Kwaśne deszcze są to opady atmosferyczne, o odczynie kwaśnym; zawierają kwasy wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza gazami, takimi jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu, chlorowodór, siarkowodór, wyemitowanymi do atmosfery w procesach spalania paliw, produkcji przemysłowej, wybuchów wulkanów, wyładowań atmosferycznych i innych czynników naturalnych.

Głównymi czynnikami powodującymi kwaśne deszcze są przenikające do atmosfery tlenki siarki (zwłaszcza dwutlenek siarki) i tlenki azotu. Źródłem kwaśnych deszczów jest zanieczyszczenie atmosfery. Te żrące opady są rezultatem reakcji z udziałem lotnych węglowodorów, dwutlenku siarki, tlenków azotu emitowanych przez przemysł, elektrownie cieplne, transport i rolnictwo. Woda zawarta w chmurach, przepływających ponad miastami i okręgami przemysłowymi, nasyca się wyrzucanymi w powietrze substancjami chemicznymi i w dalszych reakcjach prowadzi do powstania kwasów. Z dwutlenku siarki SO2 powstaje ostatecznie kwas siarkowy H2SO4. Ponadto SO2 łatwo się utlenia do SO3. Tlenki azotu ulegają w atmosferze bardzo złożonym przemianom, szczególnie w przypadku obecności innych zanieczyszczeń powietrza (Np. węglowodorów). Zanik tlenków azotu w atmosferze związany jest z ich przemianą do kwasu azotowego HNO3.

Stan zakwaszenia gleb w Polsce Badania gleb przeprowadzone przez IUNG (Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa) oraz stacje chemiczno-rolnicze potwierdzaj, że gleby kwaśne i bardzo kwaśne zajmują około 60% powierzchni kraju, natomiast lekko kwaśne 5%. Wyniki tych badań świadczyć mogą o skali problemu z zakwaszeniem gleb w Polsce.

1.Zmniejszania się przyswajalności fosforu wskutek łatwego przechodzenia w trudno rozpuszczalne połączenia z glinem i żelazem.

2. Malejącego wykorzystania azotu przez rośliny; przy zbyt kwaśnym odczynie rośliny niechętnie pobierają azot w formie amonowej (lepszy w tych warunkach byłby azot saletrzany). Podobnie wskutek nieodpowiedniego odczynu ustaje proces nitryfikacji azotu.

3. Zakłóconego pobierania magnezu, mimo dużych niejednokrotnie zasobów tego składnika w glebie, wystarczających przy pobieraniu go przez rośliny w warunkach normalnego odczynu; przykładem tego mogą być plantacje żółknących, zamierających roślin na glebach bardzo kwaśnych - przeważnie lekkich.

4. Zakłóconego pobierania mikroelementów; nadmierna ilość manganu, a zbyt mała molibdenu, a czasem miedzi i cynku w roślinach powoduje obniżanie się plonów i pogarszanie ich jakości.

Kwaśne deszcze bardzo negatywnie wpływają na roślinność. Powodują one obumieranie dużej ilości drzew, jak również niszczenie runa leśnego. Uszkodzeniom ulegają liście drzew co powoduje nadmierne parowanie wody i zakłócenia w procesie fotosyntezy, co z kolei wpływa na małą odporność na warunki klimatyczne. Poza tym, kwaśne deszcze zakwaszają glebę, co przyczynia się do uaktywnienia glinu i kadmu, a także do nagromadzenia azotanów i siarczanów, w wyniku czego korzenie roślin mają zmniejszoną możliwość pobierania wapnia, magnezu i potasu ( niezbędnych składników odżywczych ), których na skutek wymywania ich przez kwaśne deszcze występuje niedobór. Przez to korzenie zamierają, a roślina ginie. Przykładem tego jest żółknięcie i utrata igieł u świerka w Europie środkowe. Uszkodzenia świerków na duża skalę zostały po raz pierwszy zauważone pod koniec lat siedemdziesiątych Bawarii w Niemczech, a na początku lat 80. około 25 % wszystkich lasów europejskich zostało uznanych za umiarkowanie lub poważnie uszkodzone przez nieznane czynniki.

