ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW z MÓZGOWYM PORAŻENIEM ...
description
Transcript of ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW z MÓZGOWYM PORAŻENIEM ...
1
ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW
z MÓZGOWYM PORAŻENIEM z MÓZGOWYM PORAŻENIEM DZIECIĘCYMDZIECIĘCYM
ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW
z MÓZGOWYM PORAŻENIEM z MÓZGOWYM PORAŻENIEM DZIECIĘCYMDZIECIĘCYM
ZESPÓŁ SZKÓŁ SPECJALNYCH Nr 63Rada Szkoleniowa
OPRACOWANIE:
Danuta MATERA
Małgorzata GLINICKA
W A R S Z A W Akwiecień 2006 roku
2
1. ZARYS TEORETYCZNY, UZASADNIAJĄCY CELOWOŚĆ PRACY NAD ODDECHEM, FONACJĄ i RELAKSACJĄ W PRACY z DZIEĆMI z PORAŻENIEM MÓZGOWYM.
2. ĆWICZENIA ODDYCHANIA TOREM PRZEPONOWYM .
3. ĆWICZENIA ODDECHOWE POŁĄCZONE Z RUCHEM .
4. ĆWICZENIA ODDECHOWE MOBILIZUJĄCE APARAT ODDECHOWY WYKONYWANE BEZGŁOŚNIE: a) Ćwiczenia mające na celu wzmocnienie oddechu. b) Ćwiczenia mające na celu wydłużenie fazy wydechowej.
5. ĆWICZENIA ODDECHOWE POŁĄCZONE z GŁOSEM (GŁOSOWE, FONACYJNE).
6. RELAKS TRAKTOWANY JAKO FORMA ODPOCZYNKU i ROZLUŹNIENIA:a) Relaksacja progresywna dla dzieci według Jacobsona; b) Relaksacja dla dzieci według Wintreberta; c) Relaksacja dla dzieci metodą treningu autogennego według Schultza.
WNIOSKI i PROPOZYCJE.
UKŁAD PREZENTACJI
3
SKŁAD NARZĄDU MOWY
Narząd służący do wytwarzania dźwięków mowy składa się z trzech zasadniczych części:
• Aparat oddechowy, który wytwarza prąd powietrza, do powstawania dźwięków mowy;
• Aparat fonacyjny, czyli krtań, w której powstaje dźwięk;
• Aparat artykulacyjny, składający się z jam: gardłowej, ustnej, a pośrednio i nosowej, które nazywane są nasadą.
Narząd służący do wytwarzania dźwięków mowy składa się z trzech zasadniczych części:
• Aparat oddechowy, który wytwarza prąd powietrza, do powstawania dźwięków mowy;
• Aparat fonacyjny, czyli krtań, w której powstaje dźwięk;
• Aparat artykulacyjny, składający się z jam: gardłowej, ustnej, a pośrednio i nosowej, które nazywane są nasadą.
W ciągu 24 godzin wykonujemy około 200 tys. wdechów i wydechów, w całym życiu - około 6 mld.
4
SPOSOBY ODDYCHANIA
Najbardziej wydajne i higieniczne jest oddychanie przeponowe lub pełne (przeponowo - piersiowe).
Umożliwia ono dostanie się do płuc większej ilości powietrza, dzięki czemu:• organizm jest lepiej zaopatrzony w tlen;• poprawia się krążenie;• lepiej funkcjonuje serce i mózg;• mniej się męczymy;• następuje redukcja stresu przez wzmocnienie systemu nerwowego i rozluźnienie ciała.
Najbardziej wydajne i higieniczne jest oddychanie przeponowe lub pełne (przeponowo - piersiowe).
Umożliwia ono dostanie się do płuc większej ilości powietrza, dzięki czemu:• organizm jest lepiej zaopatrzony w tlen;• poprawia się krążenie;• lepiej funkcjonuje serce i mózg;• mniej się męczymy;• następuje redukcja stresu przez wzmocnienie systemu nerwowego i rozluźnienie ciała.
