Copyright © 2017 Zdzisław Kalinowski

1

Epizod z radiostacją ZWZ (Związek Walki Zbrojnej) – AK w obwodzie chełmskim.

„, Jeśli zapomnę o nich, Ty, Boże na niebie, Zapomnij o mnie …” (Adam Mickiewicz)

Na początku tej krótkiej wzmianki chciałbym przypomnieć skład osobowy obwodu ZWZ – AK w powiecie chełmskim.

Inspektorat Chełm pomiędzy majem 1942 a wrześniem 1942 Sztab Inspektoratu tworzyli:

Na razie komendę przyjął maj. Sawicki Anatol ps „Siwy” – „Młot”, który już od czerwca organizował Inspektorat „Chełm”, do, którego wchodziły obwody: Chełm, Krasnystaw i Włodawa. Od miesiąca

września jednak zatwierdzony przez Komendanta Okręgu został mjr. Zalewski Władysław ps „Leśnik” – „Nowina” w późniejszym okresie zastępcą był kpt. Jarocki Franciszek ps „Jadźwing”.

Inspektor rejonowy - Anatol Sawicki – ps „Siwy”, „Młot” Adiutant i oficer organizacyjny - Aleksander Skorupa – ps „Sokół” Oficer inspekcyjny - Władysław Zalewski – ps „Leśnik” (do sierpnia 1942) Oficer wywiadu - Władysław Chachaj – ps „Andrzej”

Pomiędzy wrześniem 1942 a sierpniem 1944

Inspektor rejonowy -Władysław Zalewski - ps „Leśnik”, „Nowina” Zastępca - Franciszek Jarocki - ps „Jadźwing” (od II1944) Oficer do specjalnych Bolesław Flisiuk - ps „Jarema” Oficer do zleceń - Adiutant - Wacław Słomkowski - ps „Wilcz” po 8 pażdzternika 1942r,- kpt. Fliśmk Bolesław ps „Sławnta” - „Jan” Oficer wywiadu - ppor Franciszek Mazur - ps „Mątwa” Oficer kontrwywiadu - Wacław Soroka - ps „Halny” (od marca 1944) Oficer wyszkolenia - ppor. Krzysztoń Franciszek - ps „Smiały” Oficer łączności - Bogdan Babiejczuk - (od 24 kwietnia 1944)- por Oskar Andruszkiewicz i por. Babijczuk Bogdan - ps „Zulski” Inspektor WSOP - Józef Litwin - ps „Szczupak” (od lutego 1944) Referentka WSK - por. Anna Jarocka - ps „Alma” Ireneusz Caban, Zygmunt Mańkowski - kierownik B.Z.P. - ppor. Zadrąg Jan - ps „Znicz” - Inspektor W.S.O.P. - ppor. Litwin Józef – ps „Szczupak” Oficer zrzutów — por, Janusz Kraus - ps „Poręba” Kedyw - ps „Jabłoński” (do XII 1943)- Janusz Kraus - ps „Poręba” BIP - Jan Zadrąg - ps „Znicz” Lekarz -major rezerwy Żarnowski - ps „Żar” Kapelan - ks. Alojzy Mrozek - ps „Stanisław”

Obwód Chełm pomiędzy listopadem a grudniem 1939 a czerwcem 1940 Komendant obwodu - Józef Kot - ps „Tadeusz” Adiutant - oficer organizacyjny - Aleksander Skorupa - ps „Sokół”, „Góra” czerwca 1940 - września 1940 po 8 października. 1942r. Słomkowski Wacław - ps „Wilcz

