Co uprawiają i hodują ludzie w

Polsce?

Opracowała

Agnieszka Terebus

SPIS TREŚCI Wstęp Zwierzęta hodowlane Uprawa zbóż, warzyw

i owoców Ćwiczenie 1 – zwierzęta Ćwiczenie 2 – warzywa Ćwiczenie 3 - owoce Bibliografia

WSTĘP

Co możemy hodować?

Co możemy uprawiać?

ZWIERZĘTA HODOWLANE To zwierzęta udomowione, chowane w

gospodarstwach rolnych, służą jako źródło żywności (mięso, mleko, tłuszcz, jajka) i innych materiałów (skóra, futro, wełna, pierze), a także jako siła pociągowa.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Zwierz%C4%99ta_hodowlane

KURAOWCA

KOZA

KOŃDOMOWY

KACZKA

GOŁĄB

GĘŚ

ŚWINIA

KROWA

ŚWINIA

Świnia domowa pochodzi od dzika, którego udomowienie nastąpiło ok. 5-7 tysięcy lat temu.

Dostarcza hodowcom mięsa, tłuszczu, skóry, podrobów.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Sow_with_piglet.jpg

KROWA

Mleko od krów ratowało miliardy ludzi od niedożywienia, niedoboru witamin, minerałów i białka, a zwłaszcza egzogennych aminokwasów, potrzebnych niemowlętom.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Krowa.jpg

KOZA Kozy były niezwykle

cenionymi zwierzętami, co znalazło odbicie w wielu starożytnych wierzeniach i kultach. Działo się tak niewątpliwie ze względu na ich duże znaczenie użytkowe: kozy dostarczają mleka, mięsa oraz skór,

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Kozadomowa76.jpg

OWCA Początkowo z owiec

uzyskiwano jedynie skóry, mięso i mleko, obecnie dostarczają również wełny. Zwierzę, hodowane początkowo na terenach górskich i stepowych, rozpowszechniło się obecnie na różnorodnych obszarach całego świata.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Owce.jpg

KACZKA Kaczka domowa pochodzi od

kaczki krzyżówki (Anasplatyrhynchos) najliczniej występującego gatunku w Polsce.

Źródło grafiki: http://helios.et.put.poznan.pl/~jjagla/planeta/galery/galeria/kaczdom.jpg

Wnioskowanie o pogodzie na podstawie obserwacji kaczek jest chyba najłatwiejsze. Kaczki z wielką dokładnością wyczuwają zbliżający się deszcz. Gdy, tylko pojawią się pierwsze jego symptomy, kwaczą daleko więcej niż zwykle.

KOŃ DOMOWY Wszystkie koniowate są

dużymi zwierzętami o krótkiej sierści, mają grzywę i ogon pokryty całkowicie, bądź częściowo, długimi włosami; nogi zakończone są przekształconym III palcem, osłoniętym kopytem.

Konie są roślinożerne, żywią się głównie trawą.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Kon.jpg

KURA Jest najbardziej

rozpowszechnionym ptakiem hodowlanym na świecie. Kura domowa jest udomowioną formą kura bankiwa.

Kury domowe żyją tylko w warunkach hodowlanych.

Źródło grafiki: zdjęcie własne (kury)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kura_domowa

GĘŚ DOMOWA Gęsi hoduje się dla mięsa,

tłuszczu i pierza. Masa ich ciała waha się od 3,5 do 10 kg.

Gęsi są ptakami społecznymi i hałaśliwymi - bez przerwy o czymś rozprawiają, piszcząc i gęgając. W chwili zagrożenia gęsi pędzą w kierunku intruza z przeraźliwym gęganiem i syczeniem, z rozpostartymi skrzydłami i wyciągniętymi do przodu szyjami.

W Polsce najpopularniejsze są gęsi białe.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Domesticated_goose_AB.jpg

GOŁĄB DOMOWY

Ptaki te są monogamiczne - pozostają w parach przez całe życie płciowe, które może trwać nawet kilkanaście lat. Budują niewielkie gniazda z luźno ułożonego materiału (gałązki, źdźbła traw, liście); jego budową zajmują się oboje partnerzy. W okresie lęgowym samczyk gruchaniem i iskaniem zachęca samiczkę do złożenia jaj w gnieździe. W jednym lęgu samica składa 2 błyszczące jaja, które wysiaduje na zmianę z samcem przez 16-18 dni (samiec ogrzewa jaja w dzień, a samiczka w nocy). Pisklęta (gniazdowniki) rodzą się nagie i ślepe i przez pierwszych kilka dni karmione są serowatą wydzieliną wola rodziców (tzw. ptasim mleczkiem). Karmieniem piskląt zajmują się oboje rodzice. Gdy samica przystępuje do kolejnego lęgu, karmieniem piskląt zajmuje się już tylko samiec.