Oddychanie torem przeponowym jest najefektywniejszym sposobem oddychania, zapewniającym organizmowi maksymalny pobór tlenu przy minimalnym wysiłku.
5
W zależności od angażowanych części klatki piersiowej i głębokości czerpania powietrza rozróżnia się trzy sposoby oddychania:
• Sposób pierwszy - przy którym rozszerzaniu ulegają przede wszystkim górne odcinki klatki piersiowej, zwany jest oddychaniem piersiowym;
• Sposób drugi - oddychanie brzuszno – przeponowe, które odbywa się głównie przy udziale dolnych partii klatki piersiowej;
• Sposób trzeci - to oddychanie pełne, tzw. brzuszno – piersiowe.
W zależności od angażowanych części klatki piersiowej i głębokości czerpania powietrza rozróżnia się trzy sposoby oddychania:
• Sposób pierwszy - przy którym rozszerzaniu ulegają przede wszystkim górne odcinki klatki piersiowej, zwany jest oddychaniem piersiowym;
• Sposób drugi - oddychanie brzuszno – przeponowe, które odbywa się głównie przy udziale dolnych partii klatki piersiowej;
• Sposób trzeci - to oddychanie pełne, tzw. brzuszno – piersiowe.
SPOSOBY ODDYCHANIA C.DC.D
Prawidłowe oddychanie jest podstawą dobrej, płynnej wymowy.
6
SPOSOBY ODDYCHANIA C.DC.D
W czasie spoczynku: W czasie mówienia (śpiewu):
Oddychamy przez nos; Oddychamy przez usta (w czasie wymawiania głosek nosowych powietrze wydostaje się także przez nos), ponieważ ustami można szybciej wciągnąć dużą ilość powietrza;
Wdech i wydech mają prawie jednakową długość, wdech jest nieco krótszy niż wydech;
Wdech jest krótki, wydech – znacznie dłuższy;
Zużycie powietrza jest małe, około 0,5 litra przy jednorazowym wdechu;
Zużycie powietrza jest duże. Wynosi ono około 1 do 2 litrów (na jeden oddech);
Oddychamy automatycznie; Wdechy są podporządkowane tekstowi, tzn. wykonywane są w miejscach, na które pozwala sens zdania.
7
• Wysokość dźwięku powstającego w krtani zależy od częstotliwości zwierania się i rozwierania wiązadeł głosowych, czyli od częstotliwości ich drgań. O częstotliwości drgań decyduje napięcie wiązadeł głosowych, ich długość i ciśnienie powietrza. Im bardziej wiązadła głosowe są napięte, są one tym cieńsze, a ton przez nie wytwarzany – wyższy. Im dłuższe i grubsze są wiązadła, tym wolniej drgają, a emitowany ton jest niższy.
• Inna teoria, zwana teorią kloniczną (neurochronaksyjną) zakładała, że drgania wiązadeł głosowych wywoływane są rytmicznymi impulsami, dochodzącymi do mięśni krtani z mózgu poprzez nerwy krtaniowe. Częstotliwość tych drgań miała być zależna od częstotliwości bodźców nerwowych, docierających do krtani przez nerwy zwrotne z ośrodkowego systemu nerwowego. Również i według tej teorii do wytwarzania głosek niezbędny byłby jednak wydychany z płuc strumień powietrza, wprawiający w drgania wiązadła głosowe i wydychane powietrze, które następnie miało być artykułowane w jamie ustnej i nosowej. W teorii tej, w procesie generacji mowy większe znaczenie przypisywano mózgowi – dokładne badania jednak nie potwierdziły słuszności teorii neurochronaksyjnej.
• Wysokość dźwięku powstającego w krtani zależy od częstotliwości zwierania się i rozwierania wiązadeł głosowych, czyli od częstotliwości ich drgań. O częstotliwości drgań decyduje napięcie wiązadeł głosowych, ich długość i ciśnienie powietrza. Im bardziej wiązadła głosowe są napięte, są one tym cieńsze, a ton przez nie wytwarzany – wyższy. Im dłuższe i grubsze są wiązadła, tym wolniej drgają, a emitowany ton jest niższy.