Copyright © 2017 Zdzisław Kalinowski

2

Komendant obwodu - Jan Roliński - ps „Andrzej” Zastępca - Władysław Szymański - ps „Włodzimierz” Oficer organizacyjny - Aleksander Skorupa - ps „Sokół”, „Góra” W składzie komendy byli również: Hamerski, Franciszek Krakiewicz, Zgorzelski i J. Kot (do lipca —1940) październik 1940 - marzec 1941 Komendant obwodu -Władysław Szymański - ps „Włodzimierz” grudzień 1941 - kwiecień 1942 Komendant obwodu - Wiktor Piątkowski - ps „Singiel” Zastępca -Franciszek Krakiewicz - ps „Góral” Adiutant i oficer organizacyjny - Aleksander Skorupa - ps „Sokół”, „Góra” Oficer wywiadu - Wiktor Mazurkiewicz - ps „Skiba” Oficer łączności - Jan Stankiewicz Oficer łączności kolejowej - Jan Aftanas Referentka WSK - Bronisława Kulkówna Lekarz - dr Gierałowski Wymieniony skład przetrwał aż do rozwiązania Inspektoratu w 1944 roku z drobnymi zmianami, natomiast mjr. ps „Młot” po wykonaniu zadania wyjechał do Okręgu Lublin.

Komendant miasta Chełm — Zenon Waśniewski kwiecień 1942 - wrzesień 1942 Komendant obwodu - Bolesław Rusin - ps „Żółkiewski” wrzesień 1942 - sierpień 1943 Komendant obwodu - ps „Stefan” Zastępca - Władysław Rybicki - ps „Roman” Adiutant - Witold Fałkowski - ps „Wik” Oficer wywiadu - Aleksander Artymko - ps „Koleś” Kwatermistrz - Tomasz Kędzior - ps „Tom” Obwód Chełm składał się z rejonów: Rejon I - Krzywiczki - Rakołupy - Wojsławice, II Rejowiec - Pawłów - Siedliszcze, III -Dorohusk - Turka - Żmudź - Świeże, IV - Cyców - Staw - Olchowiec -Bukowa, V - Chełm miasto. Zasadniczy trzon komendy okręgu stanowiły poszczególne oddziały, Biuro Informacji i Propagandy oraz Kierownictwo Dywersji (Kedyw). Oddział V zajmował się sprawami łączności operacyjnej. W ramy łączności operacyjnej wchodziły: łączność radiowa oraz „drutowa” (telefon, telegraf). Oddział zajmował się prowadzeniem nasłuchu, przekazywaniem meldunków, zdobywaniem wiadomości z zakresu łączności okupanta, jego sposobów wykrywania stacji nadawczych itp. W początkach maja gestapo aresztowało część działaczy konspiracyjnych w Obwodzie Chełm m. in. Wiktora Piątkowskiego. Druga fala aresztowań nastą piła w nocy z 7 na 8 października 1942 roku, aresztowano wówczas większość członków sztabu obwodu. Aresztowania te spowodowały, że sztab komendy obwodu Chełm przez dłuższy czas nie był zorganizowany. W tych dniach zostali aresztowani czołowi działacze Obwodu Chełm: Komendant Rusin Bolesław ps „Żółkiewski - adiutant i oficer organizacyjny – Skorupa Aleksander ps „Góra” - Komendant miasta - Waśniewski Zenon - oficer łącznikowy - Aftanas Jan - oficer wywiadu - Mazurkiewicz Wiktor ps „Skiba” - lekarz Gierałowski i inni Wszyscy zostali osadzeni w więzieniu w Chełmie a później na zamku w Lublinie.