Wszystkie rasy gołębia domowego pochodzą od dziko żyjącego gołębia skalnego.

UPRAWA ZBÓŻ, WARZYW I OWOCÓW

UPRAWA ZBÓŻ Zboża lub rośliny zbożowe - to rośliny uprawne z

rodziny traw (Poaceae). Ich owoce wytwarzają nasiona o wysokiej zawartości skrobi, które są wykorzystywane do celów konsumpcyjnych (mąki, kasze, oleje, syropy), pastewnych i przemysłowych (piwowarstwo, młynarstwo, gorzelnictwo, farmaceutyka).

ZBOŻA

PSZENICA JĘCZMIEŃ ŻYTO OWIES

PSZENICA Pochodzi z południowo-

-zachodniej i środkowej Azji.

Zajmuje pierwsze miejsce w światowej produkcji zbóż.

Jest bogata w związki mineralne (sodu, wapnia, potasu, magnezu, fosforu, siarki, żelaza) i witaminy B1, B2, B12, D, E, K, PP.

Uprawiana jest na całym świecie dla ziarna.

Źródło: grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Pszenica

JECZMIEŃ Gatunki uprawne stanowią

jedno z najstarszych i najważniejszych zbóż.

Największym producentem jęczmienia jest Rosja.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99czmie%C5%84_%28ro%C5%9Blina%29

ŻYTO Pochodzi z Azji. Żyto w porównaniu z innymi

zbożami, ma dobrze rozwinięty system korzeniowy, co umożliwia pobieranie wody i składników pokarmowych z głębszych warstw gleby.

Źdźbło ma wysokość ok. 2 m.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Rogge_aar_Secale_cereale.jpg

OWIES Do niedawna owies

wykorzystywany był głównie jako pasza dla koni, a tylko niewielkie ilości stosowano w żywieniu człowieka.

Ostatnio coraz częściej wykorzystywany jest jako biopaliwo do ogrzewania budynków.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Owies

UPRAWA WARZYW Ziemniaki Fasola Pomidor Ogórek Papryka Kapusta Sałata Kalafior Marchew Pietruszka Seler Por Rzodkiewka Cebula Burak cukrowy

CO TO SĄ WARZYWA … Warzywa to rośliny zielne (jednoroczne, dwuletnie lub

wieloletnie), które służą człowiekowi za pokarm bez technologicznego przerobu - w postaci naturalnej. Mogą być spożywane w całości lub tylko częściowo (nasiona, kwiatostany, owoce, pędy, liście, korzenie).

Można je zjadać na surowo, gotowane, smażone lub pieczone. Używane są również w przetworach lub jako przyprawy. Uprawą i produkcją warzyw zajmuje się warzywnictwo.

Warzywa bardzo ważnym składnikiem odżywczym człowieka - stanowią źródło witaminy C i prowitaminy A, a także błonnika i składników mineralnych. Mają wysoką wartość biologiczną i dietetyczną.

WARZYWA NA STRAGANIE…

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Warzywa_na_straganie.jpg

ZIEMNIAKI FASOLA

Najwięksi producenci ziemniaków na świecie to: Chiny, Rosja i Polska.

Po ugotowaniu bulwy stanowią cenny pokarm człowieka. Ich owoce, części zielone, kwiaty i zielone bulwy zawierają solaninę, co czyni surowe rośliny słabo trującymi.

Popularnymi potrawami z ziemniaków są frytki i chipsy.

Fasola jest bardzo cennym warzywem. Zawiera: sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, kobalt, fosfor, fluor, chlor, karoteny, kwas nikotynowy i pantotenowy, a także witaminy: B1, B2, B6, C.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Ziemniakhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Fasola_zwyk%C5%82a

POMIDOR OGÓREK

Pochodzi z Ameryki Południowej lub Środkowej. Do Europy dotarł po 1492, po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

Uprawiany jest powszechnie dla soczystych owoców, bogatych w witaminy i sole mineralne.