Kwaśne deszcze, a także inne kwaśne opady dostają się do jezior, rzek i tym podobnych zbiorników, powodując ich zakwaszenie i czyniąc je nie nadającymi się dla ludzi i zwierząt. Szkodliwe substancje do zbiorników mogą dostawać się w dwojaki sposób, tzn. bezpośrednio lub też są wymywane z sąsiednich terenów. Glin który zostaje wymyty z gleby jest szczególnie niebezpieczny dla ryb, gdyż kumuluje się on w ich skrzelach uniemożliwiając oddychanie. W ekosystemach słodkowodnych podłoże tworzą skały granitowe, które są wysoce odporne na wietrzenie, to też kwaśny deszcz nie jest neutralizowany w glebie, co powoduje wysokie zakwaszenie jezior oraz cieków. Ryby - zwłaszcza pstrągi i łososie - przestają się rozmnażać i stopniowo giną w kwaśnej wodzie.

Zanieczyszczenia powietrza są wchłaniane przez ludzi głównie w trakcie oddychania. Przyczyniają się zatem do powstawania schorzeń układu oddechowego,. Wzrost zakwaszenia wody pitnej powoduje wzrost zawartości metali ciężkich . Zbyt duże ich stężenie w produktach spożywczych i wodzie dostarczanej do mieszkań zagraża zdrowiu ludzi. Kadm gromadzi się w korze nerkowej, powodując jej uszkodzenie , nadmiar miedzi powoduje biegunkę szczególnie u dzieci, nadmiar glinu ( aluminium ) uszkadza kości a nawet mózg Jest przyczyna chorób Alzheimera i Parkinsona, natomiast ołów powoduje uszkodzenie układu nerwowego.Smogi powstające przy dużym stężeniu SO2 , CO2 i pyłu węglowego w wilgotnym powietrzu przyczyniają się do powstawania chorób układu oddechowego (astma, rozedma płuc, zapalenie oskrzeli) a także zaburzeń reprodukcji, alergii i układu krążenia, a nawet mogą prowadzić do śmierci. Kwaśne deszcze zakwaszają równie wodę pitną, co powoduje wzrost w niej różnych metali ciężkich prowadzących do wielu chorób.

Wiele budynków i pomników jest zrobionych z kamienia zawierającego wapno, takiego jak piaskowiec, wapień lub marmur. Wapno neutralizuje kwaśny deszcz, ale w końcu zostaje zużyte. Wtedy kamień traci naturalną odporność a budynek lub pomnik zaczyna ulegać zniszczeniu. Posągom kamiennym odpadają nosy, ściany domów pękają i grożą zawaleniem.Kwaśny deszcz niszczy niektóre spośród naszych największych zabytków historycznych. Starożytne świątynie na Akropolu w Atenach przetrwały tysiące lat; teraz te piękne budowle zaczynają ulegać erozji. To samo dzieje się ze średniowiecznymi budowlami Krakowa w Polsce, z katedrą Lincolna w Anglii i z katedrą Nidarosdomen w Trondheim w Norwegii.

Drogą prowadzącą do rozwiązania problemu jest zaprzestanie, a przynajmniej poważne ograniczenie, emisji zanieczyszczeń np. poprzez promocje alternatywnych źródeł energii, zachęty finansowe dla zakładów dbających o ochronę środowiska. Każdy z nas może również przyczynić się do poprawy sytuacji używając publicznych środków transportu. Zapobieganie polega na budowaniu instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu ze spalin emitowanych do atmosfery (odsiarczanie gazu) oraz rezygnacji z paliw o znacznym stopniu zasiarczenia. Problem zanieczyszczenia powietrza i zakwaszenia nie jest tylko problemem Polski. Oczywistym rozwiązaniem jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza przez zmniejszenie zużycia paliw . Są dwie główne drogi prowadzące do tego celu: oszczędne gospodarowanie energią i innymi zasobami, a także użycie możliwie najlepszej techniki spalania i oczyszczania . Ale jakość powietrza w jednym kraju jest ściśle uzależniona od zanieczyszczeń w innych krajach, dlatego też niezbędna jest współpraca międzynarodowa .Konieczne jest sprecyzowanie: jakie są granice stężenia zanieczyszczeń , których nie wolno przekroczyć, jeśli chcemy zachować zdrowe środowisko w Europie. Zatem powinniśmy dbać o powietrze, ponieważ jest ono naszym wspólnym dobrem.