CUDOWNE DZIECI CZY TYTANI PRACY?CUDOWNE DZIECI CZY TYTANI PRACY?CUDOWNE DZIECI CZY TYTANI PRACY?CUDOWNE DZIECI CZY TYTANI PRACY?O SZACHOWYCH TALENTACH

DDDD R A L I C J A B A U MR A L I C J A B A U MR A L I C J A B A U MR A L I C J A B A U M

DDDD R M I R O S Ł AW B A U MR M I R O S Ł AW B A U MR M I R O S Ł AW B A U MR M I R O S Ł AW B A U M

A K A D E M I A P E D A G O G I K I S P E C J A L N E J A K A D E M I A P E D A G O G I K I S P E C J A L N E J A K A D E M I A P E D A G O G I K I S P E C J A L N E J A K A D E M I A P E D A G O G I K I S P E C J A L N E J

I M . M A R I I G R Z E G O R Z E W S K I E JI M . M A R I I G R Z E G O R Z E W S K I E JI M . M A R I I G R Z E G O R Z E W S K I E JI M . M A R I I G R Z E G O R Z E W S K I E J

W W A R S Z A W I EW W A R S Z A W I EW W A R S Z A W I EW W A R S Z A W I E

TALENTTALENTTALENTTALENT W UJĘCIU FRANZA MÖNKSA

za: Limont (2005)

Talent to wypadkowa czterech czynników:- motywacji (umiejętność formułowania i planowania odległych

celów, dążenie do nich, gotowość do podejmowania zadań),- wybitnych zdolności intelektualnych (uczenie się, pamięć,

myślenie abstrakcyjne, rozwiązywanie problemów),- twórczości (umiejętność znajdowania nowych rozwiązań zadań

i problemów),- środowiska – rodzinnego, rówieśniczego i szkoły (wparcie

rodziny, stymulowanie przez szkołę – dostosowane do jednostki programy kształcenia, wymiana doświadczeń i wspólne rozwiązywanie problemów z rówieśnikami).

Mönks rozwinął model Renzulliego, tzw. Trójpierścieniowy Model Zdolności.

TALENTTALENTTALENTTALENT W UJĘCIU ABRAHAMA TANNENBAUMATalent to współwystępowanie zespołu koniecznych czynników: - wybitnej inteligencji,- uzdolnień kierunkowych,- czynników pozaintelektualnych (m. in. motywacja, obraz własnej

osoby, zdrowie psychiczne),- wsparcia środowiska (stopień akceptacji osoby zdolnej przez

rodzinę, kolegów, szkołę, społeczeństwo i gotowość innych do inwestowania w rozwój talentu),

- przypadku (trudne do przewidzenia zdarzenia, które mogą być znaczące dla rozpoznania i rozwoju potencjalności).

Każdy z wymienionych czynników ma wymiar statyczny –właściwości i charakterystyka ucznia w konkretnym czasie, w porównaniu z grupą rówieśniczą oraz dynamiczny – związany z wpływem procesu edukacji i środowiska.Jan Strelau do powyższego modelu dodaje myślenie twórcze jako specyficzny sposób ujmowania i postrzegania rzeczywistości.

za: Limont (2005)

SZACHY A ILORAZ INTELIGENCJIJonathan Levitt Geniusz szachowy – biegłość szachowa ma związek z ilorazem inteligencji

Równanie Levitta

Elo ̴ (10 x IQ) + 1000

Elo – najwyższy ranking jaki dany gracz może osiągnąćZ równania wynika, że każdy arcymistrz (Elo 2500) jest geniuszem, boiloraz inteligencji szacuje się na 150 (takim ilorazem legitymował się Albert Einstein)

SYSTEM KLASYFIKACJI SZACHISTÓW (RANKING SZACHOWY ELO)

Arpad Elo (1903-1992) – twórca sytemu, amerykański profesor fizyki węgierskiego pochodzenia, miłośnik gry w szachy;

model opisał w książce The Ratings of Chess Players: Past and Present, wydanej w 1978 roku;

metoda obliczania relatywnej siły gry szachistów oparta na naukowych podstawach;

najwyższy ranking w historii – Magnus Carlsen 2882 ELO (01.05.2014);

Arpad Elo

SZACHY A EMOCJEJonathan Rowson Siedem szachowych grzechów głównych – talenty w szachach nie mają charakteru

intelektualnego a psychologiczny i emocjonalny

„Większość znaczących naukowych publikacji dotyczących szachów nie uwzględnia kluczowych myśli

i uczuć gracza. Ich autorzy grzeszą przekonaniem, że szachy są niemal

wyłącznie zajęciem o wymiarze poznawczym, w którym ruchy oraz pozycje

wybiera się i interpretuje jedynie w oparciu o modele i inferencje” podczas

gdy ktoś chce zostać doskonałym szachistą musi posiąść umiejętność

rozpoznawania i wykorzystania własnych emocji na równi ze sposobami

myślenia.