Pochodzi ze Azji Środkowej. Jego wartość odżywcza jest niewielka, lecz

jest cenny ze względu na smak i zawartość wielu związków o charakterze zasadowym, korzystnie wpływających na trawienie i odkwaszających organizm. Zawiera m.in.: sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor, fluor, chlor, jod, karoten, biotynę, witaminy: B1, B2, B6, B12, C; kwasy: nikotynowy, pantotenowy, foliowy, szczawiowy.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Pomidor http://pl.wikipedia.org/wiki/Og%C3%B3rek

PAPRYKA KAPUSTA

Owoce wielu gatunków papryki znalazły zastosowanie w sztuce kulinarnej. Przyrządza się z nich potrawy, a także stosuje się je jako przyprawę i składnik sałatek.

Najpopularniejszą odmianą kapusty jest kapusta głowiasta. Uprawiali ją już starożytni Rzymianie w I wieku n.e. Do Polski trafiła natomiast piętnaście wieków później. Odmiana ta rozprzestrzeniła się na cały świat. Jednak ostatnio coraz więcej zwolenników zyskuje jej egzotyczna kuzynka – kapusta pekińska.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/PaprykaZdjęcie własne (pole papryki, pole kapusty, kapusta)

SAŁATA KALAFIOR

Jest warzywem liściastym. Występuje w licznych odmianach różniących się strukturą liści, kolorem i smakiem.

To jedno z cenniejszych warzyw z uwagi na swój skład chemiczny, a także wartości smakowe i dietetyczne. Zawiera m.in.: sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor, fluor, chlor, jod, karoteny, witaminy: K, B1, B2, B6, C; kwasy: nikotynowy i pantotenowy.

Podczas gotowania, z kalafiora wydziela się siarka – stąd jego przykry zapach.

Źródło grafiki: zdjęcie własne (sałata)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kalafior

MARCHEW PIETRUSZKA

Jadalny korzeń marchwi ma wiele zastosowań w kuchni. Można go jadać na surowo, gotowany, smażony i duszony. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory.

Korzeń marchwi zawiera odżywcze cukry-węglowodany, (m.in. sacharozę i glukozę), białko, liczne karoteny (prowitamina A), olejek lotny, witaminy: B1, B2, B6, C, E, H, K, PP oraz wapń, żelazo, miedź, fosfor, a także pektyny.

Hodowana jako warzywo (spożywany zarówno korzeń jak i części zielone), a także dla olejku używanego w medycynie. Najczęściej stosowana jako dodatek do zup, wchodzi w skład tzw. włoszczyzny.

Jest rośliną o wielkich wartościach leczniczych. Cenny jest nie tylko korzeń, ale również: liście, owoce i nasiona. Nać pietruszki zawiera bardzo dużo prowitaminy A. Korzystne jest także równoczesne występowanie żelaza i witaminy C. Zawiera dużo chlorofilu. Dużo związków mineralnych występuje w korzeniach a jeszcze więcej w nasionach.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Marchew_zwyczajna http://pl.wikipedia.org/wiki/Pietruszka_zwyczajna

SELER POR

Seler to cenne źródło składników mineralnych (zawiera m.in. potas, cynk, wapń, żelazo, fosfor, magnez) i witamin (C, z grupy B, PP, E i prowitamina A).

Surówki i soki z selera oczyszczają organizm z toksyn, co sprzyja zachowaniu dobrego samopoczucia, a także łagodzą stany przemęczenia.

Por jest uznawany za warzywo. Zawiera ok. 12% suchej masy, w tym 2% białek, 10% węglowodanów. Zawiera także fosfor, wapń, nieco witaminy C, w niewielkich ilościach: witaminy B1, B2, karoten i kwas nikotynowy.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Seler_zwyczajny http://pl.wikipedia.org/wiki/Por_%28warzywo%29

RZODKIEWKA CEBULA

Swą popularność zawdzięcza nie tylko oryginalnemu smakowi, ale również atrakcyjnemu wyglądowi. Uprawianych jest wiele odmian rzodkiewki różniących się znacznie ostrością smaku, wielkością oraz kształtem i kolorem. Możemy więc spotkać rzodkiewkę czerwoną, czerwono-białą (chyba najpopularniejszą w naszym kraju), a nawet czarną i białą.