• Inna teoria, zwana teorią kloniczną (neurochronaksyjną) zakładała, że drgania wiązadeł głosowych wywoływane są rytmicznymi impulsami, dochodzącymi do mięśni krtani z mózgu poprzez nerwy krtaniowe. Częstotliwość tych drgań miała być zależna od częstotliwości bodźców nerwowych, docierających do krtani przez nerwy zwrotne z ośrodkowego systemu nerwowego. Również i według tej teorii do wytwarzania głosek niezbędny byłby jednak wydychany z płuc strumień powietrza, wprawiający w drgania wiązadła głosowe i wydychane powietrze, które następnie miało być artykułowane w jamie ustnej i nosowej. W teorii tej, w procesie generacji mowy większe znaczenie przypisywano mózgowi – dokładne badania jednak nie potwierdziły słuszności teorii neurochronaksyjnej.
ROLA WIĄZADEŁ GŁOSOWYCHw WYSOKOŚCI EMITOWANEGO GŁOSU
8
DYZARTRIADYZARTRIA - zaburzenia mowy wynikające z uszkodzenia ośrodków i dróg nerwowych, unerwiających narządy mowne. Powstają zaburzenia kontroli i koordynacji czynności mięśni biorących udział w mowie i ich porażenie. Pod pojęciem dyzartria należy rozumieć szereg objawów, które wykształciły się w odrębne syndromy, w zależności od poziomu uszkodzenia. Dyzartria ma kilka odmian i jest przedmiotem oddzielnych badań.
DYZARTRIA - zaburzenia mowy wynikające z uszkodzenia ośrodków i dróg nerwowych, unerwiających narządy mowne. Powstają zaburzenia kontroli i koordynacji czynności mięśni biorących udział w mowie i ich porażenie. Pod pojęciem dyzartria należy rozumieć szereg objawów, które wykształciły się w odrębne syndromy, w zależności od poziomu uszkodzenia. Dyzartria ma kilka odmian i jest przedmiotem oddzielnych badań.
U około 70% dzieci z MPD występują, różnego stopnia, trudności w mówieniu – od nieznacznych zaburzeń artykulacji, aż do całkowitej niezdolności posługiwania się narzędziami mowy i „produkowania” dźwięków. Wśród powodów tych trudności dominuje dyzartria.
9
DYZARTRIA JAKO SZCZEGÓLNY PROBLEM LOGOPEDYCZNY
DYZARTRIA jest zespołem zaburzeń oddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnych i prozodycznych, spowodowanych uszkodzeniem ośrodków i dróg unerwiających aparat mówienia.
Odsetek osób z dyzartrią zmienia się w zależności od formy MPD. Wg. Niektórych źródeł, przy atetozie aż u 70% badanych dzieci występuje dyzartria (inne źródła podają nawet 71 – 86 % przypadków).
Daje się zauważyć ścisły związek MPD, upośledzenia umysłowego i dyzartrii. Ten kompleks zaburzeń stanowi szczególnie trudny problem logopedyczny. Wysuwany jest pogląd, że pełna poprawa mówienia w przypadku występowania dyzartrii jest uzależniona od powrotu systemu nerwowego do stanu normalności.
Powrót ten – jest jednak obserwowalny nadzwyczaj rzadko
DYZARTRIA jest zespołem zaburzeń oddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnych i prozodycznych, spowodowanych uszkodzeniem ośrodków i dróg unerwiających aparat mówienia.
Odsetek osób z dyzartrią zmienia się w zależności od formy MPD. Wg. Niektórych źródeł, przy atetozie aż u 70% badanych dzieci występuje dyzartria (inne źródła podają nawet 71 – 86 % przypadków).