SZACHY A TRENING

Malcolm Gladwell Poza schematem – do osiągnięcia mistrzostwa

w dowolnej dziedzinie potrzeba 10 000 godzin planowych ćwiczeń.

Badania skrzypków przeprowadzone przez szwedzkiego psychologa K. Andersa Ericssona – Berlińska Akademia Muzyczna:- podzielił studentów-muzyków na trzy grupy – 1. tzw. gwiazdy, 2. „dobrzy uczniowie”,

3. przyszli nauczyciele muzyki w szkołach;- pytanie – Odkąd po raz pierwszy wzięliście skrzypce do rąk, ile godzin ćwiczyliście?”;

- wyniki – do ukończenia 20. roku życia grupa pierwsza ćwiczyła 10 000 godzin, druga –8 000, a trzecia 4 000 (wszyscy rozpoczynali naukę w wieku pięciu lat, a różnice w długości treningu zaczęły pojawiać się już w ósmym roku życia);

Szachiści również potrzebują około 10 000 godzin do osiągnięcia tytułu arcymistrza, tj. 10 lat intensywnego treningu (ok 3 godziny dziennie).

KIM BYLI/SĄ SZACHOWI GENIUSZE?Nieoficjalni Mistrzowie Świata Niekwestionowani Mistrzowie Świata Mistrzowie Świata PCA/FIDE

Francois Philidor Wilhelm Steinitz Aleksander Chalifman

Adolf Anderssen Emanuel Lasker Rusłan Ponomariow

Paul Morphy Jose Capablanca Rustam Kasimdżanow

Aleksander Alechin Weselin Topałow

Max Euwe

Michaił Botwinnik

Wasilij Smysłow

Michaił Tal

Tigran Petrosjan

Borys Spasski

Robert Fischer

Anatolij Karpow

Garri Kasparow

Władimir Kramnik

Viswanathan Anand

Magnus Carlsen

KIM BYLI/SĄ SZACHOWI GENIUSZE?

◦ mężczyznami;

◦ grę w szachy rozpoczynali zwykle między 4 a 12 rokiem życia;

◦ często „cudownymi dziećmi” – doskonała pamięć, słuch muzyczny, zdolności matematyczne;

◦ zwykle silnie wspierani przez rodziców – (ale mistrzami zostawały również sieroty, np. Petrosjan);

◦ najczęściej „umysłami ścisłymi” (matematycy, chemik, inżynier elektryk) , ale też muzykami (kompozytor, śpiewak operowy), prawnikami – tylko jeden z mistrzów świata miał trudności z matematyką - Alechin;

◦ zwykle w pełni poświęcali się karierze szachowej –szczególnie mistrzowie po latach 70-tych XX wieku (rozwój komputerów szachowych);

◦ niebywale kreatywni w dziedzinie szachów (twórcy np. nowychdebiutów, autorzy książek szachowych);

SZACHY A PŁEĆ� kobieta nigdy nie została Mistrzem Świata;

�na liście 100 graczy o najwyższym rankingu (na 01.05.2016) jest tylko jedna kobieta – Chinka Hou Yifan (2663 Elo; 85 miejsce), jedyna aktywna szachistka z rankingiem powyżej 2600 Elo;

� na liście 100 szachistek o najwyższym rankingu (na 01.05.2016) tylko 26 posiada tytuł arcymistrza;

� tylko 1% szachowych arcymistrzów stanowią kobiety;

�najmłodszy szachowy arcymistrz w dniu zdobycia ostatniej normy miał 12 lat i 7 miesięcy, a arcymistrzyni 14 lat, 6 miesięcy i 2 dni (16 miejsce na liście najmłodszych arcymistrzów);

�najwyższy ranking w historii kobiecych szachów osiągnęła Judit Polgar (2735 Elo),co plasowało ją na ósmym miejscu na światowej liście;

SZACHY A PŁEĆ - BADANIAChristopher Chabris (Harward University) i Mark Glickman (Boston University School of Public Health) przez 13 lat badali ponad 250 000 szachistów grających w turniejach. Ich celem było ustalenie dlaczego tylko 1% populacji arcymistrzów stanowią kobiety.

Ustalenia

1. średni ranking mężczyzn jest wyższy niż kobiet;

2. dziewczęta i chłopcy podobnie zyskują i tracą na rankingach z podobną częstościąrównież rezygnują z gry w szachy, ale znacznie więcej chłopców zaczyna grać w szachyi grają na wyższym poziomie;

3. w środowiskach, gdzie przynajmniej 50% nowych graczy stanowią dziewczęta ich początkowy ranking nie jest niższy niż u chłopców;

Wniosek

Większa liczba mężczyzn na najwyższym poziomie w szachach może być tłumaczonawiększą liczbą chłopców, którzy rozpoczynają grę w szachy na najniższym poziomie.