Rzodkiewka wyróżnia się bardzo małą wartością kaloryczną przy jednoczesnym bogactwie w składniki odżywcze - witaminę C i witaminy z grupy B, oraz składniki mineralne takie jak wapń, fosfor i żelazo.

Jest to jedną z najstarszych roślin wykorzystywanych przez człowieka.

Ma różnorakie zastosowania: służy do : zagęszczania sosów, gotowania, duszenia, smażenia, jako składnik surówek, farszów i past.

W medycynie ludowej syrop z cebuli stosuje się przy chorobach gardła i przeziębieniach.

Źródło grafiki: http://www.nasiona.pl/images/rzodkiewka_krakowianka.jpg http://pl.wikipedia.org/wiki/Cebula_zwyczajna

BURAK CUKROWY Stanowi drugie na świecie (po

trzcinie cukrowej) źródło cukru. Z liści, zasobnych w wodę,

białko i tłuszcze oraz melasy i wysłodków, stanowiących produkty odpadowe przemysłu cukrowniczego, wytwarza się cenną paszę, doskonałą zwłaszcza dla bydła.

Z melasy otrzymuje się również wiele produktów chemicznych, m.in. glicerynę i kwas cytrynowy.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Burak_cukrowy

UPRAWA OWOCÓW Jabłka Wiśnie Czereśnie Gruszki Śliwki Porzeczki Maliny Truskawki

CO TO JEST OWOC… Owoc (Fructus) - występujący u okrytozalążkowych organ powstający

z zalążni słupka i dna kwiatowego zawierający w swym wnętrzu nasiona. Niektóre owoce są jednocześnie uważane za warzywa, tak jest np. z pomidorem. Ze względu na swoją budowę i sposób powstawania, pomidor jest owocem soczystym - jagodą, ale ze względu na wykorzystanie przez człowieka jest warzywem.

Najważniejszym składnikiem owocu są nasiona, będące właściwymi organami rozmnażania i rozprzestrzeniania się roślin. Owoce mięsiste roznoszone są przez zwierzęta, dla których stanowią pokarm. Owoce suche rozprzestrzeniane są przez wiatr lub zwierzęta.

Gdy w jednym kwiecie występuje większa liczba słupków wolnych, wtedy powstają z nich samodzielne owocki, które tworzą owoc zbiorowy na wspólnym dnie kwiatowym (malina, truskawka). Są one często mylone z owocostanami, które powstają z kilku kwiatów zebranych w skupiony kwiatostan (morwa, kłębek buraka, figowiec, ananas).

OWOCE NA STRAGANIE …

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:La_Boqueria.JPG

JABŁKA WIŚNIE

Jabłka zawierają ok. 83 % wody, a w pozostałej części niewielkie ilości białka, kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, chinowy, bursztynowy i inne), cukry, w tym cukry proste: glukozę i fruktozę, błonnik, substancje pektynowe, witaminy (C, A, B1, B2, PP i B3) i składniki mineralne, głównie potas, fosfor, wapń, sód, magnez i żelazo.

Wszystkie wiśnie – i kwaśne,i słodkie – zawierają dużo witaminy A, a także witaminę C, cukry, kwasy organiczne i pektyny.

Robi się z nich soki, kompoty, galaretki, konfitury, a także nalewki.

Źródło grafiki: http://www.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=14673http://img321.imageshack.us/img321/5344/wisnie1re.jpg

CZEREŚNIE GRUSZKI

Pochodzą z Grecji, uprawiane były już w starożytności. Drzewo czereśni jest długowieczne (żyje od 80 do 100 lat) i bardzo wydajne. Pod względem wartości odżywczej czereśnie są zbliżone do swoich krewniaków wiśni.

Są źródłem beta-karotenu oraz witamin z grupy B, a zwłaszcza witaminy B1i B2, kwasu foliowego i PP. Pod względem zawartości witaminy C są bogatsze od wiśni. Dostarczają również umiarkowane ilości takich składników mineralnych jak: żelazo, miedź, potas i magnez.

Zawierają dużo potasu, błonnika, żelaza i witaminy C, a także sporo cukrów prostych.