Daje się zauważyć ścisły związek MPD, upośledzenia umysłowego i dyzartrii. Ten kompleks zaburzeń stanowi szczególnie trudny problem logopedyczny. Wysuwany jest pogląd, że pełna poprawa mówienia w przypadku występowania dyzartrii jest uzależniona od powrotu systemu nerwowego do stanu normalności.
Powrót ten – jest jednak obserwowalny nadzwyczaj rzadko
Reedukacja dzieci z dyzartrią jest procesem wieloletnim i trudnym.
10
ŚRÓDLEKCYJNE ĆWICZENIA ODDECHOWO - FONACYJNE
Stosując w pracy z dziećmi z MPD ćwiczenia oddechowo-fonacyjne możemy zwiększyć pojemność ich płuc, nauczyć je ekonomicznego zużywania powietrza w czasie mówienia, wzmocnić mięśnie biorące udział w oddychaniu i utrzymać płuca w dobrej formie.
Celem śródlekcyjnych ćwiczeń oddechowo – fonacyjnych jest dążenie do poprawy pracy mięśni aparatu oddechowego i fonacyjnego, a ponadto:
• Przeciwdziałanie negatywnym skutkom znużenia i zmęczenia;
• Odciążenie analizatora wzrokowego i słuchowego;• Kształtowanie trwałego nawyku stosowania aktywnego
wypoczynku w czasie pracy umysłowej w szkole i w domu;
• Utrzymywanie płuc w dobrej formie, nauka efektywnego zużywania powietrza oraz wzmocnieni mięśni biorących udział w oddychaniu i fonacji.
Celem śródlekcyjnych ćwiczeń oddechowo – fonacyjnych jest dążenie do poprawy pracy mięśni aparatu oddechowego i fonacyjnego, a ponadto:
• Przeciwdziałanie negatywnym skutkom znużenia i zmęczenia;
• Odciążenie analizatora wzrokowego i słuchowego;• Kształtowanie trwałego nawyku stosowania aktywnego
wypoczynku w czasie pracy umysłowej w szkole i w domu;
• Utrzymywanie płuc w dobrej formie, nauka efektywnego zużywania powietrza oraz wzmocnieni mięśni biorących udział w oddychaniu i fonacji.
11
WARUNKI JAKIE POWINNY BYĆ SPEŁNIONE PRZY ŚRÓDLEKCYJNYCH ĆWICZENIACH ODDECHOWYCH
Powinny być one prowadzone jako krótkie ćwiczenia śródlekcyjne, przy otwartym oknie;
Ćwiczenia należy wykonywać przed jedzeniem lub około półtorej godziny po jedzeniu (bezpośrednio po jedzeniu praca narządów oddechowych jest utrudniona);
Ćwiczenia oddechowe powinno się wykonywać systematycznie, raz lub dwa razy w ciągu dnia, a ich czas powinien wynosić każdorazowo około 5 minut;
Ćwiczenia oddechowe można wykonywać w różnych pozycjach ciała (siedzącej, stojącej, leżącej);
W czasie ćwiczeń mięśnie szyi, rąk i tułowia powinny być rozluźnione (jest to szczególnie ważne przy ćwiczeniach prowadzonych z dyzartrykami w celu osłabienia napięcia mięśni);
Forma ćwiczeń oddechowych powinna być dostosowana do możliwości fizycznych dziecka (najskuteczniejszą formą ćwiczeń oddechowych jest śpiew i nauka wierszy);
W czasie wydechu dziecko nie powinno pozbywać się „na siłę” całego zapasu zgromadzonego w płucach powietrza, pewna jego część powinna pozostać w płucach.