WARSZAWSKA OLIMPIADA MŁODZIEŻY – SZACHY KLASYCZNE

chłopcy dziewczęta

do 10 lat 91 22

do 12 lat 47 8

do 14 lat 35 8

do 18 lat 20 6

Liczba uczestników w 2016 roku w poszczególnych kategoriach wiekowych z podziałem na płeć.

FENOMEN SIÓSTR POLGARNajważniejsze osiągnięcia najwybitniejszej z sióstr Judit:- 9 lat pierwszy wygrany turniej (koedukacyjny, z dorosłymi),- 12 i 14 lat mistrzostwo świata w grupie chłopców,- 12 i 14 lat drużynowy złoty medal na Olimpiadzie szachowej (wraz z siostrami

w kategorii kobiet),- tytuł arcymistrza w wieku 15 lat i 4 miesięcy (najmłodszy arcymistrz w historii

szachów),- ranking Elo 2735 – ósma na światowej liście.

Jak do tego doszło?- eksperyment wychowawczo-psychologiczny Laszlo Polgara oparty na założeniu,

że Każde zdrowe dziecko ma potencjał, aby stać się geniuszem (Bring Up Genius!),- życie rodziny podporządkowane treningowi (6-8 godzin dziennie),- wsparcie rodziców (finansowe, psychiczne, organizacyjne), - nauczanie domowe (matematyka, języki obce),- wspólna walka z przeciwnościami (system, niechęć mężczyzn).

NIE ZGUBIĆ SZACHOWYCH TALENTÓWNikt nie rodzi się uzdolniony szachowo!

Predyspozycje do gry w szachy należy odkrywać i pielęgnować – SZCZEGÓLNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ NAUCZYCIELI/INSTRUKTORÓW SZACHOWYCH.

Nauczajmy szachów z pasją – pasja jest zaraźliwa!

Dostosowujmy program nauczania do potrzeb uczniów – musi on stanowić wyzwanie (treści i tempo).

BADANIA WŁASNEA. Baum, J. Łukasiewicz-WielebaKorelaty nietypowych uzdolnień. Środowiskowe badania nad młodymi szachistami.

Celem projektu jest przedstawienie możliwie szerokiej charakterystyki dziecka posiadającego

ponadprzeciętne predyspozycje do gry w szachy oraz określnie korelatów tych predyspozycji.

Charakterystyka obejmowała będzie różne aspekty funkcjonowania dziecka, m. in.: jego

zainteresowania, uzdolnienia (ze szczególnym uwzględnieniem uzdolnień twórczych), trudności,

negatywne cechy, funkcjonowanie w szkole i w środowisku rodzinnym, a także preferowane

sposoby i style ucznia się oraz myślenia. Tak szeroki ogląd możliwy będzie dzięki informacjom

uzyskanym od rodziców, trenerów pracujących z najwybitniejszymi polskimi młodymi

szachistami oraz samych szachistów.

ZAMIAST ZAKOŃCZENIA„Argumenty na rzecz geniuszu wrodzonego wcale nie znoszą argumentów na rzecz

geniuszu wypracowanego kulturowo. Wytrwałość i pracowitość nie tylko mogą

wyrównać wszelkie braki dziedziczne, ale pilność, która nie zraża się trudnościami

i problemami, a także upór w dążeniu do celu mogą przynieść niespodziewane efekty,

nawet na miarę ludzkiego geniuszu. Dlatego prawda czasami jest banalna: geniusze to

tytani pracy. Choć prawdą jest także, że aby tak pracować, trzeba odziedziczyć pewne

sprawności intelektualne, emocjonalne czy wolicjonalne. Może to oznaczać, że geniusz

jest tak samo darem natury, jak i darem kultury.”

Wiesław Andrukowicz

Dziękuję za uwagę!

BIBLIOGRAFIAAndrukowicz, W. (2012). By dziecko było geniuszem. Kraków: Impuls.

Chabris, Ch., Glickman, M. (2006). Sex Differences in Intellectual Performance. Psychological Science, Volume 17 – Number 12.

Flora, Carlin (2005). The Grandmaster experiment. Psychology Today, July/August 2005.

Gladwell, M. (2010). Poza schematem. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Limont, W. (2005). Uczeń zdolny. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Łukasiewicz-Wieleba, J., Jabłonowska, M. (2010). Zdolności i twórczość. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Tough, P. (2012). Jak dzieci osiągają sukces. Warszawa: Wydawnictwo Nasza Księgarnia.

Voosen, Paul (2015). Bringing Up Genius. Chronicle of Higher Education. 11/13/2015, Tom 62, Numer11.

Wróbel, T. (2009). Od Philidora do Ananda. Warszawa: Wydawnictwo „Penelopa”.

STRONY INTERNETOWEchessarbiter.com

fide.com

pzszach.pl

zdjęcia szachistek i szachistów: wyszukiwarka google