Ze względu na sporą kaloryczność nie są raczej polecane tym, którzy się odchudzają.

Źródło grafiki: http://w-d.webpark.pl/pics/czeresnie.jpg http://www.wios.bydgoszcz.pl/galeria/gruszki.jpg

ŚLIWKI PORZECZKI

Zawierają cukry, kwasy organiczne, sole mineralne, garbniki i sporo witamin z grupy A, B1 i C. Przy czym zawartość witamin jest znacznie większa w śliwkach suszonych, które zawierają także prawie 6 razy więcej błonnika niż świeże, ale są za to bardziej kaloryczne.

Podobnie jak czereśnie, wiśnie, agrest i żurawiny, zawierają m.in. witaminę C i łatwo przyswajalne żelazo. Mają też dużo biopierwiastków i pektyn. Jadane regularnie (także w postaci soków) likwidują ogólne zmęczenie, hamują rozwój miażdżycy, a także oczyszczają organizm - poprzez działanie moczopędne i napotne

Źródło grafiki: http://images.google.pl/images?q=tbn:wl9zFYViIFoXcM:http://www.owoce.sandomierskie.pl/images/sliwki.jpg http://pl.wikipedia.org/wiki/Porzeczka

MALINY TRUSKAWKI

Są jednym z najmniej trwałych owoców. Zawierają witaminę C oraz znaczne

ilości potasu, trochę magnezu, wapnia, fosforu, żelaza i miedzi. Można z nich przygotowywać: soki, nektary, dżemy i konfitury, które mają zastosowanie w zapobieganiu przeziębieniom.

Uprawiane są we wszystkich krajach klimatu umiarkowanego oraz w chłodniejszych rejonach podzwrotnikowych. Najwięksi producenci truskawek to: Stany Zjednoczone, Polska, Japonia, Chiny.

Zawierają m.in. witaminę C, fosfor i żelazo.

Źródło grafiki: http://www.owoce-warzywa.blacom.pl/images/maliny.jpghttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Truskawki.jpg

Ma 4 nogi

Ma ogon

Ma włosy/futro

Ma pióra

Ma dziób

Daje mleko

Znosi jaja

Karmi młode mlekiem

ĆWICZENIE 1 - ZWIERZĘTAWypełnij tabelę. Postaw „+” w miejsce „tak” i „–” w miejsce „nie”

Ma 4 nogi + + + + + - - - -

Ma ogon + + + + + - - - -

Ma włosy/futro

+ + + + + - - - -

Ma pióra - - - - - + + + +

Ma dziób - - - - - + + + +

Daje mleko + - - + + - - - -

Znosi jaja - - - - - + + + +

Karmi młode mlekiem

+ + + + + - - - -

ĆWICZENIE 1 - ROZWIĄZANIE

ĆWICZENIE 2 - WARZYWAW miejsce kropek wpisz odpowiednie nazwy warzyw:

Warzywa korzeniowe:………………….…………. Warzywa liściowe:………..,……………………… Warzywa owocowe:…………, …………………...

ĆWICZENIE 2 - ROZWIĄZANIEW miejsce kropek wpisz odpowiednie nazwy warzyw:

Warzywa korzeniowe: seler, marchew, pietruszka, rzodkiewka, burak cukrowy, ziemniak

Warzywa liściowe: sałata, kapusta Warzywa owocowe: pomidor, papryka, ogórek,

fasola, kalafior

ĆWICZENIE 3 - OWOCE Uzupełnij zamieszczony schemat.

Rosnące w Polsce owoce, które lubisz

Drzewa i krzewy owocowe Nazwa owocu

ĆWICZENIE 3 - ROZWIĄZANIE Uzupełnij zamieszczony schemat.

Rosnące w Polsce owoce, które lubisz

Drzewa i krzewy owocowe Nazwa owocu

Śliwa

Grusza

Jabłoń

Winorośl

jabłko

gruszka

śliwka

winogrona

BIBLIOGRAFIA1. Elbanowska S., Szylarska-Kowalska E., Tomlkiewicz J,

Człowiek w środowisku. Przyroda klasa 5. Zeszyt ćwiczeń cz.2, JUKA, Warszawa 2000.

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Owoce

3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Warzywa

4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Zwierz%C4%99ta_hodowlane

Źródło grafiki:

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/

2. Zdjęcia własne

KONIEC