pory samych referatów , mimo, iż było ono zapowiedziane.

N a zebraniu b rali liczny udział także koledzy z Bydgoszczy z pośród których przemawiał kol. inż. Muszyński.

Syntetyczne przedstawienie program u rozbudowy podstawowych urządzeń gospodarczych oraz dalszą dyskusję na powyższy tem at, odroczono do następnego zebrania.

II. W dniu 6 listopada br. odbyło się drugie z kolei zebranie odczytow(e w sali wykładowej rzeźni miejskiej w Toruniu, na którym kol. inż. Grabowski, zapoznał Kolegów z najnowszymi prądam i w zakresie techniki ogrzew ania budynków fabrycznych i mieszkalnych.

Prelegent zwrócił uwagę na stosowanie pary przegrzanej w nowoczesnej technice ogrzewniczej i wskazał jakie w ypływają korzyści z je j stosowania. Omówił działanie i urządzenie ogrzewania przez promieniowanie oraz palącą spraw ę rozwiązania zagadnienia centralnego ogrzewania przy zastosowaniu miału węglowego wobec coraz to większych! trudności jakie spotyka się na rynku wewnętrznym przy pokrywaniu przez instytucje publiczne i zakłady przemysłowe zapotrzebowania na koks sortowany.

Odczyt swój prelegent uzupełnił wyświetleniem szeregu fo tografij najnowszych urządzeń centralnego ogrzewania wykonanych w k ra ju i zagranicą.

Po wygłoszeniu re fera tu i ożywionej dyskusji zwiedzono urządzenie ogrzewania p arą przegrzaną zainstalowane w rzeźni miejskiej, w /g najnowszych zdobyczy techniki.

III. W dniu 10 grudnia br. o godz. 18-tej odbędą się w sali Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Toruniu odczyty na tem at:

1) Budowa m ałych domków m ieszkalnych w A m eryce, wygłosi kol. inż. J a n Gize.

2) Drobne budownictwo w T oruniu , w ygłosi kol. inż. Ignacy Tłoczek.

3) Metody prow adzenia robót budow lanych w edług systemu G ilbretha — w ygłosi kol. inż. S t. W ojnarowicz.

IV. Zarząd Oddziału u p ra sza Kolegów zam iejscow ych0 regularne płacenie składek bieżących i zaległych, albowiem upom nienia listow ne pociąga ją za sobą poważne w ydatki po rto ry jne w stosunku do w ym iaru składek (Konto P. K. O. 210.604).

ODDZIAŁ WARSZAWSKI.

Współpraca z Kołem Inżynierów Dróg i Mostów na gruncie towarzyskim.

W dniu 13 g ru d n ia 1937 r. odbyło się d rug ie z rzędu zebranie sekcji życia tow arzyskiego K oła Inż. D róg i Mostów przy udziale członków Z w iązku: kol. kol. P ro tasse- wicza, ślew ińskiego, Sandom ierskiego i Lecha. Zebranie to miało n a celu obm yślenie fo rm w spółżycia tow arzyskiego członków obu o rganizacy j.

Ustalono, że wszelkie im prezy o cha rak te rze tow arzyskim odbywać się odtąd będą w spólnie w lokalu S tow arzyszenia Techników.

Podział tych im prez p rzedstaw ia się ja k n astęp u je :

1) Zebranie towarzyskie połączone z tańcam i i bridżem . Będą się odbywały w sali 5 i 6 tzwT. „z ło te j” S tow arzyszenia. T erm in pierw szego zeb ran ia ustalono na dzień 12 stycznia 1938 (środa) o godz. 20. W stęp wynosić będzie1 zł. p lus 50 gr. d la nieczłonków S tow arzyszenia T echników. Obowiązki gospodarzy tych zebrań p rzy ję li n a siebie kol. Zawidzki i K ozierski z K oła i kol. Protassew iczi Ślewiński ze Związku.