Powinny być one prowadzone jako krótkie ćwiczenia śródlekcyjne, przy otwartym oknie;
Ćwiczenia należy wykonywać przed jedzeniem lub około półtorej godziny po jedzeniu (bezpośrednio po jedzeniu praca narządów oddechowych jest utrudniona);
Ćwiczenia oddechowe powinno się wykonywać systematycznie, raz lub dwa razy w ciągu dnia, a ich czas powinien wynosić każdorazowo około 5 minut;
Ćwiczenia oddechowe można wykonywać w różnych pozycjach ciała (siedzącej, stojącej, leżącej);
W czasie ćwiczeń mięśnie szyi, rąk i tułowia powinny być rozluźnione (jest to szczególnie ważne przy ćwiczeniach prowadzonych z dyzartrykami w celu osłabienia napięcia mięśni);
Forma ćwiczeń oddechowych powinna być dostosowana do możliwości fizycznych dziecka (najskuteczniejszą formą ćwiczeń oddechowych jest śpiew i nauka wierszy);
W czasie wydechu dziecko nie powinno pozbywać się „na siłę” całego zapasu zgromadzonego w płucach powietrza, pewna jego część powinna pozostać w płucach.
12
WNIOSKI i PROPOZYCJE
1. Kilkuminutowe, systematyczne i uwzględniające indywidualne potrzeby i możliwości danego dziecka (grupy dzieci) ćwiczenia oddechowo – fonacyjne, oprócz poprawy pracy mięśni aparatu oddechowego są dla dzieci z MPD jedną z form relaksu oraz dróg do poprawy kondycji psychicznej.
2. Reedukacja dzieci tą metodą jest procesem wieloletnim i ma charakter wspomagający. Zauważalne efekty będą widoczne „nie od razu”, (chociaż przecież nie można wykluczać ich szybszego wystąpienia).
3. Dla zapewnienia możliwości osiągania pozytywnych rezultatów ćwiczeń oddechowo – fonacyjnych powinny być spełnione określone warunki ich systematycznego prowadzenia.
4. W celu umożliwienia zainteresowanym Koleżankom i Kolegom łatwiejszego zastosowania tych ćwiczeń w pracy z dziećmi z MPD – do zbiorów Biblioteki zostanie włączony opracowany przez nas materiał metodyczny, zatytułowany - podobnie jak temat naszej dzisiejszej prezentacji – „ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW z MÓZGOWYM PORAŻENIEM DZIECIĘCYM”.
5. Zachęcamy Koleżanki i Kolegów do stosowania opracowanego przez nas zestawu ćwiczeń oddechowo-fonacyjnych w układzie tygodniowym dla uczniów z MPD, który już dnia dzisiejszego będzie dostępny w naszej Bibliotece.
1. Kilkuminutowe, systematyczne i uwzględniające indywidualne potrzeby i możliwości danego dziecka (grupy dzieci) ćwiczenia oddechowo – fonacyjne, oprócz poprawy pracy mięśni aparatu oddechowego są dla dzieci z MPD jedną z form relaksu oraz dróg do poprawy kondycji psychicznej.
2. Reedukacja dzieci tą metodą jest procesem wieloletnim i ma charakter wspomagający. Zauważalne efekty będą widoczne „nie od razu”, (chociaż przecież nie można wykluczać ich szybszego wystąpienia).
3. Dla zapewnienia możliwości osiągania pozytywnych rezultatów ćwiczeń oddechowo – fonacyjnych powinny być spełnione określone warunki ich systematycznego prowadzenia.
4. W celu umożliwienia zainteresowanym Koleżankom i Kolegom łatwiejszego zastosowania tych ćwiczeń w pracy z dziećmi z MPD – do zbiorów Biblioteki zostanie włączony opracowany przez nas materiał metodyczny, zatytułowany - podobnie jak temat naszej dzisiejszej prezentacji – „ĆWICZENIA ODDECHOWO – FONACYJNE i RELAKSACYJNE DLA UCZNIÓW z MÓZGOWYM PORAŻENIEM DZIECIĘCYM”.
5. Zachęcamy Koleżanki i Kolegów do stosowania opracowanego przez nas zestawu ćwiczeń oddechowo-fonacyjnych w układzie tygodniowym dla uczniów z MPD, który już dnia dzisiejszego będzie dostępny w naszej Bibliotece.