Copyright © 2017 Zdzisław Kalinowski

3

We wrześniu 1942r na Komendantem Obwodu Chełm został kap.-ps ”Stefan” a w końcu roku przejął Witold Fałkowski - ps Wilk, zastępcą został Władysław Rybicki - ps „Roman”. Wchodziły też następujące osoby: - oficer wywiadu - Aleksander Artymko - ps „Koleś” - kwatermistrz - Tomasz Kędzirowa - ps „Tom” - płatnik - Janina Koper - referentka W.S.K. -Janina Kwiatkowska - ps „Kojota” Taki skład Obwodu przetrwał aż do scalenia AK z BCh. Kończył się rok 1942, przystąpiono do masowego szkolenia, wyszukiwania zaufanych członków, w różny sposób zdobywania broni, szkolenia drużyn kabiecych, sanitarnych, robiono zapasy żywności i przygotywano zastępy kuchenne oraz parniki. Przygotywano zastępy do naprawy uszkodzonej broni, typowano podwody w czasie mobilizacji jak i punktu w wrazie zagrożenia. Za wszystko odpowiadali d-cy plutonów współpracującychz ze sztabem organizacyjnym V-go rejonu., Wsztstkie akcje zbrojne były omawiene z komendantem rejonu ps„Rębaczem”, szczególnie takie które wymagały szybkiego zdecydowania a wykonanie do dowódców plutonu. Takie nietypowe zadanie otrzymał tez i komendant ps „Rębacz” Przy końcu września 1943 roku komendant rejonu ps„Rębacz” dostał polecenie przewiezienia radiostacji z Chełma , gdzie w miejscu ustalonym łącznik miał przekazać do dalszego konwoju. Komendant z 10-ma żołnierzami z drużyny Czarnoziem – Pietrasia Czesława ps„Bałtyka”, uzbrojonymi w kb, granaty i pistolety, wyjechali na trzech furmankach. ps„Rębacz udawał aresztowanego, na skutek złej drogi, zadan ia nie wykonano przyjeżdżając z dużym opóżnieniem na oznaczone spodkanie w Chełmie przy ulicy Lwowskiej. Radiostacja pozostała na melinie, w powrotnej drodze oddział natknął się na potrol niemiecki, walki nie podjęto, przeszli obok siebie. W Chełmie Niemcy zorjętowali się i zorganizowali pościg wzmacniajac swoją grupę. Była już noc. ps„Rębacz” widząc nadjeżdżające samochody z przygaszonymi światłami, rozsypał ludzi w tylarierę a furmanki ukryto na poboczach. Niemcy szosą przejechali nikogo nie zauważyli, zawrócili z powrotem. Oddział załadował się na furmanki i bocznymi drogami powrócił do domu. Na drugi dzień inspektorowi zameldowano, że zadania nie wykonano. Powtórnie otrztmali rozkaz o przewiezieniu radiostacji i to jak najszybciej! ps„Rębacz” polecił ps„Bałtykowi” i Aleksandrowi Franciszkowi ps „Grom” zabranie z Chełma i dostarczenie na punkt do Siennicy Nadolnej. Uzbrojeni w krótką broń, pod wskazany adres pojedyńczo przybyli wymieniając hasło, otrzymali w paczkach przygotowaną radiostację. Ps „Bałtyk” wynajął za 50zł furmankę jednokonną, która perzewoziła na cmentarz paczki przy ulicy Lwowskiej, przeładowano na oczekujący wóz parokonny którym powoził Bochniak Szczepan z Rejowca, Polnymi drogami dotarli do Siennicy Nadolnej zdając cenny ładunek w miejscu ustalonym. Moje prywatne dociekanie wskazuje, że prawdopodobnie był to aparat radiowy typu ”Paraset”- dalekiego zasięgu, (około 1200 km) o mocy 5 Wat. Wymiary tej przesyłki były 220x140x111 mm. Ciężar około 20kg. Oczywiście bez oprzyrządowania.

Copyright © 2017 Zdzisław Kalinowski

4

Prezentuję część nadpalonej mapy z zaznaczonymi rejonami partyzanckimi i dowódcam tych rejonów. Prawpodobnie była ona na wyposarzeniu radiostacji. .Przy jej likwdacjinie nie dokonano całkowitego

zniszczenia dodumentów. Może się spieszono?

Lubelski Okręg AK miendzy sierpniem 1943 a lipcem 1944. Komendant obwodu - Leon Bornus – ps „Klucznik”, „Barcicki” Zastępca -Władysław Rybicki – ps „Roman Adiutant - Pyzik – ps „Wit” Kwatermistrz - Tomasz Kędzior – ps „Tom” Oficer wywiadu - Aleksander Artymko –ps „Koleś”