W szystkich Kolegów prosim y usiln ie t ą d rogą o liczne przybycie na tę p ierw szą w spólną im prezę. Pożądany je s t zwłaszcza liczny udział Pań. Goście w prow adzeni prze-; członków będą bardzo m ile w idziani.

2) Herbatki dyskusyjne. C h a rak te r tych im prez będzis nieco odbiegał od dotychczasowych „h e rb a tek ” organizowanych przez Koło. Obecnie w ybierany będzie pewien określony z góry tem a t podany w okólnikach i b iu le ty nach. Będzie on dotyczył ta k zagadnień ogólnych, ja k i poszczególnych działów z p rak y tk i inżyn iera budowlanego. N a każde posiedzenie w ybierany będzie jeden z kolegów, k tó ry będzie m iał za zadanie kierow anie dyskusją . Poszczególni uczestnicy będą mogli zaw czasu przygotow ać swe py tan ia , na k tóre odpowiadać będą inni. W ten sposób w ciągnie się do dyskusji w iększą ilość za in teresow anych.

Tem atem pierw szej „h erb a tk i” będzie: „W ykonyw anie rcbót budow lanych w n iesp rzy ja jących (trudnych) w a ru n kach atm osferycznych”. Odbędzie się ona dn ia 17 styczn ia 1938 r. o godz. 20 w Stow arzyszeniu Techników.

Zorganizow ania tych zebrań podjęli się kol. M artensi K ubalski z K oła oraz kol. N echay i Sandom ierski ze Związku.

3) Wieczory klubowe. W ieczory te będą się odbywać jak dotychczas, lecz wspólnie 7 członkami ZwTiązku.

Poza usta len iem powyższego p ro g ram u im prez om aw iano rów nież sp raw ę udziału członków obu o rgan izacy j w W ieczorze Sylw estrow ym w Stow arzyszeniu Techników. Z ram ien ia K oła organ izację p rzy ję li kol. Zawidzki tel., 9-40-97 z K oła i kol. Sandom ierski te l. 5-44-43 w godz.8— 15 ze Związku. B ilety w cenie zł. 5.—■ m ożna nabyw ać u w ym ienionych kolegów w sek re ta riac ie Zw iązku (poniedziałki, środy i p ią tk i godz. 16— 18, tel. 517-85) i przy w ejściu. Kolegów u p ra sza się o liczny udział.

W reszcie postanowiono, że wszelkie dochody pochodzące z im prez organizow anych wspólnie przez Koło Inż. D rógi M ostów i Zw iązek Pol. Inż. Bud. dzielone będą po połowie.

Odczyty, zebrania towarzyskie i wycieczki.

D nia 24.X II.37 r. godz. 12— 16 — T rad y cy jn a „ ry b k a” w sali re s ta u ra c y jn e j S tow arzyszenia Techników . Oddzielny stół wspólnie d la członków K oła i Związku.

D nia 31.^11.37 r. godz. 21 — W ieczór Sylw estrow y w Stow arzyszeniu Techników. Szczegóły wyżej.

D nia 10.1.1938 r . godz. 20 — W ieczór klubow y w Stow. Techników.

D nia 12.1.1938 r . godz. 20 — W ieczór tow arzysk i „dan- cing-bridge” sa la 5 i 6 Stow. Techników.

D nia 15.1.1938 r . godz. 13.45 — Z biórka przed gm achem P. Z. U. W. ul., K opern ika 34/36. W ycieczka na b u dowę 2 domów m ieszkalnych o szkielecie stalow ym prz t ul. K opern ika i Sewerynówek. U czestnicy wycieczki będą m ieli możność zapoznania się z ciekawym i fazam i kons tru k c ji stalow ej.

D nia 17.1.1938 r. godz. 20 — H erb a tk a dyskusy jna w Stow. Techników . Tem atem dyskusji będzie „W ykonyw anie robót budow lanych w n iesp rzy ja jących (trudnych) w arunkach atm osferycznych.

D nia 24.1.1938 r. — Odczyt praw dopodobnie na tem at wniosków Sekcji K om unikacyjnej K ongresu we Lwowie. Z aw iadom ienia będą rozesłane okólnikiem.

Stow arzyszenie E lek tryków Polskich o rgan izu je cykl odczytów d la inżynierów p. n. „N ajnow sze postępy w dziedzinie elektro technik i i m echanik i” oraz „F izyka doby w spółczesnej” .

Odczyty te będą wygłoszone dzień po dniu, co umożliw; w ysłuchanie ich rów nież i przyjezdnym , w audytoriach U niw ersy te tu J . P iłsudskiego i Politechniki W arszaw skiej w przerw ie m iędzy sem estra lnej roku przyszłego a więc w dniach od 3 do 14 lutego 1938 roku, w godz. między17 a 22-gą.

W ykradać będą: pp. p ro f. Czesław B iałobrzeski, prof. dr. W iesław Chrzanow ski, p ro f. K azim ierz Drewnowski, p ro f. dr. Jan u sz Groszkowski, p ro f. d r. M aksym ilian H u- ber, prof. dr. M ieczysław Jeżew ski, p ro f. d r. T adeusz M ala rsk i, doc. dr. C ezary Paw łow ski, prof. d r. S te fan P ień kowski, prof. S tan isław Płużańsk i, p ro f. M ieczysław Pu- żarysk i, p ro f. dr. Szczepan Szczeniowski,, p ro f. K arol T ay lor, p ro f. Rom an T rechciński, p ro f. d r. J a n W eyssenhoff, p ro f. d r. M ieczysław W olfke, p ro f. S tan isław Zwierzchow- ski.

Koledzy, którzyby p ragnęli skorzystać z ulgowych' biletów na powyższe w ykłady, zechcą ja k najśp ieszn iej przesłać zgłoszenia pod adresem : S tow arzyszenia E le k try ków Polskich w W arszaw ie, ul. K rólew ska 15.

KLINKIERBudowlany w różnych kolorach i fasonach

do licowania fasad i cokołów, na filary, stopnie, mosty, mola i tunele

Dekoracyjny na portale, obramowania o- kien, gzymsy, pomniki, opłotowania, tarasy, balustrady

Kwasoodporny dla przemysłu chemicznego, spożywczego, farbiarskiego, mleczarskiego i t. p.

Kanalizacyjny do kolektorów, ocembro- wań, basenów i ł. p.

Drogowy i posadzki na bruki, szosy, chodniki, podwórza, perony, rampy, hale fabryczne i t. p.

Cegły licówki, pustaki, stropówki, dziuraw- I ki, łrocinówki

S ą c z k i d r e n a r s k i edostarcza Klinkiernia i Fabryka Wyrobów Ceramicznych P r z y s i e k aS t a r a

M. CZUBEK i S-kaZarzqd w Poznaniu, ul. Pierackiego Nr. 8

te lefony: 3 2 -1 2 , 36-91 . w godzinach po- zab iu row yeh 3 2 -4 5

K a t a l o g ) I cenniki w y s y ł a m y n a ż y c z e n i a .

ŚW IETLIKI DACHOW Eoszklone bez kitu

Żelazne okna warsztatoweŁ E J K O N STR U K C JI

wykonują według

własnych systemów

Zakłady PrzemysłoweHontsch i S-ka

Sp. Z O. O. Poznań—R ataje 4.

0 M O C N E J I T R W A

KRAJOWA FABRYKA MATERIAŁÓW IZOLACYJNYCH

,.IZOLACJA" l ^ r'Xp ły ty i łupiny korkowe zimno-ciepłochłon-

ne i akustyczne, cegły i łupiny okrzemkowo — term alitow e,

dla kotłów, pieców i t. p. masy Izolacyjne dla wysokich i niskich

tem peratur, przędza szklana, do izolacji od 0 — 500° w ełna żużlowa i inne m ateriały izolacyjne fachowe wykonanie wszelkich robót wcho

dzących w zakres izolacyj.

KATOWICE, ul. P a d e r e w s k i e g o 21 te l.30230 skrót, telegr. „ I Z O L A C J A "

Biuletyn Przetargowywychodzqcy przynajmniej raz na tydzień zawiera informacje wymagajqce częstszego og ł as z an i a , które z tego powodu zmuszeni byliśmy w y e l i m i n o w a ć z P r z e g l q d u B u d o w l a n e g o .

W szczególności Biuletyn podaje:ogłoszenia i wyniki przetargów , w y kazy zatw ierdzonych budowli, inform acje b ieżqce z rynku m ateria łów i p racy, z dziedziny ustawodawstwa i z rejestru firm .

W roku 1937 wyszło 57 zeszytów objętości około 400 stron.Proponujemy naszym prenumeratorom dodatkowe zamówienie Biuletynu za opłatq rocznq 18 zł i w tym celu do bieżgcego numeru załqczamy odpowiedniq d e k l a r a c j ę .

FELZYTYN SKALENITF E L Z Y T Y N „ 5 ”DO SZLIFOWANIA NOWOŚĆ TECHNICZNA WŁASNEGO WYNALAZKU.

W SEZONIE BUD. 1937 WYPRAWIONO FELZYTYNEM - SKALENITEM M. INN. NAST. FASADY.MIN. PRZEMYSŁU I HANDLU W WARSZAWIE, MIN. SPRAW ZAGRANICZNYCH W WARSZAWIE, (II-A SERJA ROBÓT) MIEJSKIE ARCHIWUM W WARSZAWIE (PRZEBUDOWA B. ARSENAŁU), SĄDY GRODZKIE W WARSZAWIE (GZYMSY I ELEWACJE OD PODWÓRZA), GMACH URZĘDU WO- JEW. W BRZEŚCIU, HALE TARGOWE W GDYNI, SZPITAL UBEZP. SPOŁ. W W-WIE, WOJSK. SZPITAL IM. GEN. SŁAWOJA SKŁADKOWSKIEGO W ŁODZI, SZPITAL UBEZP. SPOŁ. W ŁODZI. DOMU CZERWONEGO KRZYŻA W KATOWICACH.? L -

W BIEŻ. SEZONIE IZOLOWANO TRO- CALEM M. INN. WSZELKIEGO RODZAJU IZOLACJE W MUZEUM ŚLĄSKIM W KATOWICACH, MIEJSKIE ZAKŁADY WODOCIĄGOWE W GDYNI, IZOLACJE WYKONANO DLA MiN. SPRAW WOJSKOWYCH, DYREKCJI POCZT i t. d.

P O L E C A J Ą : Z A K Ł A D Y P R Z E M Y S Ł O W E „ F E L Z Y T Y N I T R O C A L ,

FABRYKA W LUBARTOWE TEL: 3 i 4. CENTRALA W W-WIE, KREDYTOWA 18 TEL. 518-48. ODDZIAŁY WŁASNE I PRZEDSTAWICIELSTWA, GDYNIA, ŚWIĘTOJAŃSKA 71 TEL 34-34. ŁÓDŹ, KOŚCIUSZKI 59 TEL 227-66, KATOWICE, MARIACKA 25 TEL. 315-99. LWÓW, LEGJONÓW 29 TEL. 207-90. WILNO --------------------------------------------------------- TROCKA 19 TEL. 1 6 - 3 5 . ------------------------------------------------ -------------

cybra.p.lodz.plcybra.p.lodz.pl/Content/6514/PrzegladB_Z12_1937.pdfBM oteh GMwns PRZEGLRDPVvfTJ...

Documents

Transcript of cybra.p.lodz.plcybra.p.lodz.pl/Content/6514/PrzegladB_Z12_1937.pdfBM oteh GMwns PRZEGLRDPVvfTJ...